Cơ sở lý luận và thực tiễnvề vai trò của hợp tác xã trong phát triển kinh tế - xã hội
Cơ sở lý luận về vai trò của hợp tác xã trong phát triển kinh tế -xã hội
2.1.1 Một số khái niệm cơ bản
2.1.1.1 Khái niệm về hợp tác xã
Tổ chức lao động quốc tế (ILO) định nghĩa hợp tác xã (HTX) là sự kết nối giữa những cá nhân gặp khó khăn kinh tế tương tự, tự nguyện hợp tác trên cơ sở bình đẳng về quyền lợi và nghĩa vụ Các thành viên sử dụng tài sản đã góp vào HTX để đáp ứng nhu cầu chung và giải quyết những thách thức kinh tế thông qua sự tự chủ, tự chịu trách nhiệm, cùng với việc thực hiện các chức năng kinh doanh nhằm phục vụ lợi ích vật chất và tinh thần chung của cộng đồng.
Liên minh HTX quốc tế (ICA) định nghĩa hợp tác xã (HTX) là một hiệp hội tự chủ, nơi các cá nhân tự nguyện tập hợp lại nhằm đáp ứng nhu cầu và nguyện vọng chung về kinh tế, xã hội và văn hóa HTX hoạt động dựa trên nguyên tắc doanh nghiệp đồng sở hữu và quản lý theo hình thức dân chủ.
HTX là tổ chức kinh tế tập thể, được hình thành từ sự tự nguyện góp vốn và sức lực của cá nhân, hộ gia đình, và pháp nhân có lợi ích chung Mục tiêu của HTX là phát huy sức mạnh tập thể của các xã viên, hỗ trợ nhau trong hoạt động sản xuất kinh doanh, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần, đồng thời góp phần vào sự phát triển kinh tế xã hội của đất nước.
Theo Điều 3 của Luật Hợp tác xã sửa đổi năm 2012, hợp tác xã (HTX) là tổ chức kinh tế tập thể, có tư cách pháp nhân, được thành lập bởi ít nhất 07 thành viên tự nguyện HTX hoạt động nhằm hỗ trợ lẫn nhau trong sản xuất và kinh doanh, tạo việc làm để đáp ứng nhu cầu chung của các thành viên Hoạt động của HTX dựa trên nguyên tắc tự chủ, tự chịu trách nhiệm, bình đẳng và dân chủ trong quản lý.
Hợp tác xã (HTX) là tổ chức kinh tế tập thể do các thành viên tự nguyện thành lập, hoạt động dựa trên nguyên tắc tự chủ, tự chịu trách nhiệm, bình đẳng và dân chủ Các thành viên hợp tác để thực hiện các hoạt động sản xuất, kinh doanh, tạo việc làm nhằm đáp ứng nhu cầu chung của cộng đồng.
Phát triển kinh tế là quá trình nghiên cứu và cải thiện cả về lượng và chất trong các vấn đề kinh tế Quá trình này được thể hiện qua nhiều khía cạnh khác nhau, từ tăng trưởng GDP đến nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân.
Để đạt được sự phát triển bền vững, điều kiện tiên quyết là nền kinh tế cần có sự tăng trưởng ổn định và liên tục về quy mô sản lượng trong một khoảng thời gian dài.
Sự thay đổi trong cơ cấu kinh tế thể hiện qua sự biến động tỷ trọng giữa các vùng, miền và ngành nghề Cụ thể, tỷ trọng của vùng nông thôn giảm so với vùng thành thị, trong khi đó, tỷ trọng của các ngành dịch vụ và công nghiệp, đặc biệt là ngành dịch vụ, đang gia tăng mạnh mẽ.
Cuộc sống của đa số người dân trong xã hội sẽ trở nên tốt đẹp hơn nhờ vào việc cải thiện giáo dục, y tế và tinh thần của cộng đồng, đồng thời đảm bảo môi trường sống an toàn và lành mạnh.
-Trình độ tư duy, quan điểm sẽ thay đổi.
-Đòi hỏi phải mở cửa nền kinh tế.
Phát triển kinh tế là một quá trình tiến hóa theo thời gian, chịu ảnh hưởng bởi các yếu tố nội tại quyết định toàn bộ quá trình này.
Một số trường phái nghiên cứu đề cập đến phát triển kinh tế cho rằng:
Trường phái cơ cấu cho rằng trong quan hệ kinh tế quốc tế từ thập niên 1940 đến 1960, các nước đang phát triển cung cấp nguyên liệu thô, trong khi các nước phát triển cung cấp hàng hóa chế tạo Để phát triển nền công nghiệp trong nước, các nước đang phát triển cần dựa vào nhu cầu nội địa Lý thuyết này đã dẫn đến sự hình thành chiến lược công nghiệp hóa thay thế nhập khẩu, được áp dụng rộng rãi ở các nước đang phát triển từ thập niên 1950.
Trường phái mô hình tăng trưởng tuyến tính nhiều giai đoạn, được phát triển từ thành công của kế hoạch Marshall sau Thế chiến II, cho rằng các nước đang phát triển có thể thúc đẩy kinh tế nếu nhận được đủ vốn và có sự can thiệp hợp lý từ Nhà nước Một trong những nhân vật tiêu biểu của trường phái này là Walt W Rostow, người cho rằng để trở thành một nước công nghiệp tiên tiến, các quốc gia cần trải qua bốn giai đoạn phát triển.
Các nước đang phát triển hiện đang ở giai đoạn đầu của quá trình phát triển, cần đáp ứng ba điều kiện chính để cất cánh: tăng tỷ lệ đầu tư lên ít nhất 10% thu nhập quốc dân, phát triển nhanh chóng một hoặc một số ngành chế tạo, và thiết lập khung chính trị, xã hội, thể chế thuận lợi cho sự phát triển của kinh tế hiện đại Rostow nhấn mạnh rằng tốc độ phát triển là quan trọng, tuy nhiên không đề cập đến sự thay đổi cấu trúc ngành, cho thấy rằng phát triển kinh tế chủ yếu là thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
Trường phái lý thuyết phát triển phụ thuộc, được phát triển bởi các nhà kinh tế học Marxist mới vào thập niên 1960 và 1970, cho rằng thế giới chia thành hai nhóm: nước giàu và nước nghèo Sự phát triển của các nước nghèo được xem là "sự phát triển phụ thuộc", nơi mà vốn, thương mại và công nghệ từ các nước giàu đóng vai trò quyết định Các nước kém phát triển thường bị bóc lột và phụ thuộc vào các nước phát triển, trong khi một số tầng lớp thống trị trong nước có quan hệ chặt chẽ với các nước phát triển và tổ chức quốc tế Do đó, các nước nghèo không nên theo đuổi con đường tư bản chủ nghĩa và cần phát triển kinh tế theo hướng tự cấp tự túc và đóng cửa với nền kinh tế tư bản.
Trường phái lý luận kinh tế học tân cổ điển vào thập niên 1980 nhấn mạnh rằng các nước đang phát triển cần dựa vào thị trường để phát triển kinh tế, thay vì sự can thiệp của nhà nước Điều này đồng nghĩa với việc đề cao phát triển kinh tế thân thiện với thị trường thông qua việc xóa bỏ các hạn chế, tư nhân hóa, tự do hóa thương mại, và giảm đầu tư công cộng nhằm hạn chế sự can thiệp của Nhà nước Một tập hợp các biện pháp này được gọi là Đồng thuận Washington và được các tổ chức quốc tế như Quỹ Tiền tệ Quốc tế và Nhóm Ngân hàng Thế giới ủng hộ.
Cơ sở thực tiễn về vai trò của hợp tác xã trong phát triển kinh tế xã hội
2.2.1 Vai trò của hợp tác xã trong phát triển kinh tế - xã hội một số nước trên thế giới
2.2.1.1 Vai trò của hợp tác xã ở Nhật Bản
Nhật Bản, mặc dù là một quốc gia phát triển về công nghiệp và dịch vụ, vẫn chú trọng phát triển nông nghiệp thông qua việc thành lập các hợp tác xã nông nghiệp đa chức năng, đóng vai trò quan trọng đối với các xã viên.
Các dịch vụ hướng dẫn nông nghiệp cung cấp giáo dục và kỹ năng quản lý cho nông dân trong trồng trọt và chăn nuôi Thông qua các cố vấn, các hợp tác xã nông nghiệp hỗ trợ nông dân lựa chọn chương trình phát triển phù hợp với khu vực và lập kế hoạch sản xuất Họ cũng đảm bảo cung ứng hàng hóa cho xã viên trên toàn quốc với giá cả hợp lý và thống nhất.
Các hợp tác xã (HTX) không đặt lợi nhuận lên hàng đầu mà chủ yếu tập trung vào việc hỗ trợ nông dân Hình thức giao dịch giữa HTX và nông dân rất linh hoạt; nông dân có thể ký gửi hàng hoá cho HTX và nhận thanh toán theo giá bán thực tế với mức phí nhỏ, hoặc tự định giá và để HTX lấy hoa hồng HTX khuyến khích nông dân sản xuất theo kế hoạch với chất lượng và tiêu chuẩn thống nhất, ưu tiên tiêu thụ sản phẩm Đặc biệt, HTX áp dụng tỷ lệ hoa hồng thấp và tiêu thụ nông sản quy mô lớn, không chỉ tại chợ địa phương mà còn thông qua liên đoàn tiêu thụ toàn quốc.
Hợp tác xã nông nghiệp hỗ trợ tín dụng cho các xã viên bằng cách cung cấp khoản vay với lãi suất thấp, đặc biệt là cho những xã viên gặp khó khăn Đồng thời, hợp tác xã cũng nhận tiền gửi của các xã viên với lãi suất ưu đãi.
Hợp tác xã nông nghiệp sở hữu các phương tiện sản xuất và chế biến nông sản, giúp nông dân sử dụng hiệu quả và giảm thiểu sự chi phối từ tư nhân Các thiết bị như máy cày cỡ lớn, phân xưởng chế biến và máy bơm nước là những tài sản quan trọng của HTX, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động sản xuất nông nghiệp.
Các hợp tác xã (HTX) không chỉ là nơi để nông dân đề xuất các chính sách hợp lý với Chính phủ mà còn là diễn đàn hỗ trợ lẫn nhau giữa các HTX và địa phương Bên cạnh đó, các HTX nông nghiệp tại Nhật Bản còn thực hiện nhiệm vụ giáo dục cho các thành viên thông qua nhiều hình thức như báo chí, phát thanh, tổ chức hội nghị, đào tạo và các chuyến tham quan ở cả ba cấp: cơ sở, tỉnh và Trung ương.
HTX nông nghiệp Nhật Bản đã tiến hóa từ các đơn vị đơn năng thành các tổ chức đa năng, phục vụ toàn diện cho nhu cầu của nông dân và các tổ chức liên kết quy mô lớn trên toàn quốc Vai trò của HTX trong phát triển kinh tế - xã hội được đề cao, và chúng chỉ thay thế hộ nông dân và tư thương ở những khâu mà HTX thể hiện rõ ưu thế vượt trội nhằm hỗ trợ nông dân hiệu quả hơn.
2.2.1.2 Vai trò của hợp tác xã ở Israel
Theo Nguyễn Hiến Lê (2003), các phong trào hợp tác xã (HTX) ở Cộng hòa Israel chủ yếu được hình thành và phát triển bởi những người Do Thái nhập cư, những người đã cùng nhau xây dựng nguyên tắc hoạt động Nhiều nguyên tắc mà các HTX hiện tại áp dụng có nguồn gốc từ trước khi Nhà nước Israel được thành lập vào tháng 5 năm 1948 Phong trào này đã được duy trì và phát triển, mang tính chất công đoàn cho nhiều người lao động Do Thái hồi cư, được gọi là Histarud.
Nhà nước Israel đã công nhận các nguyên tắc phát triển hợp tác xã (HTX) và cho phép chúng tự phát triển, với sự hỗ trợ nhưng không can thiệp vào quy định nội bộ Chính phủ nhấn mạnh rằng HTX là tổ chức kinh tế thuộc về các xã viên, không phải của Chính phủ Việc áp đặt lợi ích của Chính phủ hoặc xã hội lên HTX sẽ cản trở sự phát triển của chúng.
Theo nguyên lý này, mỗi gia đình nông dân được xem như một đơn vị kinh tế độc lập, chịu trách nhiệm về kết quả sản xuất của mình Tất cả các thành viên trong từng cụm dân cư tạo thành một hợp tác xã (HTX) mang tên Moshav.
Dịch vụ đầu vào tại Moshav bao gồm hoạt động cày bừa, làm đất và cung cấp vật tư sản xuất Moshav đảm nhận vai trò tiêu thụ toàn bộ nông sản của các hộ dân Số tiền thu được từ việc bán sản phẩm sẽ được chuyển về phòng tài vụ của Moshav và sau đó phân chia lại cho từng hộ theo thỏa thuận ban đầu về giá cả và chất lượng.
Kinh phí hoạt động của Moshav chủ yếu được hình thành từ các khoản đóng góp trực tiếp của các hộ thành viên, cũng như từ các khoản tiền dịch vụ và tiền sử dụng phương tiện sản xuất.
Moshav không chỉ thu lợi từ các hoạt động dịch vụ văn hoá và giải trí mà còn áp dụng mức giá không thu lợi nhuận, chỉ tính công thực hiện Để đảm bảo quản lý xã hội hiệu quả, Ban quản lý Moshav thường xuyên liên hệ với toàn bộ cư dân và các cơ quan hành chính cấp cao hơn.
Kể từ năm 1980, nền kinh tế Israel đã chuyển mình mạnh mẽ sang tự do hóa và mở cửa, buộc các Moshav phải điều chỉnh một số nguyên tắc quản lý Những thay đổi này đã tạo ra sự phát triển lớn trong quản lý và hoạt động của Moshav.
Sản xuất nông nghiệp đang chuyển mình từ hình thức quảng canh kém hiệu quả sang thâm canh với sự tập trung và chuyên môn hóa cao Điều này giúp ứng dụng nhanh chóng và hiệu quả hơn các thành tựu khoa học kỹ thuật và công nghệ mới.
- Dần hình thành các bộ phận chuyên làm dịch vụ cho các hộ sản xuất nông nghiệp, đặc biệt là trong lĩnh vực đầu vào cho sản xuất.