Tính cấp thiết của đề tài
Đất đai là tài nguyên quốc gia quý giá, đóng vai trò thiết yếu trong sự tồn tại và phát triển của con người cũng như các sinh vật khác trên trái đất Đây là tư liệu sản xuất đặc biệt và là địa bàn cho các khu dân cư, cơ sở kinh tế, văn hóa, xã hội, an ninh và quốc phòng Tuy nhiên, đất đai là nguồn tài nguyên có hạn và có vị trí cố định, do đó, việc quản lý và sử dụng đất đai một cách hợp lý, hiệu quả, tiết kiệm và bền vững là vô cùng cần thiết.
Quá trình phát triển kinh tế và đô thị hoá đang làm gia tăng mật độ dân cư, dẫn đến nhu cầu về nhà ở và sử dụng đất ngày càng cao Sự gia tăng dân số và công nghiệp hoá tạo ra áp lực lớn lên nguồn đất đai, yêu cầu việc sử dụng đất cần tiết kiệm, hợp lý và hiệu quả Đây là thách thức không chỉ riêng với Việt Nam mà còn với nhiều quốc gia đang phát triển và phát triển khác trên thế giới Để giải quyết vấn đề này, mỗi quốc gia cần xây dựng các chương trình, kế hoạch và chiến lược phù hợp với hoàn cảnh của mình nhằm sử dụng đất đai một cách hợp lý và hiệu quả, đặc biệt là Việt Nam, nơi mà quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá và đô thị hoá đang diễn ra mạnh mẽ.
Trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, đất đai đóng vai trò quan trọng như một nguồn lực phát triển Chính sách và pháp luật về đất đai không chỉ góp phần ổn định chính trị - xã hội mà còn đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh và hội nhập quốc tế.
Thực hiện Nghị quyết số 19-NQ/TW ngày 31/10/2012 của BCH Trung ương Đảng khóa XI, Việt Nam tiếp tục đổi mới chính sách và pháp luật về đất đai, nhằm hướng tới mục tiêu trở thành nước công nghiệp hiện đại vào năm 2020 Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng của thị trường đất đai cùng với tình trạng bất ổn trong sử dụng đất đã dẫn đến nhiều vi phạm pháp luật và tranh chấp Do đó, cần có giải pháp khẩn cấp để xử lý dứt điểm các vi phạm đất đai tồn tại lâu năm, đồng thời kiên quyết xử lý các hành vi vi phạm mới, nhằm lập lại trật tự trong quản lý và sử dụng đất đai Quản lý đất đai, đặc biệt tại khu vực đô thị, đang trở thành nhu cầu cấp thiết, yêu cầu Nhà nước cần có hệ thống quản lý chặt chẽ để sử dụng hiệu quả và bền vững nguồn tài nguyên này.
Việc sử dụng đất đai đúng cách không chỉ ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng cây trồng, vật nuôi mà còn góp phần vào hiệu quả kinh tế của từng ngành và vùng, phù hợp với định hướng phát triển kinh tế xã hội địa phương Sử dụng đất không khoa học và không theo quy hoạch sẽ dẫn đến tình trạng đất cằn cỗi, ảnh hưởng xấu đến đời sống kinh tế xã hội Do đó, cần thiết phải đánh giá tình hình quản lý và sử dụng đất đai để xác định các hạn chế và tìm ra giải pháp khắc phục, nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng đất trong tương lai.
Thành phố Biên Hòa, trung tâm kinh tế và xã hội của tỉnh Đồng Nai, đang đối mặt với những thách thức trong quản lý đất đai do tốc độ đô thị hóa nhanh chóng Sự gia tăng trong việc cấp phép xây dựng, mua bán và chuyển nhượng quyền sử dụng đất đã dẫn đến nhiều biến động về quyền sở hữu nhà ở Để đảm bảo quản lý đất đai hiệu quả và phù hợp với quy hoạch, việc xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai, đặc biệt là các hành vi sử dụng đất không đúng mục đích, là một yêu cầu cấp thiết.
Nghiên cứu công tác quản lý Nhà nước về đất đai tại Tp Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai cung cấp cái nhìn sâu sắc về tình hình quản lý và sử dụng đất, cũng như thực tiễn xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực này Từ những phân tích trên, bài viết đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý Nhà nước về đất đai.
Dựa trên các phân tích đã được trình bày, học viên quyết định chọn đề tài “Áp dụng pháp luật trong xử lý vi phạm hành chính đối với việc sử dụng đất không đúng mục đích, từ thực tiễn ở Tp Biên Hoà, tỉnh Đồng Nai”, nhằm đáp ứng nhu cầu cấp bách của thực tiễn hiện nay.
Tình hình nghiên cứu đề tài
Đề tài mà học viên lựa chọn là một vấn đề nhạy cảm và mang tính thời sự, thu hút sự quan tâm của nhiều nhà quản lý, nhà khoa học và báo chí Trong quá trình nghiên cứu và thực hiện Luận văn tốt nghiệp, học viên đã phát hiện một số tác phẩm liên quan đến đề tài này.
Tài liệu nghiên cứu là sách, giáo trình, chuyên khảo, tham khảo: Giáo trình Luật Hành chính Việt Nam (2010) của tác giả Nguyễn Cửu Việt, NXB Đại học
Quốc gia Hà Nội, Hà Nội; “Đề cương giới thiệu Luật Đất đai năm 2013” của
Vụ Phổ biến, giáo dục pháp luật - Bộ Tư pháp (2013), “Đại từ điển Tiếng
Việt”của Nguyễn Như Ý (chủ biên), 1998, NXB Văn hoá - Thông tin
Tài liệu là báo cáo của cơ quan nhà nước có thẩm quyền, có thể kể đến:
Báo cáo của Ban chỉ đạo tổng kết Nghị quyết Trung ương 7 (khóa IX) do Thủ tướng Chính phủ đứng đầu, đánh giá 10 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 7 khóa IX về đổi mới chính sách pháp luật đất đai trong bối cảnh đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước; đồng thời, cũng bao gồm báo cáo của Tỉnh ủy Đồng.
Bài viết tổng kết việc thực hiện Nghị quyết Trung ương 7 (khóa IX) về đổi mới chính sách đất đai trong bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước Nó bao gồm báo cáo sơ kết 05 năm thực hiện Nghị quyết Hội nghị lần thứ 6 BCH Trung ương Đảng khóa XI, nhằm tạo nền tảng cho Việt Nam trở thành nước công nghiệp hóa hiện đại vào năm 2020 Tài liệu này cũng đề cập đến báo cáo số 183-BC/TU ngày 13/6/2017 của Tỉnh ủy Đồng Nai và các báo cáo hàng năm về quản lý đất đai, cũng như công tác thanh tra chấp hành pháp luật đất đai của Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Đồng Nai và UBND Tp Biên Hòa.
Trong số các công trình tiêu biểu, có thể nhắc đến bài viết “Cụ thể hóa mức xử phạt vi phạm hành chính đất đai” của tác giả ThS Nguyễn Thị Mai Lê, được đăng trên Tạp chí Tài chính số 12 năm 2014 Bên cạnh đó, cuốn sách “Thanh tra Chính phủ, Tiếp công dân, xử lý đơn thư và giải quyết khiếu nại, tố cáo trong tình hình mới” do NXB Hà Nội phát hành năm 2006 cũng đáng chú ý Ngoài ra, ThS Nguyễn Thế Thịnh là chủ biên của tác phẩm “Công tác dân vận trong giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân”, xuất bản bởi NXB Tư pháp vào năm 2007.
Tài liệu tham khảo gồm các luận văn và luận án quan trọng trong lĩnh vực quản lý đất đai tại Việt Nam Lê Văn Thành (2012) nghiên cứu về việc áp dụng pháp luật trong quản lý nhà nước về đất đai tại UBND Tp HCM Nguyễn Thị Thu Hằng (2011) tập trung vào việc giải quyết khiếu nại về đất đai tại các khu công nghiệp ở tỉnh Bắc Giang Lã Thành Tâm (2017) đánh giá thực trạng công tác đăng ký và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở tại Tp Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai.
Các nghiên cứu đã làm rõ các vấn đề lý luận liên quan đến vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai, đồng thời phân tích thực trạng quy định pháp luật về khiếu nại hành chính và khiếu nại đất đai Bài viết cũng đánh giá công tác giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực này, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật về khiếu nại hành chính và nâng cao chất lượng, hiệu quả trong công tác giải quyết khiếu nại đất đai.
Nghiên cứu về xử phạt hành chính đối với hành vi sử dụng đất không đúng mục đích tại Tp Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai hiện vẫn còn nhiều vấn đề cần được xem xét kỹ lưỡng Tác giả đã thực hiện đề tài "Áp dụng pháp luật trong xử lý vi phạm hành chính đối với việc sử dụng đất không đúng mục đích, từ thực tiễn ở Tp Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai" nhằm đưa ra những đánh giá và giải pháp cải thiện pháp luật, đồng thời nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật trong lĩnh vực này.
Phương pháp nghiên cứu
Để hoàn thành nhiệm vụ nghiên cứu và đạt được mục tiêu đề tài, luận văn đã áp dụng triệt để phương pháp luận của Chủ nghĩa Mác – Lê Nin và tư tưởng của các nhà nghiên cứu.
Hồ Chí Minh và đường lối chính sách của Đảng Cộng sản Việt Nam đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, phục vụ lợi ích của nhân dân trong bối cảnh phát triển nền kinh tế thị trường Luận văn áp dụng các phương pháp nghiên cứu tài liệu, phân tích, so sánh, tổng hợp và lịch sử cụ thể để làm rõ những nội dung này.
- Ngoài ra, tác giả còn áp dụng một số phương pháp bổ sung khác như: điều tra, tổng hợp và phân tích.
Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
Bài viết này nhằm làm sáng tỏ hệ thống lý luận liên quan đến việc áp dụng pháp luật đất đai và trách nhiệm pháp lý của công dân, đồng thời cung cấp thêm cơ sở lý luận cho các nghiên cứu khoa học trong lĩnh vực này.
Nghiên cứu về xử lý vi phạm hành chính trong sử dụng đất không đúng mục đích nhằm hoàn thiện cơ sở khoa học cho quản lý nhà nước về đất đai Qua đó, đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả xử lý vi phạm hành chính và cải cách thủ tục hành chính.
Kết quả của đề tài này là bước khởi đầu quan trọng trong việc hoàn thiện pháp luật về xử lý vi phạm hành chính, nhằm thúc đẩy quá trình rà soát và xử lý các hành vi vi phạm, đồng thời nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về đất đai tại thành phố Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai.
Luận văn phân tích và đánh giá thực trạng áp dụng pháp luật về sử dụng đất không đúng mục đích tại TP Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai, xác định nguyên nhân phát sinh và đề xuất các giải pháp khắc phục Nội dung nghiên cứu nhằm cung cấp thông tin hữu ích cho lãnh đạo chính quyền và quản lý đất đai, giúp họ thực hiện các biện pháp cụ thể để xử lý vi phạm, lập lại trật tự quản lý đất đai, thực hiện hiệu quả Luật Đất đai năm 2013, khai thác tài nguyên đất một cách hiệu quả, đồng thời góp phần ổn định chính trị và an toàn xã hội, phục vụ cho công cuộc công nghiệp hóa - hiện đại hóa của tỉnh.
7 Điểm mới của Luận văn
Nghiên cứu và phân tích toàn diện thực trạng áp dụng pháp luật trong xử lý vi phạm pháp luật đất đai, đặc biệt là vi phạm sử dụng đất không đúng mục đích Tìm ra nguyên nhân dẫn đến các vi phạm pháp luật đất đai và dự báo xu hướng vi phạm trên địa bàn.
Tp Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai
Để xử lý và ngăn chặn vi phạm pháp luật đất đai tại Tp Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai, cần đề xuất những giải pháp căn bản, bao gồm cả giải pháp chung và giải pháp cụ thể Những giải pháp này sẽ giúp khắc phục tình trạng vi phạm và đảm bảo quản lý đất đai hiệu quả hơn trong khu vực.
Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của khóa luận bao gồm 03 chương:
Chương 1: Những vấn đề lý luận áp dụng pháp luật trong xử lý vi phạm hành chính đối với việc sử dụng đất không đúng mục đích
Chương 2 tập trung vào thực trạng áp dụng pháp luật trong việc xử lý các vi phạm hành chính liên quan đến sử dụng đất không đúng mục đích tại Tp Biên Hoà, tỉnh Đồng Nai Chương 3 đề xuất các yêu cầu và giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật trong việc xử lý những vi phạm này, góp phần bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người dân và quản lý tài nguyên đất đai một cách hiệu quả hơn.
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN ÁP DỤNG PHÁP LUẬT TRONG XỬ LÝ VI PHẠM HÀNH CHÍNH ĐỐI VỚI VIỆC SỬ DỤNG ĐẤT KHÔNG ĐÚNG MỤC ĐÍCH
Một số khái niệm cơ bản
1.1.1 Khái niệm, đặc điểm của áp dụng pháp luật
1.1.1.1 Khái niệm áp dụng pháp luật
Pháp luật là hệ thống các quy tắc xử sự bắt buộc do nhà nước ban hành hoặc thừa nhận, nhằm đảm bảo thực hiện và thể hiện ý chí của giai cấp thống trị Nó đóng vai trò điều chỉnh các quan hệ xã hội, phát triển phù hợp với lợi ích của giai cấp này.
Pháp luật cần phải xuất phát từ nhu cầu quản lý của Nhà nước và yêu cầu của xã hội để có thể thực thi hiệu quả Thực tế cho thấy, Việt Nam đã ban hành nhiều văn bản quy phạm pháp luật, bao quát các lĩnh vực từ dân sự, hình sự đến đất đai, y tế, và an toàn thực phẩm Tuy nhiên, một số quy định vẫn chưa được áp dụng rộng rãi do các nguyên nhân chủ quan và khách quan Do đó, việc xây dựng, ban hành và thực thi pháp luật cần có mối liên hệ chặt chẽ, và hiệu quả của hoạt động này được đánh giá qua việc thực hiện pháp luật.
Thực hiện pháp luật là quá trình biến các quy tắc xử sự trong quy phạm pháp luật thành hành vi thực tế của các chủ thể pháp luật Khi quy phạm pháp luật điều chỉnh các quan hệ xã hội, những quan hệ này trở thành quan hệ pháp luật với quyền và nghĩa vụ tương ứng Việc thực hiện quyền và nghĩa vụ pháp lý sẽ dẫn đến hành vi pháp luật, "hiện thực hóa" các quyền và nghĩa vụ trong đời sống xã hội Các hình thức thực hiện pháp luật liên kết chặt chẽ với nhau, biến quy phạm pháp luật "tĩnh lặng" trên giấy thành các quy tắc xử sự "sống động" Để pháp luật đi vào cuộc sống và được thực hiện hiệu quả, đây là yêu cầu quan trọng trong quá trình xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa hiện nay Khoa học pháp lý đã phân chia thực hiện pháp luật thành các hình thức như tuân thủ, thi hành, sử dụng và áp dụng pháp luật.
Tuân thủ pháp luật là việc các chủ thể quan hệ pháp luật không thực hiện những hành vi bị pháp luật cấm, đảm bảo các quy phạm pháp luật được tôn trọng và thực hiện Ví dụ, các quy định trong Bộ luật hình sự như cấm trộm cắp, lừa đảo hay xâm phạm quyền lợi của người khác, cũng như các hành vi bị nghiêm cấm trong Luật Đất đai như lấn chiếm hay hủy hoại đất đai Tất cả các cơ quan nhà nước, nhân viên nhà nước, tổ chức, cá nhân và mọi công dân đều có trách nhiệm thực hiện tuân thủ pháp luật trong xã hội.
Thi hành pháp luật, hay chấp hành pháp luật, là quá trình mà các chủ thể quan hệ pháp luật thực hiện các hành vi theo quy định của pháp luật trong những hoàn cảnh cụ thể Đây là hình thức thực hiện pháp luật một cách chủ động và tích cực, thông qua các hành vi cụ thể như nghĩa vụ chăm sóc, nuôi dưỡng con cái của cha mẹ theo quy định pháp luật hôn nhân gia đình, cũng như việc thực hiện các quy định về sinh đẻ có kế hoạch và xây dựng gia đình hạnh phúc Tất cả cơ quan nhà nước, nhân viên nhà nước, cá nhân, tổ chức và mọi công dân đều có trách nhiệm tham gia vào quá trình thi hành pháp luật này.
Sử dụng pháp luật là hình thức mà các chủ thể thực hiện quyền được pháp luật cho phép, thể hiện sự chủ động và tích cực qua các hành vi cụ thể Các chủ thể có quyền quyết định thực hiện hoặc không thực hiện các quyền của mình, khác với hai hình thức tuân thủ và chấp hành pháp luật Ví dụ, cá nhân có thể lựa chọn khởi kiện vụ án dân sự hoặc không, cũng như quyền chứng minh mình vô tội trong tố tụng hình sự Tất cả các cơ quan nhà nước, nhân viên nhà nước, cá nhân, tổ chức và công dân đều có thể tham gia vào việc sử dụng pháp luật.
Áp dụng pháp luật là một hình thức thực hiện pháp luật đặc biệt, luôn cần sự tham gia của cơ quan nhà nước và nhân viên nhà nước có thẩm quyền.
Theo lý luận Mác - Lênin, áp dụng pháp luật là hình thức quan trọng trong việc thực hiện pháp luật, bao gồm hoạt động của các cơ quan nhà nước và nhân viên nhà nước có thẩm quyền Hoạt động này tạo điều kiện cho các chủ thể thực hiện quyền và nghĩa vụ pháp lý của mình, đồng thời bảo đảm pháp luật được tôn trọng và thi hành nghiêm chỉnh Qua đó, các quyền của chủ thể được thực hiện và bảo vệ, trong khi các hành vi vi phạm pháp luật được xử lý kịp thời, góp phần bảo vệ các quan hệ xã hội Áp dụng pháp luật diễn ra hàng ngày tại các cơ quan nhà nước và chỉ được thực hiện bởi nhân viên nhà nước có thẩm quyền.
1.1.1.2 Đặc điểm của áp dụng pháp luật
Áp dụng pháp luật là một hoạt động mang tính quyền lực nhà nước, chỉ được thực hiện bởi các cơ quan và nhân viên nhà nước có thẩm quyền, theo quy định của pháp luật Các cá nhân và tổ chức có thể tuân theo, sử dụng và thi hành pháp luật, nhưng chỉ cơ quan nhà nước được giao quyền mới có khả năng áp dụng pháp luật Nhà nước yêu cầu mọi cá nhân và tổ chức phải nghiêm chỉnh thực hiện pháp luật mà không loại trừ ai Kết quả của việc tuân theo và thi hành pháp luật thường phản ánh ý chí và mong muốn của chính các chủ thể thực hiện.
Việc áp dụng pháp luật phải tuân theo các hình thức và thủ tục nghiêm ngặt theo quy định của pháp luật, vì nó có ý nghĩa quan trọng đối với cả chủ thể áp dụng và chủ thể bị áp dụng Qua việc này, chủ thể bị áp dụng có thể được hưởng quyền lợi hoặc phải chịu trách nhiệm, thậm chí là những hậu quả nghiêm trọng Các quy định pháp luật đã xác định rõ cơ sở, điều kiện, trình tự và trách nhiệm của các bên liên quan, đặc biệt là các cơ quan nhà nước và cán bộ công chức Họ phải tuân thủ nghiêm ngặt quy trình và thủ tục để đảm bảo việc áp dụng pháp luật được chính xác và khách quan.
Các thủ tục pháp lý đóng vai trò quan trọng trong việc cho phép các chủ thể trình bày nguyện vọng và mong muốn của mình một cách dân chủ và khách quan Mức độ đơn giản hay phức tạp của các thủ tục này phụ thuộc vào tính chất của sự việc cần giải quyết Đối với các quy phạm pháp luật đơn giản, như xử phạt vi phạm hành chính tại chỗ, thủ tục thường đơn giản và nhanh chóng Ngược lại, đối với các quy phạm phức tạp, cần phải thực hiện các bước xác minh, điều tra và đánh giá kỹ lưỡng.
Áp dụng pháp luật là hoạt động điều chỉnh cụ thể đối với một quan hệ xã hội xác định, trong khi pháp luật mang tính chất điều chỉnh chung Việc này nhằm điều tiết các quan hệ xã hội theo quy định pháp luật, yêu cầu quyết định phải nêu rõ tình tiết sự việc, các điều khoản văn bản quy phạm pháp luật được viện dẫn, tên đối tượng phải thi hành, và quyền cũng như nghĩa vụ của các chủ thể đã được xác định Qua đó, các quy định chung của pháp luật được cụ thể hóa cho từng tổ chức, cá nhân.
Áp dụng pháp luật là một hoạt động đòi hỏi sự sáng tạo, trong đó các chủ thể không chỉ cần nắm rõ nội dung và trình tự thủ tục của pháp luật, mà còn phải hiểu bản chất và các tình tiết của sự việc Điều này giúp xác định quy định phù hợp để áp dụng hoặc vận dụng pháp luật một cách hiệu quả nhất.
Trong xã hội hiện nay, có nhiều loại quan hệ pháp luật khác nhau với những tình tiết đa dạng Do đó, khi gặp các quan hệ pháp luật chưa được quy định rõ ràng hoặc có nhiều quy định điều chỉnh, các chủ thể áp dụng pháp luật cần phải vận dụng sáng tạo để giải quyết các vụ việc tương tự một cách phù hợp.
Áp dụng pháp luật là hoạt động thực tiễn, sinh động do các cơ quan nhà nước thực hiện theo quy định pháp luật Đây là thủ tục bắt buộc để xử lý vi phạm pháp luật, giải quyết tranh chấp và can thiệp của Nhà nước nhằm bảo đảm quyền lợi của công dân trong các lĩnh vực xã hội Vai trò của áp dụng pháp luật rất quan trọng trong việc thực hiện quyền lực nhà nước, ảnh hưởng đến chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội và an ninh Việc thiết lập cơ chế và quy trình áp dụng pháp luật đơn giản, nhanh chóng sẽ góp phần bảo vệ quyền tự do, dân chủ của công dân và duy trì kỷ cương, pháp chế của đất nước, thể hiện hiệu quả trong quản lý nhà nước của một Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.
1.1.2 Khái niệm và đặc điểm của xử lý vi phạm hành chính
1.1.2.1 Khái niệm xử lý vi phạm hành chính
Nội dung áp dụng pháp luật trong xử lý vi phạm hành chính đối với việc sử dụng đất không đúng mục đích
1.2.1 Khái niệm sử dụng không đúng mục đích
Luật đất đai 2013 nghiêm cấm hành vi sử dụng đất không đúng mục đích, coi đây là vi phạm pháp luật về đất đai (Điều 6).
12 Luật Đất đai quy định các hành vi bị nghiêm cấm) Vậy như thế nào là sử dụng đất không đúng mục đích?
Sử dụng đất không đúng mục đích là hành vi mà người sử dụng không tuân thủ mục đích đã đăng ký với cơ quan Nhà nước Hành động này không chỉ gây khó khăn cho công tác quản lý nhà nước mà còn có thể dẫn đến lãng phí tài nguyên đất đai.
Theo quy định tại khoản 6 Điều 7 Luật Thuế sử dụng đất phi nông nghiệp
Theo Thông tư 45/2011/TT-BTNMT ban hành ngày 26/12/2011 của Bộ Tài nguyên và Môi trường, việc xác định diện tích đất sử dụng không đúng mục đích, lấn, chiếm, và chưa sử dụng phải tuân thủ các quy định để tính thuế sử dụng đất phi nông nghiệp.
Đất sử dụng không đúng mục đích là loại đất đang được sử dụng cho các mục đích thuộc đối tượng chịu thuế theo quy định tại Điều 2 của Luật Thuế sử dụng đất phi nông nghiệp, nhưng không phù hợp với mục đích sử dụng ghi trong các giấy tờ pháp lý như Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất hoặc quyết định giao đất Các trường hợp cụ thể bao gồm: (i) Đất sử dụng cho một mục đích nhưng giấy tờ ghi nhiều mục đích; (ii) Đất sử dụng cho nhiều mục đích nhưng giấy tờ chỉ ghi một mục đích; (iii) Đất ghi nhiều mục đích và thực tế cũng sử dụng nhiều mục đích, nhưng một trong số đó không đúng với giấy tờ pháp lý.
Nếu trong giấy tờ hợp pháp về quyền sử dụng đất ghi rõ mục đích sử dụng là chịu thuế sử dụng đất phi nông nghiệp, nhưng thực tế đất đang được sử dụng vào mục đích khác không thuộc loại này, thì đất đó sẽ được xem là sử dụng không đúng mục đích.
Khoản 1 Điều 57 Luật đất đai quy định về các trường hợp chuyển mục đích sử dụng đất phải được phép của cơ quan nhà nước có thẩm quyền bao gồm:
Việc chuyển đổi mục đích sử dụng đất bao gồm: a) Chuyển đất trồng lúa sang đất trồng cây lâu năm, đất rừng, đất nuôi trồng thủy sản và đất làm muối; b) Chuyển đất trồng cây hàng năm khác sang đất nuôi trồng thủy sản nước mặn, đất làm muối và đất nuôi trồng thủy sản dưới hình thức ao, hồ, đầm; c) Chuyển đất rừng đặc dụng, rừng phòng hộ, rừng sản xuất sang mục đích khác trong nhóm đất nông nghiệp; d) Chuyển đất nông nghiệp sang đất phi nông nghiệp; đ) Chuyển đất phi nông nghiệp được Nhà nước giao không thu tiền sang đất phi nông nghiệp có thu tiền hoặc thuê; e) Chuyển đất phi nông nghiệp không phải đất ở sang đất ở; g) Chuyển đất xây dựng công trình sự nghiệp và đất sử dụng vào mục đích công cộng có kinh doanh sang đất thương mại, dịch vụ.
Khoản 1 Điều 12 Thông tư 33/2017/TT-BTNMT ngày 29/9/2017 quy định các trường hợp chuyển mục đích sử dụng đất không phải xin phép cơ quan nhà nước có thẩm quyền nhưng phải đăng ký biến động, bao gồm:
Chuyển đổi đất nông nghiệp có thể bao gồm nhiều hình thức khác nhau, như chuyển đất trồng cây hàng năm sang đất nông nghiệp phục vụ xây dựng nhà kính và chuồng trại chăn nuôi, hoặc chuyển đổi đất nuôi trồng thủy sản cho mục đích nghiên cứu Ngoài ra, có thể chuyển đất trồng cây hàng năm sang trồng cây lâu năm, và ngược lại, chuyển đất trồng cây lâu năm sang đất nuôi trồng thủy sản hoặc đất trồng cây hàng năm Việc chuyển đổi đất ở sang đất phi nông nghiệp, cũng như chuyển đất thương mại, dịch vụ sang đất sản xuất kinh doanh phi nông nghiệp, cũng là những hoạt động quan trọng trong quy hoạch sử dụng đất.
Khi chuyển đổi mục đích sử dụng đất, người sử dụng đất cần thực hiện nghĩa vụ tài chính theo quy định pháp luật Chế độ sử dụng đất, cùng với quyền và nghĩa vụ của người sử dụng, sẽ được áp dụng dựa trên loại đất sau khi đã chuyển đổi mục đích.
Đất sử dụng không đúng mục đích là loại đất đang được sử dụng cho các mục đích thuộc đối tượng chịu thuế theo quy định tại Điều 2 của Luật Thuế sử dụng đất phi nông nghiệp, nhưng không khớp với mục đích sử dụng ghi trong giấy tờ hợp pháp Hành vi này bao gồm việc sử dụng đất không đúng mục đích hoặc chuyển đổi mục đích sử dụng đất mà không có sự cho phép của cơ quan nhà nước có thẩm quyền Việc xác định đất sử dụng không đúng mục đích là cơ sở để xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai, theo quy định của pháp luật.
1.2.2 Khái niệm và đặc điểm xử lý vi phạm hành chính đối với việc sử dụng đất không đúng mục đích
1.2.2.1 Khái niệm vi phạm hành chính và xử lý vi phạm hành chính đối với việc sử dụng đất không đúng mục đích
Vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai là hành vi trái pháp luật liên quan đến quyền sở hữu đất đai, do cá nhân hoặc tổ chức thực hiện, có thể là cố ý hoặc vô ý Những vi phạm này xâm phạm quyền lợi của người sử dụng đất và các quy định pháp luật về chế độ sử dụng đất, nhưng không được coi là tội phạm, do đó phải xử phạt hành chính Mặc dù Nhà nước đã xử lý nhiều hành vi vi phạm, nhưng sự hiểu biết hạn chế của người dân về pháp luật đất đai cùng với giá trị lớn của tài sản này dễ dẫn đến bức xúc và khiếu nại, ảnh hưởng đến hoạt động của cơ quan nhà nước và trật tự an ninh xã hội.
Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực sử dụng đất không đúng mục đích là hoạt động của các cơ quan có thẩm quyền, căn cứ vào quy định pháp luật hiện hành Các tổ chức và cá nhân vi phạm sẽ bị xử phạt theo quy định và áp dụng các biện pháp xử lý hành chính cần thiết.
Theo quy định pháp luật hiện hành, việc xử lý vi phạm hành chính liên quan đến sử dụng đất không đúng mục đích bao gồm việc áp dụng hình thức xử phạt vi phạm hành chính và các biện pháp xử lý hành chính khác.
Ngày 10-11-2014, Chính phủ đã ban hành Nghị định 102/2014/NĐ-CP quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai; Nghị định này có 25 điều quy định 54 hành vi cần xử phạt hành chính trong lĩnh vực đất đai trong đó có 4 Điều quy định liên quan đến hành vi vi phạm hành chính về việc sử dụng đất không đúng mục đích bao gồm: (i) Chuyển mục đích sử dụng đất trồng lúa không được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cho phép (ii) Tự ý chuyển mục đích sử dụng đất rừng đặc dụng, đất rừng phòng hộ, đất rừng sản xuất mà không được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cho phép (iii) Chuyển mục đích sử dụng đất nông nghiệp không phải là đất trồng lúa, đất rừng phòng hộ, đất rừng đặc dụng mà không được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cho phép (iv) Chuyển mục đích sử dụng đất phi nông nghiệp sang mục đích khác trong nhóm đất phi nông nghiệp mà không được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cho phép
1.2.2.2 Đặc điểm của hoạt động xử lý vi phạm hành chính đối với việc sử dụng đất không đúng mục đích
Hoạt động xử phạt vi phạm hành chính đối với việc sử dụng đất không đúng mục đích có các đặc điểm sau đây:
Yếu tố tác động đến áp dụng pháp luật trong xử lý vi phạm hành chính đối với việc sử dụng đất không đúng mục đích
1.3.1 Nội dung quy định của pháp luật
Hoạt động áp dụng pháp luật gắn liền với việc xây dựng pháp luật, và để đạt hiệu quả, cần có một hệ thống pháp luật hoàn chỉnh, đồng bộ và phù hợp với thực tế Tính hiệu quả của áp dụng pháp luật phụ thuộc vào nội dung của các văn bản pháp luật, do đó sự thống nhất và phù hợp giữa các văn bản này là rất quan trọng Một văn bản pháp luật cần được ban hành dựa trên cơ sở thực tế, đảm bảo rằng nó phản ánh chính xác và đáng tin cậy các sự kiện và yêu cầu thực tiễn.
Pháp luật về xử lý vi phạm hành chính liên quan đến việc sử dụng đất không đúng mục đích được quy định trong Luật xử lý vi phạm hành chính và Nghị định 102/2014/NĐ-CP Nghị định này kết hợp quy định về đất đai và xử phạt hành chính, nhưng thiếu chi tiết về thủ tục xử phạt, thi hành quyết định xử phạt và cưỡng chế Các quy định về thẩm quyền còn phức tạp và chồng chéo, dẫn đến sự không thống nhất trong việc phân công trách nhiệm giữa các cơ quan Kết quả là, một số vụ việc có nhiều cơ quan tranh giành giải quyết, trong khi những vụ khác lại không có cơ quan nào nhận trách nhiệm Những bất cập này đã gây khó khăn trong việc áp dụng pháp luật xử lý vi phạm hành chính đối với sử dụng đất không đúng mục đích.
1.3.2 Trình độ pháp lý của cán bộ, nhân dân trong xã hội và sự sáng tạo của mỗi cơ quan tổ chức
Sự hoàn thiện trong áp dụng pháp luật yêu cầu trình độ văn hóa pháp lý cao của cán bộ và nhân dân Các cơ quan áp dụng pháp luật cần đảm bảo tính năng động, chủ động và sáng tạo, đồng thời duy trì sự phối hợp nhịp nhàng giữa các bộ phận và các cơ quan khác Việc xử lý vi phạm hành chính phải được thực hiện bởi các chủ thể có thẩm quyền với tinh thần trách nhiệm cao, tránh các hiện tượng như quan liêu, sách nhiễu và trì trệ Điều này đảm bảo sự tôn trọng đối với tính mạng con người và tài sản của nhà nước, cũng như của nhân dân.
Hoạt động áp dụng pháp luật có tính chất quan trọng và phức tạp, vì vậy, các chủ thể bị áp dụng pháp luật có thể nhận được lợi ích lớn nhưng cũng phải đối mặt với hậu quả bất lợi Do đó, pháp luật cần xác định rõ ràng cơ sở, điều kiện, trình tự thủ tục và thẩm quyền của các chủ thể áp dụng Thực tế cho thấy sự quan liêu, chậm trễ và thiếu trách nhiệm của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền, đặc biệt trong việc giải quyết khiếu nại, tố cáo của nhân dân, đã dẫn đến nhiều vụ việc đơn giản trở nên phức tạp, gây ra sự oan ức trong nhân dân mà không được giải quyết, từ đó tạo ra những hậu quả khó lường.
1.3.3 Ý thức pháp luật của người áp dụng pháp luật, người bị áp dụng pháp luật, chủ thể có thẩm quyền áp dụng pháp luật và chủ thể bị áp dụng pháp luật xử phạt vi phạm hành chính
Sau khi ban hành pháp luật, việc tuyên truyền và phổ biến giáo dục pháp luật cho cán bộ và nhân dân là rất quan trọng để mọi người hiểu và tuân thủ các quy định pháp luật Ý thức pháp luật có ảnh hưởng lớn đến hoạt động áp dụng pháp luật, vì tất cả các chủ thể liên quan cần có nhận thức đúng đắn để điều chỉnh hành vi phù hợp với yêu cầu của pháp luật Quá trình áp dụng pháp luật phức tạp, đòi hỏi người áp dụng phải có ý thức pháp luật cao; nếu không, sẽ khó khăn cho các chủ thể bị áp dụng nhận thấy tác động tích cực của ý thức pháp luật đến hoạt động của họ.
Cần tăng cường công tác tuyên truyền giáo dục pháp luật để nâng cao ý thức pháp luật trong cộng đồng, từ đó tạo niềm tin của nhân dân vào hệ thống pháp luật Điều này giúp người dân có những hành vi pháp luật tích cực, biết bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bản thân cũng như của người khác, đồng thời kiên quyết đấu tranh chống lại các hiện tượng tiêu cực và vi phạm pháp luật trong xã hội.
1.3.4 Những điều kiện vật chất – kỹ thuật cần thiết đảm bảo cho hoạt động áp dụng pháp luật
Việc áp dụng pháp luật, đặc biệt là trong xử lý vi phạm hành chính liên quan đến sử dụng đất không đúng mục đích, phụ thuộc vào các điều kiện vật chất - kỹ thuật cần thiết Nhiều văn bản và quy định pháp luật cần có nguồn lực lớn về nhân lực và trang thiết bị để có thể thực hiện hiệu quả trong thực tế.
Vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai, đặc biệt là hành vi sử dụng đất không đúng mục đích, là hành vi vi phạm quy định pháp luật hành chính và phải bị xử phạt Việc xử phạt này là cần thiết để đảm bảo quản lý đất đai theo quy định, thể hiện vai trò của nhà nước trong quản lý và sử dụng đất đai thuộc sở hữu toàn dân Áp dụng pháp luật trong xử lý vi phạm hành chính về sử dụng đất không đúng mục đích là hoạt động quản lý quan trọng của cơ quan hành chính nhà nước, góp phần vào việc quản lý và sử dụng đất đai hiệu quả tại Việt Nam.
Trong chương I, tác giả trình bày các khái niệm và đặc điểm của việc áp dụng pháp luật, cũng như hoạt động xử lý vi phạm hành chính, đặc biệt là trong lĩnh vực sử dụng đất không đúng mục đích Nội dung này làm nổi bật vai trò của pháp luật trong việc xử lý vi phạm hành chính, đồng thời chỉ rõ thẩm quyền xử phạt và quy trình hành chính liên quan Đây là cơ sở lý luận quan trọng, tạo nền tảng cho việc đánh giá thực trạng trong chương II và đề xuất các giải pháp trong chương III.