Nội dung, nguyên liệu và phương pháp nghiên cứu
Nội dung nghiên cứu
-Tình hình chăn nuôi gà thịt tại Hà Nội.
-Phân lập, xác định tỷ lệ nhiễm vi khuẩn Salmonella spp từ các mẫu phân gà thịt.
- Định type huyết thanh của các chủng vi khuẩn Salmonella spp phân lập được.
Nguyên liệu nghiên cứu
*Loại mẫu: Mẫu phân gà nuôi tại các trang trại gà thịt ở khu vực Hà Nội.
*Đối tượng nghiên cứu: Giống gà Ross 308, 21 ngày tuổi.
*Địa điểm nghiên cứu: Các trại gà nuôi gia công ở khu vực Hà Nội
-Quy mô trại: 5.000-8.000 con /trang trại
-Phương thức chăn nuôi: Chăn nuôi gia công
- Hệ thống chuồng trại: chuồng kín, có các thiết bị máng ăn, máng uống bán tự động hoặc tự động
3.2.2 Thiết bị và dụng cụ.
Tủ ấm với nhiệt độ ổn định (37±0.5) °C và (41.5±0.5) °C, kính hiển vi, đĩa petri, pipette các kích cỡ 1 ml, 2 ml, 5 ml, 10 ml, que cấy, lam kính, và tủ cấy được trang bị đèn UV là những thiết bị quan trọng trong phòng thí nghiệm Ngoài ra, nồi hấp tiệt trùng hoạt động ở nhiệt độ (121±1) °C với áp suất 1 atm cũng là một phần thiết yếu để đảm bảo an toàn và hiệu quả trong quá trình nghiên cứu.
Các thiết bị, dụng cụ trong phòng thí nghiệm tất cả đều được vô trùng tuyệt đối.
Buffered Peptone Water (BPW), Muller-Kauffmann Tetrathionate Novobiocin (MKTTn), and Rappaport Vassiliadis Soy (RVS) are essential media for isolating and cultivating specific microorganisms Additionally, Xylose Lysine Deoxycholate agar (XLD agar) and Hektoen Enteric agar (HE agar) are crucial for differentiating enteric bacteria Nutrient agar (NA) serves as a general-purpose medium, while Triple Sugar Iron Agar (TSI) is used for carbohydrate fermentation tests Lysin Decarboxylase Broth and Ure agar (Christensen) are important for studying amino acid metabolism, and VP Broth Tryptophan Medium is vital for indole production testing Lastly, a saline solution of 0.85% NaCl is commonly utilized in various microbiological applications.
-Đĩa giấy O.N.P.G (Thuốc thử phát hiện β-Galactosidaza)
- Sử dụng chủng chuẩn Salmonella enteritidis ATCC ®13076 TM
Phương pháp nghiên cứu
Sử dụng phương pháp thống kê chuyên môn.
- Túi nilon vô trùng , ticker dán mẫu, bút viết kính, dây chun, thùng xốp có chứa đá lạnh để vận chuyển mẫu.
Hình 3.1 Trang trại gà thịt, huyện Ba Vì, Hà Nội
Hình 3.2 Trang trại gà thịt, huyện Chương Mỹ, Hà Nội
Để thu thập mẫu từ gà, trước tiên cần cố định gà và dùng bông cồn để lau sạch vùng lỗ huyệt Sau đó, sử dụng tăm bông vô trùng để đưa sâu vào lỗ huyệt, ngoáy nhẹ nhàng và chuyển tăm bông vào ống môi trường vận chuyển (ống fancol chứa môi trường thạch Carry Blaird) Tiếp theo, bẻ bỏ phần tăm bông đã tiếp xúc với tay, cho ống fancol vào túi nilon buộc chặt hai lớp Cuối cùng, ghi thông tin lên giấy và dán lên mẫu, bảo quản ở nhiệt độ 2-8 độ C và vận chuyển mẫu về phòng thí nghiệm trong vòng 24 giờ sau khi lấy mẫu.
Trong đó 1 mẫu gồm 20 que tăm bông/ 1 chuồng (1 chuồng có 4 ô, mỗi ô bắt ngẫu nhiên 5 con gà ở 5 vị trí khác nhau)
Hình 3.3 Cố định gà để lấy mẫu
Hình 3.4 Mẫu được bảo quản lạnh trong thùng xốp
3.3.3 Phương pháp nuôi cấy và giám định vi khuẩn Salmonella spp
Nuôi cấy, phân lập và giám định Salmonella theo TCVN 4829:2005/SĐ 1:2008 (ISO 6579:2002/ Amd.1:2007)
Mẫu + dung dịch đệm pepton. Ủ ở 37 o C ± 1 o C/ 18 h ± 2 h
Môi trường XLD và môi trường thạch thứ hai Ủ trong 24h ± 3h ở
Từ mỗi đĩa thử một khuẩn lạc đặc trưng Nếu âm tính, thử bốn khuẩn lạc khác đã được đánh dấu.
Sơ đồ 3.1 Sơ đồ phân lập vi khuẩn Salmonella
Bảng 3.1 Cấu trúc kháng nguyên và các kháng huyết thanh đặc hiệu cần ngưng kết để định type của một số chủng Salmonella gây bệnh quan trọng
(Nguồn: Lab gốc giống và sinh phẩm chẩn đoán, Khoa sản xuất, Viện Pasteur TP HCM)
Tiến hành xét nghiệm
Mẫu đã được chuẩn bị đảm bảo tiêu chuẩn để gửi đến phòng xét nghiệm
+ Tăng sinh sơ bộ trong môi trường lỏng không chọn lọc.
Bổ sung dung dịch đệm pepton ở nhiệt độ phòng vào ống mẫu có chứa môi
Lắc ống mẫu trên máy lắc để trộn đều dịch tăng sinh ở môi trường không
Select 36 samples, then use a sterile pipette to transfer 0.1 ml of the enriched culture into 10 ml of Rappaport-Vassiliadis (RVS) medium Additionally, transfer 1 ml of the enriched culture into 10 ml of Muller Kauffmann tetrathionate-novobiocin broth (MKTTn).
Môi trường RVS được ủ ở bể điều nhiệt với nhiệt độ 41.5 ± 1 °C trong thời gian 24 ± 3 giờ, trong khi môi trường MKTTn được ủ trong tủ ấm ở nhiệt độ 37 ± 1 °C cũng trong khoảng thời gian 24 ± 3 giờ Kết quả cho thấy canh trùng đục đều, có màng mỏng trên bề mặt môi trường và cặn xuất hiện ở đáy ống nghiệm.
Hình 3.5 Salmonella trên môi trường MKTTn và RVS
+ Đỗ đĩa và nhận dạng
Lắc đều các ống nghiệm chứa môi trường RVS và MKTTn, sau đó sử dụng que cấy để chuyển dịch tăng sinh từ môi trường lỏng vào hai môi trường đặc chọn lọc: Xylose lysine deoxycholate agar (XLD agar) và Hektoen Enteric agar (HE agar) Cả hai loại thạch XLD và HE đều được ủ ở nhiệt độ 37 ±.
1) 0 C trong (24 ± 3) giờ Sau thời gian ủ, quan sát khuẩn lạc trên các môi trường
Trong môi trường XLD, vi khuẩn tạo thành các khuẩn lạc có hình dạng tròn, lồi và trong suốt Các khuẩn lạc này có thể có hoặc không có tâm đen, và đôi khi tâm đen lớn đến mức che phủ toàn bộ khuẩn lạc, khiến môi trường xung quanh chuyển sang màu hồng.
Môi trường HE cho thấy khuẩn lạc có sự thay đổi màu sắc từ xanh dương sang xanh lục, có thể có hoặc không có tâm đen Đôi khi, tâm đen có thể lớn đến mức bao trùm toàn bộ khuẩn lạc.
Qua các bước tiền tăng sinh, tăng sinh chọn lọc và phân lập thì tế bào
Salmonella có dấu hiệu lão hóa và suy giảm, do đó cần phục hồi chúng trong các môi trường thạch dinh dưỡng để tăng cường sinh khối Từ mỗi môi trường phân lập, cần chuyển cấy ít nhất 5 khuẩn lạc đặc trưng vào các môi trường dinh dưỡng như TSA.
Nutrient Agar Ủ ở 37 0 C trong 18 – 24 giờ Dùng sinh khối trên môi trường dinh dưỡng này để thử phản ứng sinh hóa và huyết thanh.
3.4.3.1 Phản ứng trên môi trường TSI
Cấy khuẩn lạc nghi ngờ Salmonella spp từ thạch Nutrient agar (NA) lên môi trường TSI agar bằng cách sử dụng que cấy vòng để cấy trên bề mặt nghiêng của ống môi trường Sau đó, dùng que cấy thẳng để lấy khuẩn lạc và đâm sâu xuống đáy môi trường Quá trình ủ được thực hiện ở nhiệt độ 37±1°C trong thời gian 24±3 giờ.
+ Salmonella spp cho phản ứng kiềm ở phần bề mặt nghiêng của ống môi trường (cho màu đỏ)
+ Phản ứng acid ở phần đáy (màu vàng) glucose dương tính có sinh khí, có sinh H2S (thạch bị đen).
3.4.3.2 Phản ứng Voges-Proskauer (VP)
-Chuẩn bị môi trường VP broth Hút vào mỗi ống nghiệm 3ml môi trường.
- Dùng que cấy tròn cấy khuẩn lạc nghi ngờ từ thạch Nutrient agar (NA) vào 3ml môi trường VP broth Ủ ở (37 ± 1) 0 C trong (24 ± 3) giờ.
- Sau thời gian ủ nhỏ vào ống môi trường nuôi cấy 2 giọt dung dịch creatin,
3 giọt Alpha-napthol 5% và 2 giọt KOH 40%, lắc nhẹ và để 15 phút sau đó quan sát màu của ống môi trường.
-Kết quả: Salmonella spp cho phản ứng (-), môi trường không đổi màu. + Nếu phản ứng (+): dung dịch màu hồng đến màu đỏ sáng
+ Nếu phản ứng (-): dung dịch không đổi màu
-Chuẩn bị môi trường Trytophan Hút vào mỗi ống nghiệm 5ml môi trường
Cấy khuẩn lạc nghi ngờ Salmonella spp từ thạch Nutrient agar (NA) vào môi trường Trytophan bằng que cấy tròn Sau đó, ủ ở nhiệt độ (37 ± 1) °C trong khoảng thời gian (24 ± 3) giờ.
-Sau khi ủ thêm 1ml thuốc thử Kovacs’Indol.
-Đọc kết quả: Salmonella spp cho phản ứng (-),
+ Nếu phản ứng (+): dung dịch màu hồng đến màu đỏ sáng
+ Nếu phản ứng (-): dung dịch không đổi màu
- Chuẩn bị môi trường Lysine decarboxylase broth Hút vào mỗi ống nghiệm 5ml môi trường
- Cấy khuẩn lạc nghi ngờ Salmonella spp từ thạch Nutrient agar (NA) vào 5ml môi trường Lysin decarboxylase broth Ủ ở (37 ± 1) 0 C trong (24 ± 3) giờ
-Đọc kết quả: Salmonella spp cho phản ứng (+)
+ Nếu phản ứng (+): Môi trường nuôi cấy đục và có màu tím.
+ Nếu phản ứng (-): Môi trường nuôi cấy có màu vàng.
-Chuẩn bị môi trường thạch Urea Hút vào mỗi ống nghiệm 5ml môi trường
- Cấy khuẩn lạc nghi ngờ Salmonella spp từ thạch Nutrient agar (NA) vào môi trường thạch Urea Ủ ở 37 0 C ± 1 0 C trong 24 giờ ± 3 giờ
-Đọc kết quả: Salmonella spp cho phản ứng (-)
+ Nếu phản ứng (+): Môi trường nuôi cấy có màu hồng, sau đó đỏ hồng. + Nếu phản ứng (-): Môi trường nuôi cấy không đổi màu.
3.4.3.6 Phát hiện β-galactosidase (sử dụng đĩa giấy O.N.P.G)
-Cho đĩa giấy O.N.P.G vào ống nghiệm chứa 0,1 ml nước muối 0.85%.
-Cấy 1 vòng sinh khối vi khuẩn lấy từ khuẩn lạc nghi ngờ trên môi trường
NA vào ống nghiệm chứa NaCl 0.85% và đĩa giấy O.N.P.G.
- Ủ ống nghiệm ở (36±1) 0 C/ (24±3) h trong bể điều nhiệt, phản ứng thường xuất hiện sau từ 1-6 giờ
- Salmonella sẽ cho phản ứng β-galactosidase (-)
+ Nếu phản ứng (+): Môi trường có màu vàng
+ Nếu phản ứng (-): Môi trường không đổi màu
Bảng 3.2 Giải thích các phép thử sinh hóa
Thạch TSI sinh axit từ glucoza
Thạch TSI sinh khí từ glucoza
Thạch TSI sinh axit từ lactoza
Thạch TSI sinh axit từ sucroza
Thạch TSI Hydro sunfua được tạo thành
Lyzin đã khử nhóm cacboxyl
Các tỷ lệ phần trăm phản ứng của các type huyết thanh Salmonella không đồng nhất, với sự thay đổi tùy thuộc vào từng type huyết thanh cụ thể Hiện tại, chưa có số liệu chính xác cho các phần trăm này Salmonella typhi được biết đến là loại vi khuẩn yếm khí, trong khi loài phụ arizonae của Salmonella enterica có thể cho phản ứng lactoza dương tính hoặc âm tính, nhưng luôn cho β-galactosidaza dương tính Để hiểu rõ hơn về các chủng này, có thể cần thực hiện thêm các thử nghiệm bổ sung.
3.4.4 Khẳng định huyết thanh & type huyết thanh
Việc phát hiện Salmonella thông qua kháng nguyên O, kháng nguyên Vi và kháng nguyên H được thực hiện bằng phương pháp ngưng kết trên phiến kính với huyết thanh phù hợp Quá trình này bắt đầu từ các khuẩn lạc thuần khiết, sau khi đã loại trừ các chủng có khả năng tự ngưng kết.
3.4.4.2 Loại trừ chủng tự ngư ng k ết
Cho một giọt dung dịch nước muối sinh lý 0,85% NaCl lên phiến kính thủy tinh sạch, sau đó dùng que cấy vòng trộn đều với khuẩn lạc cần thử để tạo huyền phù đục và đồng nhất Lắc nhẹ phiến kính trong 30 đến 60 giây và quan sát kết quả trên nền tối, tốt nhất là dùng kính lúp Nếu vi khuẩn có sự kết dính giữa các đơn vị, chủng này được xem là tự ngưng kết và không cần thử nghiệm tiếp vì không phát hiện được kháng nguyên Nếu huyền dịch vẫn đục đều, tiếp tục thực hiện các bước giám định tiếp theo.
Sử dụng khuẩn lạc thuần khiết không tự ngưng kết theo phương pháp 3.4.4.2, thay thế dung dịch nước muối sinh lý bằng một giọt huyết thanh kháng nguyên O Nếu có hiện tượng ngưng kết, phản ứng sẽ được xác định là dương tính Tiến hành lần lượt với huyết thanh đa giá và đơn giá.
3.4.4.4 Kiểm tra kháng nguyên Vi
Tiến hành theo 3.4.4.2 nhưng sử dụng một giọt huyết thanh kháng nguyên Vi Nếu xuất hiện ngưng kết thì phản ứng được xem là dương tính.
Cấy khuẩn lạc thuần khiết không có khả năng tự ngưng kết vào môi trường thạch dinh dưỡng nửa đặc Semi-solid nutrient ager Ủ ở 37 °C trong 24 h ± 3h.
Sử dụng chủng cấy này để kiểm tra kháng nguyên H, tiến hành theo 3.4.4.2 nhưng sử dụng một giọt huyết thanh kháng nguyên H
Nếu xuất hiện ngưng kết thì phản ứng được xem là dương tính.
Có hay không có Salmonella trong mẫu
Bảng 3.3 Giải thích các kết quả các phép thử khẳng định
Phản ứng sinh hoá Điển hình Điển hình Điển hình
Phản ứng không điển hình
Phản ứng không điển hình (Nguồn: TCVN 4829:2005)
Các chủng Salmonella được thu thập từ môi trường thạch dinh dưỡng và bảo quản trong ống eppendorf với môi trường TSB và glycerin 80% theo tỉ lệ 0.8 ml : 0.2 ml Chúng được lưu trữ ở nhiệt độ -20°C để duy trì giống Các mẫu này cần được gửi đến trung tâm chuẩn Salmonella được công nhận để xác nhận danh tính của Salmonella.
Kiểm soát kết quả xét nghiệm
Thực hiện mẫu đối chứng âm, mẫu đối chứng dương và mẫu trắng Mẫu dương được thực hiện bằng cách nhiễm 1ml chủng chuẩn có nồng độ pha loãng
Để thực hiện mẫu âm, hãy pha loãng 1ml chủng chuẩn không phải Salmonella (sử dụng E.coli) với nồng độ 10 -2 vào mẫu và làm theo hướng dẫn Đối với mẫu trắng, thêm 1ml nước muối sinh lý vào mẫu và thực hiện theo hướng dẫn.
Xác nhận định danh Salmonella
Các chủng được xem là Salmonella, hoặc có thể là Salmonella sẽ tiến hành xác định type huyết thanh Xác định type huyết thanh của các chủng vi khuẩn
Salmonella spp theo phương pháp của White-Kauffmann (WHO, 1983)
* Chuẩn bị vi khuẩn Salmonella
Lấy 1 ít vi khuẩn Salmonella từ môi trường đặc hiệu, ria cấy lên ống thạch Nutrient agar đã chuẩn bị, ủ ở 37 o C / 24 giờ
Thử kháng huyết thanh đa giá poly O
• Nhỏ 1 giọt khỏng huyết thanh Salmonella polyvalent O (20 àl) lờn phiến kính
• Nhỏ 1 giọt nước sinh lý lên vị trí khác trên phiến kính
• Lấy 1 ít vi khuẩn Salmonella đã nuôi cấy qua đêm trên môi trường Nutrient agar trộn đều vào 2 giọt kháng huyết thanh và nước sinh lý trên phiến kính.
• Lắc nhẹ phiến kính 5-10s (20 lần)
Phản ứng dương tính: Có sự hình thành các hạt ngưng kết nhỏ li ti.
Phản ứng âm tính: Huyễn dịch vi khuẩn và kháng huyết thanh đồng nhất không có những hạt nhỏ li ti mà có màu trắng sữa hơi đục
Nhóm đơn giá kháng huyết thanh O
Tiến hành thử nghiệm với các nhóm OMA, OMB, OMC, tương tự như kháng huyết thanh poly O Đối với những nhóm cho phản ứng dương tính, tiếp tục với việc sử dụng các kháng huyết thanh O đơn giá.
Sơ đồ 3.2 Sơ đồ phân type kháng nguyên O
+ Nếu chủng âm tính với OMA, OMB, OMC, thì cần phải làm phản ứng tiếp theo với OMD, OME, OMF và OMG.
+ Nếu chủng ngưng kết với OMA, tiếp tục kiểm tra với nhóm 2; 4; 9; 9,46; 3,10; 1,3,19; 21
+ Nếu chủng ngưng kết với OMB, tiếp tục kiểm tra với nhóm 7; 8; 11; 13; 6,14
+ Nếu chủng ngưng kết với OMC, tiếp tục kiểm tra với nhóm 16; 17; 18; 28; 30; 35; 38
+ Nếu chủng ngưng kết với OMD, tiếp tục kiểm tra với nhóm 39; 40; 41; 42; 43; 44; 45
+ Nếu chủng ngưng kết với OME, tiếp tục kiểm tra với nhóm 47; 48; 50; 51; 52; 53; 61
+ Nếu chủng ngưng kết với OMF, tiếp tục kiểm tra với nhóm 54, 55, 56,
+ Nếu chủng ngưng kết với OMG, tiếp tục kiểm tra với nhóm 60, 62, 63,
Sơ đồ 3.3 Sơ đồ phân type kháng nguyên H
Nhiều chủng Salmonella có 2 pha kháng nguyên H Tuy nhiên ở vi khuẩn
Salmonella thường chỉ xuất hiện ở pha 1 khi nuôi cấy Pha 2 có thể được phát hiện bằng cách ức chế pha 1 thông qua việc nhỏ một giọt kháng huyết thanh ức chế pha 1 vào đĩa thạch Sven Gard.
Pha 1: Tiến hành tương tự như kháng nguyên O với kháng huyết thanh đa giá poly H, kháng huyết thanh nhóm H (HMA, HMB, HMC), kháng huyết thanh đơn giá H.
Chuẩn bị thạch Sven Gard là bước quan trọng trong quy trình, sử dụng môi trường bán cố thể có sẵn trên thị trường và pha chế theo hướng dẫn của nhà sản xuất Sử dụng đĩa petri có đường kính 9mm, trước khi đổ thạch, cần nhỏ một giọt Anti Sven Gard Serum để ức chế pha 1 Lưu ý rằng loại Anti Sven Gard Serum sẽ khác nhau tùy thuộc vào từng pha 1, bao gồm các loại SG1, SG2, SG3, SG4, SG5, và SG6.
SG1: ức chế Ha, Hb, Hc, H z10
SG2: ức chế Hd, Hi, He,h
SG3: ức chế Hk, Hy, Hl,w, Hl,z13, Hl,z26
SG4: ức chế Hr, Hz
SG5: ức chế He,n,x, He,n,z15
Sử dụng que cấy vô trùng, lấy một ít vi khuẩn đã xác định kháng nguyên H pha 1 và nhẹ nhàng chấm lên bề mặt thạch tại vị trí trung tâm của đĩa thạch Sven gard.
- Tiến hành phản ứng ngưng kết nhanh trên phiến kính tương tự như đối với pha 1.
Bảng 3.4 Kháng huyết thanh ức chế Kháng nguyên H pha 1
(Ví dụ: Kháng nguyên H pha 1 xác định là Ai thì dùng SG2 để ức chế A)
Phương pháp xử lý số liệu
Các kết quả thu thập được xử lý bằng toán thống kê sinh vật học, sử dụng phần mềm Excell 2007.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Tình hình chăn nuôi gà thịt tại khu vực Hà Nội
4.1.1 Khái quát về các điều kiện tự nhiên, kinh tế- xã hội ảnh hưởng tới chăn nuôi gà thịt tại khu vực Hà Nội
4.1.1.1 Khái quát về các điều kiện tự nhiên
Các trang trại gà thịt nghiên cứu nằm ở các huyện ngoại thành của Hà Nội, bao gồm Sơn Tây, Ba Vì, Quốc Oai, Thạch Thất, Mỹ Đức và Chương Mỹ Vị trí địa lý của các trang trại này được xác định trong khoảng từ 20034’ đến 21018’ vĩ độ Bắc và 104017’ đến 1060 kinh độ Đông Khu vực này tiếp giáp với tỉnh Hưng Yên ở phía Đông, Hà Nam ở phía Đông Nam, Hòa Bình ở phía Tây Nam, cùng với Vĩnh Phúc và Phú Thọ ở phía Tây Bắc.
Hà Nội, nằm ở trung tâm châu thổ Sông Hồng, là nơi hội tụ của các mạch núi Tây Bắc và Đông Bắc như Hoàng Liên Sơn, Con Voi và Tam Đảo, cùng với các dòng sông lớn như sông Đà, sông Thao, và sông Cầu Với diện tích 3323,6 km², Hà Nội sở hữu nhiều lợi thế về điều kiện tự nhiên và tài nguyên, đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế, xã hội và văn hóa Là đầu mối giao thương qua các phương tiện đường bộ, đường sắt, đường hàng không và đường sông, Hà Nội cũng đối mặt với thách thức trong công tác phòng, chống dịch bệnh cho gia súc và gia cầm do sự giao lưu hàng hóa Địa hình của Hà Nội chủ yếu bao gồm đồng bằng và đồi núi, với đồng bằng chiếm phần lớn diện tích ở khu vực Hà Nội cũ và các huyện phía đông.
Hà Tây (cũ) chiếm khoảng 3/4 diện tích tự nhiên, nằm bên hữu ngạn sông Đà và hai bên sông Hồng cùng các chi lưu Địa hình chủ yếu là đồi núi, tập trung ở các huyện Sóc Sơn, Ba Vì, Quốc Oai, và Mỹ Đức Với địa hình thấp và bằng phẳng, Hà Tây thuận lợi cho việc phát triển chăn nuôi, đặc biệt là chăn nuôi gà.
Khí hậu Hà Nội mang đặc trưng của khí hậu Bắc bộ với kiểu khí hậu nhiệt đới gió mùa ẩm, gồm mùa hè nóng ẩm và mùa đông lạnh khô Nằm trong vùng nhiệt đới, Hà Nội nhận lượng bức xạ mặt trời dồi dào, với nhiệt độ trung bình hàng năm đạt 23,6ºC và độ ẩm trung bình 79% Mùa hè từ tháng 5 đến tháng 9 có nhiệt độ trung bình 29,2ºC và lượng mưa khoảng 1800mm mỗi năm, trong khi mùa đông từ tháng 11 đến tháng 3 năm sau có nhiệt độ trung bình 15,2ºC Hà Nội có đủ bốn mùa Xuân, Hạ, Thu, Đông, với hai thời kỳ chuyển tiếp vào tháng 4 và tháng 10 Địa hình Hà Tây cũ kết hợp với Hà Nội tạo ra những tiểu vùng khí hậu khác nhau như vùng núi, gò đồi và đồng bằng, nhưng sự khác biệt về thời tiết giữa các khu vực không lớn.
4.1.1.2 Khái quát về các điều kiện kinh tế- xã hội
Hà Nội, với dân số 7.558.965 người tính đến cuối năm 2015, là thành phố đông dân thứ hai Việt Nam, chiếm hơn 8% tổng dân số cả nước Thành phố đang trong giai đoạn cơ cấu dân số vàng, tạo điều kiện thuận lợi cho nguồn nhân lực phục vụ các hoạt động kinh tế - xã hội Với 12 quận, 1 thị xã và 17 huyện, Hà Nội sở hữu lượng dân cư lớn và tỷ lệ người có tri thức ngày càng cao, đây là tiềm năng quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội, đặc biệt là trong lĩnh vực kinh tế nông thôn và chăn nuôi.
Mặc dù đối mặt với nhiều khó khăn như thời tiết khắc nghiệt, dịch bệnh gia súc, gia cầm và suy thoái kinh tế, sản xuất nông nghiệp tại Thủ đô vẫn phát triển mạnh mẽ với tổng giá trị ước đạt 33.640 tỷ đồng Chăn nuôi và thủy sản đóng góp 55,89%, trong khi dịch vụ đạt 2,97% Giá trị sản phẩm nông nghiệp thu hoạch trên 1ha đất ước đạt 233 triệu đồng, cùng với việc hạ tầng nông thôn được nâng cấp, hệ thống đê điều và công trình thủy lợi được củng cố Những cải thiện này không chỉ đảm bảo sản xuất và an toàn phòng chống thiên tai mà còn nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nông dân, góp phần vào sự ổn định chính trị và phát triển kinh tế- xã hội trong khu vực.
4.1.2 Tình hình phát triển chăn nuôi gà thịt tại khu vực Hà Nội
Hình 4.1 Trang trại gà thịt, huyện Quốc Oai, Hà Nội
Thủ đô Hà Nội sở hữu điều kiện tự nhiên đa dạng với 150 nghìn ha đất đồi gò, 125 nghìn ha đất bãi phù sa, 35 nghìn ha đất đồng bằng và một phần đất trũng Nhờ vào điều kiện thuận lợi cho phát triển nông nghiệp và sự phối hợp đồng bộ của các cấp, ngành, ngành chăn nuôi gia cầm, đặc biệt là chăn nuôi gà thịt, đã có những bước chuyển biến tích cực trong những năm gần đây.
Bảng 4.1 Số lượng trang trại tại khu vực Hà Nội từ năm 2012-2015
(Nguồn: Tổng cục thống kê Hà Nội, 2016)
Bảng 4.2 Số lượng gia cầm tại khu vực Hà Nội từ năm 2012-2015
Số gia cầm ĐVT: Triệu con
Quy mô chăn nuôi gà thịt hiện nay chủ yếu dao động từ 2.000-5.000 con/trang trại, chiếm 68,8% tổng số trang trại Ngoài ra, quy mô từ 5.000-8.000 con/trang trại chiếm 20,6%, trong khi quy mô từ 8.000-11.000 con/trang trại và từ 11.000-15.000 con/trang trại lần lượt chiếm 4,2% và 3,4% Đối với đất trang trại, chủ yếu là đất vườn nhà và đất nông nghiệp, với diện tích phổ biến từ 1-2 ha/trang trại.
Hình 4.2 Trang trại gà thịt, Thị xã Sơn Tây, Hà Nội
Vốn đầu tư cho chăn nuôi trang trại : Bình quân đầu tư chuồng trại, trang thiết bị, con giống đối với chăn nuôi gà thịt 50-60 triệu đồng/1.000 con gà.
Về giống: Hầu hết các giống cao sản của thế giới đều được nhập khẩu và nuôi ở trang trại như là: hướng thịt USA, Hubbard, Lohmann, AA, Cobb, Ross
Các trang trại hiện nay đã đầu tư mạnh mẽ vào chuồng trại và thiết bị chăn nuôi theo tiêu chuẩn tiến tiến, bên cạnh việc sử dụng giống cao sản Kiểu chuồng phổ biến là chuồng sàn 1-2 tầng với hệ thống làm mát, mang lại nhiều ưu điểm nhờ chi phí đầu tư hợp lý và vật liệu rẻ Một số ít trang trại chọn kiểu chuồng kín, kiên cố, kết hợp với các thiết bị máng ăn và máng uống bán tự động hoặc tự động.
Năng suất chăn nuôi tại các trang trại hiện nay đã có sự cải thiện rõ rệt so với phương thức truyền thống nhờ vào việc áp dụng giống ngoại, giống cải tiến, công nghệ chăn nuôi tiên tiến và thức ăn công nghiệp Đối với gà thịt công nghiệp, thời gian nuôi từ 42-49 ngày mỗi lứa, với khối lượng xuất chuồng đạt từ 2,3-2,4 kg mỗi con, tiêu tốn khoảng 2,1-2,3 kg thức ăn cho mỗi kg tăng trọng.
Trong chăn nuôi trang trại hiện nay, có ba phương thức tiêu thụ sản phẩm chủ yếu: tự sản tự tiêu, tiêu thụ qua thương lái, và tiêu thụ qua chăn nuôi gia công Gần đây, phương thức tiêu thụ thông qua các hợp tác xã cũng đang bắt đầu được hình thành.
Tự sản tự tiêu là hình thức phổ biến trong các trang trại quy mô, trong đó chủ trang trại tự đầu tư, kinh doanh và tiêu thụ sản phẩm Mặc dù hình thức này mang lại lợi nhuận cao trong một số thời điểm và giúp người chăn nuôi tự chủ trong kinh doanh, nhưng cũng tồn tại nhiều hạn chế như thiếu vốn đầu tư, khó khăn trong tiêu thụ sản phẩm, thiếu hỗ trợ kỹ thuật và rủi ro cao, đặc biệt khi xảy ra dịch bệnh.
Người chăn nuôi thường tiêu thụ sản phẩm chủ yếu thông qua thương lái, dẫn đến việc họ thường bị ép giá, đặc biệt trong những thời điểm cung vượt cầu hoặc khi gặp dịch bệnh.
Phương thức tiêu thụ sản phẩm thông qua chăn nuôi gia công đang ngày càng phổ biến trong ngành chăn nuôi, đặc biệt là với các hộ chăn nuôi trang trại gia công do các công ty 100% vốn nước ngoài triển khai Chủ trang trại tự đầu tư vào đất đai, lao động và cơ sở vật chất theo hướng dẫn của công ty, trong khi các công ty cung cấp con giống, thức ăn, thuốc thú y và bao tiêu sản phẩm Giá nuôi gia công cho gà thịt thường dao động từ 500-600 đ/kg, kèm theo tiền thưởng cho các chỉ tiêu kinh tế kỹ thuật vượt mức Hình thức này mang lại lợi ích cho chủ trang trại khi họ chủ động trong việc quản lý đầu vào và đầu ra, đồng thời nhận được hỗ trợ kỹ thuật Các công ty nước ngoài cũng được lợi vì không cần đầu tư vào cơ sở hạ tầng và lao động, đồng thời tiêu thụ được thức ăn và con giống Bên cạnh đó, phương thức tiêu thụ sản phẩm qua hợp tác xã chăn nuôi cũng đang phát triển và mang lại nhiều lợi ích cho người chăn nuôi.
Chăn nuôi trang trại mang lại lợi nhuận ổn định hơn so với phương thức chăn nuôi truyền thống, nhưng vẫn phụ thuộc vào quy mô, loại hình chăn nuôi và mức độ đầu tư Đặc biệt, nuôi gà thịt có thể mang lại lợi nhuận từ 1.000-4.000 đ/kg Tuy nhiên, dịch cúm gia cầm đã ảnh hưởng đến sự ổn định của lợi nhuận, dẫn đến nhiều trường hợp thua lỗ trong chăn nuôi trang trại.
Mô hình chăn nuôi gà thịt: Mặc dù dịch cúm gia cầm đã xảy ra từ cuối năm
Tỷ lệ phân lập và kết quả giám định một số đặc tính sinh vật, hóa học của các chủng Salmonella spp ở mẫu phân gà thịt 55 1 Tỷ lệ phân lập vi khuẩn Salmonella spp ở mẫu phân gà thịt
4.2.1 Tỷ lệ phân lập vi khuẩn Salmonella spp ở mẫu phân gà thịt
Kết quả phân lập vi khuẩn Salmonella spp từ 120 mẫu phân gà thịt được nuôi tại các trang trại ở khu vực Hà Nội, được trình bày ở bảng sau:
Bảng 4.3 Kết quả phân lập vi khuẩn Salmonella trong phân gà Địa điểm
Kết quả từ bảng 4.3 cho thấy trong tổng số 120 mẫu phân gà được xét nghiệm, có 22 mẫu dương tính với vi khuẩn Salmonella, chiếm tỷ lệ 18,33% Tỷ lệ phân lập Salmonella cao nhất được ghi nhận ở Thị xã Sơn Tây với 40,00%, tiếp theo là huyện Quốc Oai với 27,78% và huyện Thạch Thất với 25,00% Các huyện Mỹ Đức và Chương cũng có số mẫu dương tính nhưng không được nêu cụ thể.
Mỹ, Ba Vì có số mẫu dương tính chiếm tỷ lệ lần lượt là 13,33%, 8,11% và 6,67%.
Biểu đồ 4.1 Kết quả phân lập vi khuẩn Salmonella trong phân gà
Kết quả nghiên cứu cho thấy tỷ lệ phân lập Salmonella trong mẫu phân gà thịt ở Hà Nội có sự khác biệt rõ rệt giữa các địa điểm Thị xã Sơn Tây ghi nhận tỷ lệ mẫu dương tính cao nhất, do một số trại có cơ sở vật chất thô sơ và an toàn sinh học chưa được đảm bảo Trong khi đó, huyện Chương Mỹ, với số lượng trại gà lớn nhất, chỉ có 3/37 trại có mẫu phân dương tính, nhờ vào việc trang bị thiết bị hiện đại và quy trình vệ sinh sát trùng nghiêm ngặt Nghiên cứu chỉ ra rằng mô hình chăn nuôi và các yếu tố an toàn sinh học như nguồn gốc gà, vệ sinh chuồng trại, và quy trình chăm sóc có ảnh hưởng lớn đến tỷ lệ nhiễm Salmonella ở các trại gà thịt.
Biểu đồ 4.2 Kết quả phân lập vi khuẩn Salmonella trong phân gà
Salmonella là vi khuẩn có sức đề kháng cao và khả năng thích ứng, gây bệnh trên nhiều loại động vật, đặc biệt là trong các trại gà Tỷ lệ phân lập Salmonella ở gà không triệu chứng phản ánh tình trạng mang trùng và tiềm ẩn nguy cơ bùng phát bệnh, đồng thời đe dọa chất lượng thịt và trứng Đối với các đàn gà thịt nuôi quy mô công nghiệp, việc phát hiện Salmonella trong mẫu phân có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng thịt thương phẩm và sản phẩm chế biến từ thịt gà.
Theo báo cáo của Tổ chức An toàn Vệ sinh Thực phẩm châu Âu năm 2010, tỷ lệ Salmonella ở gia cầm dao động từ 0 đến 26.6% Tại các quốc gia phát triển như Mỹ và Anh, tỷ lệ này lần lượt là 4.2% và 4% Mặc dù sự hiện diện của Salmonella trong gia cầm ở Việt Nam thấp hơn nhiều nước Đông Nam Á như Thái Lan (57%), Campuchia (88.2%) và Trung Quốc (52.2%), nhưng vẫn cao hơn so với Malaysia (35.5%).
4.2.2 Kết quả giám định một số đặc tính sinh vật, hóa học của các chủng
Salmonella spp phân lập từ mẫu phân gà thịt.
Tất cả các chủng Salmonella spp được phân lập đều được đánh giá dựa trên những đặc điểm hình thái và tính chất nuôi cấy trên các môi trường khác nhau Để xác định serotype, chúng tôi tiến hành nghiên cứu các đặc tính sinh vật và hóa học của chúng trên các môi trường giám định.
Kết quả cho thấy 100% chủng Salmonella spp nghiên cứu đều mọc và phát triển tốt trên các môi trường với những đặc điểm như sau:
- Môi trường XLD: Vi khuẩn Salmonella spp hình thành khuẩn lạc kích thước nhỏ, đường kính trung bình 0,5-1,5 mm, màu đen, trên nển môi trường màu sáng đỏ (hình 4.8)
Hình 4.4 Salmonella trên môi trường XLD
Môi trường HE cho phép vi khuẩn Salmonella hình thành khuẩn lạc với màu sắc biến đổi từ xanh dương sang xanh lục, có thể có hoặc không có tâm đen Đôi khi, tâm đen lớn có thể bao trùm toàn bộ khuẩn lạc.
- Trên môi trường TSI: Các chủng Salmonella làm mặt thạch nghiêng chuyển màu đỏ, đáy màu vàng hoặc màu đen (sản sinh H2S) (hình 4.10)
Bài viết trình bày kết quả kiểm tra hình thái, khả năng di động, tính chất bắt màu, và đặc tính sinh vật, hóa học của 22 chủng Salmonella spp được phân lập từ mẫu phân gà thịt Các thông tin này được tổng hợp trong bảng 4.4.
Hình 4.5 Salmonella trên môi trường HE
Hình 4.6 Salmonella trên môi trường TSI và Lysine
Kết quả từ bảng 4.3 và 4.4 cho thấy 100% các chủng Salmonella spp phân lập đều là trực khuẩn Gram âm và có khả năng di động Tất cả các chủng này đều có những đặc tính sinh hóa nhất định: sinh H2S trên môi trường TSI, không sản sinh indole, và cho kết quả âm tính với phản ứng VP, β-galactosidase và ureaza Đặc biệt, phản ứng Lysine decarboxylase cho kết quả dương tính, cho thấy khả năng khử carboxyl của Lysine thành Cadaverin, làm môi trường chuyển từ màu hồng sang màu tím nhờ chỉ thị Bromocresol.
Bảng 4.4 Đặc tính sinh vật, hoá học của các chủng Salmonella spp phân lập từ mẫu phân gà thịt trên một số môi trường
STT Môi trường nuôi cấy
Bảng 4.5 Biểu hiện đặc trưng của Salmonella trong các phản ứng sinh hóa Thử nghiệm Môi trường Biểu hiện đặc trưng
Phần thạch nghiêng màu đỏ, đáy
2S TSI ống nghiệm màu vàng, nứt thạch và xuất hiện vạch đen
Lysine Lysine decarboxylation decarboxylase medium β- galactosidase Đĩa giấy O.N.P.G
Không đổi màu khi nhỏ α – napthol 5% và KOH 40%
Không xuất hiện vòng đỏ khi nhỏ thuốc thử Kovac’sKhông đổi màuMôi trường đục và có màu tímKhông đổi màu
Hình 4.7 Các phản ứng sinh hóa vi khuẩn Salmonella
(TSI/ β-galactosidase/ Lysine decarboxylase / VP/ Ureaza/ Indole)
Trong quá trình kiểm tra các đặc tính sinh vật và hóa học trên các môi trường đặc hiệu, chúng tôi đã tiến hành thử nghiệm phản ứng lên men đường của các chủng Salmonella đã được phân lập Kết quả của các thí nghiệm này được trình bày trong bảng 4.6.
Bảng 4.6 Kết quả thử phản ứng lên men đường của các chủng Salmonella phân lập
Kết quả nghiên cứu cho thấy 100% (22/22) các chủng Salmonella phân lập từ mẫu phân gà thịt có khả năng lên men các loại đường như glucose, dextrose, maltose, mannitol và sorbitol, trong khi đó, vi khuẩn này không lên men được lactose, sucrose và salicin.
Kết quả nghiên cứu của chúng tôi phù hợp với thang mẫu phân lập chẩn đoán Salmonella do Quinn và cộng sự (1994) đề xuất Thêm vào đó, các phản ứng lên men đường cũng phản ánh những đặc tính chung của giống.
Salmonella như Nguyễn Thị Ngọc Liên (1997), Đặng Thị Oanh (2013) đã công bố.
Tất cả các chủng Salmonella spp được phân lập đều thể hiện các đặc tính sinh vật và hóa học đặc trưng, phù hợp với tiêu chuẩn nhận diện vi khuẩn Salmonella theo Carter và Cole (1990) cũng như Nguyễn Như Thanh và cộng sự (2001) Kết quả này mở ra cơ hội cho các nghiên cứu tiếp theo về vi khuẩn Salmonella.
Hình 4.8 Hình ảnh vi khuẩn Salmonella trên kính hiển vi
4.3 KẾT QUẢ XÁC ĐỊNH SEROTYPE CỦA CÁC CHỦNG VI KHUẨN
Bài viết này trình bày 22 chủng Salmonella spp với các đặc tính sinh vật và hóa học đặc trưng, nhằm xác định serotype của các chủng vi khuẩn này thông qua phương pháp huyết thanh học Dựa trên phân loại của White-Kauffman (WHO, 1983), việc xác định nhóm vi khuẩn Salmonella spp được thực hiện theo hướng dẫn của hãng Remel, với kết quả được trình bày trong bảng 4.7.
Kết quả định type kháng nguyên O theo nhóm cho thấy, các chủng
Salmonella spp phân lập được từ mẫu phân gà thịt nuôi ở các trang trại tại khu vực
Hà Nội có tỷ lệ cao nhất trong việc phân lập các chủng Salmonella từ mẫu phân gà thịt, với nhóm E1 chiếm 54,55% (12/22) và nhóm D1 chiếm 36,36% (8/22) Ngoài ra, có 2/22 mẫu không xác định được nhóm Như vậy, chủng Salmonella tại Hà Nội chủ yếu thuộc hai nhóm E1 và D1.
Bảng 4.7 Kết quả xác định nhóm kháng nguyên O của các chủng vi khuẩn
E1 D1 Ghi chú: (-) = Không xác định được cấu trúc kháng nguyên
Biểu đồ 4.3 Kết quả xác định nhóm huyết thanh Salmonella spp Âm tính Dương tính
Hình 4.14 Phản ứng ngưng kết giữa Salmonella với kháng huyết thanh O đa giá
Sau khi xác định nhóm huyết thanh của các chủng Salmonella bằng kháng huyết thanh O đơn giá, chúng tôi tiếp tục sử dụng kháng huyết thanh H pha 1 và pha 2 để xác định serotype của vi khuẩn Salmonella phân lập Kết quả được trình bày trong bảng 4.8.
Bảng 4.8 Kết quả xác định serotype của các chủng vi khuẩn Salmonella spp phân lập (n") Kháng nguyên H
Kết quả ở bảng 4.8 cho thấy, trong 22 chủng Salmonella spp nghiên cứu, có
8 chủng thuộc nhóm D1 là Salmonella enteritidis chiếm tỷ lệ 36,36%; có 5 chủng thuộc nhóm E1 là S meleagridis chiếm tỉ lệ 22,73%, có 4 chủng (18,18%) là S. suberu và 3 chủng (13,64%) là S amsterdam.
Biểu đồ 4.4 Kết quả định chủng Salmonella từ mẫu phân gà thịt tại khu vực Hà Nội
Kết luận
Qua kết quả nghiên cứu thu được như trên, chúng tôi bước đầu có một số kết luận sau:
Tỷ lệ nhiễm Salmonella spp trong mẫu phân gà thịt nuôi tại các trang trại ở Hà Nội đạt 18,33% Trong đó, Thị xã Sơn Tây ghi nhận tỷ lệ nhiễm cao nhất với 40%, tiếp theo là huyện Quốc Oai 27,78%, huyện Thạch Thất 25%, huyện Mỹ Đức 13,33%, huyện Chương Mỹ 8,11% và huyện Ba Vì 6,67%.
Vi khuẩn Salmonella spp được phân lập từ mẫu phân gà thịt thể hiện đầy đủ các đặc tính sinh vật và hóa học của giống Trong số các chủng Salmonella, nhóm E1 chiếm tỷ lệ cao nhất với 54,55%, tiếp theo là nhóm D1 với 36,36%, trong khi 9,09% các chủng chưa được xác định nhóm.
The most prevalent Salmonella strain found in broiler chicken farms in the Hanoi region is S enteritidis, accounting for 36% of cases Following this, the strains S meleagridis, S suberu, and S amsterdam are present at rates of 22.73%, 18.18%, and 13.64%, respectively.
Đề nghị
- Cần cải thiện điều kiện chăn nuôi, nâng cao an toàn sinh học của các chuồng trại.
Nghiên cứu khả năng kháng kháng sinh của các chủng Salmonella được phân lập là rất quan trọng để xác định nguy cơ lây nhiễm tại các trang trại gà thịt ở Hà Nội Việc này giúp đánh giá tình hình sức khỏe của đàn gà và bảo vệ an toàn thực phẩm cho người tiêu dùng.
- Nghiên cứu sự lưu hành Salmonella theo mùa.
- Nghiên cứu sự lưu hành Salmonella từ quá trình chế biến đến vận chuyển và tiêu thụ.