HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM PHẠM QUẢNG ĐÔNG GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG LAO ĐỘNG XUẤT KHẨU CỦA HUYỆN ĐƠNG HƯNG, TỈNH THÁI BÌNH Ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60 34 04 10 Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Trần Đình Thao NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC NƠNG NGHIỆP - 2017 LỜI CAM ĐOAN Tơi xin cam đoan cơng trình nghiên cứu riêng tơi, kết nghiên cứu trình bày luận văn trung thực, khách quan chưa dùng để bảo vệ lấy học vị Tôi xin cam đoan giúp đỡ cho việc thực luận văn cám ơn, thơng tin trích dẫn luận văn rõ nguồn gốc Hà Nội, ngày… tháng… năm 2017 Tác giả luận văn Phạm Quảng Đông i LỜI CẢM ƠN Trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu hồn thành luận văn, tơi nhận hướng dẫn, bảo tận tình thầy giáo, giúp đỡ, động viên bạn bè, đồng nghiệp gia đình Nhân dịp hồn thành luận văn, cho phép tơi bày tỏ lịng kính trọng biết ơn sâu sắc PGS.TS Trần Đình Thao tận tình hướng dẫn, dành nhiều công sức, thời gian tạo điều kiện cho tơi suốt q trình học tập thực đề tài Tơi xin bày tỏ lịng biết ơn chân thành tới Ban Giám đốc, Ban Quản lý đào tạo, Bộ môn Kế hoạch đầu tư, Khoa Kinh tế Phát triển nông thôn - Học viện Nơng nghiệp Việt Nam tận tình giúp đỡ tơi q trình học tập, thực đề tài hồn thành luận văn Tơi xin chân thành cảm ơn tập thể lãnh đạo, cán viên chức Phòng ban, Chi Cục - Ủy ban nhân dân huyện Đơng Hưng, tỉnh Thái Bình nơi tơi thực đề tài Tổng cơng ty Cơ khí xây dựng nơi công tác giúp đỡ, tạo điều kiện cho tơi suốt q trình thực đề tài Xin chân thành cảm ơn gia đình, người thân, bạn bè, đồng nghiệp tạo điều kiện thuận lợi giúp đỡ tơi mặt, động viên khuyến khích tơi hồn thành luận văn./ Hà Nội, ngày… tháng… năm 2017 Tác giả luận văn Phạm Quảng Đông ii MỤC LỤC Lời cam đoan i Lời cảm ơn ii Mục lục iii Danh mục chữ viết tắt vi Danh mục bảng vii Danh mục sơ đồ, hình đồ thị .viii Trích yếu luận văn ix Thesis abstract xi Phần Mở đầu 1.1 Tính cấp thiết đề tài 1.2 Mục tiêu nghiên cứu 1.2.1 Mục tiêu chung 1.2.2 Mục tiêu cụ thể 1.3 Đối tượng phạm vi nghiên cứu 1.3.1 Đối tượng nghiên cứu 1.3.2 Phạm vi nghiên cứu 1.4 Câu hỏi nghiên cứu 1.5 Đóng góp luận văn Phần Cơ sở lý luận thực tiễn 2.1 Cơ sở lý luận đề tài 2.1.1 Một số khái niệm nguồn nhân lực, lao động chất lượng lao động 2.1.2 Khái niệm xuất lao động hình thức, hoạt động xuất lao động 12 2.1.3 Khái niệm chất lượng lao động lao động đáp ứng nhu cầu xuất lao động 18 2.1.4 Nội dung nghiên cứu giải pháp nâng cao chất lượng lao động xuất 25 2.1.5 Các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng lao động xuất 27 2.2 Cơ sở thực tiễn đề tài 28 2.2.1 Hoạt động XKLĐ số nước giới 28 iii 2.2.2 Kinh nghiệm nâng cao chất lượng lao động xuất huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình 31 2.2.3 Tổng quan công trình nghiên cứu có liên quan 32 2.2.4 Những học rút cho huyện Đông Hưng nâng cao chất lượng lao động xuất 33 Phần Phương pháp nghiên cứu 37 3.1 Đặc điểm địa bàn nghiên cứu 37 3.1.1 Điều kiện tự nhiên 37 3.1.2 Thực trạng phát triển kinh tế - xã hội 41 3.1.3 Nhận xét chung 46 3.2 Phương pháp nghiên cứu 47 3.2.1 Phương pháp chọn điểm nghiên cứu 47 3.2.2 Phương pháp thu thập số liệu 49 3.2.3 Phương pháp xử lý số liệu 50 3.2.4 Phương pháp phân tích số liệu 50 3.2.5 Hệ thống tiêu phân tích 51 Phần Kết nghiên cứu thảo luận 52 4.1 Thực trạng nguồn lao động huyện Đông Hưng 52 4.1.1 Tình hình nguồn lao động huyện Đơng Hưng 52 4.1.2 Hiện trạng sử dụng nguồn lao động địa bàn huyện Đông Hưng 53 4.2 Thực trạng lao động xuất huyện Đông Hưng 55 4.2.1 Thực trạng số lượng lao động xuất huyện Đông Hưng 56 4.2.2 Thực trạng độ tuổi giới tính lao động xuất 57 4.2.3 Thực trạng nơi cư trú lao động xuất huyện Đông Hưng 58 4.2.4 Thực trạng ngành nghề lao động xuất huyện Đông Hưng 59 4.3 Thực trạng chất lượng lao động xuất huyện Đông Hưng 60 4.3.1 Yếu tố sức khỏe, trình độ chun mơn thái độ người lao động xuất 61 4.3.2 Thực trạng nhóm lao động xuất điều tra 69 4.3.3 Khó khăn người lao động tham gia xuất lao động 75 4.3.4 Khó khăn người lao động sau nước 78 4.4 Phân tích nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng lao động xuất huyện Đông Hưng 80 iv 4.4.1 Nhân tố tuyển dụng lao động ảnh hưởng đến chất lượng lao động xuất 80 4.4.2 Nhân tố trình độ giáo dục đào tạo địa phương ảnh hưởng đến chất lượng lao động xuất 81 4.4.3 Nhân tố thể chế sách ảnh hưởng đến chất lượng lao động xuất 81 4.4.4 Nhân tố y tế chăm sóc sức khoẻ cộng đồng ảnh hưởng đến chất lượng lao động xuất 82 4.4.5 Nhân tố nhận thức nghề ảnh hưởng đến chất lượng lao động xuất 84 4.4.6 Nhân tố vị trí địa lý mức độ phát triển kinh tế địa phương ảnh hưởng đến chất lượng lao động xuất 84 4.5 Giải pháp nâng cao chất lượng lao động xuất huyện Đông Hưng 85 4.5.1 Giải pháp nâng cao chất lượng tuyển chọn đào tạo lao động xuất 85 4.5.2 Giải pháp chế sách 89 4.5.3 Giải pháp đa dạng hóa thị trường xuất lao động 92 4.5.4 Giải pháp tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức hoạt động xuất lao động 94 4.5.5 Giải pháp đẩy mạnh phát triển kinh tế xã hội nâng cao chất lượng y tế, chăm sóc sức khoẻ cộng đồng 96 Phần Kết luận kiến nghị 98 5.1 Kết luận 98 5.2 Kiến nghị 98 5.2.1 Đối với Bộ, Ngành quan trung ương 98 5.2.2 Đối với Sở, ban ngành tỉnh Thái Bình 99 5.2.3 Đối với người lao động 99 Tài liệu tham khảo 100 Phụ lục 102 v DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Từ viết tắt Nghĩa tiếng Việt CNH-HĐH Cơng nghiệp hóa- đại hóa CN-TTCN&XD Cơng nghiệp - tiểu thủ cơng nghiệp xây dựng CTDN Chương trình dạy nghề DN Doanh nghiệp ĐVT Đơn vị tính GDTX Giáo dục thường xuyên KT Kinh tế KCN, CCN Khu công nghiệp, Cụm công nghiệp LĐ Lao động LĐTB&XH Lao động thương binh xã hội LĐXK Lao động xuất XKLĐ Xuất lao động LĐNT Lao động nông thôn LLLĐ Lực lượng lao động NN Nông nghiệp NLĐ Nguồn nhân lực NSLĐ Năng suất lao động THCS Trung học sơ sở THPT Trung học phổ thong TTLĐ Thị trường lao động UBND Ủy ban nhân dân WTO Tổ chức thương mại giới XH Xã hội vi DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1 So sánh số yêu cầu chất lượng lao động xuất lao động nước 19 Bảng 3.1 Giá trị sản xuất huyện Đông Hưng năm 2015, 2016 41 Bảng 3.2 Cơ cấu mẫu điều tra 48 Bảng 4.1 Tình hình dân số, lao động huyện Đông Hưng giai đoạn 2014 - 2016 52 Bảng 4.2 Ngành nghề việc làm lao động huyện Đông Hưng giai đoạn 2014 - 2016 54 Bảng 4.3 Lao động xuất huyện Đông Hưng giai đoạn 2012 - 2016 57 Bảng 4.4 Cơ cấu lao động xuất theo độ tuổi giới tính huyện Đơng Hưng giai đoạn 2014 - 2016 58 Bảng 4.5 Nước đến làm việc lao động xuất huyện Đông Hưng giai đoạn 2014 - 2016 59 Bảng 4.6 Ngành nghề lao động xuất huyện Đông Hưng giai đoạn 2014 - 2016 60 Bảng 4.7 Chiều cao cân nặng trung bình lao động điều tra 61 Bảng 4.8 Độ tuổi lao động xuất điều tra 62 Bảng 4.9 Trình độ học vấn, ngoại ngữ lao động xuất điều tra 64 Bảng 4.10 Ngành nghề tính chất cơng việc người lao động trước tham gia xuất lao động 66 Bảng 4.11 Lĩnh vực làm việc người lao động trước tham gia xuất 69 Bảng 4.12 Nước đến làm việc lao động xuất điều tra 70 Bảng 4.13 Hình thức xuất lao động thu nhập người lao động điều tra 71 Bảng 4.14 Ý kiến lao động điều tra để nâng cao chất lượng lao động 74 Bảng 4.15 Khó khăn người lao động xuất điều tra 75 Bảng 4.16 Nguyên nhân nguồn kinh phí người lao động điều tra tham gia xuất lao động 76 Bảng 4.17 Cơ cấu nguồn vay vốn xuất lao động lao động điều tra 77 Bảng 4.18 Các tiêu quy hoạch đến năm 2025 huyện Đông Hưng 83 vii DANH MỤC SƠ ĐỒ, HÌNH ĐỒ THỊ Sơ đồ 2.1 Các nhân tố chủ yếu ảnh hưởng đến chất lượng lao động xuất 28 Hình 3.1 Sơ đồ vị trí huyện Đông Hưng 37 viii TRÍCH YẾU LUẬN VĂN Tác giả: Phạm Quảng Đông Luận văn: “Giải pháp nâng cao chất lượng lao động xuất huyện Đông Hưng, tỉnh Thái Bình” Ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60 34 04 10 Dân số đông, nguồn tài nguyên ngày cạn kiệt, việc làm chỗ người lao động Việt Nam hạn chế dẫn đến thất nghiệp Giải việc làm cho người lao động trình phát triển kinh tế tiền đề quan trọng để sử dụng có hiệu nguồn lao động Nhận thức rõ tầm quan trọng vấn đề giải việc làm, Đảng ta đề chủ trương đường lối thiết thực, hiệu nhằm phát huy tối đa nội lực Một giải pháp giải việc làm hiệu đưa người lao động làm việc nước ngồi hay cịn gọi xuất lao động Nhưng xuất lao động bền vững số nước thực (Philippin, Thái Lan, Ấn Độ ) địi hỏi người lao động Việt Nam phải thay đổi vấn đề cốt lõi cần thay đổi chất lượng lao động đáp ứng yêu cầu lao động quốc tế hay nói cách khác đáp ứng yêu cầu nước tiếp nhận lao động Việt Nam Chất lượng lao động tốt Việt Nam nói chung huyện Đơng Hưng nói riêng góp phần thu hút đầu tư từ nước ngồi, từ doanh nghiệp nước góp phần nâng cao sức cạnh tranh lao động nước sức cạnh tranh người lao động Việt Nam nước Cơ sở lý luận, sở khoa học chất lượng lao động xuất là: yếu tố thể lực, trí lực, trình độ văn hóa, trình độ nghề chun mơn, yếu tố giáo dục - đào tạo, yếu tố ý thức xã hội Trong trình tìm hiểu nghiên cứu từ phương pháp chọn điểm, chọn mẫu điều tra đến sử dụng phương pháp phân tích, thơng kê mơ tả, so sánh kết hợp với kinh nghiệm thực tiễn tác giả phân tích số tiêu đánh giá thực trạng lao động, chất lượng lao động xuất nhằm trả lời rõ đầy đủ 03 câu hỏi mục 1.4 luận văn Kết hợp lý luận phân tích thực trạng lao động - lao động xuất khẩu, nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng lao động xuất khẩu, đồng thời xem xét xu hướng di cư lao động quốc tế ngày địi hỏi người lao động phải có chất lượng cao, định hướng mục tiêu hoạt động XKLĐ huyện Đơng Hưng tỉnh Thái Bình đến năm 2025, tác giả bổ sung đưa giải pháp: (1) Nâng cao chất lượng tuyển chọn đào tạo lao động; (2) Thể chế, chế sách Nhà nước; (3) Phát triển thị trường xuất lao động; (4) Tuyên truyền, nâng cao nhận thức kỹ nghề cho lao động xuất khẩu; (5) Phát triển kinh tế xã hội nâng cao chất lượng y tế, chăm sóc sức khoẻ cộng đồng ix Đối với người lao động đặc biệt lưu ý: + Giáo dục lòng tự hào dân tộc, khuyến cáo phát sinh họ gây ấn tượng không tốt lao động Việt Nam người Việt Nam; + Nâng cao ý thức chấp hành pháp luật nước sở tại, nghiêm túc thực kỷ luật lao động, an tồn lao động, an tồn giao thơng ví dụ làm phải đầy đủ, có việc riêng cần giải ốm đau phải báo nghỉ với người quản lý; tơn trọng kỷ luật giữ gìn vệ sinh nhà máy, nơi làm việc vệ sinh cá nhân, ký túc xá; tôn trọng thân thiện với người dân địa; + Không quan hệ nam nữ bất chính, khơng tham gia đình cơng, đánh nhau, uống rượu, tụ tập bạn bè gây trật tự công cộng ký túc xá, đánh bạc, cướp của, trấn lột, bắt cóc, tống tiền làm ảnh hưởng đến hình ảnh lao động Việt Nam; + Biết học hỏi người khác, tự tin hơn, chia sẻ/tiếp nhận kinh nghiệm với đồng nghiệp nhờ tư vấn người quản lý, chủ sử dụng gặp khó khăn Nâng cao khả làm việc theo nhóm; tăng cường việc giao tiếp với đồng nghiệp 4.5.1.5 Cách thức thực + UBND huyện kết hợp với ban đạo XKLĐ cần có hướng dẫn cụ thể quy trình, thủ tục tuyển chọn, định hướng cơng tác tuyển chọn, tăng cường công tác tra, kiểm tra kiên xử lý nghiêm việc tuyển chọn LĐ qua “cò mồi” vi phạm quy định quy trình, thủ tục tuyển chọn LĐ + UBND huyện kết hợp với phòng LĐTB XH lập bảng tiêu chuẩn LĐXK Để tránh trường hợp lý lợi nhuận DN XKLĐ đưa ạt LĐ không qua đào tạo đào tạo không đảm bảo chất lượng + Ban đạo XKLĐ yêu cầu DN XKLĐ công tác tuyển chọn lao động phải công khai minh bạch định kỳ báo cáo kết hoạt động XKLĐ địa bàn 4.5.2 Giải pháp chế sách 4.5.2.1 Cơ sở đánh giá Hoàn thiện, bổ sung, điều chỉnh hệ thống văn pháp luật, chế sách hỗ trợ đào tạo nâng cao chất lượng lao động xuất Hệ thống văn pháp luật cịn thiếu số sách, chế cụ thể hóa số nội dung 89 chủ trương, đường lối Đảng Nhà nước để điều chỉnh quản lý hoạt động XKLĐ sách hỗ trợ DN phát triển thị trường, thị trường mới, sách tín dụng, sách đầu tư cho đào tạo nguồn LĐ xuất khẩu, sách khuyến khích LĐ tái đầu tư thu nhập vào sản xuất kinh doanh tạo việc làm mới, sách miễn giảm thuế, sách khen thưởng… Khi hỏi nhà nước cần phải làm để thúc đẩy XKLĐ có 8,9% số người hỏi cho nhà nước cần coi XKLĐ chiến lược quốc sách lâu dài nên có chương trình quốc gia xuất lao động, thực xã hội hóa triệt để Từ chế phù hợp để tạo điều kiện cho người lao động dễ dàng làm việc nước ngồi Cần có sách khuyến khích, hỗ trợ sở dạy nghề đầu tư mở rộng quy mô, đổi trang thiết bị để tham gia đào tạo lao động xuất Xây dựng chế, sách đầu tư, thu hút nguồn lực cho XKLĐ từ: Nguồn vốn ngân sách Nhà nước, nguồn vốn doanh nghiệp, tín dụng, nguồn vốn nhân dân đặc biệt nguồn vốn nước Xã hội hóa số lĩnh vực XKLĐ đào tạo, tuyển dụng: Chính quyền địa phương doanh nghiệp XKLĐ đầu tư đào tạo tuyển dụng LĐXK nhằm gắn kết trách nhiệm bên, tạo niềm tin cho NLĐ ổn định lâu dài Chính sách cho vay, hỗ trợ người lao động lãi suất/lãi suất thấp, kinh phí học nghề, ngoại ngữ để làm việc nước ngoài; Cho phép doanh nghiệp phối hợp với sở dạy nghề thí điểm tổ chức tuyển chọn, đào tạo lao động nguồn để cung cấp theo đơn hàng với đối tác nước ngoài; Quan tâm đến sách quản lý NLĐ làm việc nước ngoài, khâu mà quan quản lý, doanh nghiệp chưa làm tốt XKLĐ, muốn phát triển bền vững thời gian tới cần thiết phải xây dựng mơ hình quản lý phù hợp với thị trường LĐ nước với giải pháp hợp lý nhằm bảo vệ quyền lợi hợp pháp cho bên tham gia Đối với LĐ nước trước hạn cần phân biệt nguyên nhân nước để có quy định hỗ trợ cụ thể nhằm tạo điền kiện cho NLĐ sớm tái hòa nhập cộng đồng Đối với người LĐ hoàn thành hợp đồng Huyện cần có sách hỗ trợ để tái hịa nhập, khuyến khích LĐ nước hạn tránh tình trạng bỏ trốn gây khó khăn cho quản lý LĐ nước Hỗ trợ kiến thức, tay nghề để người 90 LĐ tự tạo việc làm giới thiệu việc làm kể việc đào tạo lại theo đơn đặt hàng doanh nghiệp, cấp quyền huyện, xã cần tạo điều kiện cho người LĐ sử dụng hiệu đồng vốn tích lũy sau làm việc nước ngồi thơng qua sách khuyến khích đầu tư, miễn giảm thuế, tiền thuê đất, cho vay hỗ trợ phát triển sản xuất Hình thành mạng lưới sở dạy nghề nhằm cung cấp LĐ chất lượng cao cho xuất khẩu, phối hợp doanh nghiệp XKLĐ Doanh nghiệp sản xuất sở dạy nghề việc xây dựng nội dung chương trình tổ chức đào tạo, quản lý LĐ có chất lượng 4.5.2.2 Cách thức thực + Đối với với cấp quyền địa phương Tăng cường công tác tuyên truyền sâu rộng phương tiện thơng tin đại chúng chế sách, hiệu quả, quyền lợi nghĩa vụ người lao động tham gia XKLĐ Thông báo công khai thị trường lao động, số lượng, tiêu chuẩn tuyển chọn, điều kiện làm việc, thu nhập, khoản chi phí mà người lao động phải đóng góp, sách ưu đãi hỗ trợ nhà nước đào tạo - bồi dưỡng kiến thức cần thiết, sách cho vay để trang trải chi phí ban đầu người lao động Ngăn chặn thông tin không XKLĐ, giảm thiểu chi phí thất thiệt cho người tham gia XKLĐ Quán triệt sâu sắc chủ trương sách Đảng đến cấp uỷ Đảng, cấp quyền, đồn thể xã hội để phối hợp vận động quần chúng tham gia thực chủ trương tạo việc làm cho người lao động nước Ban đạo XKLĐ tỉnh, huyện, địa phương phối kết hợp với doanh nghiệp XKLĐ thống cách làm nhằm giảm thiểu vấn đề liên quan đến người lao động thủ tục hồ sơ, vay vốn Mục đích cho người lao động cảm nhận thấy tham gia lĩnh vực XKLĐ đơn giản chi phí thấp Kiểm tra giải kịp thời vấn đề tranh chấp hoạt động XKLĐ doanh nghiệp, NLĐ bên có liên quan theo quy định pháp luật Hỗ trợ kinh phí đào tạo, bồi dưỡng kiến thức cần thiết cho người tham gia XKLĐ; thực sách ưu đãi đối tượng sách việc giải việc làm nước Các quan quyền huyện xã cần tăng cường công tác kiểm tra giám sát tổ chức, cá nhân doanh nghiệp XKLĐ để chấn chỉnh kịp thời sai phạm xảy 91 + Đối với quan trung gian đưa người XKLĐ Cơ quan trung gian bao gồm tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp XKLĐ, sở dạy nghề, ngoại ngữ Nhà nước cần tăng cường quản lý công tác đào tạo người lao động trước XKLĐ, đào tạo ngoại ngữ đào tạo nghề, kỹ mềm Tăng cường sở vật chất, thiết bị dạy nghề, chất lượng đội ngũ giáo viên dạy nghề chất lượng chương trình dạy nghề Các yếu tố quản lý chất lượng quan trọng nhằm bảo đảm chất lượng lao động đáp ứng yêu cầu ngày cao nước tiếp nhận lao động Thanh kiểm tra định kỳ đột xuất quan trung gian nhằm minh bạch hóa thơng tin người lao động, giúp quan trung gian hoàn thiện trách nhiệm thân cao + Đối với người lao động Người lao động chủ động nhận thức thể chế sách, hiệu mang lại tham gia XKLĐ Chủ động nâng cao trình độ chun mơn kỹ thuật, tay nghề ngoại ngữ tham gia XKLĐ Người lao động chủ động tìm hiểu quy định hoạt động XKLĐ nhằm nâng cao nhận thức, hiều biết XKLĐ, xác định nghề nghiệp nước đến làm việc Mặt khác góp phần hạn chế tối đa tình trạng lừa đảo XKLĐ Nâng cao ý thức tổ chức kỷ luật, an toàn lao động tuân thủ quy định pháp luật trình sống làm việc nước ngồi Tạo hình ảnh sứ giả tốt, người Việt Nam thân thiệt, gần gũi, chăm làm việc lòng các nước tiếp nhận lao động 4.5.3 Giải pháp đa dạng hóa thị trường xuất lao động 4.5.3.1 Cơ sở đánh giá Đa dạng hóa thị trường XKLĐ nghĩa người lao động Việt Nam làm việc nhiều nước giới, đa dạng lĩnh vực ngành nghề từ lao động phổ thơng đến lao động có tay nghề cao nhằm đưa nhiều người lao động xuất người lao động học hỏi nhiều lĩnh vực ngành nghề để sau nước góp ích vào phát triển KTXH nước ta tốt Thực tế điều tra kết XKLĐ năm vừa qua huyện Đông Hưng cho thấy thị trường nước XKLĐ tập trung vào hai nước Đài Loan Nhật Bản chiếm đến 80% Điều cho ta thấy XKLĐ huyện nói 92 chung tập trung, dễ cho cơng tác quản lý đào tạo chứa đựng nhiều rủi ro Nếu thị trường gặp khó khăn XKLĐ huyện bị ảnh hưởng người lao động gặp rủi ro Trong khoảng 15 năm trở lại thị trường Đài Loan tiếp lao động Việt Nam ổn định từ 50.000 người đến 80.000 người/năm năm gần Nhật Bản tiếp nhận lao động Việt Nam tăng đột biến từ vài nghìn người năm 2010 đến năm 2016 tiếp nhận tới 40.000 người Rút kinh nghiệm từ thị trường Hàn Quốc việc người lao động bỏ trốn lại làm việc bất hợp pháp đến 40% nên phía Hàn Quốc dừng tiếp nhận lao động Việt Nam địa phương vi phạm nhiều có huyện Đơng Hưng Nên Chính phủ Việt Nam thận trọng tìm giải pháp để giảm thiểu tỉ lệ vi phạm pháp luật nước sở người lao động ban hành Nghị định 95/2013 việc xử phạt vi phạm có lĩnh vực XKLĐ Các doanh nghiệp xuất lao động chủ động mở rộng thị trường XKLĐ việc xây dựng đội ngũ cán chuyên nghiệp thị trường Tổ chức thường xuyên khảo sát đến thị trường tiềm để tìm kiếm hội nhu cầu nhập lao động thị trường Trong công việc cụ thể DN cần tiến hành khảo sát kỹ thị trường, thận trọng việc lựa chọn đối tác nước ngoài, đàm phán ký kết hợp đồng cung ứng lao động, thẩm định kỹ đơn hàng lao động thị trường thu nhập không cao, thị trường Đẩy mạnh công tác dự báo thông tin thị trường XKLĐ, dự báo chuẩn bị nguồn cho XKLĐ cho thị trường để không bị động đáp ứng kịp thời yêu cầu kết nối cung-cầu LĐ bối cảnh Việt Nam gia nhập WTO; bảo đảm thông tin đầy đủ, xác cập nhật Xây dựng điều kiện hợp đồng khung cho loại hình lao động Một nguyên nhân dẫn đến tình trạng người lao động "chạy trốn”, khơng thực điều cam kết hợp đồng, doanh nghiệp phải chịu thua lỗ không đảm bảo đầy đủ quyền lợi cho người lao động hợp đồng lao động nước chưa bao gồm điều kiện pháp lý quy định đầy đủ quyền lợi trách nhiệm bên tham gia ký kết Vì vậy, nước xuất nhập lao động cần nghiên cứu để thống điều khoản hợp đồng khung cho loại hình lao động ngành nghề có sử dụng lao động 93 Về phía doanh nghiệp cần chủ động tìm hiểu, khai thác phát triển thị trường có, đồng thời có đề xuất, kiến nghị với Hiệp hội XKLĐ quan quản lý Nhà nước mở thị trường Tăng cường lực cho doanh nghiệp XKLĐ, đòi hỏi phải chấn chỉnh, xếp lại doanh nghiệp đảm bảo phát triển có hiệu quả, có đủ điều kiện phát triển thị trường, cạnh tranh, đấu thầu quốc tế, xử lý doanh nghiệp hoạt động hiệu thu hồi giấy phép doanh nghiệp có vi phạm nghiêm trọng Đối với trường hợp người lao động XKLĐ thông qua hình thức như: Hợp đồng đưa người lao động làm việc nước với doanh nghiệp trúng thầu, nhận thầu tổ chức, cá nhân đầu tư nước ngồi có đưa người lao động làm việc nước ngoài; Hợp đồng đưa người lao động làm việc nước ngồi theo hình thức thực tập nâng cao tay nghề với doanh nghiệp đưa người lao động làm việc hình thức thực tập nâng cao tay nghề hợp đồng cá nhân quan quản lý nhà nước cần quản lý chặt chẽ tính pháp lý, chế độ đói với người lao động giúp ổn định thị trường XKLĐ, tránh ảnh hưởng chung hoạt động XKLĐ 4.5.3.2 Cách thức thực UBND huyện kết hợp với phòng LĐTB XH cần xây dựng kế hoạch phát triển tăng thị phần với loại thị trường XKLĐ (thị trường có thu nhập cao, thị trường tiềm ổn định tiếp nhận nhiều LĐXK, khai thác thị trường ) Các DN XKLĐ cần liên kết lại với kết hợp với quan quản lý lao động Việt Nam nước Giữ vừng thị trường truyền thống, đa dạng thị trường XKLĐ, đa dạng lĩnh vực lao động, hình thức XKLĐ nhằm tránh rủi ro cho LĐXK 4.5.4 Giải pháp tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức hoạt động xuất lao động 4.5.4.1 Cơ sở đánh giá Trong năm vừa qua công tác tuyên truyền đạt thành tích đáng kể Nhiều hình thức tun truyền áp dụng rộng rãi Tuy nhiên công tác tun truyền cịn nhiều bất cập thơng tin cịn chưa xác, cụ thể, thơng tin chiều thông tin phiến diện Đổi công tác thông tin, tuyên truyền xuất lao động đến tận 94 người dân với nhiều hình thức phù hợp Cùng với doanh nghiệp xuất lao động Tổng kết phổ biến mơ hình, cách làm hay, có hiệu hoạt động xuất lao động chuyên gia, đồng thời kiên đấu tranh với tượng tiêu cực, vi phạm trọng xuất lao động 4.5.4.2 Cách thức thực Một là, coi cơng tác thơng tin, tun truyền đóng vai trị quan trọng việc hướng xã hội quan tâm đến XKLĐ Thông tin tuyên truyền phải đến tận tay người LĐ nhiều kênh khác tạo nên phong trào XKLĐ, thay đổi tập quán sống “Ngại xa” người LĐ Tổ chức đợt tuyên tuyền sâu rộng hiệu công tác XKLĐ đến người dân thành thị mà nơng thơn, vùng sâu, vùng xa Có tác dụng thường xuyên liên tục đến người lao động, doanh nghiệp XKLĐ toàn xã hội Nâng cao nhận thức xã hội, NLĐ chất lượng hoạt động XKLĐ; nâng cao nhận thức NLĐ việc chủ động đầu tư, nâng cao trình độ tay nghề, ngoại ngữ để có điều kiện tham gia hoạt động XKLĐ Hai là, công tác thông tin, tuyên truyền cần quán triệt phương tiện thông tin đại chúng thông tin đúng, thơng tin chọn lọc, đưa điển hình lao động làm việc nước ngoài, đồng thời đưa trường hợp cá biệt để người lao động rút kinh nghiệm, tránh bị lừa đảo, cần phải phân tích kỹ nguyên nhân để hướng dẫn dư luận xã hội, trách ảnh hưởng xấu đến hoạt động XKLĐ Ba là, việc thông tin tuyên truyền phải làm thường xuyên, có kết hợp địa phương doanh nghiệp, nhiều hình thức khác nhau, doanh nghiệp phải cơng khai thơng tin khía cạnh xuất lao động liên quan đến quyền lợi nghĩa vụ người lao động công việc, thu nhập, điều kiện ăn ở, chế độ bảo hiểm, chế độ phúc lợi, chi phí trước đi, thời hạn hợp đồng, tiêu chuẩn tuyển chọn Bốn là, nội dung thơng tin phải thức, xác, đầy đủ, kịp thời, thơng tin phải có tính chiều, tránh tình trạng tơ hồng, phóng đại, mập mờ gây hiểu nhầm cho người LĐ làm ảnh hưởng đến quyền lợi người lao động nước làm việc Do quan quyền huyện cần thường xuyên tổ chức đợt thông tin tuyên truyền sách thơng tin cho người XKLĐ, Phòng LĐ huyện, trung tâm giới thiệu việc làm cần có bảng tin thơng tin 95 liên quan đến XKLĐ truyền thông tin xuống xã UBND huyện đạo cho quan truyền thông huyện tăng cường công tác tuyên truyền: + Chủ trương sách Đảng Nhà nước, quy định pháp luật XKLĐ chuyên gia nhằm tạo nhận thức đắn cấp, ngành người LĐ Thông tin nhu cầu, điều kiện thị trường, tiêu chuẩn, chi phí, thu nhập để người LĐ chủ động tham gia XKLĐ + Đưa tin, liên quan đến hoạt động XKLĐ chuyên gia tạo điều kiện cho công tác ổn định phát triển thị trường LĐ nước, tạo cạnh tranh DN LĐ ta thị trường quốc tế Tổng kết phổ biến mơ hình, cách làm hay, có hiệu hoạt động XKLĐ kiên đấu tranh với tượng tiêu cực, vi phạm lĩnh vực XKLĐ + Thiết lập trang tin điện tử (cung cấp thông tin hệ thống văn pháp luật, chế sách, u cầu chất lượng TTLĐ ngồi nước; thơng tin sở dạy nghề cho XKLĐ có chất lượng ) + Xây dựng số chương trình XKLĐ phương tiện truyền thông Định kỳ tổ chức đối thoại trực tuyến với công luận, với doanh nghiệp, với NLĐ hoạt động XKLĐ, yêu cầu chất lượng gắn với hiệu kinh tế Các doanh nghiệp XKLĐ cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức cho NLĐ Cần đưa công tác giáo dục nhận thức xây dựng hình ảnh đẹp người Việt Nam mắt bè bạn quốc tế vào chương trình đào tạo bắt buộc 4.5.5 Giải pháp đẩy mạnh phát triển kinh tế xã hội nâng cao chất lượng y tế, chăm sóc sức khoẻ cộng đồng 4.5.5.1 Cơ sở đánh giá Đông Hưng năm gần việc phát triển KTXH có nhiều khởi sắc, mặt nơng thơn thay da đổi thịt nhờ vận hành tốt chương trình nơng thơn mới, hình thành khu cơng nghiệp, kinh tế nhỏ góp phần tạo cơng ăn việc làm, nâng cao thu nhập cho người dân Nhưng tiềm phát triển KTXH cịn tốt nữa, cơng tác chăm sóc y tế sức khỏe cộng đồng đã quan tâm nhiều vấn đề bất cập làm cho chất lượng LĐ nói chung chất lượng lao động xuất nói riêng cịn thấp Thực giải pháp đẩy mạnh phát triển - KTXH nâng cao chất lượng y tế, chăm sóc sức khoẻ cộng đồng 96 giải pháp mang tính chiến lược lâu dài vào máy huyện Đông Hưng 4.5.5.2 Cách thức thực + UBND huyện Đông Hưng quan tâm xã nghèo, kinh tế khó khăn Tăng mức chi ngân sách cho lĩnh vực y tế chăm sóc sức khoẻ Trong ưu tiên cho dịch vụ chăm sóc sức khoẻ ban đầu, cho biện pháp phịng bệnh, sốt rét, bại liệt, bướu cổ, viêm gan B; chương trình cung cấp nước sạch, vệ sinh mơi trường vệ sinh an tồn thực phẩm; thu hút tham gia khu vực tư nhân vào lĩnh vực y tế chăm sóc sức khoẻ NLĐ; + Tăng cường giáo dục thể chất, nâng cao chất lượng thể lực trường lớp, sở đào tạo Nâng cao thời lượng, thay đổi phương pháp, cách thức giáo dục thể chất nhằm giúp người học ham mê đạt hiệu tốt + Tăng cường công tác truyền thông dinh dưỡng, vệ sinh an toàn thực phẩm tiêu chí lĩnh vực XKLĐ khơng có hình xăm thể, chiều cao, cân nặng đáp ứng yêu cầu nước tiếp nhận + UBND huyện có sách hỗ trợ đào tạo nghề, ngoại ngữ, bồi dưỡng kiến thức cần thiết, vay vốn… cho người dân khu vực khó khăn họ có nhu cầu XKLĐ + Kết hợp phát triển kinh tế với việc xây dựng số trung tâm đào tạo LĐ xuất địa phương, đặc biệt xã cịn khó khăn, để thực đào tạo LĐ chỗ nguồn LĐ cho XKLĐ Tóm lại giải pháp lớn nêu trên, cần xác định giải pháp nâng cao chất lượng tuyển chọn đào tạo tay nghề cho người lao động giải pháp chế sách phải giải pháp đột phá cần ưu tiên tập trung giải trước để làm tiền đề thực giải pháp 97 PHẦN KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 5.1 KẾT LUẬN Nghiên cứu huyện Đơng Hưng, tỉnh Thái Bình cho thấy, số lượng NLĐ dành cho XKLĐ huyện dồi chất lượng lao động nói chung chất lao động xuất nói riêng cịn thấp Cơng tác đào tạo lao động nói chung đào tạo lao động trước làm việc nước chưa quan tâm mức, chất lượng yếu chưa đáp ứng yêu cầu lao động quốc tế Kết hợp lý luận phân tích thực trạng lao động - lao động xuất khẩu, nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng lao động xuất khẩu, đồng thời xem xét xu hướng di cư lao động quốc tế ngày đòi hỏi người lao động phải có chất lượng cao, tác giả bổ sung đề xuất giải pháp nhằm giúp huyện Đông Hưng thực nâng cao chất lượng LĐXK ngắn hạn định hướng đến năm 2025 Đề tài nghiên cứu chất lượng lao động xuất phạm vi huyện Đông Hưng chất người lao động Đông Hưng giống đa số vùng nông thôn khác nước Người lao động nói chung LĐ nghèo, trình độ học vấn thấp, ngoại ngữ yếu, kỹ nghề chưa cao, ý thức kỷ luật số lao động chưa tuân thủ tuyệt đối pháp luật.v.v Vì muốn mở rộng việc làm nước ngồi cho người lao động Việt Nam nói chung người lao động huyện Đơng Hưng nói riêng giải pháp hữu hiệu tiến hành thực nâng cao chất lượng lao động 5.2 KIẾN NGHỊ 5.2.1 Đối với Bộ, Ngành quan trung ương Bộ Lao động Thương binh Xã hội phối hợp Bộ, ngành, địa phương, đoàn thể, doanh nghiệp sở đào tạo, tổ chức công tác đào tạo nguồn lao động chất lượng đáp ứng tốt yêu cầu nước tiếp nhận lao động Bộ Lao động TB&XH lập kế hoạch dự báo nhu cầu tiếp nhận LĐXK bao gồm: lao động phổ thơng, lao động có nghề, lao động kỹ thuật cao Bộ Lao động TB&XH phối kết hợp với Bộ Ngoại giao để mở rộng trường XKLĐ quản lý người lao động Việt Nam nước 98 Bộ Lao động TB&XH giám sát, kiểm tra hình thức xuất lao động tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân thực XKLĐ nhằm minh bạch, giảm thiểu rủi ro cho người lao động Bộ Giáo dục Đào tạo đạo tăng cường chất lượng đào tạo ngoại ngữ, ý thức tổ chức kỷ luật, tác phong lao động từ cấp phổ thông Đối với Bộ Công an, Bộ Y tế, Ngân hàng Nhà nước cần quan tâm để thủ tục hồ sơ liên quan đến người LĐXK nhanh gọn hiệu 5.2.2 Đối với Sở, ban ngành tỉnh Thái Bình Các Sở, ban ngành tỉnh phối kết hợp sửa đổi, tăng cường biện pháp, thể chế, sách nhằm thu hút nguồn lực giúp nâng cao chất lượng lao động nói chung chất lượng lao động xuất nói riêng Muốn nâng cao chất lượng lao động phải nâng cao chất lượng cán phụ trách thông qua đào tạo, bồi dưỡng tập huấn Kết hợp với tuyên truyền, học hỏi kinh nghiệm nhằm áp dụng thiết thực vào địa phương để nâng cao chất lượng lao động Các Sở, ban ngành định kỳ tổ chức đánh giá rút kinh nghiệm, học giúp công tác nâng chất lượng lao động tốt Quản lý, giám sát hoạt động XKLĐ doanh nghiệp, tổ chức nhằm thu hút nhiều người tham gia XKLĐ đạt hiệu cao thời gian tới 5.2.3 Đối với người lao động Người lao động cần xác định khả tự lập kế hoạch cho thân từ định hướng nghề nghiệp, nâng cao thể lực, bồi dưỡng nghề, ngoại ngữ, tuân thủ pháp luật kỹ mềm khác Người lao động chủ động tiếp nhận thông tin XKLĐ, pháp luật Việt Nam pháp luật nước tiếp nhận lao động Người lao động cần xây dựng hình ảnh tốt người Việt Nam nước 99 TÀI LIỆU THAM KHẢO Bộ Lao động Thương binh Xã hội (2017), Báo cáo hội nghị “Nâng cao chất lượng lao động xuất khẩu” ngày 8/3/2017 Bộ Lao động thương binh xã hội Bùi Sỹ Tuấn (2012) Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực nhằm đáp ứng nhu cầu xuất lao động Việt Nam, Luận án tiến sĩ kinh tế, Trường đại học Kinh Tế quốc dân Bùi Văn Nhơn (2006) Quản lý phát triển nguồn nhân lực xã hội, NXB Tư pháp UBND huyện Đông Hưng (2014-2016), Các báo cáo năm 2014, 2015, 2016 UBND huyện Đông Hưng Sở Lao động Thương binh xã hội tỉnh Thái Bình Cục Quản lý lao động nước (2016), Các báo cáo năm 2016, 2016 Cục Quản lý lao động nước Bộ Lao động Thương binh xã hội Bộ Chính trị (1998), Chỉ thị số 41-CT/TW ngày 29/9/1998 Bộ Chính trị Bộ Lao động Thương binh Xã hội (2017), Công văn số 1147/LĐTBXHQLLĐNN ngày 28/3/2017 Bộ Lao động thương binh xã hội Dương Tuyết Nhung (2008) Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực xuất doanh nghiệp xuất lao động Hà Nội, Luận văn thạc sỹ quản trị kinh doanh, Trường Đại học kinh tế quốc dân Nguyễn Quang Hậu(2012) Nghiên cứu phát triển nguồn nhân lực cao tỉnh Phú Thọ 10 Quốc hội (2006), Luật Người lao động Việt Nam làm việc nước ngồi theo hợp đồng Quốc hội khóa XI, kỳ họp thứ 10 số 72/2006/QH11 ngày 29/11/2006 11 Chính phủ (2007), Nghị định số 126/2007/NĐ-CP ngày 01 tháng năm 2007 Chính phủ Qui định chi tiết hướng dẫn thi hành số điều Luật Người lao động Việt Nam làm việc nước theo hợp đồng 12 Nguyễn Văn Tứ (2016) Sự khác hai khái niệm Nguồn lực lao động Lực lượng lao động, Trường Chính trị tỉnh Hải Dương 13 Phạm Đức Chính (2011) Hồn thiện sách sử dụng nguồn nhân lực sau xuất lao động Việt Nam, Luận án tiến sĩ kinh tế, Học viện Hành Quốc gia 100 14 Phạm Mạnh Tuấn(2010) Một số giải pháp tăng cường công tác quản nhà nước XKLĐ nước ta gia đoạn nay, Luận văn thạc sỹ kinh tế lao động, Trường đại học kinh tế HCM 15 Phạm Minh Hạc(1996) Vấn đề người nghiệp CNH - HĐH, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội 16 Phạm Văn Trịnh (2014) Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực dành cho xuất lao động huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình, Luận văn thạc sĩ, Học viện Nông Nghiệp Việt Nam 17 Bộ Lao động Thương binh Xã hội (2007), Quyết định số 18/2007/QĐBLĐTBXH ngày 18/7/2007 “Chương trình bồi dưỡng kiến thức cần thiết cho người lao động trước làm việc nước ngoài” 18 Trần Trung Hậu (2006) Giáo trình Kinh tế Chính trị Mác-Lênin, tập 1, tr.75) 19 Tổng Cục thông kê (2014), Điều tra dân số nhà kỹ thời điểm 1/4/2014: Các kết chủ yếu Tr 29 – 31 101 PHỤ LỤC PHIẾU ĐIỀU TRA KHẢO SÁT Phiếu số: CHẤT LƯỢNG LAO ĐỘNG XUẤT KHẨU (Dành cho cá nhân/thân nhân người có nhu cầu XKLĐ) Kính thưa Quý anh chị/ông bà: Chúng mong nhận ý kiến đóng góp q anh chị/ ơng bà để phục vụ cho việc nghiên cứu đề tài “Giải pháp nâng cao chất lượng lao động xuất huyện Đơng Hưng, tỉnh Thái Bình” Sự quan tâm tính xác q vị thơng tin q báu cho việc nghiên cứu Từ chúng tơi đưa giải pháp hữu ích việc nâng cao chất lượng lao động xuất huyện Đông Hưng thời gian tới Xin chân thành cảm ơn hợp tác quý anh chị/ông bà ! (Đánh dấu tích “√ ” dấu nhân “ X” vào mà cho đúng) Họ tên người trả lời: Giới tính:  Nam  Nữ Quê quán:  Là người xuất lao động (XKLĐ)  Là thân nhân người XKLĐ Độ tuổi:  Dưới 20  21-25  26-30  31-35  36-40  Trên 40 Chiều cao: Cân nặng: Trình độ học vấn anh chị đạt (bằng cấp cao nhất)  Tiểu học  Trung học sở  THPT  Trung cấp  Cao đẳng  Đại học ĐH  Không BC  Khác: Anh chị có biết ngoại ngữ khơng? Ngoại ngữ nào?  Anh  Trung Quốc  Hàn Quốc  Nhật Bản  Khác: Anh chị thấy khả ngoại ngữ thân nào?  Thành thạo  Giao tiếp thơng thường  Khó khăn giao tiếp Anh chị có nhu cầu XKLĐ nước nào?  Nhật Bản  Đài Loan  Hàn Quốc  Các nước thuộc Trung Đông  Malaysia  Nước khác: Thu nhập anh chị XKLĐ dự tính XKLĐ?  Dưới 500USD  500-700 USD  700-1000 USD  1000-1500 USD  1500-3000 USD  Trên 3000 USD Tính chất cơng việc anh chị trước XKLĐ?  Công việc ổn định  Công việc không ổn định  Đang học  Khác: 102  Thất nghiệp Nghề nghiệp trước XKLĐ anh chị?  Nông nghiệp túy  Nông nghiệp kiêm nghề phụ  Thất nghiệp  Công nhân, kinh doanh  Khác: Nguyên nhân anh chị định XKLĐ?  Do thất nghiệp  Công việc thu nhập thấp  Chi trả khoản nợ  Công việc không ổn định  Học hỏi kinh nghiệm  Khác: Khó khăn lớn anh chị gì?  Thiếu vốn  Thiếu thông tin  Ngoại ngữ  Các vấn đề pháp lý  Đáp ứng yêu cẩu DN XKLĐ  Khác: 10 Anh chị dự định XKLĐ theo hình thức nào?  Theo Doanh nghiệp XKLĐ  Theo hợp đồng cá nhân  Theo chương trình hợp tác phủ  Hình thức khác: 11 Chi phí XKLĐ anh chị có từ đâu?  Tự túc 100%  Tự túc phần lại vay  Vay vốn 100% 12 Nếu vay, anh chi vay nhiều nguồn sau đây?  Cha mẹ, anh em  Bạn bè  Ngân hàng  Vay tín dụng  Vay tổ chức tín dụng khơng thống  Khác: 13 Tính chất nghề nghiệp anh chị trước XKLĐ?  Lao động nông nghiệp  LĐ phổ thông  Chuyên môn, kỹ thuật  Công nhân viên  Chuyên gia  Thất nghiệp  Khác: 14 Lĩnh vực anh chị tham gia XKLĐ?  Công nghiệp xây dựng  Nông nghiệp  Thương mại dịch vụ  Khác: 15 Tính chất nghề nghiệp anh chị XKLĐ?  Lao động nông nghiệp  LĐ phổ thông  Chuyên môn, kỹ thuật  Công nhân viên  Chuyên gia  Khác: 16 Theo anh chị nhà nước cần làm để nâng cao chất lượng LĐXK đẩy mạnh hoạt động XKLĐ?  Tăng cường công tác tuyển chọn lao động  Tăng cường đào tạo nâng cao chất lượng lao động  Chính phủ cần có hỗ trợ người XKLĐ  Chính phủ cần có chiến lược đẩy mạnh hoạt động XKLĐ  Quản lý chặt DN XKLĐ, sở đào tạo nghề  Khác: Thái Bình, ngày tháng năm Người trả lời phiếu (Ký ghi rõ học tên) 103 ... lực, lao động chất lượng lao động xuất khẩu; - Đánh giá thực trạng phân tích nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng lao động xuất huyện Đông Hưng; - Đề xuất số giải pháp nâng cao chất lượng lao động xuất. .. lực, lao động, lao động xuất chất lượng lao động xuất Thực trạng lao động xuất chất lượng lao động xuất huyện Đông Hưng Đánh giá nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng LĐXK, từ đề xuất số giải pháp. .. tìm giải pháp nâng cao chất lượng lao động xuất huyện Đơng Hưng, tỉnh Thái Bình 2.1.5 Các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng lao động xuất Các nhân tố chủ yếu ảnh hưởng đến chất lượng lao động xuất