Tổng quan nghiên cứu và cơ sở lý luận về sự ảnh hưởng của các yếu tố đến hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp
Tổng quan tình hình nghiên cứu
1.1.1 Các nghiên cứu về hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp
HQKD là kết quả cuối cùng của hoạt động sản xuất, kinh doanh và đầu tư tài chính, là vấn đề quan trọng mà các tổ chức kinh tế luôn quan tâm Dựa vào HQKD, doanh nghiệp có thể đánh giá khả năng hoàn thành các mục tiêu ngắn hạn và dài hạn, từ đó đưa ra quyết định phù hợp Các nhà kinh tế thường phân tích HQKD thông qua các chỉ tiêu tài chính để đánh giá hiệu quả hoạt động kinh doanh Theo nhiều chuyên gia như Kim Clark và Fujimoto (1991), Suwignjo, Bititci và Carrie (2000), James và John (2005), Brigham (2010), việc đánh giá HQKD dựa trên phân tích các chỉ số tài chính giúp hiểu rõ tình hình tài chính và thực trạng kinh doanh của doanh nghiệp Phép đo HQKD cung cấp cái nhìn sâu sắc về các biện pháp giải quyết vấn đề tồn đọng trong doanh nghiệp, dẫn đến nhiều nghiên cứu được thực hiện để hệ thống hóa các chỉ tiêu tài chính phục vụ cho việc đánh giá HQKD.
Venkatraman và Ramanujam (1986) đã khởi xướng nghiên cứu về hiệu quả kinh doanh (HQKD) trong bài viết "Measurement of business performance in strategy research: A comparison of approaches" Họ đề xuất hai hệ thống chỉ tiêu để đo lường HQKD, bao gồm chỉ tiêu tài chính và chỉ tiêu hoạt động Các tác giả nhấn mạnh rằng để đánh giá HQKD, chỉ tiêu tài chính cần bao gồm các chỉ số dựa trên giá trị sổ sách và giá trị thị trường Ngoài ra, họ cũng khuyến nghị sử dụng các chỉ tiêu hoạt động trong việc đánh giá HQKD.
Dựa trên nghiên cứu của Venkatraman và Ramanujam (1986), Murphy và cộng sự (1996) đã phân loại các tiêu chí đánh giá hiệu quả kinh doanh thành 8 nhóm: hiệu quả, tăng trưởng, tỷ suất sinh lợi, quy mô công ty, tính thanh khoản, mức độ thành công/thất bại, thị phần và đòn bẩy tài chính Các tác giả nhấn mạnh rằng hiệu quả, tăng trưởng và tỷ suất lợi nhuận là những chỉ tiêu quan trọng nhất trong việc đánh giá hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp.
Chen và Dodd (1997) đã phát triển mô hình giá trị gia tăng kinh tế (Economic Value Added - EVA) nhằm đánh giá hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp trong nghiên cứu mang tên “An empirical examination of a new corporate performance measure”, bên cạnh các chỉ tiêu cơ bản.
C Walsh (2008) đánh giá HQKD của DN dựa khả năng sinh lợi Thông qua việc giải thích cụ thể các chỉ số tài chính, tác giả giúp cho các nhà quản lí DN nhận ra những thay đổi quan trọng trong hoạt động của công ty và những tác động của nền kinh tế mà họ cần phải chú ý tới Các chỉ số đã cho thấy mối quan hệ tồn tại giữa các phần khác nhau của một DN, và sự cần thiết của sự cân bằng tương đối giữa các bộ phận này Do đó, kết quả phân tích các chỉ số tài chính sẽ giúp các nhà quản lý phối hợp với nhau hiệu quả hơn Ngoài ra, tác giả cũng đã phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến HQKD của DN
Có thể nói, đây là một cuốn cẩm nang về tài chính của các nhà quản trị nói chung và các giám đốc tài chính nói chung
Higgins (2007) cũng hệ thống hóa lý thuyết để đánh giá kết quả hoạt động của
Bài viết trình bày chi tiết về việc phân tích tài chính doanh nghiệp dựa trên kết quả hoạt động tài chính Tác giả đã cung cấp các nguồn số liệu cần thiết và chỉ số quan trọng để đánh giá tình hình tài chính Các chỉ tiêu tài chính được hệ thống hóa bao gồm nhóm chỉ tiêu thanh toán ngắn hạn, hiệu quả sử dụng vốn, khả năng sinh lời, rủi ro cơ cấu nợ và rủi ro cơ cấu chi phí Tác giả cũng làm rõ mối liên hệ giữa các chỉ số và phân tích sâu các thuật ngữ tài chính, nhằm nâng cao độ chính xác trong phân tích.
Nghiên cứu của R Simon (2000) chỉ ra rằng kết quả hoạt động của doanh nghiệp không chỉ dựa vào các chỉ tiêu tài chính thông thường Tác giả đã hệ thống hóa một số phương pháp phi tài chính để đánh giá hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp Bài viết cũng cung cấp hướng dẫn cho các doanh nghiệp trong việc xây dựng hệ thống kiểm soát và quản lý nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh.
Nguyễn Tấn Bình (2008) đã xác định các hệ số tài chính cơ bản để đánh giá hiệu quả kinh doanh (HQKD) của doanh nghiệp, bao gồm khả năng sinh lời, hiệu quả sử dụng tài sản và đòn bẩy tài chính, kèm theo ví dụ minh họa Tuy nhiên, các nhà phân tích tài chính hiện nay đã bổ sung thêm các chỉ số như MVA (Market value added) và EVA (Economic value added), mà tác giả chưa đề cập đến trong việc đánh giá HQKD của doanh nghiệp.
Mặc dù có nhiều nghiên cứu về hệ thống chỉ tiêu đo lường và đánh giá hiệu quả kinh doanh (HQKD), vẫn chưa có sự thống nhất trong việc lựa chọn các chỉ tiêu cho mô hình nghiên cứu thực nghiệm Để đạt được mục tiêu nghiên cứu, các nhà khoa học có thể áp dụng nhiều chỉ tiêu kinh tế khác nhau Ví dụ, Maryanee và Don (2006) đã sử dụng chỉ số lợi nhuận trên tổng tài sản (ROA) để đo lường hiệu quả sử dụng tài sản trong doanh nghiệp.
James và John (2005) sử dụng ROS làm thước đo hiệu quả hoạt động kinh doanh của
Theo DN Graham (2007), tỷ suất doanh lợi vốn chủ sở hữu (ROE) được xem là chỉ số quan trọng nhất trong việc đo lường hiệu suất tài chính vì nó có khả năng thúc đẩy giá cổ phiếu tăng Tuy nhiên, các nghiên cứu gần đây cho thấy không thể xác định một biến đại diện duy nhất để đánh giá hiệu quả tài chính và hiệu quả kinh doanh nói chung (Crockett 1997, Houben và Kakes 2004, Schinasi 2004).
Năm 2012, có nhiều cách đo lường hiệu quả kinh doanh (HQKD), mỗi chỉ số cung cấp thông tin khác nhau Ví dụ, ROS thể hiện lợi nhuận so với doanh thu, ROA cho thấy khả năng sử dụng tài sản, và ROE phản ánh lợi nhuận mà nhà đầu tư nhận được từ khoản đầu tư Trong nghiên cứu về HQKD, các tỷ số như ROA, ROE, ROC, ROS và Tobin’s Q thường được sử dụng bởi nhiều nhà kinh tế, bao gồm các nghiên cứu của Ross, Westerfield & Jordan (2010), Walker (2001), và Waddock & Graves (1997).
(Bảng tóm tắt tổng quan nghiên cứu về các chỉ tiêu đo lường HQKD của DN được trình bày chi tiết trong Phụ lục 1)
1.1.2 Các nghiên cứu về ảnh hưởng của các yếu tố đến hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp Để tìm ra các yếu tố ảnh hưởng đến HQKD của DN, nhiều công trình khoa học đã được thực hiện với những phương pháp nghiên cứu khác nhau như phương pháp định tính, định lượng (dựa trên số liệu sơ cấp hoặc/và số liệu thứ cấp) hay có sự phối hợp cả phương pháp định tính và định lượng)
Luận án tiến sỹ "Financial and Operational Performance of Privatized Cement
Bài viết "Industrial Units of Pakistan" của Yaseen Ghulam năm 2012 đã sử dụng cả phương pháp nghiên cứu định tính và định lượng để đánh giá hiệu suất hoạt động và tài chính của các công ty xi măng được tư nhân hóa tại Pakistan Kết quả nghiên cứu cho thấy có sự thay đổi lớn về hiệu quả tài chính kể từ khi bắt đầu giai đoạn tư nhân hóa, với khả năng sinh lời bị ảnh hưởng bởi điều kiện kinh tế và các quy định pháp luật Tác giả đã áp dụng phương pháp phân tích giới hạn phi tham số (DEA) để đánh giá hiệu quả kinh tế, cho thấy hiệu quả kỹ thuật của các công ty tư nhân hóa không cải thiện trong giai đoạn 1993-2011, nhưng hiệu quả chi phí tăng lên đã cải thiện năng suất yếu tố tổng hợp Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng ngành công nghiệp đã chuyển từ giai đoạn cạnh tranh cao sang giai đoạn chịu ảnh hưởng của sức mạnh thị trường, dẫn đến sự giảm sút cạnh tranh Mặc dù tác giả đã tiến hành đánh giá hiệu quả kinh doanh một cách công phu, nhưng chủ yếu dựa trên số liệu kế toán mà chưa xem xét các chỉ số giá trị thị trường, do đó mục tiêu "tối đa hóa giá trị của chủ sở hữu doanh nghiệp" chưa được khai thác đầy đủ trong luận án.
Luận án tiến sỹ " The Contribution of Tangible and Intangible Resources, and
Nghiên cứu "Khả năng của một doanh nghiệp đối với lợi nhuận và hiệu suất thị trường: Bằng chứng thực nghiệm từ Thổ Nhĩ Kỳ" do Rifat Kamasak thực hiện vào năm 2013, áp dụng cả phương pháp nghiên cứu định tính và định lượng để đánh giá tác động của các nguồn lực hữu hình và vô hình đến hiệu quả thị trường và khả năng sinh lời của doanh nghiệp Nghiên cứu sử dụng phương pháp hồi quy phân cấp và được thiết kế tuần tự, bắt đầu từ phỏng vấn sâu, nghiên cứu tài liệu, đến khảo sát, sau đó là kiểm tra thực nghiệm các giả thuyết liên quan Phân tích dữ liệu định tính chỉ ra rằng văn hóa tổ chức, tài sản, vốn nhân lực, quy trình kinh doanh và khả năng kết nối mạng là những yếu tố quyết định hiệu quả kinh doanh Kết quả cho thấy tài nguyên vô hình đóng góp lớn hơn cho hiệu quả hoạt động so với tài nguyên hữu hình Dù sử dụng dữ liệu kế toán và thị trường, nghiên cứu chỉ tập trung vào số liệu của năm tài chính 2013, do đó không cung cấp được những tác động dài hạn của các yếu tố đến hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp.
Luận án tiến sĩ của Đỗ Huyền Trang (2012) với đề tài “Hoàn thiện phân tích hiệu quả kinh doanh của các doanh nghiệp chế biến gỗ xuất khẩu khu vực Nam Trung Bộ” đã hệ thống hóa các chỉ tiêu trong phân tích hiệu quả kinh doanh (HQKD) của các doanh nghiệp chế biến gỗ xuất khẩu Nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của việc đánh giá HQKD dựa trên các chỉ tiêu tài chính Tuy nhiên, tác giả chưa xem xét các yếu tố có thể ảnh hưởng đến mức độ hiệu quả này, và mẫu nghiên cứu cũng còn nhỏ (4 doanh nghiệp).
DN sản xuất gỗ tại ba tỉnh Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định), khiến cho các kết luận khó mang tính đại diện cho toàn ngành
Luận án Tiến sỹ của Nguyễn Thị Thanh Hải (2013) “Hoàn thi ệ n h ệ th ố ng ch ỉ tiêu đ ánh giá HQKD trong các doanh nghi ệ p xây d ự ng công trình giao thông thu ộ c
Cơ sở lí luận về hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp
1.2.1 Khái niệm về hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp
Luật doanh nghiệp Việt Nam (2020) định nghĩa doanh nghiệp (DN) là tổ chức có tên riêng, tài sản và trụ sở giao dịch, được thành lập theo quy định pháp luật với mục đích kinh doanh Mục tiêu của DN có thể thay đổi theo nhận định của chủ sở hữu về tình hình kinh tế và chiến lược kinh doanh Tuy nhiên, từ góc độ tài chính, mục tiêu chính là tối đa hóa giá trị tài sản của chủ sở hữu, trong đó lợi nhuận (LN) đóng vai trò quan trọng, phản ánh kết quả đầu tư, sản xuất và quản lý Nếu chỉ tập trung vào tổng mức lợi nhuận, nhà phân tích tài chính có thể không đánh giá chính xác mức độ hoàn thành mục tiêu hoạt động của DN, vì lợi nhuận có thể tăng nhưng không làm tăng giá trị cho chủ sở hữu Do đó, các nhà kinh tế cần đặt lợi nhuận trong mối quan hệ với vốn, tài sản và nguồn lực tài chính mà DN đã sử dụng, nhấn mạnh rằng "hiệu quả kinh doanh" mới là điều cần quan tâm, chứ không chỉ là lợi nhuận đơn thuần.
Khi nói về hiệu quả trong hoạt động kinh doanh, Paul A Samuelson (1989) định nghĩa rằng hiệu quả là việc sử dụng tối ưu các nguồn lực của nền kinh tế để đáp ứng nhu cầu của con người Lebas (1995) cũng nhấn mạnh rằng hiệu quả liên quan đến việc triển khai và quản lý tốt mô hình nhân quả, giúp đạt được các mục tiêu trong các ràng buộc cụ thể Từ góc độ này, hiệu quả kinh doanh (HQKD) được hiểu là mức độ tận dụng các yếu tố đầu vào để tạo ra sản phẩm hoặc dịch vụ Nghiên cứu của Venkatraman và Ramanujam (1986) cùng với Murphy và các cộng sự cũng đã chỉ ra tầm quan trọng của việc tối ưu hóa nguồn lực trong kinh doanh.
HQKD tập trung vào việc so sánh kết quả đạt được với mục tiêu ban đầu, thông qua việc sử dụng số liệu từ báo cáo tài chính và các nguồn dữ liệu khác Những số liệu này được thu thập, tính toán, so sánh và giải thích để đánh giá tình trạng tài chính, khả năng sinh lời và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp (Kim và Takahiro, 1991; Suwignjo, Bititci và Carrie, 1997).
Nhiều nhà kinh tế Việt Nam đã đưa ra quan điểm về hiệu quả kinh doanh (HQKD) Tác giả Nguyễn Ngọc Quang (2002) phân tích HQKD qua mối quan hệ giữa kết quả thu được như doanh thu, lợi nhuận và các yếu tố đầu vào như tài sản, vốn chủ sở hữu Nguyễn Văn Công (2009) định nghĩa HQKD là mức độ sử dụng các nguồn lực của doanh nghiệp để đạt kết quả cao nhất với chi phí thấp nhất Tiến xa hơn, Nguyễn Văn Tạo (2004) nhấn mạnh rằng HQKD không chỉ là so sánh chi phí và kết quả, mà còn liên quan đến việc hoàn thành mục tiêu kinh doanh Trần Thị Thu Phong (2012) cũng cho rằng HQKD phản ánh khả năng sử dụng nguồn lực của doanh nghiệp sao cho hao phí là thấp nhất nhưng lợi ích mang lại là cao nhất, không chỉ cho doanh nghiệp mà còn cho xã hội.
HQKD là chỉ tiêu kinh tế tổng hợp, phản ánh hiệu quả sử dụng nguồn lực vật chất và tài chính của doanh nghiệp Theo Vẫn Văn Linh và Đặng Ngọc Hùng, HQKD thể hiện trình độ và chất lượng khai thác các nguồn lực sẵn có, nhằm đạt được kết quả kinh doanh tối ưu với chi phí tối thiểu.
HQKD là một phạm trù kinh tế thể hiện qua hệ thống chỉ tiêu so sánh giữa kết quả đầu ra và yếu tố nguồn lực đầu vào, nhằm đánh giá kết quả kinh doanh của doanh nghiệp Điều này cung cấp cơ sở cho doanh nghiệp xác định phương hướng hoàn thành các mục tiêu ngắn hạn và dài hạn Luận án này tập trung phân tích HQKD của các doanh nghiệp trong ngành thực phẩm, từ đó xây dựng mô hình các yếu tố ảnh hưởng đến HQKD của doanh nghiệp.
1.2.2 Phân tích hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp
Phân tích hoạt động kinh doanh (HQKD) là quá trình chia nhỏ các kết quả kinh doanh thành các bộ phận cấu thành, từ đó áp dụng các phương pháp liên hệ, so sánh, đối chiếu và tổng hợp để rút ra quy luật và xu hướng phát triển của các hiện tượng nghiên cứu (GS,TS Bùi Xuân Phong, 1999).
Phân tích hiệu quả kinh doanh (HQKD) của doanh nghiệp có thể được thực hiện theo nhiều hướng khác nhau, tùy thuộc vào mục tiêu và đối tượng nghiên cứu Theo Pierre và các cộng sự (2009), phân tích HQKD là quá trình thu thập và báo cáo thông tin về hiệu quả tài chính của cá nhân hoặc tổ chức Trần Thị Thu Phong (2012) nhấn mạnh rằng việc này bao gồm xem xét và so sánh hiệu quả giữa hiện tại và quá khứ, cũng như giữa các doanh nghiệp trong cùng ngành Đánh giá HQKD cần phải toàn diện về không gian, thời gian, định tính và định lượng Venkatraman và Ramanujam (1986) cùng Murphy và các cộng sự (1996) cho rằng phân tích nên tập trung vào các chỉ số tài chính, sau đó mở rộng đến hiệu quả hoạt động như thị phần và chất lượng sản phẩm Brigham (2010) cho biết việc đánh giá thường dựa trên các chỉ số trong báo cáo tài chính để so sánh tình hình tài chính của doanh nghiệp Rouf (2011) chỉ ra rằng khả năng đánh giá giá trị công ty từ báo cáo tài chính mang lại lợi thế cho nhà đầu tư Cuối cùng, James và John (2005) nhấn mạnh rằng phân tích tài chính cần thực hiện trên nhiều mặt, với các chỉ tiêu tài chính là công cụ chủ yếu để kiểm tra tình trạng tài chính của doanh nghiệp.
Phân tích hiệu quả kinh doanh (HQKD) của doanh nghiệp (DN) là quá trình sử dụng các chỉ tiêu tài chính để đánh giá hoạt động kinh doanh Dù có nhiều quan điểm khác nhau về phương pháp phân tích, mục tiêu cuối cùng vẫn là hiểu rõ hiệu quả hoạt động của DN thông qua các số liệu tài chính.
Phân tích hiệu quả kinh doanh (HQKD) chủ yếu dựa vào thông tin từ báo cáo tài chính và các nhóm hệ số, nhằm đánh giá mức độ hoàn thành mục tiêu của doanh nghiệp (DN) Trong suốt quá trình hoạt động, DN có thể thiết lập nhiều mục tiêu khác nhau, tùy thuộc vào quyết định của chủ sở hữu và tình hình kinh tế, chiến lược kinh doanh Tuy nhiên, từ góc độ tài chính, mục tiêu chính của DN là tối đa hóa giá trị tài sản của chủ sở hữu, được cụ thể hóa qua các chỉ tiêu tài chính.
Tối đa hóa lợi nhuận sau thuế là một chỉ tiêu quan trọng được nhiều người chú ý, tuy nhiên nó có nhược điểm là không thể hiện sự gia tăng giá trị cho các chủ sở hữu.
Tối đa hóa lợi nhuận trên cổ phần là một chỉ tiêu quan trọng giúp khắc phục một số hạn chế của các chỉ tiêu khác Tuy nhiên, nó vẫn gặp phải một số vấn đề, như không xem xét yếu tố thời gian của tiền và độ dài của lợi nhuận kỳ vọng, cũng như không tính đến rủi ro Bên cạnh đó, chỉ tiêu này cũng không cho phép áp dụng chính sách cổ tức để ảnh hưởng đến giá cổ phiếu trên thị trường.
Tối đa hóa giá trị tài sản của chủ sở hữu là mục tiêu quan trọng, đáp ứng yêu cầu hợp lý của doanh nghiệp và các cổ đông Mục tiêu này không chỉ xem xét hiệu quả kinh doanh từ góc độ thời gian và rủi ro, mà còn dựa trên nhiều yếu tố khác Đối với các công ty cổ phần, việc tối đa hóa giá trị tài sản của cổ đông đồng nghĩa với việc nâng cao giá trị thị trường cổ phần của doanh nghiệp Do đó, việc tối đa hóa giá trị thị trường của doanh nghiệp cũng chính là tối đa hóa lợi ích của chủ sở hữu, tạo ra một mục tiêu toàn diện cho hoạt động kinh doanh.
Trong luận án, hiệu quả kinh doanh (HQKD) được đánh giá thông qua hai yếu tố chính: đầu ra, bao gồm lợi nhuận (LN) và doanh thu, cùng với đầu vào là vốn Mục tiêu của việc này là tối đa hóa giá trị tài sản của chủ sở hữu.
1.2.3 Các chỉ tiêu đo lường hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp Để đạt được mục tiêu nghiên cứu, luận án sử dụng hai hệ thống chỉ tiêu đánh giá HQKD là chỉ tiêu dựa trên số liệu kế toán, và chỉ tiêu dựa trên giá trị thị trường Các hệ số dựa trên số liệu kế toán cho biết kết quả cuối cùng của hoạt động tài chính, hoạt động kinh doanh của DN Trong khi đó, nhóm hệ số tài chính dựa trên giá trị thị trường có ưu điểm là có khả năng đo lường HQKD trong dài hạn, được đặc trưng bởi khía cạnh hướng tới tương lai và phản ánh kỳ vọng của các cổ đông liên quan đến hoạt động ở những kỳ hoạt động tiếp theo của công ty, chúng được tính toán và đánh giá dựa trên HQKD ở hiện tại hoặc trong quá khứ Ngay từ những năm 1980, có rất nhiều các nghiên cứu đã được thực hiện để đo lường HQKD của các tổ chức kinh tế, và đa phần các nghiên cứu này đều sử dụng các chỉ số thị trường và chỉ số kế toán Nhà nghiên cứu McGuire và cộng sự (1988) sử dụng thước đo dựa trên số liệu thị trường và thước đo dựa trên số liệu kế toán để đánh giá hiệu quả tài chính của công ty; thước đo dựa trên số liệu thị trường bao gồm tổng LN thị trường và LN thị trường được điều chỉnh theo rủi ro, v.v.; các tỷ lệ kế toán bao gồm LN trên tổng tài sản (ROA), tăng trưởng doanh thu, tăng trưởng tài sản và tăng trưởng LN hoạt động, v.v Mặc dù những chỉ số kế toán rất đa dạng và có cơ sở dữ liệu chắc chắn, McGuire, Schneeweis và Hill (1986) cho rằng những con số này chỉ cho thấy được hiệu quả hoạt động trong quá khứ của DN, và quá trình đánh giá chúng lại chịu sự tác động rất lớn từ quan điểm chủ quan của các nhà quản lý cũng như sự khác biệt trong các quy trình đo lường các chỉ số kế toán (Branch, 1983; Brilloff, 1972) Chính vì vậy, việc kết hợp giữa thước đo dựa trên giá trị sổ sách và thước đo tính bằng giá trị thị trường là cực kỳ cần thiết
1.2.3.1 Các ch ỉ tiêu đ o l ườ ng hi ệ u qu ả kinh doanh d ự a trên s ố li ệ u k ế toán
Nhóm hệ số chính thường được sử dụng để đánh giá về kết quả hoạt động kinh doanh của DN là:
+ Hệ số lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu (return on equity)
ROE = Lợi nhuận sau thuế
Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp
1.3.1.1 Tình hình t ă ng tr ưở ng và phát tri ể n kinh t ế v ĩ mô
Doanh nghiệp không hoạt động trong môi trường chân không mà tương tác với nhiều yếu tố trong nền kinh tế, do đó, cần khai thác thông tin kinh tế để nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh Trong giai đoạn tăng trưởng, cơ hội kinh doanh mở rộng nhờ vào sự phát triển kinh tế và tăng thu nhập, dẫn đến sức tiêu thụ sản phẩm tăng Sự tăng trưởng kinh tế vĩ mô cũng cải thiện khả năng huy động vốn, giúp doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn để tái sản xuất và mở rộng quy mô, từ đó tăng doanh thu và lợi nhuận Tuy nhiên, toàn cầu hóa hiện nay có thể thu hút nhiều công ty nước ngoài, làm gia tăng cạnh tranh trên thị trường Ngược lại, trong giai đoạn suy thoái, cơ hội kinh doanh bị thu hẹp do chi tiêu giảm và tích lũy của cá nhân, hộ gia đình cũng như tổ chức kinh tế giảm, ảnh hưởng tiêu cực đến doanh thu và lợi nhuận của doanh nghiệp.
Doanh nghiệp nói chung, đặc biệt là trong ngành thực phẩm, đang trải qua tình trạng suy giảm nhanh chóng và gặp khó khăn về tài chính Tuy nhiên, suy thoái kinh tế có thể dẫn đến giá nguyên vật liệu và chi phí lao động giảm, cạnh tranh ít gay gắt hơn, và nhận được sự hỗ trợ nhiều hơn từ Chính phủ, từ đó cải thiện hiệu quả kinh doanh Do đó, doanh nghiệp cần xem xét tác động của yếu tố tăng trưởng kinh tế vĩ mô từ nhiều góc độ để áp dụng các biện pháp phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả kinh doanh.
Lạm phát, một yếu tố quan trọng trong kinh tế vĩ mô, có khả năng làm thay đổi giá cả hàng hóa và dịch vụ, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp Tác động của lạm phát đến doanh nghiệp có cả mặt tích cực và tiêu cực Khi lạm phát ở mức độ vừa phải, nó có thể kích thích tái sản xuất và mở rộng Các nhà kinh tế học Mundell và Tobin đã chỉ ra rằng lạm phát khuyến khích con người hạn chế giữ tiền mặt và đầu tư vào tài sản sinh lợi, từ đó gia tăng tích lũy vốn và thúc đẩy phát triển kinh tế, tạo điều kiện cho doanh nghiệp cải thiện hiệu quả kinh doanh.
Khi lạm phát đạt mức hai con số trở lên, tác động tích cực của nó dần biến mất, thay vào đó là những ảnh hưởng tiêu cực Sức mua giảm sút nghiêm trọng, chi phí sản xuất tăng, và giá cả hàng hóa đầu vào leo thang, dẫn đến sự suy giảm trong tiêu thụ sản phẩm Tỷ lệ lạm phát cao còn kéo theo lãi suất vay tăng, khiến các công ty khó tiếp cận vốn và phải gánh nặng trả lãi lớn, đặc biệt là những doanh nghiệp phụ thuộc vào vay nợ ngắn hạn Hơn nữa, lạm phát cao có thể đe dọa vốn kinh doanh, ảnh hưởng đến khả năng tồn tại và phát triển của doanh nghiệp Do đó, các doanh nghiệp cần xây dựng chính sách phù hợp để đối phó với tác động tiêu cực của lạm phát.
Lạm phát ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động của doanh nghiệp, đặc biệt là trong ngành thực phẩm Việc đánh giá tác động của lạm phát đến hiệu quả kinh doanh là cần thiết để các nhà quản lý có thể đưa ra giải pháp phù hợp, từ đó cải thiện tình hình kinh doanh của công ty.
1.3.1.3 Quy đị nh v ề v ệ sinh an toàn th ự c ph ẩ m Đây là yếu tố liên quan đến lợi thế cạnh tranh của một doanh nghiệp Trong quá trình hoạt động, khi các DN tạo được lợi thế cạnh tranh, HQKD của các DN có thể được cải thiện nhanh chóng Lợi thế cạnh tranh có thể được tạo nên từ những quyết định đúng đắn, mà theo định nghĩa của các nhà khoa học, đây được xem như một trong các nội dung của chiến lược cạnh tranh Porter’s (1985) định nghĩa chiến lược cạnh tranh là việc tìm kiếm một vị trí cạnh tranh thuận lợi trong một ngành, nhằm thiết lập một vị trí có lợi và bền vững trước các đối thủ kinh doanh, qua đó tạo nên lợi thế cạnh tranh cho DN Theo ông, có ba chiến lược chung khả thi dựa trên lợi thế cạnh tranh: khác biệt hóa sản phẩm với sản phẩm của đối thủ cạnh tranh thông qua chất lượng sản phẩm vượt trội; dịch vụ khách hàng hoặc hình ảnh; dẫn đầu về chi phí tổng thể trong ngành; và tập trung vào một nhóm người mua, vị trí địa lý hoặc phân khúc thị trường cụ thể Đối với các DN ngành thực phẩm, việc lựa chọn tiêu chuẩn về vệ sinh an toàn thực phẩm là một trong các yếu tố tạo nên lợi thế cạnh tranh cho công ty Theo khái niệm này, khi các DN chọn một trong các hệ thống tiêu chuẩn về an toàn thực phẩm, họ sẽ phải xét đến mức độ phù hợp của những tiêu chuẩn này với chiến lược kinh doanh và khả năng đáp ứng của công ty, qua đó giúp cho công ty đạt hiệu quả kinh doanh tốt nhất
Vệ sinh an toàn thực phẩm đang trở thành mối quan tâm hàng đầu, nhất là khi nhiều vụ ngộ độc thực phẩm đã xảy ra, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người tiêu dùng và tiềm ẩn nguy cơ bệnh tật lâu dài Do đó, các quy định về an toàn thực phẩm có tác động lớn đến hiệu quả kinh doanh (HQKD) của các doanh nghiệp thực phẩm, cả trong ngắn hạn lẫn dài hạn.
Các quy định về an toàn vệ sinh thực phẩm khiến doanh nghiệp tốn nhiều chi phí hơn, vì mỗi loại chứng chỉ yêu cầu mức độ an toàn khác nhau Khi mức độ vệ sinh thực phẩm cao, chi phí đầu vào tăng, dẫn đến giá thành sản phẩm cao hơn Điều này ảnh hưởng đến thu nhập của doanh nghiệp trong lĩnh vực chế biến thực phẩm, làm giảm sức tiêu thụ sản phẩm và khả năng cạnh tranh với các đơn vị sản xuất nhỏ lẻ, đặc biệt ở các vùng có thu nhập thấp.
Việc tuân thủ nghiêm ngặt các yêu cầu về vệ sinh an toàn thực phẩm không chỉ giúp doanh nghiệp (DN) phát triển bền vững mà còn tăng cường doanh thu nhờ vào sự tin tưởng của người tiêu dùng Các chứng chỉ an toàn vệ sinh thực phẩm uy tín là yếu tố quan trọng giúp DN nâng cao khả năng cạnh tranh trên thị trường Hơn nữa, trong bối cảnh toàn cầu hóa, việc mở rộng thị phần sang các quốc gia phát triển trở thành một chiến lược được nhiều DN lựa chọn, và các chứng chỉ uy tín là điều kiện tiên quyết để xuất khẩu hàng hóa một cách thuận lợi.
Các quy định về an toàn vệ sinh thực phẩm có tác động tích cực và tiêu cực đến hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp Do đó, việc lựa chọn hệ thống tiêu chuẩn đánh giá an toàn thực phẩm cần được thực hiện dựa trên một cái nhìn toàn diện.
Các doanh nghiệp, đặc biệt là trong ngành thực phẩm, chịu ảnh hưởng lớn từ sự sẵn có và giá cả nguyên vật liệu Khi nguồn cung ứng hàng hóa đầu vào ổn định và dồi dào, doanh nghiệp có thể giảm thiểu tổn thất do ngưng trệ sản xuất và tăng giá do khan hiếm hàng hóa Điều này giúp ổn định giá cả sản phẩm đầu ra và cải thiện hiệu quả kinh doanh.
Th ị tr ườ ng tiêu th ụ s ả n ph ẩ m
Hiệu quả kinh doanh (HQKD) của các doanh nghiệp, đặc biệt là trong ngành thực phẩm, chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ thị trường tiêu thụ sản phẩm cả trong nước và quốc tế Khi thị trường tiêu thụ được mở rộng, doanh nghiệp có cơ hội tăng doanh thu, góp phần cải thiện HQKD Đồng thời, việc mở rộng thị trường cũng giúp giảm thiểu sự phụ thuộc vào thu nhập và sở thích của người tiêu dùng, thông qua việc cung ứng sản phẩm đến các thị trường đa dạng khác nhau.
Cơ sở hạ tầng kinh tế, bao gồm hệ thống giao thông, liên lạc, viễn thông, điện và nước, có tác động lớn đến hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp, đặc biệt là trong ngành thực phẩm Nhiều doanh nghiệp thực phẩm thường nằm ở vùng ngoại ô và nông thôn, do đó, việc phát triển hạ tầng giao thông và liên lạc sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc lưu thông hàng hóa, giúp tiết kiệm chi phí trong quá trình kinh doanh.
Lãi suất tín dụng ảnh hưởng mạnh mẽ đến hoạt động tài chính của các doanh nghiệp, đặc biệt là trong ngành thực phẩm, do sự phụ thuộc vào nguồn vốn vay ngắn hạn để hỗ trợ sản xuất kinh doanh Vì vậy, trong quá trình huy động vốn, các doanh nghiệp cần xem xét kỹ lưỡng yếu tố lãi suất trước khi đưa ra quyết định, với xu hướng chung cho thấy lãi suất tăng sẽ dẫn đến giảm cầu đầu tư.
Lãi suất tăng cao ảnh hưởng đến nhu cầu tiêu dùng của xã hội, dẫn đến xu hướng tiết kiệm gia tăng và giảm chi tiêu trong phân bổ thu nhập cá nhân Hệ quả là hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp (DN) cũng bị tác động tiêu cực.
Chính sách kinh t ế và tài chính c ủ a Nhà n ướ c đố i v ớ i DN