NỘI DUNG
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC VẬN DỤNG TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ ĐẠO ĐỨC TRONG GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CHO SINH VIÊN
1.1 Tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức
1.1.1 Khái niệm đạo đức, tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh
Đạo đức là một hình thái ý thức xã hội quan trọng, xuất hiện từ sớm trong lịch sử phát triển của nhân loại Vấn đề này luôn thu hút sự chú ý từ nhiều lĩnh vực khoa học, với mỗi lĩnh vực và nhà khoa học tiếp cận nó từ những khía cạnh khác nhau Tư tưởng đạo đức đã có mặt từ lâu trong triết học của các nền văn minh cổ đại như Hy Lạp, Trung Quốc và Ấn Độ.
Chủ nghĩa Mác - Lênin coi đạo đức là một hình thái ý thức xã hội xuất hiện sớm trong lịch sử, liên kết chặt chẽ với tồn tại xã hội và sự phát triển của con người Theo các nhà kinh điển, đạo đức là phản ánh của các quan hệ xã hội V.I Lênin nhấn mạnh rằng đạo đức cộng sản chủ nghĩa góp phần phá hủy xã hội cũ và đoàn kết người lao động xung quanh giai cấp vô sản, tạo ra xã hội mới Quan điểm này mang tính cách mạng và khoa học, khác biệt với các tôn giáo và nền đạo đức khác Sự phát triển của đạo đức học mác-xít đã tạo ra một cuộc cách mạng trong đời sống đạo đức xã hội, phủ nhận quan điểm cho rằng đạo đức tách rời khỏi lịch sử xã hội loài người.
Cơ sở lý luận của việc vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức để giáo dục đạo đức cho sinh viên
Tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức
1.1.1 Khái niệm đạo đức, tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh
1.1.1.1 Khái niệm đạo đức Đạo đức là một hình thái ý thức xã hội xuất hiện sớm và có vai trò quan trọng trong lịch sử phát triển của xã hội loài người Đây là vấn đề luôn nhận được sự quan tâm của nhiều lĩnh vực khoa học và nhà khoa học, mỗi lĩnh vực khoa học, nhà khoa học lại đề cập đến vấn đề này ở những khía cạnh với phạm vi nội dung khác nhau.Những tư tưởng đạo đức từ lâu đã xuất hiện trong Triết học Hy Lạp, Trung Quốc và Ấn Độ cổ đại
Chủ nghĩa Mác - Lênin cho rằng đạo đức là hình thái ý thức xã hội xuất hiện sớm trong lịch sử, gắn liền với tồn tại xã hội và sự phát triển của con người Theo các nhà kinh điển, đạo đức là phản ánh của quan hệ xã hội V.I Lênin định nghĩa đạo đức cộng sản chủ nghĩa là yếu tố phá hủy xã hội cũ và đoàn kết giai cấp vô sản trong việc xây dựng xã hội mới Quan niệm này mang tính cách mạng và khoa học, vượt trội so với các tôn giáo và nền đạo đức khác Đạo đức học mác-xít đã tạo ra cuộc cách mạng trong lĩnh vực đạo đức xã hội, phủ nhận quan điểm cho rằng đạo đức đứng ngoài lịch sử Đạo đức chỉ có thể xuất phát từ thực tế cuộc sống và phục vụ cho cuộc sống đó, với cách tiếp cận khoa học từ đời sống lao động của con người.
Theo giáo trình “Đạo đức học” của Bộ Giáo dục và đào tạo, đạo đức là hiện tượng xã hội phản ánh mối quan hệ thực tế trong cuộc sống con người Mỗi cá nhân cần nhận thức rõ ý nghĩa và mục đích hoạt động của mình trong quá khứ, hiện tại và tương lai Các hoạt động này chịu sự chi phối của mối tương quan giữa cá nhân và xã hội, đảm bảo quyền lợi cho tất cả thành viên trong cộng đồng Những quy tắc và chuẩn mực hành động tự giác này giúp đánh giá con người có đạo đức hay phi đạo đức, từ đó tạo động lực phát triển cho xã hội.
Đạo đức là mối quan hệ lợi ích, thể hiện sự quan tâm và tự giác của mỗi cá nhân đối với lợi ích của người khác và xã hội, từ đó hình thành phẩm chất và đức tính thông qua hành vi phù hợp với chuẩn mực xã hội Đạo đức phát triển trong quá trình hoạt động và lao động, gắn liền với tình cảm gia đình và ý thức cộng đồng Như Ph Ăngghen đã chỉ ra, mọi học thuyết về đạo đức đều phản ánh tình hình kinh tế xã hội của thời kỳ đó Hành vi đạo đức, là hành động tự giác với động cơ đạo đức, có mối quan hệ chặt chẽ với nhu cầu đạo đức, và qua đó, nhân cách con người được bộc lộ và hình thành.
1.1.1.2 Tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh
Tư tưởng là quan điểm và ý nghĩ của con người về thực tế khách quan, thuộc phạm trù ý thức và là sản phẩm chủ quan Ý thức của mỗi người phụ thuộc vào đối tượng, môi trường xã hội và trình độ nhận thức, tâm sinh lý Khi những quan điểm này được hệ thống hóa và phản ánh lợi ích của một giai cấp, chúng được gọi là hệ tư tưởng của giai cấp đó.
Tư tưởng gắn liền với khái niệm nhà tư tưởng, theo V.I Lênin, một nhà tư tưởng thực sự là người có khả năng giải quyết một cách có hệ thống các vấn đề chính trị, chiến lược, tổ chức và các yếu tố vật chất của phong trào, chứ không phải một cách ngẫu nhiên.
Trong tư tưởng Hồ Chí Minh, khái niệm tư tưởng mang nghĩa triết học sâu sắc, không chỉ đơn thuần là ý thức cá nhân hay cộng đồng Nó được hiểu là một hệ thống quan điểm và luận điểm, xây dựng trên nền tảng triết học đồng nhất, phản ánh ý chí và nguyện vọng của một giai cấp hay dân tộc Khái niệm này được hình thành từ thực tiễn và có vai trò chỉ đạo trong việc cải tạo hiện thực.
Quá trình nhận thức của Đảng về tư tưởng Hồ Chí Minh đã tiến triển từ những vấn đề cụ thể đến một hệ thống hoàn chỉnh, với Đại hội VII (tháng 6-1991) là cột mốc quan trọng Tại đại hội, Đảng khẳng định rằng chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh là nền tảng tư tưởng và kim chỉ nam cho hành động Văn kiện đại hội định nghĩa tư tưởng Hồ Chí Minh là kết quả của việc vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác-Lênin trong bối cảnh Việt Nam, đồng thời nhấn mạnh rằng tư tưởng này đã trở thành tài sản tinh thần quý báu của Đảng và toàn dân tộc.
Sau Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VII của Đảng, công tác nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh đã được thực hiện nghiêm túc, mang lại nhiều kết quả quan trọng Những kết quả này đã cung cấp luận cứ khoa học thuyết phục cho Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX (tháng 4-2001) để xác định hệ thống những vấn đề cốt yếu của tư tưởng Hồ Chí Minh Tư tưởng Hồ Chí Minh được hiểu là một hệ thống quan điểm toàn diện về cách mạng Việt Nam, là sự vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin vào điều kiện cụ thể của đất nước, đồng thời kế thừa và phát triển các giá trị truyền thống của dân tộc và tinh hoa văn hóa nhân loại Đây là tài sản tinh thần quý giá của Đảng và dân tộc, định hướng cho sự nghiệp cách mạng giành thắng lợi.
Tư tưởng Hồ Chí Minh được xem như một hệ thống lý luận đa dạng, với nhiều phương thức tiếp cận khác nhau.
Tư tưởng Hồ Chí Minh được hiểu là một hệ thống tri thức tổng hợp, bao gồm các lĩnh vực như triết học, kinh tế, chính trị, quân sự, văn hóa, đạo đức và nhân văn.
Tư tưởng Hồ Chí Minh là một hệ thống quan điểm toàn diện về các vấn đề cốt lõi của cách mạng Việt Nam, bao gồm tư tưởng về dân tộc và cách mạng giải phóng dân tộc, chủ nghĩa xã hội và con đường phát triển lên chủ nghĩa xã hội, vai trò của Đảng Cộng sản Việt Nam, đại đoàn kết dân tộc và đoàn kết quốc tế, cũng như các nguyên tắc về dân chủ và nhà nước của dân, do dân, vì dân, bên cạnh các giá trị văn hóa và đạo đức.
Nội dung tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức được vận dụng trong giáo dục đạo đức cho sinh viên
1.2.1 Giáo dục lòng yêu nước, tinh thần tự hào dân tộc trong bối cảnh đất nước đổi mới
Yêu nước là truyền thống ngàn đời của dân tộc Việt Nam, luôn trỗi dậy mỗi khi đất nước bị xâm lược Tinh thần bất khuất chống giặc ngoại xâm được thể hiện qua câu nói của Chủ tịch Hồ Chí Minh: "Dân tộc ta có lòng nồng nàn yêu nước, đó là truyền thống vô cùng quý báu của dân tộc ta."
Tuy tinh thần yêu nước và quyết chiến với kẻ thù, người Việt Nam vẫn thể hiện tính nhân đạo khi đối xử với quân thù bằng cách cấp lương thực, phương tiện và quần áo để họ trở về nước Điều này phản ánh bản thiện và dòng máu yêu nước của dân tộc Việt Nam, trong đó ẩn chứa những giá trị đạo đức cao cả Vì vậy, giáo dục lòng yêu nước trở thành yếu tố quan trọng trong việc đánh giá giá trị đạo đức của con người Việt Nam, đặc biệt là trong thời kỳ đổi mới và hội nhập kinh tế hiện nay Giáo dục lòng yêu nước giúp sinh viên nhận thức đúng và có những hành động thiết thực, định hướng cho tương lai của họ sau khi ra trường.
Sinh viên là đối tượng cần được chú ý, vì họ dễ tiếp thu những điều tốt nhưng cũng dễ bị tác động tiêu cực từ xã hội và nền kinh tế thị trường, ảnh hưởng đến đạo đức Sự tự mãn và quên đi những khó khăn phía trước có thể dẫn đến những hệ lụy xấu Trong quá trình xây dựng đất nước, nếu không cảnh giác, chúng ta sẽ phải đối mặt với chủ nghĩa cá nhân, tham nhũng và các thế lực thù địch Do đó, sinh viên cần có bản lĩnh chính trị vững vàng, tự hào về truyền thống đấu tranh và quyết tâm xây dựng một Việt Nam dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ và văn minh Giáo dục đạo đức cho sinh viên là nhiệm vụ quan trọng, không chỉ từ nhà trường mà còn từ gia đình, nhằm khơi dậy lòng yêu nước Lòng yêu nước sẽ giúp sinh viên dám xả thân bảo vệ và xây dựng đất nước, khắc phục khó khăn để thực hiện thành công công nghiệp hóa, hiện đại hóa và xây dựng chủ nghĩa xã hội.
Trong bối cảnh hiện nay, việc giáo dục lòng yêu nước và tinh thần tự hào dân tộc trở nên ngày càng quan trọng Điều này không chỉ giúp sinh viên tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng và quản lý của Nhà nước trong công cuộc đổi mới, mà còn khuyến khích các em nỗ lực học tập và rèn luyện bản thân Qua đó, các sinh viên sẽ có khả năng phục vụ quê hương, đất nước và nhân dân một cách tốt nhất trong tương lai.
1.2.2 Giáo dục đức tính cần cù, siêng năng, sáng tạo trong học tập cho sinh viên
Hoạt động chính của sinh viên là học tập, và giáo viên cần hướng dẫn họ cách học hiệu quả cùng với mục tiêu học tập đúng đắn Điều này sẽ tạo động lực học tập tốt hơn, giúp sinh viên phát triển năng lực và tài năng, từ đó có khả năng cống hiến cho Tổ quốc và nhân dân Học tập không chỉ diễn ra trong trường học mà còn ở trường đời, ở mọi lúc, mọi nơi và ở mọi lứa tuổi; không ai có thể tránh khỏi quá trình học tập trong suốt cuộc đời.
Việc học tập và nâng cao trình độ có vai trò quan trọng, được Bác Hồ nhấn mạnh trong buổi họp đầu tiên của hội đồng Chính phủ nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa Người đã chủ trương mở chiến dịch chống nạn mù chữ, coi đây là nhiệm vụ cấp bách thứ hai trong sáu nhiệm vụ chính của chính quyền Bác Hồ khẳng định "Một dân tộc dốt là một dân tộc yếu" và nhấn mạnh rằng việc thanh toán nạn mù chữ là điều cần thiết để không chịu dại, không chịu hèn, từ đó nâng cao sức mạnh cho nhân dân các nước dân chủ mới.
Các quốc gia phát triển như Anh, Đức, Mỹ, Pháp, Nga và Trung Quốc không thể đạt được thành tựu nếu thiếu trình độ học vấn và tri thức Trong bối cảnh khoa học và công nghệ phát triển nhanh chóng, việc có một nền tảng giáo dục vững chắc là cần thiết để áp dụng kỹ thuật và quy trình công nghệ vào sản xuất và các lĩnh vực khác Do đó, việc giáo dục đạo đức và nâng cao tri thức cho sinh viên là rất quan trọng trong môi trường học tập hiện nay.
Nhiệm vụ học tập là chính, nhưng không chỉ học giỏi mà còn phải có đạo đức tốt; vì tài năng phục vụ cho những hành động phi đạo đức có thể gây hại cho xã hội Học tập và rèn luyện có mối quan hệ chặt chẽ, cần rèn luyện cho sinh viên ý thức tự giác, siêng năng và cách học sáng tạo Luật Giáo dục Việt Nam nhấn mạnh mục tiêu học tập là học để biết, làm người và chung sống, sản phẩm giáo dục phải đáp ứng nhu cầu xã hội Học thực chất, xác định mục tiêu và thái độ học tập là rất quan trọng; cần cù lao động và kiên nhẫn sẽ mang lại kết quả tốt Bác Hồ đã dạy rằng không có việc gì khó, chỉ cần quyết tâm Việc rèn luyện đạo đức trong học tập giúp sinh viên xác định động cơ đúng đắn, từ đó vượt qua khó khăn, trở thành người có ích cho xã hội.
Lao động chăm chỉ không chỉ kích thích tư duy sáng tạo mà còn giúp con người hoàn thiện về trí tuệ, tình cảm và đạo đức Trong bối cảnh khoa học - kỹ thuật phát triển nhanh chóng, người lao động cần phải không ngừng học tập và rèn luyện để nâng cao kỹ năng nghề nghiệp và cập nhật những hiểu biết mới về khoa học, kỹ thuật, văn hóa và nhân văn, nhằm tránh bị tụt hậu.
Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương khoá VIII nhấn mạnh rằng, để thúc đẩy công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, việc học tập cần trở thành nhu cầu thiết yếu và trách nhiệm đạo đức của mỗi cá nhân Điều này cũng là tiêu chuẩn định hướng cho sinh viên phấn đấu trở thành những con người tốt, giúp họ tự điều chỉnh hành vi và xây dựng tư tưởng đạo đức, lối sống trung thực trong gia đình, nhà trường và xã hội.
1.2.3 Giáo dục đức tính khiêm tốn, ý thức tổ chức kỷ luật trong học tập, sinh hoạt tập thể
Trong tác phẩm "Sửa đổi lối làm việc", Hồ Chí Minh đã nhấn mạnh về thói ba hoa, một căn bệnh thường gặp ở sinh viên, thể hiện sự thiếu khiêm tốn và tự phụ Để giáo dục đạo đức cho sinh viên, cần chú trọng phát triển đức tính khiêm tốn, tránh kiêu ngạo và tự mãn Sinh viên cần nhận thức rõ trách nhiệm của mình đối với cộng đồng, biết đoàn kết và giúp đỡ bạn bè trong học tập Việc giáo dục ý thức tổ chức và kỷ luật sẽ giúp sinh viên sống văn minh, hiện đại, đồng thời xây dựng tinh thần tập thể Hướng dẫn sinh viên có định hướng học tập đúng đắn sẽ tạo động lực cho họ phấn đấu, trở thành những người có ích cho xã hội Lời dạy của Bác Hồ về việc học tập và lao động tốt, đoàn kết và kỷ luật vẫn luôn có giá trị cho mọi thế hệ.
Người Việt Nam từ xưa đến nay luôn có ý thức cộng đồng "Thương người như thể thương thân', "Lá lành đùm lá rách", "Một cây làm chẳng nên non "
Cố kết cộng đồng không chỉ bảo vệ lợi ích chung của dân tộc mà còn là nền tảng cho chủ nghĩa tập thể, một đức tính thiết yếu trong việc xây dựng đất nước Qua việc tham gia vào các hoạt động tập thể, sinh viên có cơ hội phát huy và bộc lộ tài năng, đồng thời học hỏi những điều mà cá nhân chưa đạt được Việc giáo dục đạo đức cho sinh viên không chỉ diễn ra trong lớp học mà còn thông qua các hoạt động ngoại khóa như tham quan di tích lịch sử, tham gia chiến dịch mùa hè xanh, phong trào thanh niên tình nguyện, và tổ chức các cuộc thi liên quan đến khoa học Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, tạo ra môi trường giáo dục đạo đức phong phú cho sinh viên.
1.2.4 Giáo dục chủ nghĩa nhân đạo xã hội chủ nghĩa
Trong cuộc sống, con người bao giờ cũng muốn vươn tới cái chân, thiện, mỹ, yêu nhân nghĩa, đấu tranh chống cái sai, cái ác, cái xấu
Chủ nghĩa nhân đạo đã xuất hiện từ rất sớm trong lịch sử nhân loại, ban đầu chỉ là những hành động tự phát nhằm đấu tranh chống lại áp bức và bất công trong cuộc sống hàng ngày Nó thể hiện rõ nét ý thức phản kháng đối với sự bóc lột và bất công do giai cấp thống trị gây ra trong xã hội có giai cấp.
Chủ nghĩa nhân đạo xã hội chủ nghĩa tập trung vào mục tiêu giải phóng con người, bao gồm cả giải phóng giai cấp và dân tộc Trong đó, giải phóng dân tộc được coi là bước tiến cao nhất trong quá trình giải phóng con người.
Trong giáo dục đạo đức cho sinh viên, việc truyền đạt chủ nghĩa nhân đạo xã hội chủ nghĩa là rất quan trọng, vì nó mang tính toàn diện và sâu sắc hơn so với các hình thức nhân đạo trước đây Chủ nghĩa này không chỉ tiêu diệt mọi hình thức áp bức, bóc lột mà còn tạo điều kiện cho con người phát triển tự do và bình đẳng trong các lĩnh vực chính trị, xã hội và kinh tế Để thực sự hiện thực hóa chủ nghĩa nhân đạo, cần giúp sinh viên nhận thức đầy đủ về giá trị của nó, từ đó khơi dậy tình yêu thương, khuyến khích họ đấu tranh cho tự do, bình đẳng và bác ái, nhằm mang lại cuộc sống ấm no và hạnh phúc cho toàn thể nhân dân lao động, đồng thời giải phóng con người khỏi áp bức và thống trị.
Tính tất yếu vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức để giáo dục đạo đức cho sinh viên hiện nay
1.3.1 Giá trị của tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức
Hồ Chí Minh khởi đầu sự nghiệp cứu nước bằng việc giáo dục lý tưởng và đạo đức cách mạng cho nhân dân Ông không chỉ truyền đạt những giá trị này mà còn trở thành biểu tượng của đạo đức cách mạng, là tấm gương sáng cho toàn Đảng, toàn dân và toàn quân.
Trong tư tưởng Hồ Chí Minh thì vấn đề đạo đức luôn là vấn đề được
Hồ Chí Minh nhấn mạnh tầm quan trọng của đạo đức trong cách mạng, coi đó là nền tảng thiết yếu cho sự phát triển của con người Ông ví đạo đức như gốc cây và nguồn suối, khẳng định rằng không có đạo đức, người cách mạng dù tài giỏi đến đâu cũng không thể lãnh đạo nhân dân Câu nói của Người: "Cũng như sông thì có nguồn mới có nước, không có nguồn thì sông cạn Cây phải có gốc, không có gốc thì cây héo" thể hiện rõ quan điểm này.
Những vấn đề cơ bản về đạo đức cách mạng, như cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư, và xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh, đã được Hồ Chí Minh thể hiện rõ ràng Ông nhấn mạnh rằng cán bộ, đảng viên không chỉ là lãnh đạo mà còn là người đầy tớ trung thành của nhân dân Sự gương mẫu trong việc "lo trước cái lo của thiên hạ, vui sau cái vui của thiên hạ" cùng với việc nói đi đôi với làm là yêu cầu thiết yếu trong thực hiện đạo đức cách mạng Hồ Chí Minh khẳng định rằng để hướng dẫn nhân dân, bản thân cán bộ phải là tấm gương cho người khác noi theo Trong suốt cuộc đời, từ hành trình cứu nước đến khi giữ chức vụ lãnh đạo, Người luôn là hình mẫu về đời sống giản dị, khiêm tốn và nghiêm khắc với các tệ nạn như quan liêu, tham nhũng Hồ Chí Minh là biểu tượng của sự hy sinh vì dân, vì nước, thể hiện sự cần, kiệm, liêm, chính và chí công vô tư.
Theo Hồ Chí Minh, đạo đức cách mạng là nền tảng giúp con người vượt qua mọi thử thách Người nhấn mạnh rằng khi có đạo đức cách mạng, con người sẽ không rụt rè trước khó khăn, gian khổ hay thất bại, mà vẫn giữ vững tinh thần giản dị, khiêm tốn khi đạt được thành công Điều này thể hiện qua việc lo lắng cho nhiệm vụ trước tiên, không màng đến lợi ích cá nhân, không kiêu ngạo hay tham lam, từ đó tạo ra một tinh thần cống hiến và trách nhiệm cao cả.
Tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh, mặc dù đã đi xa, vẫn là ngọn cờ dẫn đường cho nhân dân Việt Nam và nhân loại trong cuộc đấu tranh giành độc lập và xây dựng xã hội tốt đẹp hơn Đây là phần di sản quý báu, như những hạt kim cương đa sắc, và dù có những giá trị đạo đức mới hình thành trong chặng đường cách mạng, thì giá trị của tư tưởng Hồ Chí Minh vẫn giữ nguyên giá trị, là nền tảng vững chắc cho các mối quan hệ xã hội mới.
Tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng đời sống tinh thần của xã hội xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam, góp phần điều chỉnh hành vi của người dân theo hướng chân, thiện, mỹ Trong bối cảnh vẫn tồn tại những thế lực thù địch cố gắng xuyên tạc và bôi nhọ tư tưởng của Người, giá trị đạo đức này càng trở nên cần thiết để bảo vệ và phát huy những giá trị tốt đẹp trong cộng đồng.
Tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh không chỉ phản ánh tư tưởng của một vĩ nhân và lãnh tụ cách mạng, mà còn là hình mẫu cho mọi người, khuyến khích mỗi cá nhân học hỏi để trở thành một công dân tốt và tích cực tham gia vào sự nghiệp cách mạng.
Tư tưởng và tấm gương đạo đức của Hồ Chí Minh cung cấp giải pháp cho những vấn đề đạo đức của nhân loại, với giá trị luôn bền vững và không bao giờ phai nhạt.
Hồ Chí Minh là biểu tượng sáng ngời của tình yêu quê hương, con người và lý tưởng xã hội chủ nghĩa, đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên của Đảng cũng như con người mới xã hội chủ nghĩa Việt Nam Đạo đức Hồ Chí Minh không chỉ là nền tảng cho sự phát triển của cách mạng Việt Nam mà còn là yếu tố then chốt giúp đất nước đạt được nhiều thắng lợi trong lịch sử, giữ nguyên giá trị trong công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa hiện nay.
1.3.2 Ý nghĩa của tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức đối với việc giáo dục đạo đức cho sinh viên hiện nay
Gần nửa thế kỷ sau khi Chủ tịch Hồ Chí Minh ra đi, tư tưởng đạo đức của Người vẫn giữ nguyên giá trị và có ý nghĩa quan trọng trong việc giáo dục đạo đức cho các thế hệ người Việt Nam, đặc biệt là sinh viên trong thời kỳ mới.
Hồ Chí Minh, với tư chất thiên tài và tư duy sáng tạo, đã đóng góp cho nền văn minh thế giới một tư tưởng đạo đức mới mang tính cách mạng và tiến bộ Ông là hình mẫu của con người mới với lối sống thanh bạch, giản dị, và lòng yêu nước nồng nàn Nhân dân Việt Nam, từ trẻ đến già, đều kính yêu và gọi ông là “Bác Hồ”, thể hiện sự tôn kính đối với tấm gương đạo đức của Người Những ai từng thăm nhà sàn của Bác đều không khỏi xúc động khi nghe kể về giây phút ra đi của ông và nhìn thấy những tư trang giản dị trong phòng ngủ, đó là những giọt nước mắt cảm phục và biết ơn dành cho một người cha vĩ đại, người đã để lại ánh sáng đạo đức cho muôn đời sau.
Trong bối cảnh hội nhập và yêu cầu phát triển con người theo chiến lược của Đảng và Nhà nước, việc đào tạo nhân lực không chỉ cần chú trọng đến nghiệp vụ chuyên môn kỹ thuật mà còn phải xây dựng phẩm chất đạo đức tốt Tuy nhiên, quá trình hội nhập cũng mang đến những tác động tiêu cực, khiến một bộ phận sinh viên rơi vào chủ nghĩa cá nhân, sống thực dụng và ích kỷ, theo đuổi danh lợi và tiền tài, dẫn đến suy thoái về tư tưởng và lý tưởng.
Việc giáo dục đạo đức cho sinh viên hiện nay mang ý nghĩa quan trọng, không chỉ tạo động lực tinh thần mà còn củng cố niềm tin vào lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội mà Bác Hồ đã theo đuổi Điều này khuyến khích sinh viên nỗ lực học tập và rèn luyện phẩm chất, tài năng để tiếp tục thực hiện sự nghiệp của Người.
Học tập và làm theo tấm gương đạo đức của Bác là cách hiệu quả để nâng cao nhận thức của sinh viên, từ đó góp phần xóa bỏ những vấn đề còn tồn tại trong cộng đồng sinh viên hiện nay.
Sinh viên cần hiểu rằng việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh không chỉ là hành động máy móc, mà phải thấu hiểu bản chất cách mạng của tư tưởng của Người Học gương tiết kiệm không chỉ nhằm rèn luyện tinh thần tiết kiệm, mà còn để phục vụ lợi ích cho bản thân, gia đình, xã hội và đất nước Từ đó, sinh viên cần có những suy nghĩ và hành động đúng đắn theo tư tưởng của Hồ Chí Minh.
Thực trạng vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức để giáo dục đạo đức cho sinh viên trường Cao đẳng Kinh tế thành phố Hồ Chí Minh
Khái quát về Trường Cao đẳng Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh
2.1.1 Quá trình xây dựng và phát triển
Trường Cao đẳng Kinh tế thành phố Hồ Chí Minh, tọa lạc tại số 33 Vĩnh Viễn, Phường 2, Quận 10, là một trong những trường cao đẳng đa cấp thuộc hệ thống giáo dục quốc dân của thành phố Hồ Chí Minh.
Ngày 15/09/1989, trường Trung học Kinh tế thành phố Hồ Chí Minh được thành lập theo Quyết định số 536/QĐ-UB, hợp nhất từ bốn trường Trung học chuyên nghiệp: Tài chánh, Kế hoạch, Thương nghiệp và Lao động – Tiền lương Nhờ sự nỗ lực của cán bộ viên chức và sự hỗ trợ từ lãnh đạo các cấp, vào ngày 03/02/2005, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ra Quyết định số 620/QĐ-BGD & ĐT – TCCB, thành lập Trường Cao Đẳng Kinh tế thành phố Hồ Chí Minh trên nền tảng của Trường Trung học Kinh tế thành phố Hồ Chí Minh.
Trong 27 năm qua với sự nỗ lực phấn đấu vươn lên không ngừng của tập thể giảng viên, cán bộ công nhân viên Nhà trường đã được lãnh đạo thành phố, Bộ giáo dục và Đào tạo, Chính phủ, Chủ tịch nước ghi nhận Nhiều năm qua Trường được Ủy ban nhân dân thành phố Hồ Chí Minh, Bộ giáo dục và Đào tạo tặng nhiều bằng khen và cờ xuất sắc Đặc biệt năm 2007 Trường được Thủ tướng Chính phủ tặng bằng khen đã có thành tích trong công tác góp phần xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc, theo Quyết định số 1399/QĐ- TTg ngày 15/10/2007 và Chủ tịch Nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam tặng Huân chương Lao động hạng Ba đã có thành tích xuất sắc trong công tác từ 2005 – 2009, góp phần vào sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ
Theo Quyết định số 505/QĐ-CTN ngày 28/04/2010, Tổ quốc đã ghi nhận những đóng góp của nhiều cá nhân bằng việc tặng Huân chương Lao động hạng Ba từ Chủ tịch nước, cùng với bằng khen từ Thủ tướng Chính phủ và Bộ Giáo dục và Đào tạo, Ủy ban nhân dân thành phố.
- Đội ngũ giảng viên:
Quá trình phát triển của nhà trường luôn đi đôi với sự phát triển đội ngũ giảng viên Số lượng giảng viên tăng lên qua từng năm học, nhằm đáp ứng nhu cầu đào tạo ngày càng cao của trường.
Bảng 2.1 Thống kê số lượng giảng viên từ năm 2012 đến 2016
Nguồn: Phòng tổ chức cán bộ của trường
Trường hiện có đội ngũ giảng viên đạt chuẩn 100%, trong đó 60% có trình độ thạc sĩ, 8% đang nghiên cứu sinh và 18% đang theo học cao học Tất cả giảng viên đều sở hữu chứng chỉ sư phạm và giảng dạy đúng chuyên ngành đào tạo.
Hàng năm, giảng viên trong trường tham gia các đợt tập huấn do Bộ Giáo dục và Đào tạo cùng Sở Giáo dục và Đào tạo thành phố tổ chức, nhằm nâng cao trình độ chuyên môn và cập nhật kiến thức mới.
Với sự đầu tư nghiêm túc vào công tác giảng dạy và nhận thức cao về nghề nghiệp, giảng viên của chúng tôi hàng năm tham gia hội giảng cấp thành phố và quốc gia, đạt nhiều thành tích xuất sắc.
Đội ngũ giảng viên của nhà trường, với trình độ chuyên môn vững và lòng yêu nghề, đã nhận được sự đánh giá cao từ các tổ chức và doanh nghiệp nhờ vào chất lượng đào tạo sinh viên xuất sắc.
2.1.2 Hoạt động đào tạo, nghiên cứu khoa học và tình hình sinh viên
Trường Cao đẳng Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh có nhiệm vụ đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao ở bậc cao đẳng và trung cấp chuyên nghiệp, phục vụ cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa Trong 27 năm hoạt động, trường đã xây dựng chương trình đào tạo cho 6 chuyên ngành trung cấp và 5 ngành cao đẳng, bao gồm Kế toán, Quản trị kinh doanh, Kinh doanh quốc tế, Tiếng Anh và Công tác xã hội, đáp ứng quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng như nhu cầu xã hội Hiện tại, trường có 8 khoa chuyên môn.
Kể từ khi thành lập, nhà trường đã đào tạo khoảng 35.769 học sinh, sinh viên có trình độ cao đẳng và trung cấp kinh tế, phục vụ cho thành phố và các tỉnh lân cận.
Bên cạnh hoạt động đào tạo, tình hình nghiên cứu cao học của trường trong những năm qua cũng đạt một số kết quả nổi bật
Nhà trường đã thực hiện các văn bản chỉ đạo và quy định về hoạt động khoa học công nghệ trong giáo dục đại học bằng cách thành lập phòng quan hệ hợp tác và quản lý phát triển Phòng này có nhiệm vụ tham mưu cho hiệu trưởng trong việc quản lý hoạt động khoa học và công nghệ, với mục tiêu nâng cao nghiên cứu khoa học thành một trong hai hoạt động chính của giảng viên và sinh viên, đồng thời định hướng nghiên cứu phục vụ cho quá trình dạy và học.
Phòng quan hệ hợp tác và quản lý phát triển đã tổ chức định kỳ hội thảo khoa học cấp trường nhằm nâng cao năng lực cho giảng viên, cán bộ và sinh viên trong nghiên cứu khoa học công nghệ Sự kiện thu hút sự tham gia của cán bộ, giảng viên, sinh viên, các nhà khoa học, doanh nghiệp và đại diện từ các trường bạn, tập trung vào các chủ đề như nâng cao chất lượng đào tạo và cải thiện trình độ ngoại ngữ tại Cao đẳng Kinh tế thành phố Hồ Chí Minh Ngoài ra, các buổi báo cáo chuyên đề về nghiên cứu, ứng dụng khoa học và công nghệ cho giảng viên, cũng như phương pháp nghiên cứu khoa học cho sinh viên, được tổ chức để hỗ trợ phát triển kỹ năng cần thiết.
Trong 3 năm học qua (2012 – 2013, 2013 – 2014, 2014 – 2015), nhà trưởng đã có 21 đề tài nghiên cứu khoa học cấp cơ sở được nghiệm thu và 118 sáng kiến kinh nghiệm Có nhiều đề tài khoa học, sáng kiến kinh nghiệm được ứng dụng thành công mang lại hiệu quả cao trong việc nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo và phát triển của nhà trường
Trường hiện có 3.249 sinh viên và đã đào tạo 8 khóa tốt nghiệp từ khi thành lập vào ngày 03/02/2005, đáp ứng nhu cầu lao động cho thành phố và các tỉnh phía Nam.
Việc vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức để giáo dục đạo đức
2.2.1 Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức để giáo dục đạo đức cho sinh viên – từ nhận thức đến hành động
- Nhận thức về tính tất yếu của việc vận dụng
Trước sự biến đổi của đời sống kinh tế - xã hội, thang giá trị đạo đức của con người cũng đang thay đổi theo cả hai hướng tích cực và tiêu cực Trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, Việt Nam cần nguồn lực con người vững mạnh với những con người phát triển toàn diện, trong đó đạo đức là nền tảng Sự đan xen giữa các yếu tố xã hội mới và tàn dư cũ đang làm thay đổi định hướng giá trị, bao gồm cả đạo đức Do đó, việc đào tạo và bồi dưỡng con người mới có phẩm chất đạo đức và năng lực phù hợp là cần thiết Thế hệ trẻ, đặc biệt là sinh viên, cần được chú trọng vì họ là "người chủ tương lai của nước nhà" và là yếu tố quan trọng trong việc hồi sinh dân tộc.
Dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, công cuộc đổi mới trong hơn 20 năm qua đã mang lại những thành tựu to lớn và toàn diện Quá trình hội nhập kinh tế toàn cầu đã tạo điều kiện cho sinh viên, những người trẻ tuổi đầy nhiệt huyết và tri thức, phát huy khả năng của mình Tuy nhiên, sinh viên cũng chịu ảnh hưởng từ những biến động của xã hội và cơ chế thị trường Do đó, việc định hướng đúng đắn các giá trị đạo đức cho thế hệ tương lai là rất quan trọng, giúp họ hoàn thành vai trò trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Để xây dựng đội ngũ trí thức tương lai, việc đào tạo cơ bản tại các trường đại học, cao đẳng là vô cùng quan trọng Trong quá trình học tập, sinh viên không chỉ tích lũy kiến thức mà còn phát triển kỹ năng, phương pháp tư duy cần thiết cho sự nghiệp khoa học sau này Do đó, việc xây dựng đạo đức cho sinh viên trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết, giúp họ nhận thức được trách nhiệm với đất nước và cộng đồng Đạo đức không chỉ là động lực để họ vượt qua cám dỗ, mà còn là sức mạnh để chống lại cái xấu, bảo vệ và phát triển những giá trị tốt đẹp, góp phần vào sự phát triển của xã hội.
Trong nền văn minh hiện đại, việc đánh giá tiến bộ xã hội cần tiêu chuẩn đạo đức Giáo dục đạo đức là cần thiết để bảo tồn và phát huy giá trị truyền thống, loại bỏ quan điểm không phù hợp, và định hướng giá trị đạo đức đúng đắn, phù hợp với sự phát triển của xã hội.
Ban giám hiệu cùng đội ngũ giảng viên trường Cao đẳng Kinh tế thành phố Hồ Chí Minh đã chú trọng đến giáo dục đạo đức cho sinh viên, với sự quan tâm và chỉ đạo từ cấp ủy và các phòng ban liên quan trong việc xây dựng kế hoạch và chi phí hoạt động Năm 2015, trường đã thành lập hai trung tâm: Trung tâm đào tạo, bồi dưỡng, phát triển nhân lực và Trung tâm hoạt động và hỗ trợ học sinh, sinh viên Hai trung tâm này không chỉ hỗ trợ chuyên môn cho sinh viên mà còn tổ chức các khóa học, hội thảo, báo cáo chuyên đề và các khóa bồi dưỡng kỹ năng, đồng thời lắng nghe tâm tư và nguyện vọng của sinh viên.
Nhà trường hàng năm tạo điều kiện cho giảng viên, đặc biệt là giảng viên tổ giáo dục chính trị, tham gia bồi dưỡng nâng cao trình độ nghiệp vụ Đồng thời, nhà trường cũng đầu tư cơ sở vật chất đầy đủ để hỗ trợ giảng dạy và thu hút sinh viên tham gia các hoạt động phong trào Qua đó, nhà trường nhận thức rõ tầm quan trọng của việc đào tạo chuyên môn và giáo dục đạo đức cho sinh viên.
Hiện nay, một số sinh viên đang gặp khó khăn trong việc tu dưỡng và rèn luyện đạo đức, thể hiện qua lối sống thực dụng và coi trọng giá trị vật chất hơn giá trị tinh thần Nhiều sinh viên có thái độ thờ ơ, thiếu trách nhiệm với bản thân, gia đình và xã hội, xa rời các giá trị đạo đức tốt đẹp của dân tộc Họ sống buông thả, vi phạm các nguyên tắc xã hội, hành xử bạo lực và thiếu nỗ lực trong học tập cũng như lao động.
Việc xây dựng quan điểm và phẩm chất đạo đức mới cho sinh viên là rất cần thiết, giúp họ nhận diện các hành vi phi đạo đức và dám đấu tranh chống lại tiêu cực trong xã hội Hướng sinh viên phát triển theo lối sống lành mạnh, tích cực sẽ tạo ra khả năng tự bảo vệ bản thân khỏi sự băng hoại đạo đức, đồng thời giúp họ tin tưởng vào cuộc sống Từ đó, sinh viên có thể xác định đúng động cơ và thái độ học tập, phấn đấu rèn luyện để trở thành những người có ích cho bản thân và xã hội.
- Xác định nội dung và cách thức vận dụng
Quá trình áp dụng tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong giáo dục đạo đức cho sinh viên tại trường Cao đẳng Kinh tế thành phố Hồ Chí Minh bao gồm việc tích hợp các giá trị nhân văn, phát triển tư duy phản biện và khuyến khích sinh viên thực hành các phẩm chất đạo đức Điều này không chỉ giúp nâng cao nhận thức về trách nhiệm xã hội mà còn hình thành nhân cách tốt đẹp cho sinh viên, góp phần vào sự phát triển bền vững của cộng đồng.
Tiếp tục nâng cao việc học tập và thực hiện tấm gương đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh thông qua các hoạt động như tổ chức học chuyên đề, chia sẻ những câu chuyện về Bác qua bản tin đoàn, chương trình phát thanh và website của trường Bên cạnh đó, tổ chức các chuyến thăm bảo tàng và các cuộc thi làm báo tường, thi kể chuyện về Bác cũng là những hình thức hiệu quả để lan tỏa giá trị tư tưởng của Người.
Để thực hiện công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, cần tổ chức cho đội ngũ cán bộ đoàn, hội học tập Nghị quyết của Đảng và đoàn các cấp, từ đó phổ biến cho sinh viên Các hoạt động như xây dựng nội dung, poster chào mừng các ngày lễ lớn, tổ chức báo cáo chuyên đề thời sự chính trị, chiếu phim tư liệu, và tuyên truyền qua bảng thông tin, fanpage của đoàn, hội và website trường cũng rất quan trọng Bên cạnh đó, cần thực hiện cuộc vận động vì Trường Sa thân yêu, xây dựng trường học cho học sinh Trường Sa và tổ chức hội thi Tự hào sử Việt, ánh sáng thời đại.
Công tác giáo dục đạo đức và lối sống được thực hiện thông qua nhiều hình thức, bao gồm tổ chức cuộc vận động 4 xây 3 chống nhằm xây dựng ý thức công dân, tinh thần tình nguyện, hiếu học và yêu lao động, đồng thời chống lại lối sống ích kỷ, lạc hậu và vô văn hóa Bên cạnh đó, thành đoàn còn xây dựng quỹ tương trợ giúp đỡ bạn bè, triển khai cuộc vận động phong cách sinh viên kinh tế và tuyên dương những nhà giáo trẻ cùng sinh viên 5 tốt.
Thực hiện công tác giáo dục truyền thống, chúng tôi tổ chức tuyên truyền và các cuộc thi nhằm khơi dậy tinh thần yêu nước, giáo dục truyền thống dân tộc qua các hoạt động chào mừng các ngày lễ lớn Ngoài ra, chúng tôi cũng tổ chức các hoạt động về nguồn, phát động cuộc thi tìm hiểu về trường, và tuần lễ tri ân thầy cô Các hội trại truyền thống và mô hình hành trình đến bảo tàng, địa chỉ đỏ cũng được triển khai nhằm nâng cao nhận thức và lòng tự hào dân tộc.
Thực hiện công tác giáo dục pháp luật, chúng tôi tổ chức tuyên truyền và giáo dục về các luật liên quan đến sinh viên, đồng thời tổ chức Ngày Pháp luật để nâng cao nhận thức cho sinh viên về quyền và nghĩa vụ của mình.
- Tổ chức vận dụng và kiểm tra, đánh giá việc vận dụng
Quá trình tổ chức vận dụng thông qua các bước:
Bước đầu tiên trong quá trình nghiên cứu là xác định nội dung và xây dựng kế hoạch theo dõi, khảo sát đối tượng nghiên cứu dựa trên mục đích, nhiệm vụ và giới hạn của đề tài.
Bước 2: Phối hợp với ban chấp hành đoàn hội triển khai các hoạt động phong trào đến các chi đoàn
Bước 3: Tổng kết kết quả, số liệu của các kế hoạch phong trào đã triển khai phục vụ cho việc nghiên cứu
2.2.2 Những kết quả đạt được của việc vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức trong giáo dục đạo đức cho sinh viên
- Những kết quả nổi bật:
Thứ nhất, sinh viên trường Cao đẳng Kinh tế thành phố Hồ Chí Minh có lòng yêu nước và tự hào dân tộc
Lòng yêu nước và tự hào dân tộc là một truyền thống văn hoá và đạo đức vô cùng quý báu của dân tộc Việt Nam