NỘI DUNG Chương 1: Cở sở lý luận của việc giáo dục giá trị đạo đức truyền thống cho sinh viên trong giai đoạn hiện nay
Truyền thống và giáo dục giá trị đạo đức truyền thống cho
Trong lịch sử, khái niệm "truyền thống" đã được hiểu theo nhiều cách khác nhau Từ điển Bách khoa Triết học của Liên Xô cung cấp các quan điểm đa dạng về vấn đề này, phản ánh sự phong phú và phức tạp của truyền thống trong văn hóa và xã hội Những quan điểm này giúp chúng ta nhận thức rõ hơn về vai trò và ý nghĩa của truyền thống trong đời sống con người.
Truyền thống, có nguồn gốc từ tiếng Latinh "traditio", nghĩa là sự chuyển giao và lưu truyền các giá trị văn hóa từ thế hệ này sang thế hệ khác, được gìn giữ trong các xã hội và nhóm xã hội cụ thể Theo Giáo sư Tiến sĩ Trần Văn Đoàn trong cuốn "Giá trị truyền thống trước những thách thức của toàn cầu hóa", truyền thống chỉ thực sự có ý nghĩa khi nó trở thành phần thiết yếu trong cuộc sống, bảo tồn và phát triển cuộc sống của chúng ta.
GS TS Nguyễn Trọng Chuẩn đã có nhiều bài viết về truyền thống, trong đó ông định nghĩa rằng truyền thống là sự kết hợp của tư tưởng, tình cảm, tập quán, thói quen, phong tục, lối sống, cách ứng xử và ý chí của một cộng đồng, được hình thành qua lịch sử và truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác.
Giáo sư Vũ Khiêu, tác giả của cuốn “Đạo đức mới”, đưa ra định nghĩa:
Truyền thống là những thói quen lâu đời được hình thành trong lối sống, tư duy và hành động của một cộng đồng, gia đình, dòng họ, làng xã hoặc một tập đoàn lịch sử.
Truyền thống đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì và phát triển đời sống xã hội Từ những ngày đầu, con người đã tích lũy kinh nghiệm trong sản xuất, chiến đấu và sinh hoạt hàng ngày để phục vụ cuộc sống Những kinh nghiệm quý báu này được bảo tồn và truyền lại qua các thế hệ, trở thành truyền thống sâu sắc Nhờ vào truyền thống, xã hội có thể tiếp thu giá trị và kinh nghiệm sống của những thế hệ trước, từ đó rút ngắn thời gian học hỏi và phát triển.
Khi nghiên cứu "về truyền thống dân tộc", GS Trần Quốc Vượng viết:
Truyền thống là hệ thống các tính cách và ứng xử của một cộng đồng, được hình thành qua lịch sử và môi trường tự nhiên, nhân văn Nó trở nên ổn định, có thể được định chế hóa bằng luật lệ, và được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, nhằm đảm bảo tính đồng nhất của cộng đồng.
Trong Luận án Tiến sĩ của Nguyễn Lương Bằng, khái niệm "truyền thống" được định nghĩa là những hiện tượng như tính cách, phẩm chất, tư tưởng, tình cảm và thói quen trong tư duy, tâm lý, cũng như lối ứng xử Những yếu tố này được hình thành từ các điều kiện tự nhiên - địa lý, kinh tế - xã hội và hoạt động của con người trong lịch sử, đồng thời được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác trong một cộng đồng nhất định.
Truyền thống của một cộng đồng dân tộc bao gồm những đức tính, thói quen và phong tục tập quán được lưu truyền qua các thế hệ, mang đặc trưng cộng đồng, bình ổn và lưu giữ lâu dài Những yếu tố này thể hiện di sản văn hóa và xã hội qua chuẩn mực hành vi, tư tưởng, lối sống và cách ứng xử, hình thành trong lịch sử và ổn định qua thời gian Bài viết của GS, TS Nguyễn nhấn mạnh tầm quan trọng của các giá trị truyền thống trong bối cảnh toàn cầu hóa, khi chúng phải đối mặt với sự thẩm định và thách thức từ thời đại mới.
Truyền thống, theo Trọng Chuẩn, được hiểu là những giá trị tốt đẹp được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, đứng vững trước biến động lịch sử và có khả năng tạo ra sức mạnh mới Những giá trị này không chỉ giữ gìn và tôn vinh những điều quý giá mà còn là nền tảng cho sự phát triển và thịnh vượng của cộng đồng và dân tộc.
Truyền thống không chỉ mang lại lợi ích mà còn có thể kìm hãm sự phát triển, thể hiện mặt tiêu cực của nó Nó tạo điều kiện cho sự bảo thủ, lạc hậu, và lỗi thời tồn tại, đặc biệt khi bối cảnh lịch sử đã thay đổi Trong tác phẩm "Ngày mười tám tháng Sương mù" của Louis Bonaparte, điều này được thể hiện rõ nét.
C.Mác viết rằng: Truyền thống của tất cả các thế hệ đã chết đè nặng như quả núi lên đầu óc những người đang sống Còn Hồ Chí Minh, trong bài "Đạo đức cách mạng" (tháng 12-1958) cũng đã viết: Thói quen và truyền thống lạc hậu cũng là kẻ địch to; nó ngấm ngầm ngăn trở cách mạng tiến bộ Chúng ta lại không thể trấn áp nó, mà phải cải tạo nó rất cẩn thận, rất chịu khó, rất lâu dài
Trong Luận án Tiến sĩ “Kết hợp truyền thống và hiện đại trong quá trình đổi mới giáo dục - đào tạo ở Việt Nam hiện nay”, tác giả Nguyễn Lương Bằng đã chỉ ra những đặc trưng cơ bản của truyền thống trong giáo dục Việt Nam, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc kết hợp giữa các giá trị truyền thống và các yếu tố hiện đại để nâng cao chất lượng giáo dục.
1- Truyền thống có tính cộng đồng, tính ổn định và tính lưu truyền Tuy nhiên những đặc trưng đó của truyền thống có tính độc lập tương đối, khi những cơ sở, điều kiện hình thành nên truyền thống đã thay đổi thì sớm muộn những nội dung của truyền thống cũng dần dần biến đổi theo cho phù hợp với điều kiện hoàn cảnh mới hoặc những truyền thống mới được hình thành, phát triển Cho nên truyền thống sẽ có tính hai mặt đối lập nhau đó là truyền thống tốt và truyền thống xấu Truyền thống tốt có tác dụng hình thành nên những phẩm chất tốt ở con người và hành động của con người góp phần thúc đẩy xã hội phát triển, và ngược lại truyền thống xấu sẽ kìm hãm sự phát triển của xã hội Hai mặt này của truyền thống luôn luôn tồn tại, mâu thuẫn biện chứng với nhau trong quá trình lịch sử
2- Truyền thống là kết quả hoạt động vật chất và tinh thần của con người trong quá khứ biểu hiện ở tính cách, phẩm chất, tư tưởng, tình cảm, tập quán, thói quen trong tư duy, lối ứng xử, tâm lý
3- Truyền thống bao giờ cũng là truyền thống của một cộng đồng người (thị tộc, bộ lạc, bộ tộc, dân tộc, dòng họ, gia đình, làng xã ), là bản sắc của các cộng đồng người
