BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH LẠI TIN HINH Một số giảI pháp quản lý nhằm nâng cao chất lợng dạy học khối phổ thông dân tộc nội trú trờng hữu nghị 80 sơn tây hµ néi LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC VINH - 2010 MỞ ĐẦU 1- Lý chọn đề tài: Ở nước ta, ngành GD-ĐT Đảng Nhà nước quan tâm, GDĐT xác định quốc sách hàng đầu, tồn xã hội phải có ý thức chăm lo cho nghiệp giáo dục Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X khẳng định: “Về giáo dục đào tạo, phấn đấu để lĩnh vực với khoa học công nghệ thực quốc sách hàng đầu thông qua việc đổi toàn diện giáo dục đào tạo, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, chấn hưng giáo dục Việt Nam” 7, tr6 Đổi quản lý nâng cao chất lượng giáo dục nhiệm vụ quan trọng ngành GD-ĐT Đặc biệt phải quan tâm đẩy mạnh chất lượng giáo dục cho đồng bào dân tộc thiểu số miền núi nhằm đáp ứng yêu cầu đào tạo nguồn nhân lực để phát triển kinh tế - văn hoá khu vực chiến lược Thực chủ trương, sách Đảng Nhà nước, Bộ Giáo dục Đào tạo xây dựng chiến lược giáo dục, lập kế hoạch phát triển giáo dục chung cho nước, đặc biệt quan tâm đến việc phát triển giáo dục dân tộc Hầu hết tỉnh, thành nước thành lập trường Phổ thông Dân tộc nội trú (PTDTNT), loại hình trường chuyên biệt dành cho học sinh em đồng bào dân tộc thiểu số địa phương Ngoài hệ thống trường PTDTNT tỉnh, huyện số trường PTDTNT trực thuộc Bộ trường Phổ thông Vùng cao Việt Bắc, trường Hữu Nghị T78, trường Hữu Nghị 80 Trường Hữu Nghị 80 thành lập năm 1980, tiền thân trường phổ thông Hữu Nghị 80 với nhiệm vụ ban đầu dạy bậc THPT cho học sinh nước bạn Lào Do nhiệm vụ thay đổi nên năm 1988 trường đổi tên thành trường Hữu Nghị 80 Nhà trường Bộ Giáo dục giao nhiệm vụ: dạy Tiếng Việt Dự bị đại học cho Lưu học sinh hai nước Lào Campuchia Đến năm 1992, nhà trường tiếp tục Bộ giao thêm nhiệm vụ: dạy bậc THPT cho em đồng bào dân tộc thiểu số vùng sâu, vùng xa tỉnh miền núi phía Bắc Tuy nhiên, nhận thêm nhiệm vụ nhà trường có bất cập công tác quản lý giáo dục như: học sinh dân tộc nội trú nói chung nước trường Hữu Nghị 80 thường có mặt kiến thức thấp nhiều so với học sinh miền xuôi Hơn nữa, học sinh trường thuộc đối tượng cử tuyển lựa chọn địa phương, có ưu tiên cho học sinh thuộc số dân tộc đặc biệt người nên chất lượng học tập hạn chế Điều đó, em gặp nhiều khó khăn q trình tiếp thu kiến thức bậc THPT Xuất phát từ việc học tập lý luận khoa học quản lý giáo dục, từ thực tiễn công việc, thấy cần phải nghiên cứu thực trạng công tác quản lý hoạt động dạy học trường Hữu Nghị 80, nhằm đề giải pháp nâng cao chất lượng dạy học có tính khả thi, để vừa phù hợp với xu phát triển xã hội, vừa đáp ứng mục tiêu giáo dục mà Bộ đặt nhà trường Với lý nêu trên, chọn đề tài: “Một số giải pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng dạy học khối phổ thông dân tộc nội trú trường Hữu Nghị 80” để nghiên cứu Mục đích nghiên cứu: Trên sở nghiên cứu lý luận thực tiễn công tác quản lý hoạt động dạy học trường THPT nói chung, nghiên cứu thực trạng quản lý hoạt động dạy học trường Hữu Nghị 80 nói riêng, đề số giải pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng dạy học trường Hữu Nghị 80, góp phần nâng cao chất lượng GD-ĐT trường PT DTNT ngành Khách thể đối tượng nghiên cứu: 3.1- Khách thể nghiên cứu: Công tác quản lý hoạt động dạy học trường THPT 3.2- Đối tượng nghiên cứu: Các giải pháp quản lý nâng cao chất lượng dạy học trường Hữu Nghị 80 Giả thuyết khoa học: Nếu đề giải pháp quản lý có sở khoa học có tính khả thi cao nâng cao chất lượng dạy học trường Hữu Nghị 80 Nhiệm vụ phạm vi nghiên cứu: 5.1- Nhiệm vụ nghiên cứu : - Nghiên cứu sở lí luận sở pháp lí việc quản lí dạy học cần thiết phải nâng cao chất lượng dạy học - Nghiên cứu sở thực tiễn hoạt động dạy học trường Hữu Nghị 80 cơng tác quản lí hoạt động nhà trường - Đề xuất giải pháp quản lí nhằm nâng cao chất lượng dạy học trường Hữu Nghị 80 5.2- Phạm vi nghiên cứu: Trường Hữu Nghị 80 có hai cấp học: Dự bị đại học cho Lưu học sinh Lào, Campuchia THPT cho học sinh dân tộc nội trú Do thời gian có hạn nên đề tài tập trung nghiên cứu việc quản lý hoạt động dạy học hệ PTDTNT trường Hữu Nghị 80 Phương pháp nghiên cứu: 6.1- Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận: Nhóm phương pháp nhằm thu thập thông tin lý luận để xây dựng sở lý luận đề tài - Phương pháp phân tích, tổng hợp tài liệu - Phương pháp khái quát hoá nhận định độc lập 6.2- Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn: - Phương pháp điều tra (phỏng vấn, điều tra viết qua phiếu …) - Phương pháp tổng kết kinh nghiệm giáo dục - Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia 6.3- Phương pháp thống kê toán học: dùng để xử lý liệu, thông tin thu qua việc sử dụng công cụ tốn học như: trung bình cộng, phương sai, Đóng góp đề tài: 7.1- Ý nghĩa lý luận: Luận văn hệ thống hoá vấn đề lý luận quản lý hoạt động dạy học, giải pháp quản lý nâng cao chất lượng dạy học trường THPT, PTDTNT giai đoạn 7.2 - Ý nghĩa thực tiễn: - Đánh giá thực trạng chất lượng dạy học trường Hữu Nghị 80 giai đoạn - Xác lập số giải pháp quản lý nâng cao chất lượng dạy học khối PTDTNT trường Hữu Nghị 80, góp phần nâng cao chất lượng dạy học hiệu giáo dục cho trường PTDTNT - Những giải pháp tác giả đề xuất có giá trị thực tế làm tài liệu tham khảo cho trường có điều kiện tương tự Cấu trúc : Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, phụ lục nghiên cứu, Luận văn có ba chương: Chương 1: Cơ sở lý luận việc quản lý nhằm nâng cao chất lượng dạy học trường THPT Chương 2: Thực trạng chất lượng dạy học khối PTDTNT trường Hữu Nghị 80 Chương 3: Đề xuất số giải pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng dạy học khối PTDTNT trường Hữu Nghị 80 CHƯƠNG CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 1.1 Vài nét lịch sử nghiên cứu: Quá trình dạy học có ý nghĩa đặc biệt phát triển giáo dục Trong trình dạy học vấn đề nâng cao chất lượng dạy học nhiệm vụ quan trọng nhà trường Việc nâng cao chất lượng dạy học nhà trường nói chung nhà trường phổ thơng nói riêng từ lâu trở thành vấn đề quan tâm nước giới, có Việt Nam Để nâng cao chất lượng dạy học, việc đề giải pháp thực đóng vai trị quan trọng Đây vấn đề nhà khoa học nước quan tâm Họ nghiên cứu thực tiễn nhà trường để tìm giải pháp quản lý hoạt động dạy học cho hiệu Các nhà nghiên cứu quản lý giáo dục giới cơng trình nghiên cứu cho rằng: kết tồn hoạt động nhà trường phụ thuộc nhiều vào việc tổ chức đắn hợp lý hoạt động dạy học giáo viên học sinh Ở Việt Nam có nhiều cơng trình nghiên cứu chủ yếu mặt lý luận quản lý chức quản lý, tiêu chuẩn phẩm chất cần có người quản lý, vai trị Hiệu trưởng trường THPT công tác quản lý hoạt động dạy học Trong cơng trình tác giả nhấn mạnh vai trò quản lý việc thực mục tiêu giáo dục Các công trình khoa học có nhiều đóng góp công tác quản lý nhà trường, song vấn đề nghiên cứu giải pháp quản lý chuyên môn nhằm nâng cao chất lượng dạy học giáo viên THPT chưa đề cập cụ thể, đầy đủ chi tiết Tại trường Đại học Vinh, năm gần Chuyên ngành quản lý giáo dục có số Luận văn Thạc sỹ khoa học giáo dục tổ chức nghiên cứu thực trạng hệ thống số vấn đề quản lý đề xuất số giải pháp quản lý trường học đề tài: - "Một số giải pháp quản lý hoạt động dạy học hiệu trưởng trường THCS địa bàn thành phố Huế” tác giả Lê Mạnh Dũng (2001) - “Giải pháp quản lý hoạt động dạy học hiệu trưởng trường THCS thực chương trình SGK huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh” tác giả Nguyễn Kim Phụng (2005) - "Một số giải pháp nâng cao chất lượng dạy học trường THCS huyện Yên Định - tỉnh Thanh Hoá” tác giả Nguyễn Hữu Quang (2008) - "Một số giải pháp quản lý hoạt động dạy học theo chương trình phân ban trường THPT” tác giả Bùi Khắc Hùng (2008); … Nhìn chung đề tài nghiên cứu lý luận quản lý, quản lý giáo dục, quản lý trường học; khảo sát thực trạng quản lý hoạt động dạy học đề xuất số giải pháp quản lý hoạt động dạy học trường trung học Kết nghiên cứu đề tài đóng góp vào việc làm sáng tỏ sở lý luận quản lý chuyên môn nhằm nâng cao chất lượng dạy học giáo viên phổ biến số kinh nghiệm quản lý cho đội ngũ cán quản lý địa phương Hệ thống trường PTDTNT nói chung trường Hữu Nghị 80 nói riêng nhiều năm gần có ý tới công tác quản lý chuyên môn nhằm nâng cao chất lượng dạy học nhà trường Qua tìm hiểu chuyên đề, tham dự hội nghị quản lý chuyên môn nhằm nâng chất lượng dạy học khối trường PTDTNT, thấy chủ yếu chuyên đề đổi phương pháp dạy học giáo viên, sinh hoạt chuyên đề tổ chuyên môn, sử dụng giáo án điện tử, Nói chung cịn chuyên đề, viết góc độ quản lý chất lượng dạy học trường PTDTNT Đặc biệt nhà quản lý tham luận chuyên đề việc quản lý chuyên môn để nâng cao chất lượng dạy học trường dành cho học sinh dân tộc thiểu số Giải pháp thực để đạt hiệu cao giảng dạy học tập thực mục tiêu đào tạo nhà trường PTDTNT Đó vấn đề mà muốn đề cập luận văn 1.2- Các khái niệm đề tài: 1.2.1 Khái niệm quản lý: Quản lý chức lao động - xã hội bắt nguồn từ tính chất xã hội lao động Bất tổ chức, lĩnh vực nào, từ hoạt động kinh tế quốc dân, doanh nghiệp, đơn vị hành nghiệp đến tập thể nhỏ tổ chuyên môn, tổ sản xuất, có: người quản lý đối tượng quản lý Sự cần thiết quản lý tập thể lao động Các Mác khẳng định: lao động xã hội hay lao động trực tiếp thực quy mô tương đối lớn cần chừng mực định đến quản lý Theo lý thuyết điều khiển học: quản lý trình điều khiển chủ thể quản lý đối tượng quản lý để đạt mục tiêu định Theo quan điểm hệ thống quản lý tác động có tổ chức, có định hướng chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý nhăm sử dụng có hiệu tiềm năng, hội hệ thống để đạt mục tiêu đề đặt điều kiện biến đổi môi trường Lao động quản lý một dạng lao động đặc biệt gắn với lao động tập thể kết phân công lao động xã hội Một số nhà nghiên cứu cho trình quản lý, người quản lý phải thực dãy chức quản lý cách lơgíc lập kế hoạch, tổ chức, đạo thực cuối kiểm tra đánh giá Quá trình tiếp diễn cách tuần hồn Chu trình quản lý giáo dục gồm bốn chức sau: + Lập kế hoạch: chức trung tâm chức hoạt động quản lý giúp chủ thể tiếp cận mục tiêu cách hợp lý khoa học + Tổ chức thực kế hoạch: xếp, đặt cách khoa học yếu tố, người, dạng hoạt động thành hệ toàn vẹn nhằm đảm bảo cho chúng tương tác với cách tối ưu + Chỉ đạo thực kế hoạch:là huy động lực lượng để thực kế hoạch, biến mục tiêu dự kiến thành kết thực Phải giám sát hoạt động, trạng thái vận hành hệ tiến trình, kế hoạch + Kiểm tra, đánh giá việc thực kế hoạch: nhiệm vụ kiểm tra nhằm đánh giá trạng thái hệ, xem mục tiêu dự kiến ban đầu toàn kế hoạch đạt tới mức độ Sơ đồ1: Các chức quản lý KÕ ho¹ch Kiểm tra Thông tin QL Tổ chức Chỉ đạo Nhỡn vào sơ đồ ta thấy chức chúng thực đan xen nhau, hỗ trợ, bổ sung cho Ngồi chu trình quản lý, thơng tin chiếm vai trị quan trọng, phương tiện thiếu hoạt động quản lý 1.2.2 Khái niệm dạy học, quản lý hoạt động dạy học:  Dạy học: Dạy học phận trình sư phạm, với nội dung khoa học, thực theo phương pháp sư phạm đặc biệt, nhà trường tổ chức, thầy giáo thực nhằm giúp học sinh nắm vững hệ thống kiến thức khoa học hình thành hệ thống kỹ hoạt động, nâng cao trình độ học vấn, phát triển trí tuệ hoàn thiện nhân cách Dạy học đường để thực mục đích giáo dục xã hội Học tập hội quan trọng giúp cá nhân phát triển thành đạt  Quản lý hoạt động dạy học: Là trình người hiệu trưởng hoạch định, tổ chức, điều khiển, kiểm tra hoạt động dạy học giáo viên nhằm đạt mục tiêu đề Trong toàn trình quản lý nhà trường quản lý hoạt động dạy học hiệu trưởng hoạt động nhất, quan trọng Hoạt động dạy học gồm hai hoạt động, hoạt động dạy thầy hoạt động học trị Mặc dù dạy học có tính q trình khơng đồng hoạt động dạy học với trình dạy học Quá trình dạy học hoạt động tương tác sư phạm thầy trị diễn khơng gian thời gian định nhằm thực nhiệm vụ dạy học, ba nhiệm vụ: dạy học kiến thức, dạy học kỹ năng, dạy học thái độ Quá trình dạy học thành tố tồn vẹn, tích hợp cân động Gồm ba thành tố nhất, chúng tương tác với tạo nên cấu trúc chức trình dạy học sau: Sơ đồ 3: Cấu trúc-chức trình dạy học Nội dung dạy học DẠY Truyền đạt HỌC Cộng Lĩnh hội tác Điều khiển Tự điều khiển Môi trường kinh tế-xã hội khoa học-công nghệ 10 ... thực trạng chất lượng dạy học trường Hữu Nghị 80 giai đoạn - Xác lập số giải pháp quản lý nâng cao chất lượng dạy học khối PTDTNT trường Hữu Nghị 80, góp phần nâng cao chất lượng dạy học hiệu giáo... sở lý luận việc quản lý nhằm nâng cao chất lượng dạy học trường THPT Chương 2: Thực trạng chất lượng dạy học khối PTDTNT trường Hữu Nghị 80 Chương 3: Đề xuất số giải pháp quản lý nhằm nâng cao. .. nâng cao chất lượng dạy học 1.4.3- Quản lý nâng cao chất lượng dạy học: Chất lượng dạy học bản, sống nhà trường Vì muốn nâng cao chất lượng phải quản lý tốt mặt sau: 16 - Quản lý hoạt động dạy