Cơ sở lý luận và thực tiễn
Cơ sở lý luận về quản lý nhà nước đối với hệ thống chợ
2.1.1 Khái niệm về chợ, hệ thống chợ
Chợ được định nghĩa trong các từ điển tiếng Việt là nơi công cộng, nơi mà đông người đến để mua bán vào những ngày hoặc buổi nhất định Theo Đại Từ điển tiếng Việt (2003, 2004), chợ là địa điểm tụ họp giữa người mua và người bán, nơi diễn ra việc trao đổi hàng hóa và thực phẩm hàng ngày theo từng phiên hoặc buổi cụ thể.
Theo Nghị Định 11/VBHN-BCT ngày 23/01/2014 của Bộ Công thương, khái niệm về chợ được định nghĩa là “Loại chợ mang tính truyền thống, được tổ chức tại một địa điểm theo quy hoạch, đáp ứng các nhu cầu mua bán, trao đổi hàng hóa và nhu cầu tiêu dùng của khu vực dân cư.” Chợ phải nằm trong quy hoạch do UBND tỉnh, thành phố hoặc quận, huyện phê duyệt, với mục tiêu chính là phục vụ nhu cầu tiêu dùng của cộng đồng.
Chợ là một hình thức kinh doanh thương mại truyền thống, diễn ra tại các địa điểm công cộng, nơi tập trung đông đảo người mua và bán để trao đổi hàng hóa và dịch vụ Sự hình thành của chợ xuất phát từ nhu cầu sản xuất, lưu thông và đời sống tiêu dùng trong xã hội, hoạt động theo các chu kỳ thời gian nhất định.
Chợ là không gian diễn ra các hoạt động mua bán, bao gồm thời gian họp chợ, các chủ thể tham gia giao dịch, và hàng hóa được trao đổi Ngoài ra, chợ còn phải đáp ứng các điều kiện về cơ sở vật chất kỹ thuật và tuân thủ sự quản lý của Nhà nước.
2.1.1.2 Khái niệm hệ thống chợ
Hệ thống chợ là một tập hợp các chợ liên kết chặt chẽ trong một mạng lưới, được hình thành và phát triển theo quy hoạch cụ thể.
Hệ thống chợ là một mạng lưới các chợ liên kết chặt chẽ, phụ thuộc và chi phối lẫn nhau về kinh tế và sản xuất trong một không gian lãnh thổ Các chợ không chỉ tương tác với nhau mà còn có mối quan hệ với siêu thị, trung tâm thương mại, cũng như các lĩnh vực sản xuất và tiêu dùng Sự phát triển hoặc suy giảm của một chợ trong hệ thống sẽ tác động đến các chợ khác và toàn bộ hệ thống chợ.
Theo Điều 2 Nghị Định 11/VBHN-BCT ngày 23/01/2014 của Bộ Công thương quy định:
Phạm vi chợ được quy hoạch để phục vụ cho hoạt động kinh doanh, bao gồm diện tích dành cho các điểm buôn bán, khu vực dịch vụ như bãi đỗ xe, kho hàng, khu ăn uống, vui chơi giải trí và các dịch vụ khác, cùng với các con đường bao quanh chợ.
Chợ đầu mối đóng vai trò quan trọng trong việc thu hút và tập trung lượng hàng hóa lớn từ các nguồn sản xuất và kinh doanh trong khu vực kinh tế hoặc ngành hàng Chợ này không chỉ là nơi giao thương mà còn là điểm phân phối chính cho các chợ và kênh lưu thông khác.
Chợ kiên cố là loại chợ được xây dựng hoàn chỉnh với đầy đủ các yếu tố kiến trúc, đảm bảo độ bền sử dụng cao và thời gian sử dụng trên 10 năm.
Chợ bán kiên cố là loại chợ chưa hoàn thiện về mặt xây dựng, bao gồm cả các hạng mục kiên cố như tầng lầu, cửa hàng, và sạp hàng, bên cạnh những hạng mục tạm bợ như lán, mái che, và quầy bán hàng Những công trình tạm này có độ bền sử dụng không cao, thường dưới 10 năm.
Điểm kinh doanh tại chợ bao gồm các quầy hàng, sạp hàng, ki-ốt và cửa hàng được bố trí cố định theo thiết kế xây dựng chợ Mỗi điểm kinh doanh phải có diện tích tối thiểu là 3m².
- Chợ chuyên doanh: Là chợ kinh doanh chuyên biệt một ngành hàng hoặc một số ngành hàng đặc thù và tính chất riêng.
- Chợ tổng hợp: Là chợ kinh doanh nhiều ngành hàng.
Chợ dân sinh là loại chợ hạng 3, được quản lý bởi xã, phường, chuyên kinh doanh các mặt hàng thiết yếu và thông dụng phục vụ nhu cầu đời sống hàng ngày của người dân.
- Chợ tạm: Là chợ nằm trong quy hoạch nhưng chưa được xây dựng kiên cố hoặc bán kiên cố.
- Chợ nông thôn: Là chợ xã của các huyện và ở khu vực ngoại thành, ngoại thị.
Chợ biên giới là loại chợ nằm trong khu vực biên giới đất liền, bao gồm các xã, phường, thị trấn có một phần địa giới hành chính tiếp giáp với biên giới quốc gia Ngoài ra, chợ biên giới cũng có thể nằm trong khu vực biên giới trên biển, tính từ biên giới quốc gia trên biển vào hết địa giới hành chính của các xã, phường, thị trấn ven biển và các đảo, quần đảo.
- Chợ miền núi: Là chợ xã thuộc các huyện miền núi.
Chợ cửa khẩu là loại chợ được thành lập tại khu vực biên giới, bao gồm cả trên đất liền và trên biển, liên quan đến các cửa khẩu xuất nhập khẩu hàng hóa Tuy nhiên, chợ này không nằm trong khu kinh tế cửa khẩu.
Chợ trong khu kinh tế cửa khẩu được thành lập theo các quy định tại Nghị định số 29/2008/NĐ-CP ngày 14 tháng 3 năm 2008 của Chính phủ, nhằm phát triển kinh tế và tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động thương mại trong các khu công nghiệp, khu chế xuất và khu kinh tế.