Lịch sử vấn đề
Khuất Quang Thụy đã gặt hái nhiều thành công trong sự nghiệp sáng tác văn chương, nổi bật với sự khám phá và đổi mới cả về nội dung lẫn nghệ thuật qua từng giai đoạn Các tác phẩm của ông luôn thu hút sự quan tâm từ giới nghiên cứu, phê bình văn học và đông đảo độc giả.
Đến nay, có nhiều nghiên cứu về sáng tác của Khuất Quang Thụy, tập trung vào các vấn đề cơ bản như nhan đề, nhân vật, kết cấu và điểm nhìn trần thuật.
Sự nghiệp sáng tác của Khuất Quang Thụy được đánh giá cao với những tác phẩm tiêu biểu và có giá trị Các tác phẩm của ông mang đến những hướng tiếp cận mới, góp phần quan trọng vào sự phát triển của nền văn học Việt Nam trong thời kỳ đổi mới.
2.1 Về các tiểu thuyết chiến tranh xuất hiện trước Những bức tường lửa,
Không phải trò đùa và Đối chiến chúng tôi thấy có các bài viết tiêu biểu sau:
- Từ Sơn, “Trong cơn gió lốc - tiểu thuyết đầu tay của Khuất Quang Thụy”, Văn nghệ Quân đội,(9)
- Tôn Phương Lan, “Một vài suy nghĩ về con người trong văn xuôi thời kỳ đổi mới”, Văn học, (9)
- Hồng Diệu, “Bàn về Góc tăm tối cuối cùng”, Văn nghệ Quân đội,(8)
- “Toạ Tọa đàm về Góc tăm tối cuối cùng”, Văn nghệ, (11)
Bài báo “Trong cơn gió lốc - tiểu thuyết đầu tay của Khuất Quang Thụy” của Từ Sơn đã cung cấp cái nhìn toàn diện về thành công và hạn chế của nhà văn Khuất Quang Thụy Tác giả phân tích kỹ lưỡng tác phẩm, nhấn mạnh rằng nhà văn đã tận dụng tốt lợi thế của mình bằng cách bám sát các sự kiện có thật và thể hiện cảm xúc một cách chọn lọc Qua đó, Khuất Quang Thụy đã khắc họa chân dung và tính cách của nhiều nhân vật ở cả hai phía ta và địch Từ Sơn khẳng định rằng tiểu thuyết đã tái hiện một cách sống động chiến dịch lịch sử dẫn đến đại thắng mùa xuân 1975, với sự hào hùng và quy mô lớn lao của nó.
Tiểu thuyết "Góc tăm tối cuối cùng" của tác giả Tôn Phương Lan đã thể hiện sự đổi mới trong quan niệm nghệ thuật về con người, khi mà những nhân vật bình thường, như một người trông coi nhà xác, được chú ý và khắc họa sâu sắc Tác phẩm không chỉ phản ánh tâm hồn và đời sống tâm linh của con người mà còn mang đến những nét đổi mới trong thi pháp thể loại tiểu thuyết Nhiều nhà nghiên cứu khẳng định rằng, trong bối cảnh văn học đương đại, "Góc tăm tối cuối cùng" đã có những đóng góp đáng kể, góp phần khẳng định sự khởi sắc của văn học Việt Nam trong những năm gần đây.
Các bài viết đã phân tích sâu sắc tác phẩm của Khuất Quang Thụy, thể hiện những cảm nhận phong phú về sáng tác của ông Qua đó, tác giả giúp độc giả hiểu rõ hơn về những đóng góp quan trọng của Khuất Quang Thụy cho văn học Việt Nam, đặc biệt là trong lĩnh vực đề tài chiến tranh trong thời kỳ đổi mới.
Sau thời kỳ đổi mới, các tiểu thuyết như "Những bức tường lửa", "Không phải trò đùa" và "Đối chiến" đã gây tiếng vang lớn trong diễn đàn văn học về chiến tranh Những tác phẩm này thu hút sự chú ý của đông đảo bạn đọc, giới nghiên cứu và phê bình, đồng thời nhận được nhiều giải thưởng văn học danh giá.
- Từ Sơn, “Tản mạn về tiểu thuyết Không phải trò đùa”, Văn nghệ Quân đội, (4)
- Nguyễn Thanh Tú với bài viết: Những bức tường lửa và sự đổi mới tiểu thuyết sử thi”, Văn nghệ Quân đội, số 616, năm 2005
Nguyễn Chí Hoan trong bài viết của mình đã phân tích sâu sắc về hình tượng người anh hùng và những nỗi đau chiến tranh, đồng thời đề cập đến tác phẩm "Những bức tường lửa" của Khuất Quang Thụy Bài viết nằm trong cuốn "Văn học Việt Nam sau 1975: Những vấn đề nghiên cứu và giảng dạy", xuất bản năm 2006 bởi Nxb Giáo dục tại Hà Nội, cung cấp cái nhìn toàn diện về những vấn đề văn học trong bối cảnh hậu chiến.
- Toàn Nguyễn có bài: “Nhà văn Khuất Quang Thụy vẫn miệt mài “đối chiến”, http://lethieunhon.com, năm 2009
- Toạ Tọa đàm do báo Văn nghệ tổ chức năm 2011 - Bàn tròn nghệ thuật
- Nguyễn Hữu Quý với bài: “Hình ảnh đối phương trong Đối chiến”, http://nguyenhuuquy.vnweblogs.com, năm 2011
- Nguyễn Khắc Phê: “Một cách nhìn khác sau 40 năm”, http://www.baothuathienhue.vn, năm 2011
- Dương Tử Thành: “Chẳng cuốn tiểu thuyết nào vĩ đại hơn cuộc đời”, http://evan.vnexpress.net, năm 2011
- Dương Tử : “Đại tá, nhà văn Khuất Quang Thụy và “một câu chuyện không có gì mới ”, http://qdnd.vn, năm 2011
Trong bài viết “Tản mạn về tiểu thuyết Không phải trò đùa”, Từ Sơn đã đặt ra nhiều vấn đề quan trọng như nhan đề tiểu thuyết, đối thoại trong tác phẩm và nghệ thuật phân tích các nhân vật như Tuấn, Tình, vợ chồng Nhường, vợ chồng Bảo - Thư Tác giả nhận định rằng cuốn tiểu thuyết của Khuất Quang Thụy mang đến cái nhìn mới mẻ và phong phú hơn về chiến tranh và người lính Điều đáng chú ý là Khuất Quang Thụy thể hiện cái nhìn nhân hậu và niềm tin vào con người cùng những điều tốt đẹp trong cuộc sống.
Nguyễn Chí Hoan trong bài viết của mình đã nhấn mạnh rằng tiểu thuyết "Những bức tường lửa" của Khuất Quang Thụy là một tác phẩm đặc biệt trong thể loại văn chương về chiến tranh gần đây Tác phẩm này không chỉ đưa hình ảnh người anh hùng vào trung tâm của câu chuyện mà còn khắc họa nhiều nhân vật anh hùng khác, từ đó làm nổi bật cảm hứng anh hùng trong bối cảnh chiến tranh và tình đồng đội.
Bài viết của Nguyễn Thanh Tú, “Những bức tường lửa và sự đổi mới tiểu thuyết sử thi,” đã so sánh tác phẩm của Khuất Quang Thụy với tiểu thuyết sử thi giai đoạn 1945 - 1975, nhằm làm nổi bật những đổi mới trong nghệ thuật viết tiểu thuyết sử thi của tác giả Những đóng góp của Khuất Quang Thụy trong bối cảnh văn xuôi sau 1975 được thể hiện qua việc cải tiến nghệ thuật thể hiện nhân vật, cách tân kết cấu tác phẩm, và thay đổi điểm nhìn, cho phép nhân vật có cái nhìn đa diện và tạo ra sự dịch chuyển luân phiên trong cách kể chuyện.
Tiểu thuyết "Đối chiến" của Khuất Quang Thụy, xuất bản năm 2010, đã thu hút nhiều bài viết phân tích sâu sắc về những đổi mới trong phong cách sáng tác của tác giả Đây là tác phẩm thứ năm của ông về đề tài chiến tranh, nhưng là cuốn đầu tiên khắc họa một cách toàn diện hình ảnh quân đội đối phương trên chiến trường, phản ánh chân thực đối tượng lịch sử mà ông cùng đồng đội đã đối đầu và chiến thắng Nguyễn Hữu Quý đã có những nhận định đáng chú ý về tác phẩm này trong bài viết của mình.
“Hình ảnh đối phương trong Đối chiến” nhận ra rằng: “ cảm hứng thôi thúc
Khuất Quang Thụy viết Đối chiến không phải để mô tả lại chiến dịch Đường
Tiểu thuyết "Nam Lào" khắc họa chủ nghĩa anh hùng cách mạng qua hình ảnh con người trong chiến tranh, thể hiện sự đau thương và khốc liệt của cuộc xung đột Nhân vật trong tác phẩm, dù ở bên nào, đều bị cuốn vào cơn bão chiến tranh với những trải nghiệm khắc nghiệt từ đạn bom và hận thù Việc xây dựng hình ảnh đối phương không chỉ làm nổi bật sự tàn phá mà còn giúp người đọc hiểu sâu sắc hơn về cuộc chiến từ cả hai phía, tạo nên một bức tranh chân thực và đầy cảm xúc về những mất mát và hy vọng trong thời kỳ khó khăn.
Các bài viết và nghiên cứu đã phân tích sâu sắc các khía cạnh trong sáng tác của Khuất Quang Thụy, đồng thời thể hiện những cảm nhận tinh tế về tác phẩm của ông Qua đó, các tác giả đã giúp người đọc hình dung rõ nét những đóng góp của Khuất Quang Thụy cho nền văn học Việt Nam trong thời kỳ đổi mới.
Ngoài các bài viết, tác giả Khuất Quang Thụy còn có nhiều bài nói chuyện và trao đổi trên các phương tiện truyền thông, tạo ra một kênh thông tin phong phú giúp chúng tôi hiểu rõ hơn về sáng tác của ông Để nhận diện sự đổi mới trong phong cách viết của Khuất Quang Thụy qua các tiểu thuyết như Những bức tường lửa, Không phải trò đùa và Đối chiến, cũng như đánh giá những đóng góp của ông cho văn học Việt Nam đương đại, đặc biệt trong đề tài chiến tranh, chúng tôi quyết định khảo sát và phân tích một cách hệ thống Chủ đề "Cái nhìn về chiến tranh trong tiểu thuyết của Khuất Quang Thụy" sẽ giúp làm sáng tỏ những quan điểm nghệ thuật mới mẻ mà ông mang đến cho hiện thực chiến tranh.
3 Đối tƣợng nghiên cứu và phạm vi tƣ liệu khảo sát