Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước cho các công trình thủy lợi
Cơ sở lý luận
2.1.1 Các khái niệm có liên quan
2.1.1.1 Khái niệm về đầu tư, đầu tư công và đầu tư xây dựng cơ bản a Đầu tư Đầu tư nói chung là việc sử dụng các nguồn lực ở hiện tại để tiến hành các hoạt động nào đó nhằm thu về các kết quả nhất định trong tương lai Nguồn lực có thể là tiền, tài nguyên thiên nhiên, sức lao động và trí tuệ Những kết quả có thể là sự tăng thêm các tài sản tài chính, tài sản vật chất, tài sản trí tuệ và nguồn nhân lực (Trịnh Quỳnh Ngọc, 2016)
Đầu tư có thể được phân thành ba loại chính: đầu tư tài chính, đầu tư thương mại và đầu tư phát triển Đặc biệt, đầu tư phát triển liên quan đến việc sử dụng vốn hiện tại để thực hiện các hoạt động tăng cường hoặc tạo ra tài sản vật chất như nhà xưởng và thiết bị, cũng như tài sản trí tuệ như tri thức và kỹ năng Mục tiêu của loại hình đầu tư này là gia tăng năng lực sản xuất, tạo thêm việc làm và thúc đẩy sự phát triển bền vững.
Hoạt động đầu tư là quá trình sử dụng vốn để duy trì và phát triển tiềm lực hiện có, cũng như tạo ra tiềm lực mới nhằm mở rộng quy mô các ngành sản xuất, dịch vụ và kinh tế xã hội Mục tiêu của đầu tư là thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, nâng cao đời sống vật chất, văn hóa và tinh thần cho tất cả các thành viên trong xã hội.
Xây dựng cơ bản là hoạt động tái sản xuất các tài sản cố định cho các ngành kinh tế thông qua xây dựng mới, mở rộng, hiện đại hóa và khôi phục Đầu tư xây dựng cơ bản là phần quan trọng trong đầu tư phát triển, giúp tái sản xuất giản đơn và mở rộng tài sản cố định trong nền kinh tế Hoạt động này đóng vai trò then chốt trong phát triển kinh tế-xã hội, tạo ra tài sản cố định cho lĩnh vực kinh tế-xã hội và mang lại lợi ích đa dạng (Trịnh Quỳnh Ngọc, 2016).
Đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) bao gồm toàn bộ chi phí cần thiết để thực hiện mục tiêu đầu tư, như chi phí khảo sát, chuẩn bị, thiết kế, xây dựng, và mua sắm thiết bị Đầu tư XDCB không chỉ giúp tích lũy vốn mà còn tăng cường sản lượng tiềm năng của đất nước, góp phần vào sự tăng trưởng kinh tế lâu dài Do đó, đầu tư XDCB có vai trò quan trọng trong việc ảnh hưởng đến sản lượng và thu nhập quốc gia Nhu cầu về định nghĩa ngắn gọn cho đầu tư XDCB đã dẫn đến nhiều cách diễn đạt khác nhau.
- Đầu tư XDCB của hiện tại là phần tăng thêm giá trị xây lắp do kết quả sản xuất trong thời kỳ đó mang lại
- Đầu tư XDCB là việc thực hiện những nhiệm vụ cụ thể của chính sách kinh tế thông qua chính sách đầu tư XDCB
- Đầu tư XDCB là một hoạt động kinh tế đem một khoản tiền đã được tích luỹ để sử dụng vào XDCB nhằm mục đích sinh lợi
- Đầu tư XDCB là sử dụng các nguồn vốn để tạo ra các sản phẩm xây dựng mới để từ đó kiếm thêm được một khoản tiền lớn hơn
Đầu tư XDCB là hoạt động kinh tế sử dụng nguồn vốn để thực hiện xây dựng cơ bản với mục tiêu sinh lợi Đây là một khái niệm được nhiều người chấp nhận trong lĩnh vực đầu tư công.
Theo Khoản 15 Điều 4 Luật Đầu tư công 2014, đầu tư công được định nghĩa là hoạt động đầu tư của Nhà nước vào các chương trình và dự án nhằm xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, cũng như đầu tư vào các chương trình và dự án phục vụ cho sự phát triển kinh tế - xã hội.
2.1.1.2 Khái niệm và phân loại vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước a Khái niệm vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước
- Khái niệm vốn đầu tư, vốn đầu tư xây dựng cơ bản
Vốn đầu tư: Là tiền và tài sản khác để thực hiện hoạt động đầu tư kinh doanh (Quốc hội, 2014)
Vốn đầu tư là tổng giá trị của các khoản chi phí cần thiết để tạo ra sản phẩm, với mục tiêu mang lại thu nhập trong tương lai Các nguồn lực được sử dụng trong hoạt động đầu tư được gọi là vốn đầu tư, và nếu quy đổi ra tiền, nó chính là toàn bộ chi phí đầu tư.
Vốn đầu tư bao gồm tiền và tài sản hợp pháp cần thiết cho các hoạt động đầu tư, nhằm tăng cường hoặc duy trì tài sản vật chất trong một khoảng thời gian nhất định Các khoản chi này thường được thực hiện thông qua các dự án đầu tư và chương trình mục tiêu quốc gia, với mục tiêu chính là bổ sung tài sản cố định và tài sản lưu động.
Vốn đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) là nguồn tài chính và tài sản cần thiết để thực hiện các hoạt động đầu tư phát triển tài sản cố định trong nền kinh tế, bao gồm việc đầu tư vào máy móc, thiết bị, nhà xưởng và kết cấu hạ tầng.
Vốn đầu tư xây dựng cơ bản bao gồm toàn bộ chi phí cần thiết để thực hiện dự án đầu tư, từ khảo sát, thiết kế, đến xây dựng Ngoài ra, nó còn bao gồm chi phí mua sắm, lắp đặt máy móc thiết bị và các khoản chi phí khác được ghi trong tổng dự toán.
Vốn đầu tư là yếu tố quyết định cho sự tăng trưởng và phát triển kinh tế, đóng vai trò quan trọng trong việc kết hợp các yếu tố sản xuất kinh doanh Đối với tất cả các dự án đầu tư nhằm phát triển kinh tế đất nước, vốn đầu tư trở thành nhân tố hàng đầu Vốn đầu tư xây dựng cơ bản bao gồm chi phí khảo sát, quy hoạch xây dựng, chuẩn bị đầu tư, thiết kế xây dựng, mua sắm và lắp đặt thiết bị cùng các chi phí khác theo từng dự án cụ thể.
Các nguồn lực do Nhà nước sở hữu và quản lý được sử dụng cho đầu tư xây dựng cơ bản các công trình phục vụ sản xuất nông nghiệp, được gọi là vốn đầu tư xây dựng các công trình phục vụ sản xuất nông nghiệp từ ngân sách nhà nước.
- Khái niệm vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước
Vốn đầu tư XDCB từ ngân sách nhà nước được phân chia thành hai loại: vốn đầu tư từ ngân sách Trung ương và vốn đầu tư từ ngân sách địa phương Vốn đầu tư từ ngân sách Trung ương được hình thành từ các khoản thu của ngân sách Trung ương, nhằm phục vụ cho các dự án có lợi ích quốc gia Ngược lại, vốn đầu tư từ ngân sách địa phương được hình thành từ các khoản thu của ngân sách địa phương, phục vụ cho các dự án mang lại lợi ích cho từng địa phương cụ thể Nguồn vốn này thường được giao cho các cấp chính quyền địa phương quản lý và sử dụng.
Cơ sở thực tiễn về quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách cho các công trình thủy lợi
2.2.1 Kinh nghiệm của tỉnh Vĩnh Phúc về quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách cho các công trình thủy lợi
Sau 21 năm tái lập tỉnh (1997-2018), Vĩnh Phúc đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng dưới sự lãnh đạo của các cấp uỷ Đảng và chính quyền Sự nỗ lực của các thành phần kinh tế và nhân dân đã giúp tỉnh hoàn thành hầu hết các mục tiêu kinh tế - xã hội theo Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh Vĩnh Phúc.
Sau 21 năm xây dựng và phát triển, tốc độ tăng trưởng kinh tế của Tỉnh luôn đạt ở mức cao và tạo sự thay đổi sâu sắc, thúc đẩy nhanh tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa của tỉnh Tốc độ tăng trưởng kinh tế của tỉnh bình quân giai đoạn 2010-2015 đạt 17,2%/năm, GDP bình quân đầu người (theo giá thực tế) liên tục tăng, năm 1997 mới chỉ đạt 2,13 triệu đồng/người (tương đương khoảng
Đến năm 2015, thu nhập bình quân đầu người của tỉnh đã tăng từ 180 USD/người lên 42,9 triệu đồng/người, trong khi tổng thu ngân sách đạt 16.714,7 tỷ đồng, với 11.366,5 tỷ đồng từ thu nội địa Chi ngân sách địa phương năm 2015 đạt 11.871,7 tỷ đồng, tăng 24,5 lần so với năm 1997, trong đó chi đầu tư phát triển chiếm trên 45% Hoạt động kinh tế đối ngoại cũng ghi nhận những kết quả tích cực, với 618 dự án đầu tư còn hiệu lực, bao gồm 500 dự án DDI với tổng vốn đầu tư 26.478,8 tỷ đồng và 118 dự án FDI với tổng vốn 2.333,59 triệu USD Tỷ lệ lấp đầy đất công nghiệp đạt 66,4%, tỉnh đã thu hút 173,5 triệu USD, 223,76 tỷ đồng vốn ODA và 6,98 triệu USD nguồn vốn khác.
NGO chiếm khoảng 7% tổng vốn đầu tư phát triển của tỉnh, đóng vai trò quan trọng trong việc bổ sung nguồn vốn ODA để cải thiện môi trường đầu tư và xây dựng hạ tầng kỹ thuật Những nguồn vốn này không chỉ thu hút đầu tư mà còn nâng cao đời sống nhân dân và giảm ô nhiễm môi trường (Ninh Quang Hưng, 2016).
Tỉnh uỷ và UBND tỉnh Vĩnh Phúc đã triển khai nhiều giải pháp thiết thực để đạt được những thành tựu quan trọng trong các lĩnh vực kinh tế, văn hoá, an ninh và quốc phòng Đặc biệt, tỉnh đã chú trọng hoàn thiện công tác quản lý ngân sách đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) bằng cách cải tiến phương pháp giao kế hoạch vốn hàng năm, tập trung ưu tiên cho các dự án trọng điểm, và kiên quyết không bố trí vốn cho những dự án không đủ thủ tục hoặc không phù hợp với kế hoạch phát triển Bên cạnh đó, tỉnh cũng nâng cao chất lượng thẩm định dự án, quản lý chặt chẽ trong công tác đấu thầu, và tăng cường kiểm tra, thanh tra nhằm xử lý nghiêm các vi phạm trong đầu tư xây dựng.
2.2.2 Kinh nghiệp của tỉnh Hà Nam về quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách cho các công trình thủy lợi
Trong 30 năm qua, Hà Nam là một trong những địa phương được Nhà nước quan tâm đầu tư nhiều dự án công trình thủy lợi phục vụ sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn Toàn tỉnh có 11 hồ đập chứa nước, 73 trạm bơm lớn nhỏ, hơn 365 km kênh mương, 1.250 cống điều tiết nước các loại Những công trình thủy lợi này góp phần nâng cao năng suất cây trồng, vật nuôi, phục vụ dân sinh và các ngành kinh tế khác Hiệu quả kinh tế, xã hội mà các dự án đầu tư xây dựng công trình thủy lợi tại Hà Nam là rất lớn Các cơ quan nhà nước tại địa phương đã có nhiều cố gắng và đạt được nhiều kết quả quan trọng trong việc quản lý các dự án này Để đạt được kết quả như vậy, tỉnh Hà Nam đã thực hiện nhiều biện pháp đồng bộ trong quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước bao gồm: quán triệt sâu sắc nguyên tắc quản lý vốn đầu tư xây dựng công trình cho các chủ thể có liên quan; Thực hiện đầy đủ, nghiêm túc nội dung quản lý tổng mức đầu tư xây dựng công trình; Thực hiện đầy đủ, nghiêm túc nội dung quản lý dự toán xây dựng công trình; Thực hiện đầy đủ, nghiêm túc nội dung quản lý định mức kinh tế - kỹ thuật trong đầu tư xây dựng và xác định giá xây dựng các công trình; Thực hiện đầy đủ, nghiêm túc nội dung quản lý quyết toán vốn đầu tư xây dựng các công trình; Tăng cường vai trò, trách nhiệm của các chủ thể có liên quan đến các dự án đầu tư; Tăng cường kiểm tra, thanh tra, giám sát công tác quan rlys các dự án đầu tư xây dựng công trình thủy lợi từ NSNN
2.2.3 Bài học kinh nghiệm rút ra cho tỉnh Phú Thọ trong quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách cho các công trình thủy lợi trên địa bàn tỉnh
Phú Thọ, tỉnh miền núi phía Bắc Việt Nam, nằm trong lưu vực sông Hồng - Thái Bình, sở hữu nguồn tài nguyên tự nhiên phong phú Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của các ngành công nghiệp, du lịch - dịch vụ, nông - lâm nghiệp và thủy sản.
Qua kinh nghiệm thực tế về quản lý vốn đầu tư XDCB từ ngân sách của
Hà Nam và Vĩnh Phúc, bài học rút ra cho tỉnh Phú Thọ là:
Việc tổ chức quản lý vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước cần được xem là nhiệm vụ ưu tiên, đòi hỏi sự quan tâm và chỉ đạo từ lãnh đạo tỉnh Cần theo dõi sát sao những vướng mắc trong quản lý vốn đầu tư trong lĩnh vực thủy lợi và cập nhật tình hình sử dụng vốn ngân sách Dựa trên các báo cáo này, cần xác định các công trình thủy lợi cần đầu tư tại từng địa phương và cân đối nguồn vốn để thực hiện các công trình qua các năm.
Để đảm bảo tuân thủ các quy định của Chính phủ và Bộ Tài chính, việc tạm ứng và thanh toán tạm ứng, cũng như thanh toán vốn đầu tư cho các dự án xây dựng cơ bản, đặc biệt là các công trình thủy lợi, cần được thực hiện một cách nghiêm túc và hiệu quả.
Cần tăng cường kiểm tra và giám sát các nhà thầu trong việc sử dụng vốn tạm ứng từ hợp đồng, nhằm ngăn chặn tình trạng chiếm dụng hoặc sử dụng sai mục đích Việc kiểm soát khoản ứng trước của các nhà thầu phải được thực hiện chặt chẽ Đồng thời, cần phối hợp và đôn đốc các nhà thầu hoàn thành nghĩa vụ thanh toán các khoản tạm ứng một cách sớm nhất.
