Khách thể và đối tượng nghiên cứu
- Khách thể nghiên cứu : quá trình dạy học môn Ngữ Văn của học sinh lớp 12 trường THPT Diễn Châu 5
Nghiên cứu này tập trung vào việc phân tích những thuận lợi và khó khăn mà giáo viên gặp phải trong quá trình đổi mới nội dung chương trình và phương pháp dạy học môn Ngữ văn lớp 12 tại trường THPT Diễn Châu 5 Những thách thức này có thể ảnh hưởng đến chất lượng giảng dạy và hiệu quả học tập của học sinh, đồng thời cũng chỉ ra những cơ hội để cải thiện phương pháp giáo dục trong bối cảnh hiện đại.
IV Giả thuyết khoa hoc
Nghiên cứu thực trạng giáo viên môn Ngữ văn lớp 12 cần xác định rõ những thuận lợi và khó khăn mà họ gặp phải Việc phân tích vấn đề một cách khách quan sẽ giúp đề xuất các biện pháp khắc phục hạn chế trong quá trình dạy học, từ đó nâng cao chất lượng giảng dạy của giáo viên.
- Tìm hiểu cơ sở lí luận của vấn đề nghiên cứu
Nghiên cứu này nhằm phân tích thực trạng những thuận lợi và khó khăn mà giáo viên gặp phải trong bối cảnh đổi mới nội dung chương trình và phương pháp dạy học môn Ngữ văn tại trường THPT Diễn Châu 5, đặc biệt là đối với học sinh lớp 12 Những thách thức và cơ hội này sẽ được làm rõ để cải thiện chất lượng giảng dạy và học tập.
- Đề xuất những biện pháp nhằm khắc phục những hạn chế của vấn đề nghiên cứu.
VI Phương pháp nghiên cứu.
- Phân tích tổng hợp lý thuyết.
VII Kết cấu đề tài
Chương 1 : Cơ sở của vấn đề nghiên cứu.
Chương 2 : Thực trạng của vấn đề nghiên cứu
- Phần kết luận và những kiến nghị.
Chương 1 Cơ sở của vấn đề cần nghiên cứu
- Nghị quyết số 40/2000/QH10,ngày 09 tháng 12 năm 2000 của
Quốc hội khóa X về đổi mới nội dung giáo dục phổ thông, đã khẳng đinh mục tiêu việc đổi mới chương trình giáo dục phổ thông lần này là
Xây dựng chương trình giáo dục và sách giáo khoa phổ thông nhằm nâng cao chất lượng giáo dục cho thế hệ trẻ, đáp ứng nhu cầu nguồn nhân lực cho công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước, phù hợp với thực tiễn và truyền thống Việt Nam Đổi mới chương trình giáo dục phải tuân thủ mục tiêu và yêu cầu của Luật giáo dục, khắc phục hạn chế hiện tại, tăng cường tính thực tiễn, kỹ năng thực hành và năng lực tự học, đồng thời chú trọng kiến thức khoa học xã hội và nhân văn Cần bổ sung các thành tựu khoa học và công nghệ hiện đại phù hợp với khả năng tiếp thu của học sinh, đảm bảo sự liên thông giữa giáo dục phổ thông, giáo dục nghề nghiệp và giáo dục đại học Thực hiện phân luồng trong hệ thống giáo dục quốc dân để cân đối nguồn nhân lực, đảm bảo chuẩn kiến thức và kỹ năng đồng bộ với việc nâng cấp trang thiết bị dạy học, tổ chức thi cử và chuẩn hóa công tác quản lý giáo dục.
Chiến lược phát triển kinh tế xã hội giai đoạn 2001 – 2010 của Việt Nam nhấn mạnh nhiệm vụ khẩn trương biên soạn và áp dụng bộ chương trình cùng sách giáo khoa phù hợp với yêu cầu phát triển mới Đồng thời, chiến lược phát triển giáo dục trong cùng thời kỳ cũng đã cụ thể hóa yêu cầu này, nhằm nâng cao chất lượng giáo dục và đáp ứng nhu cầu phát triển của đất nước.
Chỉ thị số 14/2001/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ đã đề ra những yêu cầu quan trọng trong việc đổi mới chương trình giáo dục phổ thông, nhằm thực hiện Nghị quyết số 40/2000/QH10 của Quốc hội khóa X Đồng thời, chỉ thị cũng nhấn mạnh việc điều chỉnh chủ trương phân ban của giáo dục trung học và đào tạo hai giai đoạn ở bậc đại học Bộ Giáo dục và Đào tạo cùng các cơ quan liên quan cần khẩn trương tiến hành các công việc được nêu rõ trong chỉ thị này.
Nội dung dạy học là một thành tố quan trọng trong quá trình giáo dục, có mối liên hệ chặt chẽ với các thành phần khác, tạo nên sự phong phú và đa dạng trong hoạt động của giáo viên và học sinh Nó được hình thành từ những tinh hoa văn hóa và tích lũy qua quá trình phát triển lịch sử - xã hội Nội dung này bao gồm hệ thống tri thức về tự nhiên, xã hội, tư duy, cách thức hoạt động, cũng như kinh nghiệm sáng tạo và thái độ đối với môi trường xung quanh Do đó, nội dung dạy học không chỉ là kiến thức mà còn là kỹ năng cần thiết để trang bị cho học sinh trong quá trình học tập.
Phương pháp dạy học là một khái niệm quan trọng trong lý luận giáo dục, đồng thời cũng là chủ đề gây ra nhiều tranh luận Vậy phương pháp dạy học là gì? Có rất nhiều định nghĩa khác nhau về phương pháp dạy học, và dưới đây là một số định nghĩa tiêu biểu.
Phương pháp dạy học là hình thức tương tác giữa giáo viên và học sinh, nhằm thực hiện các nhiệm vụ giáo dục, giáo dưỡng và phát triển trong quá trình giảng dạy (Luk Babanski, 1983).
Phương pháp dạy học là một hệ thống hành động có mục đích của giáo viên nhằm tổ chức hoạt động nhận thức và hành động của học sinh, từ đó giúp học sinh tiếp thu nội dung học vấn một cách hiệu quả (Ila Lénc, 1981).
Phương pháp dạy học là hình thức tương tác giữa giáo viên và học sinh nhằm đạt được mục tiêu giáo dục Hoạt động này bao gồm việc sử dụng các nguồn nhận thức, kỹ thuật logic, cũng như các hình thức hoạt động độc lập của học sinh, đồng thời điều khiển quá trình nhận thức của giáo viên (Id dvẻeư 1980).
Ngoài ra còn có nhiều định nghĩa có thể tóm tắt trong ba dạng cơ bản sau đây:
Theo quan điểm điều khiển học,phương pháp là cách thức tổ chức hoạt động nhận thức của học sinh và điểu khiển hoạt động này.
Theo quan điểm logic, phương pháp là những thủ thuật logic được sử dụng để giúp học sinh nắm kiến thức, kĩ năng, kĩ xảo một cách tự giác.
Theo bản chất của nội dung,phương pháp là sự vận động của nội dung dạy học.
Mặc dù chưa có sự đồng thuận về định nghĩa phương pháp dạy học, nhưng các tác giả đều công nhận rằng phương pháp dạy học có những đặc điểm nổi bật sau đây.
- Nó phản ánh sự vận động của quá trình nhận thức của học sinh nhằm đạt được mục đích đặt ra.
- Phản ánh sự vận động của nội dung đã được nhà trường quy định.
- Phản ánh cách thức trao đổi thông tin giữa thầy và trò.
- Phản ánh cách thức điều khiển hoạt động nhận thức và kiểm tra đánh giá kết quả hoạt động.
Phương pháp dạy học được định nghĩa là sự kết hợp giữa các hoạt động của giáo viên và học sinh trong quá trình giảng dạy, dưới sự hướng dẫn của giáo viên, nhằm đạt được hiệu quả cao trong việc truyền đạt kiến thức.
4 Sự đổi mới nội dung chương trình và phương pháp dạy học trường THPT.
4.1 Sự đổi mới nội dung chương trình THPT.
Một số điểm mới của chương trình môn học
- Điểm thể hiện nổi bật các chương trình đẻu tâng thời lượng dành cho hoạt động thực hành,hoạt đông học tập tích cực ủa học sinh.
Các nội dung lý thuyết cần được lựa chọn cẩn thận và đưa ra các yêu cầu thực hiện phù hợp với khả năng nhận thức của học sinh.
Chương trình Ngữ Văn được thiết kế lại nhằm tăng cường tính ứng dụng và hỗ trợ giữa các môn học, với một cuốn sách duy nhất bao gồm Văn, Tiếng Việt và Làm Văn Chương trình này chú trọng vào việc trang bị cho học sinh các công cụ và phương pháp đọc hiểu văn bản Đối với các môn văn hóa, nguyên tắc thực hiện được đảm bảo thông qua việc tích hợp nội dung học với thực tiễn cuộc sống, địa phương và quốc gia, đồng thời đưa vào các thông tin mới về kinh tế - xã hội Nhiều môn học còn tích hợp giáo dục dân số, sức khỏe sinh sản, bảo vệ môi trường và phòng chống ma túy, giúp học sinh hiểu rõ hơn về cuộc sống thực tế và các hoạt động sản xuất của quê hương, từ đó định hướng nghề nghiệp và chuẩn bị tâm thế sẵn sàng tham gia lao động sản xuất.
Cơ sở lý luận của vấn đề cần nghiên cứu
Nội dung dạy học
Nội dung dạy học là thành tố quan trọng trong quá trình giáo dục, liên kết chặt chẽ với các yếu tố khác, tạo nên hoạt động phong phú cho giáo viên và học sinh Được hình thành từ tinh hoa văn hóa và tích lũy qua lịch sử xã hội, nội dung dạy học bao gồm hệ thống tri thức về tự nhiên và xã hội, tư duy, phương pháp hoạt động, cũng như những kinh nghiệm sáng tạo và thái độ đối với cộng đồng Do đó, nội dung dạy học cung cấp cho học sinh những kiến thức và kỹ năng cần thiết trong quá trình học tập.
Phương pháp dạy học
Phương pháp dạy học là một vấn đề cốt lõi trong lý luận giáo dục, đồng thời cũng là một chủ đề gây tranh cãi với nhiều quan điểm khác nhau Vậy phương pháp dạy học thực sự là gì? Có rất nhiều định nghĩa đa dạng về phương pháp dạy học, và dưới đây là một số định nghĩa tiêu biểu trong số đó.
Phương pháp dạy học là hình thức tương tác giữa giáo viên và học sinh, nhằm thực hiện các nhiệm vụ giáo dục và phát triển trong quá trình giảng dạy Theo Luk Babanski (1983), việc áp dụng các phương pháp dạy học hiệu quả là rất quan trọng để đạt được mục tiêu giáo dưỡng.
Phương pháp dạy học là một hệ thống hành động có mục đích của giáo viên nhằm tổ chức hoạt động nhận thức và thực hành của học sinh, đảm bảo cho học sinh tiếp thu kiến thức hiệu quả (Ila Lénc, 1981).
Phương pháp dạy học là hình thức tương tác giữa giáo viên và học sinh nhằm đạt được mục tiêu giáo dục Hoạt động này bao gồm việc sử dụng các nguồn nhận thức, các kỹ thuật logic, và các hình thức hoạt động độc lập của học sinh, đồng thời quản lý quá trình nhận thức của giáo viên (Id dvẻeư 1980).
Ngoài ra còn có nhiều định nghĩa có thể tóm tắt trong ba dạng cơ bản sau đây:
Theo quan điểm điều khiển học,phương pháp là cách thức tổ chức hoạt động nhận thức của học sinh và điểu khiển hoạt động này.
Theo quan điểm logic, phương pháp là những thủ thuật logic được sử dụng để giúp học sinh nắm kiến thức, kĩ năng, kĩ xảo một cách tự giác.
Theo bản chất của nội dung,phương pháp là sự vận động của nội dung dạy học.
Mặc dù chưa có sự đồng thuận về định nghĩa phương pháp dạy học, các tác giả đều công nhận rằng phương pháp dạy học có những đặc điểm nổi bật sau đây.
- Nó phản ánh sự vận động của quá trình nhận thức của học sinh nhằm đạt được mục đích đặt ra.
- Phản ánh sự vận động của nội dung đã được nhà trường quy định.
- Phản ánh cách thức trao đổi thông tin giữa thầy và trò.
- Phản ánh cách thức điều khiển hoạt động nhận thức và kiểm tra đánh giá kết quả hoạt động.
Phương pháp dạy học được định nghĩa là sự kết hợp các hoạt động của cả giáo viên và học sinh trong quá trình giáo dục, dưới sự hướng dẫn của giáo viên, nhằm đạt hiệu quả cao trong việc truyền đạt kiến thức.
Sự đổi mới nội dung chương trình
4.1 Sự đổi mới nội dung chương trình THPT.
Một số điểm mới của chương trình môn học
- Điểm thể hiện nổi bật các chương trình đẻu tâng thời lượng dành cho hoạt động thực hành,hoạt đông học tập tích cực ủa học sinh.
Các nội dung lý thuyết được lựa chọn cần phải phù hợp với mức độ nhận thức của học sinh, đồng thời đề ra các yêu cầu thực hiện hợp lý để đảm bảo hiệu quả trong quá trình học tập.
Chương trình Ngữ Văn được thiết kế lại nhằm tăng cường ứng dụng và hỗ trợ giữa các môn học, với một cuốn sách duy nhất bao gồm ba phần: Văn, Tiếng Việt và Làm Văn Chương trình này nhấn mạnh việc trang bị cho học sinh các công cụ và phương pháp đọc hiểu văn bản Đối với các môn văn hóa, việc tích hợp nội dung với thực tiễn cuộc sống và thông tin mới về kinh tế-xã hội được thực hiện để đảm bảo tính thực tiễn Nhiều môn học còn tích hợp giáo dục dân số, sức khỏe sinh sản, bảo vệ môi trường và phòng chống ma túy, giúp học sinh nâng cao hiểu biết về cuộc sống, hoạt động sản xuất của quê hương và định hướng nghề nghiệp, chuẩn bị cho sự tham gia vào lao động sản xuất.
Chương trình hướng nghiệp hỗ trợ học sinh hiểu rõ về tình hình phát triển kinh tế xã hội của đất nước và địa phương, cũng như thị trường lao động và các ngành nghề Điều này giúp học sinh có cơ sở vững chắc để lựa chọn nghề nghiệp và chuẩn bị tâm lý sẵn sàng tham gia vào thị trường lao động.
- Chương trình hoạt đông ngoài giờ lên lớp quy định có phần hướng dẫn trường THPT tổ chức các hoạt động cho học sinh như lao động
Hướng nghiệp,hoạt động theo hướng hứng thú khoa học kĩ thuật,nghệ thuật gúp các em định hướng nghề nghiệp cho mình.
Nội dung tự chọn theo chuyên đề phù hợp giúp học sinh củng cố kiến thức cơ bản và phát triển kỹ năng cần thiết Điều này không chỉ đáp ứng nhu cầu và nguyện vọng của học sinh mà còn trang bị cho họ những hiểu biết cần thiết để tham gia vào thị trường lao động tại địa phương.
Về sách giáo khoa THPT:
Có hai bộ sách giáo khoa được biên soạn theo chương trình chuẩn và theo chương trình nâng cao.
+ Môn Ngữ Văn và Toán do nội dung nhiều và thời lượng lớn nên ở mỗi lớp đề có sách tập 1 và tập 2.
Môn ngữ văn, trước đây gọi là môn văn, hiện nay được tổ chức theo nguyên tắc tích hợp, kết hợp ba phần: văn, tiếng Việt và làm văn, tất cả được trình bày trong một sách giáo khoa duy nhất.
Trong cấu trúc hình thức của sách giáo khoa, các tác giả chú trọng đến việc trình bày nhằm hỗ trợ đổi mới phương pháp dạy học Điều này tạo điều kiện cho học sinh làm việc tích cực và chủ động, đồng thời hạn chế việc cung cấp kiến thức sẵn có và mô tả các quá trình.
Các tác giả sách giáo khoa đang thực hiện đổi mới nội dung bằng cách lựa chọn kiến thức một cách cân nhắc, xác định mức độ kiến thức cho từng bài học Điều này nhằm hướng tới việc đạt được các mục tiêu giáo dục cho từng bài, từng chương, và cho toàn bộ bộ môn ở các lớp học, đặc biệt là cấp trung học phổ thông.
4.2 Sự đổi mới phương pháp daỵ ở trường THPT
Sự đổi mới phuương pháp dạy học là hướng tới hoat động học tập chủ động, chống lại thối quen học thụ động
Dạy học hiệu quả thông qua việc tổ chức các hoạt động học tập giúp học sinh chủ động khám phá kiến thức Trong phương pháp này, học sinh không chỉ là đối tượng tiếp nhận mà còn là chủ thể tham gia tích cực vào các hoạt động do giáo viên hướng dẫn Khi được đặt trong các tình huống thực tế, học sinh có cơ hội quan sát, thảo luận, thực hiện thí nghiệm và giải quyết vấn đề theo cách riêng của mình Qua đó, các em không chỉ tiếp thu kiến thức mới mà còn hiểu rõ quy trình hình thành kiến thức và kỹ năng, phát huy tiềm năng sáng tạo và khám phá bản thân.
Giáo viên không chỉ đơn thuần truyền đạt kiến thức mà còn hướng dẫn học sinh hành động Phương pháp dạy học và nội dung giảng dạy cần thiết kế sao cho mỗi học sinh đều có khả năng tham gia tích cực vào các chương trình hành động của cộng đồng.
- Dạy và học chú trọng rèn luyện phương pháp tự học
Phương pháp tích cực không chỉ nâng cao hiệu quả dạy học mà còn là mục tiêu quan trọng trong quá trình giáo dục học sinh Việc rèn luyện phương pháp học tập cho học sinh giúp phát triển kỹ năng tự học và tư duy phản biện, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục.
Trong bối cảnh xã hội hiện đại với sự bùng nổ thông tin và công nghệ phát triển nhanh chóng, việc nhồi nhét kiến thức cho trẻ không còn hiệu quả Thay vào đó, cần chú trọng đến việc dạy trẻ phương pháp học từ cấp tiểu học, và điều này càng trở nên quan trọng hơn khi trẻ lên các cấp học cao hơn.
- Trong các phương pháp học thi cốt lõi là phương pháp tự học
Rèn luyện cho người học phương pháp, kĩ năng, thói quen và ý chí tự học sẽ kích thích lòng ham học và phát huy nội lực của mỗi cá nhân, từ đó nâng cao kết quả học tập Hiện nay, việc nhấn mạnh hoạt động học trong quá trình dạy học là rất quan trọng, nhằm chuyển đổi từ học tập thụ động sang chủ động Điều này đòi hỏi phát triển khả năng tự học không chỉ ở nhà sau giờ học mà còn ngay trong tiết học dưới sự hướng dẫn của giáo viên.
- Tăng cường học tập cá thể , phối hợp với học tập hợp tác
Trong một lớp học với sự không đồng đều về trình độ kiến thức và tư duy của học sinh, việc áp dụng phương pháp tích cực yêu cầu chấp nhận sự phân hóa về cường độ và tiến độ hoàn thành nhiệm vụ học tập Đặc biệt, khi bài học được thiết kế thành chuỗi công việc độc lập, sự phân hóa này càng rõ rệt hơn ở những cấp độ học cao Việc sử dụng công nghệ và thông tin trong giáo dục sẽ giúp cá thể hóa hoạt động học tập, đáp ứng nhu cầu và khả năng của từng học sinh.
Trong quá trình học tập, không phải tất cả tri thức, kỹ năng và thái độ đều được hình thành từ những hoạt động cá nhân độc lập Lớp học là môi trường giao tiếp giữa thầy và trò, cũng như giữa các học sinh, tạo ra mối quan hệ hợp tác trong việc tiếp thu kiến thức Thông qua thảo luận và tranh luận, ý kiến cá nhân được bày tỏ, khẳng định hoặc bác bỏ, giúp người học nâng cao trình độ Bài học cũng được áp dụng từ vốn hiểu biết và kinh nghiệm sống của giáo viên.
Phương pháp học tập hợp tác trong nhà trường thường được tổ chức theo nhóm nhỏ từ 4 đến 6 người, giúp tăng cường hiệu quả học tập, đặc biệt khi giải quyết các vấn đề phức tạp Hoạt động nhóm không chỉ khuyến khích sự chủ động mà còn giúp phát triển năng lực cá nhân, tình bạn và tinh thần tương trợ giữa các thành viên Việc áp dụng mô hình hợp tác trong xã hội vào môi trường học đường sẽ giúp học sinh làm quen với sự phân công và hợp tác trong lao động xã hội.