1 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH - - - - - - - -o0o- - - - - - - - - TRỊNH THỊ CẨM NHUNG MỘT SỐ GIẢI PHÁP QUẢN LÝ NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO NGHỀ TẠI TRƯỜNG TRUNG CẤP NGHỀ QUẢNG NGÃI LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 60140114 Nghệ An, 07/2012 2 LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Ban Giám hiệu, các thầy giáo, cô giáo khoa Sau Đại học trường Đại học Vinh; các thầy giáo, cô giáo đã trực tiếp giảng dạy, tư vấn và giúp đỡ tôi trong suốt khoá học. Tôi cũng xin chân thành gửi lời cảm ơn đến Ban lãnh đạo,các thầy, cô giáo, đội ngũ cán bộ quản lý của Trường Trung cấp Nghề Quảng Ngãi đã tạo điều kiện thuận lợi về thời gian trong quá trình tham gia học tập và nghiên cứu, đã tận tình cung cấp số liệu, tạo điều kiện thuận lợi về cơ sở thực tế, đóng góp những ý kiến quý báu cho việc nghiên cứu và hoàn thành đề tài. Đặc biệt, tôi trân trọng gửi lời cảm ơn đến cô giáo - TS. Hoàng Thị Minh Phương - người hướng dẫn khoa học đã tận tình chỉ bảo và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn này. Mặc dù đã có nhiều cố gắng, song luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót. Tôi kính mong nhận được sự chỉ dẫn và góp ý của các thầy, cô giáo và các bạn đồng nghiệp. Xin chân thành cám ơn! Nghệ An, tháng 7 năm 2012 Tác giả Trịnh Thị Cẩm Nhung MỤC LỤC 3 Lời cảm ơn Mục lục Các chữ viết tắt trong luận văn Mở đầu………………………………………………………………… 1 Chương 1: Cơ sở lý luận của quản lý nâng cao chất lượng đào tạo nghề …………………………………………………………………… 6 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề………………………………… . 6 1.1.1.Trên thế giới………………………………………………… …… 6 1.1.2. Ở Việt Nam…………………………………………………… … 7 1.2. Một số khái niệm liên quan đến đề tài……………………….… 8 1.2.1. Quản lý………………………………………………………… 8 1.2.2. Quản lý nhà trường…………………………………………… … 9 1.2.3. Nghề……………………………………………………………… 10 1.2.4. Đào tạo nghề………………………………………………….… . 11 1.2.5. Chất lượng……………………………………………………… . 12 1.2.6. Chất lượng đào tạo nghề……………………………………….…. 13 1.2.7. Trường trung cấp nghề 14 1.3. Đặc điểm của hoạt động đào tạo nghề………………………… 14 1.4. Các yếu tố ảnh hưởng chất lượng đào tạo nghề…………….… . 17 1.4.1. Tổ chức và quản lý……………………………………… …… 17 1.4.2. Đội ngũ CBQL và GV……………………………………………. 18 1.4.2.1. Cán bộ quản lý…………………………………………… . 18 1.4.2.2. Đội ngũ giáo viên dạy nghề………… …………….……… 19 1.4.3. Cơ sở vật chất, thiết bị dạy học………………………… .……… 20 1.4.4. Hoạt động dạy học nghề…………………………………… … 21 4 1.4.5. Học sinh………………………………………………… . 21 1.5. Vai trò của quản lý đối với chất lượng đào tạo nghề trong trường đào tạo nghề………………………………………………….… 2 3 1.6. Nội dung quản lý nâng cao chất lượng đào tạo nghề………… 25 1.6.1. Quản lý mục tiêu, nội dung chương trình đào tạo…………….… 25 1.6.2. Quản lý đội ngũ giáo viên và hoạt động dạy………………….… 26 1.6.3. Quản lý học sinh và hoạt động học…………………………….… 27 1.6.4. Quản lý điều kiện cơ sở vật chất đào tạo nghề………………… . 28 1.6.5. Quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả đào tạo nghề……………… 28 Kết luận chương 1…………………………………………………… . 30 Chương 2: Thực trạng quản lý chất lượng đào tạo nghề tại trường Trung cấp nghề Quảng Ngãi…………………………………. 3 1 2.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội tỉnh Quảng Ngãi…………………………………………………………………… . 31 2.1.1. Vị trí địa lý, đặc điểm tự nhiên………………………………… . 31 2.1.2. Tình hình kinh tế - xã hội……………………………………… . 31 2.1.3. Tình hình văn hóa – xã hội………………………………………. 33 2.1.4. Đặc điểm dân số và nguồn nhân lực…………………………… . 33 2.2. Khái quát về các cơ sở đào tạo nghề ở tỉnh Quảng Ngãi…… . 34 2.3. Khái quát về trường Trung cấp Nghề Quảng Ngãi…………… 34 2.3.1.Vị trí, mục tiêu và nhiệm vụ của trường……………………….…. 35 2.3.2. Quy mô đào tạo và ngành nghề đào tạo của trường 36 2.4. Thực trạng quản lý các yếu tố đảm bảo chất lượng đào tạo nghề ở trường Trung cấp nghề Quảng Ngãi…………………….… . 39 5 2.4.1. Thực trạng quản lý mục tiêu, nội dung chương trình đào tạo……………………………………………………………………… . 3 9 2.4.2. Thực trạng quản lý đội ngũ……………………………… .…… 41 2.4.2.1. Cán bộ quản lý………………………………………………. 41 2.4.2.2. Giáo viên………………………………………………… . 43 2.4.3. Thực trạng công tác quản lý quá trình dạy và học…………… 46 2.4.4. Thực trạng quản lý cơ sở vật chất, vật tư, thiết bị đào tạo……… 49 2.4.5. Thực trạng quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả đào tạo………… . 53 2.5. Nguyên nhân của thực trạng………………………………… 55 2.5.1. Nguyên nhân thành công…………………………………………. 55 2.5.2. Nguyên nhân của hạn chế…………………………………… .… 56 Kết luận chương 2………………………………………………… .… 58 Chương 3: Một số giải pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng đào tạo nghề tại trường Trung cấp nghề Quảng Ngãi…………… 59 3.1. Các nguyên tắc đề xuất giải pháp……………………………… . 59 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu…………………………… . 59 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn………………………………. 59 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ……… .………………………. 59 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả……………………………… 60 3.2. Một số giải pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng đào tạo nghề tại trường Trung cấp nghề Quảng Ngãi . 60 3.2.1. Tăng cường QL hoạt động bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ, phương pháp dạy học, NCKH cho đội ngũ giáo viên…………………… 60 3.2.2. Tăng cường QL hoạt động bồi dưỡng nâng cao trình độ, năng lực cho cán bộ quản lý………………………………………………………. 64 6 3.2.3. Tăng cường đầu tư mua sắm và quản lý cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học……………………………………………………………… 6 6 3.2.4. Đổi mới quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả đào tạo nghề…… .… 69 3.2.5. Quản lý ứng dụng công nghệ thông tin trong nhà trường……… . 72 3.2.6. Tăng cường quản lý hoạt động dạy học………………………… 73 3.3. Mối quan hệ giữa các giải pháp………………………………… . 76 3.4. Khảo sát tính cần thiết và tính khả thi của các giải pháp đề xuất…………………………………………………………………… . 78 3.4.1. Mục tiêu khảo nghiệm . 78 3.4.2. Đối tượng, nội dung và phương pháp khảo nghiệm 78 3.4.3. Kết quả khảo nghiệm…………………………………………… 78 Kết luận chương 3…………………………………………………… . 81 Kết luận và kiến nghị……………………………………………………. 82 Tài liệu tham khảo………………………………………………………. 84 Phụ lục 7 CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN BGH: Ban giám hiệu HT: Hiệu trưởng GV: Giáo viên HS: Học sinh QL: Quản lý CL: Chất lượng SL: Số lượng HĐND: Hội đồng nhân dân TB&XH: Thương binh và xã hội CSVC: Cơ sở vật chất TBDH Thiết bị dạy học CBQL: Cán bộ quản lý UBND: Ủy ban nhân dân GVCN: Giáo viên chủ nhiệm TB: Trung bình TN: Tốt nghiệp CBGV: Cán bộ giáo viên PPDH: Phương pháp dạy học NCKH: Nghiên cứu khoa học SKKN: Sáng kiến kinh nghiệm CNTT: Công nghệ thông tin TCN: Trung cấp nghề 8 MỞ ĐẦU 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Trong thời đại ngày nay, cuộc cách mạng về khoa học công nghệ đang diễn ra mạnh mẽ trên phạm vi toàn thế giới, tiềm năng trí tuệ trở thành nền móng và là động lực chính cho sự phát triển, tăng trưởng kinh tế và tiến bộ xã hội. Giáo dục nói chung và đào tạo nghề nói riêng được coi là nhân tố quyết định sự phát triển đất nước. Trong đó, quản lý hoạt động đào tạo nghề quyết định chất lượng đào tạo nghề tại các cơ sở đào tạo nghề. Ở Việt Nam có nguồn lao động dồi dào, nhưng chất lượng lao động còn hạn chế do tỉ lệ lao động qua đào tạo còn thấp, vì vậy đào tạo nghề là một trong những ngành của giáo dục trong những năm tới nhằm giải quyết tình trạng “thừa thầy thiếu thợ”. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X Đảng Cộng Sản Việt Nam (4/2006) đã đưa ra định hướng phát triển giáo dục là: “ưu tiên hàng đầu cho việc nâng cao chất lượng dạy và học. Đổi mới chương trình nội dung, phương pháp dạy và học, nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên và tăng cường cơ sở vật chất của nhà trường, phát huy khả năng sáng tạo và độc lập suy nghĩ của học sinh, sinh viên …” [3]. Trong những năm qua, được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, sự nghiệp dạy nghề đã được phục hồi, ổn định và có bước phát triển, đáp ứng tốt hơn nhu cầu nhân lực kỹ thuật của thị trường lao động. Tuy nhiên, đào tạo nghề vẫn còn nhiều khó khăn, tồn tại, bức xúc và là mối quan tâm của toàn xã hội. Chất lượng đào tạo nghề cho thanh niên cơ bản chưa đáp ứng được nhu cầu của doanh nghiệp, số lượng và cơ cấu nghề đào tạo vẫn mất cân đối. Điều này khiến không ít người qua đào tạo nghề không tìm được việc làm phù hợp, vừa lãng phí thời gian, vừa tốn tiền bạc. Số trường dạy nghề có nhiều nhưng 9 nhìn chung quy mô nhỏ. Ở nước ta hiện nay đang tồn tại mất cân đối giữa đào tạo công nhân với đào tạo cán bộ trung cấp và đại học. Trong văn kiện đại hội lần thứ XI của Đảng đã chỉ rõ nhiệm trọng tâm của công tác đào tạo nghề trong chiến lược phát triển kinh tế xã hội 2011 - 2020: "Phát triển mạnh và nâng cao chất lượng dạy nghề và giáo dục chuyên nghiệp. Rà soát, hoàn thiện quy hoạch và thực hiện quy hoạch mạng lưới trường đại học, cao đẳng và dạy nghề trong cả nước. Thực hiện đồng bộ các giải pháp để nâng cao chất lượng giáo dục đại học, bảo đảm cơ chế tự chủ gắn với nâng cao trách nhiệm xã hội của các cơ sở giáo dục, đào tạo” [4]. Việt Nam là một nước đang phát triển, để hội nhập và thu ngắn khoảng cách với các nước phát triển, chất lượng đào tạo đã trở thành yếu tố quan trọng hàng đầu. Một trong những khâu yếu nhất của giáo dục nói chung và của dạy nghề nói riêng ở nước ta là chất lượng và hiệu quả đào tạo thấp. Mặt khác, chúng ta chưa có những hệ thống quản lý đào tạo có hiệu quả, dẫn đến tình trạng lãng phí nhân lực và chi phí đào tạo. Một hiện tượng phổ biến đang diễn ra hiện nay là chúng ta đang rất thiếu công nhân nhưng học sinh tốt nghiệp ở các cơ sở dạy nghề lại không có việc làm hay phải vào công ty xí nghiệp đào tạo lại mới làm việc được. Một phần của hiện tượng này nằm ở khâu quản lý đào tạo nghề. Theo nghị quyết số 02/2009/NQ-HĐND của HĐND tỉnh Quảng Ngãi về phát triển xã hội hoá dạy nghề tỉnh Quảng Ngãi giai đoạn 2009-2015 và định hướng đến năm 2020, nhằm xác định là một trong hai nhiệm vụ đột phá trong phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Trong đó, đào tạo nghề cho người lao động là một nội dung của nhiệm vụ phát triển nguồn nhân lực. Trường Trung cấp nghề Quảng Ngãi là một trong những trường đào tạo nghề lớn của tỉnh Quảng Ngãi. Trong những năm qua, trường Trung cấp nghề Quảng Ngãi đã đào tạo nghề cho hơn 2.000 học sinh hệ sơ cấp và hơn 2.000 học sinh hệ trung cấp, hàng năm, cung ứng các dịch vụ đào tạo đa ngành, đa 10 nghề cho hàng trăm học sinh từ khắp nơi trên địa bàn tỉnh, là nơi đào tạo ra nguồn lao động có tay nghề, công nhân kỹ thuật cho tỉnh nhà. Là một trường trung cấp còn non trẻ, được nâng cấp từ trung tâm dạy nghề Quảng Ngãi năm 2007. Tuy nhiên dưới sự lãnh đạo sát sao của sở Lao động, Ban giám hiệu nhà trường, sự đồng tâm hiệp lực của tập thể giáo viên nhà trường nên chất lượng đào tào nói chung đã được triển khai rộng khắp, bước đầu mang lại hiệu quả nhất định. Tuy nhiên do trường mới được nâng cấp nên chất lượng đào tạo nghề vẫn chưa đáp ứng được hết các yêu cầu của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi và các doanh nghiêp ngoài tỉnh. Chất lượng đào tạo nghề chưa thật sự hiệu quả một phần là do công tác quản lý đào tạo nghề. Vì vậy, cần thiết phải tìm ra những giải pháp hữu hiệu nhằm nâng cao chất lượng đào tạo nghề đáp ứng yêu cầu đổi mới của địa phương và của xã hội. Xuất phát từ những lý do trên, tác giả lựa chọn đề tài “MỘT SỐ GIẢI PHÁP QUẢN LÝ NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO NGHỀ TẠI TRƯỜNG TRUNG CẤP NGHỀ QUẢNG NGÃI” làm đề tài luận văn thạc sĩ của mình. 2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, đề tài đề xuất các giải pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng đào tạo nghề tại trường Trung cấp nghề Quảng Ngãi. 3. KHÁCH THỂ VÀ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 3.1. Khách thể nghiên cứu: Công tác quản lý ở trường nghề 3.2. Đối tượng nghiên cứu: Giải pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng đào tạo nghề tại trường Trung cấp nghề Quảng Ngãi. 4. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC Nếu đề xuất được một số giải pháp quản lý khoa học khả thi và vận dụng vào thực tiễn một cách phù hợp thì sẽ nâng cao chất lượng đào tạo nghề ở trường Trung cấp nghề Quảng Ngãi. 5. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU