NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ QUỸ BHXH
VỀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ QUỸ BHXH
1.1 Tổng quan về bảo hiểm xã hội
1.1.1 Khái niệm bảo hiểm xã hội
Bảo hiểm xã hội (BHXH) đã ra đời trước khi có thuật ngữ an sinh xã hội (ASXH), với hệ thống BHXH đầu tiên được thành lập tại Đức vào năm 1850 Hệ thống này đã được hoàn thiện với các chế độ bảo hiểm như bảo hiểm ốm đau, bảo hiểm rủi ro nghề nghiệp, và bảo hiểm cho tuổi già, tàn tật, bao gồm sự tham gia của ba thành viên chính: người lao động, nhà sử dụng lao động và Nhà nước Kinh nghiệm của Đức về BHXH đã được lan rộng ra nhiều quốc gia khác Trong quá trình phát triển, các chế độ và đối tượng tham gia BHXH ngày càng được mở rộng, dẫn đến sự thay đổi và hoàn thiện trong khái niệm BHXH.
Cho đến nay, có rất nhiều quan điểm khác nhau về BHXH và cũng có rất nhiều khái niệm BHXH được đưa ra.
Bảo hiểm xã hội (BHXH) được Tổ chức Lao động Quốc tế định nghĩa là hình thức bảo trợ xã hội nhằm ngăn chặn khó khăn kinh tế và xã hội cho các thành viên khi họ mất hoặc giảm thu nhập do bệnh tật, thai sản, tai nạn lao động, mất sức lao động và tử vong Tại Việt Nam, hệ thống an sinh xã hội (ASXH) và cơ chế BHXH đã được hình thành từ những ngày đầu thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, với việc thực hiện đầy đủ các chế độ cần thiết từ năm 1945 đến nay Hệ thống ASXH của Việt Nam, với sự đa dạng trong các cơ chế như BHXH, cứu trợ xã hội, ưu đãi xã hội và dịch vụ xã hội, thể hiện sự ưu việt và sáng tạo, mặc dù hiện nay khá phức tạp.
Trường Đại học Kinh tế Huế
Bảo hiểm xã hội (BHXH) là một hình thức bảo đảm pháp lý, giúp bù đắp một phần thu nhập cho người lao động khi họ gặp phải tình huống giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, thất nghiệp, hết tuổi lao động hoặc qua đời, dựa trên việc đóng góp vào quỹ BHXH.
Bảo hiểm xã hội (BHXH) được xem như một quá trình tổ chức và quản lý quỹ tiền tệ tập trung, được hình thành từ sự đóng góp của người sử dụng lao động, người lao động và sự hỗ trợ từ Nhà nước theo quy định pháp luật Mục tiêu của BHXH là đáp ứng những nhu cầu sinh sống thiết yếu của người lao động và gia đình họ khi gặp rủi ro dẫn đến giảm hoặc mất khả năng thu nhập từ lao động.
Bảo hiểm xã hội (BHXH) được xem như một mối liên kết giữa người lao động (NLĐ) và người sử dụng lao động (NSDLĐ), xuất phát từ lợi ích chung của xã hội Khi tham gia vào hệ thống này, NLĐ sẽ nhận được khoản trợ cấp nhất định khi gặp phải các rủi ro, dựa trên sự đóng góp của cả hai bên.
Nghiên cứu về bảo hiểm xã hội (BHXH) cho thấy nhiều tác giả quốc tế đưa ra các định nghĩa khác nhau phù hợp với điều kiện các nước đang phát triển Họ đều đồng thuận rằng BHXH không chỉ đơn thuần là bảo vệ thu nhập khi mất việc mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn chặn và giảm nghèo kinh niên, đồng thời đảm bảo mức sống tối thiểu cho người dân Cách tiếp cận BHXH của mỗi quốc gia phụ thuộc vào mục tiêu chính sách và điều kiện kinh tế cụ thể của từng nước.
Khái niệm Bảo hiểm xã hội (BHXH) tại Việt Nam, mặc dù được xác định tương tự như định nghĩa của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO), nhưng trong thực tế đã xuất hiện nhiều định nghĩa khác nhau từ các tổ chức quốc tế và trong nước, phản ánh các khía cạnh khác nhau của BHXH Nhiều định nghĩa này quá rộng hoặc không phù hợp với thực tiễn Việt Nam Tuy nhiên, quá trình thảo luận về định nghĩa BHXH phù hợp nhất đã đạt được kết quả với bốn điểm chính đáng chú ý.
Thứ nhất, cần phân biệt sự khác nhau giữa chính sách BHXH và chính sách giảm nghèo;
Thứ hai, cần xác định rõ các đối tượng hưởng lợi dự định của các chương trình và chính sách này;
Trường Đại học Kinh tế Huế
Thứ ba, cần phải chú ý đến vai trò thích hợp của Nhà nước trong việc cải cách các chương trình BHXH;
Thứ tư,cần xem xét tính chất tái phân phối của chính sách BHXH trong điều kiện các nước đang phát triển.
Khái niệm Bảo hiểm xã hội (BHXH) trong luận văn này được định nghĩa theo Luật BHXH do Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XIII thông qua vào ngày 20 tháng 11 năm 2014 BHXH nhằm đảm bảo thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập cho người lao động khi họ gặp phải tình trạng giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hết tuổi lao động hoặc qua đời, dựa trên việc đóng góp vào quỹ BHXH.
1.1.2 Bản chất bảo hiểm xã hội
Bảo hiểm xã hội (BHXH) được thiết lập nhằm đảm bảo bù đắp một phần thu nhập cho người lao động khi gặp khó khăn BHXH hoạt động thông qua việc tổ chức và quản lý một quỹ tiền tệ tập trung, được hình thành từ sự đóng góp của cả người lao động và người sử dụng lao động, dưới sự giám sát của nhà nước Mục tiêu của BHXH là đảm bảo rằng người lao động có nguồn thu nhập đủ để đáp ứng những nhu cầu sinh hoạt thiết yếu trong trường hợp họ gặp phải những biến cố làm giảm hoặc mất thu nhập.
Bản chất của BHXH đươc thể hiện ở những nội dung chủ yếu sau:
Bảo hiểm xã hội (BHXH) là một nhu cầu thiết yếu và phức tạp của xã hội, đặc biệt trong bối cảnh nền kinh tế thị trường và sự phát triển của mối quan hệ lao động Khi nền kinh tế ngày càng phát triển, BHXH cũng trở nên đa dạng và hoàn thiện hơn, đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo các tiêu chuẩn và giá trị cho cuộc sống tối thiểu của người dân.
Mối quan hệ trong bảo hiểm xã hội (BHXH) bao gồm ba bên: bên tham gia BHXH, bên BHXH (thường là cơ quan nhà nước) và bên được BHXH (người lao động và gia đình họ) Để được hưởng quyền lợi từ BHXH, người lao động và gia đình cần đáp ứng đủ các điều kiện quy định.
Rủi ro trong bảo hiểm xã hội (BHXH) bao gồm những sự kiện ngẫu nhiên không mong muốn như ốm đau, tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp, cũng như các tình huống không ngẫu nhiên như tuổi già và thai sản.
Trường Đại học Kinh tế Huế
Khi người lao động gặp sự cố hoặc rủi ro dẫn đến giảm hoặc mất thu nhập, họ sẽ được bù đắp từ một quỹ tiền tệ tập trung Quỹ này chủ yếu được hình thành từ sự đóng góp của các bên tham gia bảo hiểm, bên cạnh đó còn nhận được hỗ trợ từ Nhà nước.
Mục tiêu của Bảo hiểm xã hội (BHXH) là đáp ứng nhu cầu thiết yếu của người lao động (NLĐ) khi họ gặp phải tình trạng giảm hoặc mất thu nhập, mất việc làm Điều này nhằm bảo đảm cuộc sống cơ bản, chăm sóc sức khỏe và hỗ trợ NLĐ trong việc chống lại bệnh tật.
Bảo hiểm xã hội (BHXH) không chỉ là hình thức bảo hiểm cá nhân hay tự bảo hiểm, mà nó còn phản ánh các mối quan hệ trong cộng đồng BHXH gắn liền với một chế độ chính trị cụ thể và phụ thuộc vào nền kinh tế nhất định.
THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ QUỸ BẢO HIỂM XÃ HỘI TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI TỈNH QUẢNG TRỊ
XÃ HỘI TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI TỈNH QUẢNG TRỊ
2.1 Tổng quan tỉnh Quảng Trị và Bảo hiểm xã hội tỉnh
2.1.1 Giới thiệu về tỉnh Quảng Trị
Quảng Trị là tỉnh thuộc Bắc Trung Bộ Việt Nam, có tọa độ địa lý từ 16°18' đến 17°10' vĩ độ Bắc và 106°32' đến 107°34' kinh độ Đông Tỉnh này giáp huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình ở phía Bắc, huyện Phong Điền và A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế ở phía Nam, phía Đông giáp biển Đông, và phía Tây giáp tỉnh Savanakhet và Salavan của Lào.
Quảng Trị có 10 đơn vị hành chính cấp huyện, bao gồm thành phố Đông Hà, thị xã Quảng Trị và 8 huyện: Hướng Hóa, Đakrông, Cam Lộ, Gio Linh, Vĩnh Linh, Triệu Phong, Hải Lăng và huyện đảo Cồn Cỏ Thành phố Đông Hà đóng vai trò là trung tâm kinh tế, chính trị và văn hóa của tỉnh Quảng Trị.
Quảng Trị có hệ thống giao thông thuận lợi với nhiều trục đường quốc gia và quốc tế như quốc lộ 1A, đường Hồ Chí Minh, và đường sắt Bắc - Nam Quốc lộ 9 kết nối Việt Nam với Lào, Thái Lan, và Myanmar qua cửa khẩu quốc tế Lao Bão và cửa khẩu quốc gia La Lay Với 75 km bờ biển và cảng biển Cửa Việt, tỉnh có tiềm năng lớn trong giao lưu văn hóa và hợp tác phát triển Địa hình Quảng Trị thấp dần từ Tây sang Đông, chia thành 4 dạng địa hình: vùng núi cao, vùng trung du và đồng bằng, vùng cát nội đồng, và ven biển Hệ thống sông suối ngắn và dốc do địa hình núi cao, tạo điều kiện cho sự đa dạng sinh thái và phát triển kinh tế, đặc biệt là các vùng sản xuất cao su tại các huyện Vĩnh Linh, Gio Linh, Cam Lộ và một số huyện khác.
Trường Đại học Kinh tế Huế
Khí hậu tại Quảng Trị rất thuận lợi cho sự phát triển của nông, lâm nghiệp và thủy sản, cung cấp nguồn nguyên liệu phong phú cho ngành chế biến nông sản và thực phẩm.
Quảng Trị sở hữu 12 con sông lớn, tạo thành 3 hệ thống sông chính: Sông Bến Hải, Sông Thạch Hãn và Sông Ô Lâu (Mỹ Chánh) Địa hình nơi đây khiến các con sông thường ngắn và dốc, điều này tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát triển các dự án thủy điện, đặc biệt là ở các vùng núi Đakrông và Hướng Hóa Nhờ vào hệ thống sông ngòi phong phú, tỉnh đã xây dựng được mạng lưới thủy lợi quy mô lớn và nhỏ, góp phần cung cấp nước hiệu quả cho hệ thống nông nghiệp địa phương.
2.1.1.2 Đặc điểm kinh tế - xã hội
- Dân số và lao động:Quảng Trị có 8 huyện, 1 thành phố và 1 thị xã với 141 xã, phường, thị trấn Năm 2019, tỉnh có 623.528 người, chiếm 0,66% dân số cả nước.
Bảng 2.1 Tình hình dân số và lao động tỉnh Quảng Trị giai đoạn 2017-2019 ĐVT: Người
Nguồn: Niêm giám thống kê tỉnh Quảng Trị
Giai đoạn 2017-2019, dân số tỉnh Quảng Trị tăng trung bình 0,56% mỗi năm, với dân số nam tăng 0,36% và dân số nữ tăng 0,76% Đến năm 2019, dân số tăng 1,13% so với năm 2017, trong đó dân số nam tăng 0,73% và dân số nữ tăng 1,52%.
Trường Đại học Kinh tế Huế
Về lao động, trong giai đoạn 2017-2019 tăng bình quân 0,3%/năm Năm
2019, số lao động trong độ tuổi năm 2019 là 348854 người tăng 0,6% so với năm
Tỉnh Quảng Trị có dân số trẻ, với tỷ lệ lao động thành thị chiếm 27,8% và lao động nông thôn chiếm 72,2% tổng số lao động, cho thấy lực lượng lao động nông thôn chiếm tỷ trọng lớn Đây là một thế mạnh quan trọng để phát triển kinh tế, đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp và sản xuất cao su.
- Tình hình đất đai: Tổng diện tích đất tự nhiên tỉnh Quảng Trị là 473.744 ha Quy mô, cơ cấu đất đai của tỉnh được trình bàyở bảng sau.
Bảng 2.2 Quy mô và cơ cấu đất đai tỉnh Quảng Trị đến 31/12/2019
Chỉ tiêu Diện tích (ha) Cơ cấu (%)
+ Đất sản xuất nông nghiệp 121.371 25,6
-Đất trồng cây cao su 19.945,60 4,2
+ Đất lâm nghiệp có rừng 262.877 55,5
+ Đất nuôi trồng thủy sản 2.926 0,6
Tổng diện tích đất tự nhiên 473.744 100,0
Nguồn: Niên giám thống kê tỉnh Quảng Trị
Theo Bảng 2.2, diện tích đất trồng cao su tại Quảng Trị là 19.945,6 ha, chiếm 4,21% tổng diện tích đất tự nhiên và 16,43% đất sản xuất nông nghiệp Diện tích đất phi nông nghiệp là 40.362 ha, tương đương 8,52% tổng diện tích đất tự nhiên Ngoài ra, có 46.096 ha đất chưa sử dụng, chiếm 9,73% tổng diện tích đất tự nhiên, bao gồm đất bằng, đồi núi và núi đá không có rừng Vùng đất đỏ bazan tại Quảng Trị rất phù hợp cho phát triển cây công nghiệp dài ngày Với diện tích đất chưa sử dụng còn lớn, tỉnh cần triển khai các chính sách quy hoạch và thu hút đầu tư để khai thác hiệu quả, từ đó mang lại lợi ích kinh tế, nâng cao đời sống người dân, bảo vệ môi trường và giảm thiểu xói mòn đất.
Trường Đại học Kinh tế Huế
Từ năm 2017 đến 2019, tỉnh Quảng Trị đã có sự phát triển kinh tế nhanh chóng và ổn định, với sự chuyển dịch tích cực trong cơ cấu kinh tế, giảm tỷ trọng nông nghiệp và tăng tỷ trọng công nghiệp và dịch vụ Mặc dù tỷ trọng nông nghiệp giảm, giá trị sản xuất nông nghiệp vẫn tăng qua từng năm.
Bảng 2.3 Cơ cấu kinh tế tỉnh Quảng Trị giai đoạn 2017 - 2019
(Tính theo giá so sánh năm 2010) ĐVT: Triệu đồng
Nguồn: Niên giám thống kê tỉnh Quảng Trị
Theo Bảng 2.3, trong sản xuất nông nghiệp, hoạt động trồng trọt vẫn chiếm ưu thế Năm 2019, giá trị sản xuất của ngành trồng trọt đạt 3.537.820 triệu đồng, tương đương 68,11% tổng giá trị sản xuất nông nghiệp Trong cùng năm, ngành thủy sản gặp khó khăn do sự cố môi trường biển, dẫn đến giá trị sản xuất giảm 5,7% so với năm 2018.
2.1.2 Giới thiệu Bảo hiểm xã hội tỉnh Quảng Trị
2.1.2.1 Quá trình hình thành và phát triển
BHXH tỉnh Quảng Trị được thành lập theo Quyết định số 75/QĐ-TC ngày
27 tháng 07 năm 1995 của Tổng giám đốc BHXH Việt Nam.
Trụ sở chính:số178 Trần Hưng Đạo, thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị Điện thoại: +84.233.3666 167 Fax: +84.233.3666.167
Website: https://bhxh.quangtri.gov.vn
Trường Đại học Kinh tế Huế
Trong những năm qua, BHXH tỉnh Quảng Trị đã triển khai đồng bộ các nhiệm vụ được giao, tập trung vào công tác thu, chi và giải quyết các chế độ chính sách về BHXH, BHYT, BHTN Đồng thời, đơn vị cũng tăng cường kiểm tra việc chấp hành các quy định pháp luật liên quan đến BHXH, BHYT, BHTN cho người lao động và các đối tượng tham gia.
BHXH tỉnh Quảng Trị đã cải cách thủ tục hành chính trong tất cả các khâu nghiệp vụ, đặc biệt là trong việc giải quyết chế độ chính sách BHXH, BHYT và BHTN cho công chức, viên chức Ngành đã chuyển đổi từ phong cách làm việc hành chính thụ động sang phục vụ năng động, lấy đối tượng tham gia BHXH, BHYT làm trung tâm, nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho các đơn vị làm việc và đảm bảo quyền lợi cho người thụ hưởng Những nỗ lực này đã giúp BHXH tỉnh Quảng Trị nhận nhiều Huân chương Lao động và Bằng khen từ các cơ quan nhà nước.
2.1.2.2 Chức năng và nhiệm vụ
BHXH tỉnh Quảng Trị là cơ quan trực thuộc BHXH Việt Nam, có nhiệm vụ tổ chức thực hiện các chế độ và chính sách liên quan đến BHXH bắt buộc, BHXH tự nguyện, bảo hiểm thất nghiệp và bảo hiểm y tế Đồng thời, cơ quan này cũng quản lý các quỹ BHXH, bảo hiểm thất nghiệp và bảo hiểm y tế tại tỉnh Quảng Trị, tuân thủ theo quy định của BHXH Việt Nam và pháp luật hiện hành.
BHXH tỉnh Quảng Trị hoạt động dưới sự quản lý trực tiếp của Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam và chịu sự quản lý hành chính từ UBND tỉnh Đơn vị này có tư cách pháp nhân, sở hữu con dấu, tài khoản và trụ sở riêng tại tỉnh Quảng Trị.
* Nhiệm vụ và quyền hạn
Xây dựng và trình bày kế hoạch ngắn hạn và dài hạn về phát triển bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm y tế (BHYT) và bảo hiểm thất nghiệp tại địa phương, cùng với chương trình công tác hàng năm; tổ chức thực hiện kế hoạch và chương trình sau khi được phê duyệt.
Tổ chức thực hiện công tác thông tin, tuyên truyền, phổ biến các chế độ, chính sách, pháp luật về BHXH, BHYT.
Tổ chức cấp sổ BHXH, thẻ BHYT cho những người tham gia BHXH, BHYT đúng quy định.
Trường Đại học Kinh tế Huế
