Bộ khoa học và công nghệ trung tâm thông tin khoa học và công nghệ quốc gia Báo cáo tổng kết đề tài cấp bộ Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn để triển khai hoạt động thống kê khoa học và công nghệ theo nghị định số 30/2006/NĐ-CP Cơ quan chủ trì: Trung tâm Thông tin Kh&Cn Quốc gia Chủ nhiệm đề tài: ths. phan huy quế 6873 22/5/2008 hà nội - 3/2008 1. nhóm nghiên cứu: 1 CN. Bùi Thị Chiêm Trung tâm Hỗ trợ đánh giá hoạt động KH&CN 2 ThS. Trần Hoàng Hạnh Trung tâm TTKHCNQG Th ký đề tài 3 KS. Nguyễn Tuấn Hng Cục Sở hữu trí tuệ 4 ThS Cao Minh Kiểm Trung tâm TTKHCNQG 5 ThS. Trần Thu Lan -nt- 6 KS. Nguyễn Mạnh Quân -nt- 7 ThS. Phan Huy Quế -nt- Chủ nhiệm đề tài 8 KS. Khổng Duy Quý -nt- 2. Điều tra, khảo sát, t liệu: 1 CN. Lê Thị Hoa Trung tâm TTKHCNQG 2 CN. Nguyễn Thị Lan -nt- 3. cơ quan phối hợp: 1 Viện Khoa học Thống kê Tổng cục Thống kê 2 Vụ Phơng pháp chế độ thống kê và công nghệ thông tin Tổng cục Thống kê 3 Vụ Thống kê Xã hội và Môi trờng mục lục Trang Chữ viết tắt Một số thuật ngữ và khái niệm cơ bản sử dụng trong thống kê KH&CN i Mở đầu 1 1. Tính cấp thiết của đề tài 1 2. Mục tiêu của đề tài 2 3. Đối tợng, phạm vi và phơng pháp nghiên cứu 2 4. Nội dung nghiên cứu 2 5. Các sản phẩm khoa học của đề tài và ý nghĩa thực tiễn 4 6. Cấu trúc của báo cáo tổng kết đề tài 5 Chơng 1. Những vấn đề chung 1.1. Tổng quan về hoạt động thống kê KH&CN Việt Nam 7 1.2. Nhu cầu thông tin thống kê KH&CN thời kỳ CNH-HĐH đất nớc 20 1.3. Hoạt động thống kê KH&CN của một số tổ chức và quốc gia trên thế giới. Kinh nghiệm cho Việt Nam 24 1.3.1. Hoạt động thống kê KH&CN của một số tổ chức quốc tế 24 1.3.2. Hoạt động thống kê KH&CN của một số quốc gia 31 1.3.3. Kinh nghiệm rút ra cho Việt Nam 36 Chơng 2. nghiên cứu đề xuất hệ thống chỉ tiêu thống kê kH&CN chủ yếu 2.1. Cơ sở lý luận và căn cứ thực tiễn xây dựng hệ thống chỉ tiêu thống kê KH&CN 39 2.1.1. Cơ sở lý luận xây dựng hệ thống chỉ tiêu thống kê KH&CN 39 2.1.2. Căn cứ thực tiễn xây dựng hệ thống chỉ tiêu thống kê KH&CN 46 2.2. Hệ thống chỉ tiêu thống kê KH&CN chủ yếu 52 2.2.1. Chỉ tiêu thống kê về tổ chức KH&CN 53 2.2.2. Chỉ tiêu thống kê chung về nhân lực KH&CN 57 2.2.3. Chỉ tiêu thống kê về nhân lực NC-PT 61 2.2.4. Chỉ tiêu thống kê về đầu t cho KH&CN 65 2.2.5. Chỉ tiêu thống kê về đầu t cho NC-PT 74 2.2.6. Chỉ tiêu thống kê về đề tài KH&CN 78 2.2.7. Chỉ tiêu thống kê về giải thởng KH&CN 81 2.2.8. Chỉ tiêu thống kê về sáng chế 84 2.2.9. Chỉ tiêu thống kê về đổi mới công nghệ 90 2.2.10. Chỉ tiêu thống kê về thơng mại công nghệ 96 2.2.11. Chỉ tiêu thống kê về thơng mại sáng chế 102 Chơng 3. Nghiên cứu đề xuất hệ thống phân loại thống kê KH&CN 3.1. Tổng quan về khoa học phân loại 105 3.1.1. Khái niệm và hình thức phân loại 105 3.1.2. Nguyên tắc phân loại khoa học 106 3.2. Vai trò của phân loại trong thống kê KH&CN. Các dạng phân loại thống kê KH&CN 109 3.2.1. Vai trò của phân loại trong thống kê KH&CN 109 3.2.2. Các dạng phân loại chủ yếu trong thống kê KH&CN 110 3.2.3. Những nguyên tắc chung về xây dựng hệ thống phân loại thống kê KH&CN Việt Nam 111 3.3. Nghiên cứu, đề xuất Bảng phân loại lĩnh vực KH&CN 112 3.3.1. Phân loại lĩnh vực KH&CN của UNESCO và OECD 112 3.3.2. Đề xuất Bảng phân loại lĩnh vực KH&CN của Việt Nam 116 3.4. Nghiên cứu, đề xuất Bảng phân loại mục tiêu KT-XH của hoạt động KH&CN 126 3.4.1. Phân loại mục tiêu KT-XH của hoạt động KH&CN của UNESCO và OECD và một số quốc gia khác 126 3.4.2. Đề xuất Bảng phân loại mục tiêu KT-XH của hoạt động KH&CN Việt Nam 129 3.5. Phân chia dạng tổ chức KH&CN 136 3.5.1. Phân chia dạng tổ chức KH&CN của UNESCO và OECD 136 3.5.2. Đề xuất phân chia dạng tổ chức KH&CN cho Việt Nam 138 3.6. Phân chia dạng hoạt động KH&CN 140 3.6.1. Phân chia dạng hoạt động KH&CN của UNESCO và OECD 140 3.6.2. Đề xuất phân chia dạng hoạt động KH&CN cho Việt Nam 143 3.7. Phân chia vòng đời công nghệ 146 Chơng 4. Nghiên cứu đề xuất phơng án tổ chức hoạt động thống kê kH&CN theo tinh thần Nghị định số 30/2006/NĐ-CP 4.1. Nghiên cứu đề xuất lộ trình triển khai Nghị định số 30/2006/NĐ-CP 149 4.1.1. Cơ sở đề xuất lộ trình 149 4.1.2. Lộ trình triển khai Nghị định số 30/2006/NĐ-CP 153 4.2. Nghiên cứu đề xuất phơng án tổ chức bộ máy thực hiện hoạt động thống kê KH&CN 162 4.2.1. Quan điểm 162 4.2.2. Phơng án tổ chức 162 4.3. Nghiên cứu đề xuất quy trình và lợc đồ thu thập, cung cấp số liệu thống kê KH&CN 176 4.3.1. Đối tợng và phơng thức thu thập số liệu thống kê KH&CN 176 4.3.2. Quy trình chế độ báo cáo thống kê cơ sở về KH&CN 177 4.3.3. Quy trình chế độ báo cáo thống kê tổng hợp về KH&CN 181 4.3.4. Lợc đồ chế độ báo cáo thống kê KH&CN 185 4.3.5. Điều tra thống kê KH&CN 186 4.3.6. Quá trình điều tra số liệu thống kê về nhân lực KH&CN bắt đầu từ hộ gia đình bằng cách cài đặt thông tin vào Phiếu Tổng Điều tra Dân số và Nhà ở (TĐTDSNO) 188 Kết luận và kiến nghị 194 Tài liệu tham khảo 205 Phụ lục 208 Phụ lục 1. Tổng hợp ý kiến chuyên gia Phụ lục 2. Hệ thống chỉ tiêu thống kê KH&CN chủ yếu Phụ lục 3. Bảng phân loại lĩnh vực KH&CN Phụ lục 4. Bảng phân loại mục tiêu KT-XH của hoạt động KH&CN Phụ lục 5. Biểu mẫu sử dụng cho chế độ báo cáo thống kê định kỳ về KH&CN (Mẫu) Các chữ viết tắt ASEAN Hiệp hội các nớc Đông-Nam á Bộ GD-ĐT Bộ Giáo dục và Đào tạo Bộ KH&CN Bộ Khoa học và Công nghệ Bộ KHCNMT Bộ Khoa học, Công nghệ và Môi trờng CNĐT Chủ nhiệm đề tài CNH, HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa CSDL Cơ sở dữ liệu GDP Tổng sản phẩm trong nớc GERD Tổng chi tiêu trong nớc cho NC-PT GNERD Tổng chi tiêu quốc gia cho NC-PT IPC Phân loại quốc tế về sáng chế ISIC Hệ thống phân loại quốc tế về công nghiệp KHCN Khoa học công nghệ KHKT Khoa học kỹ thuật KH&CN Khoa học và công nghệ KHTN Khoa học Tự nhiên KHXHNV Khoa học Xã hội và Nhân văn KT-XH Kinh tế-Xã hội NC-PT Nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ NSNN Ngân sách nhà nớc OECD Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế QLNN Quản lý nhà nớc SEO Mục tiêu kinh tế-xã hội SEV Hội đồng tơng trợ kinh tế SHTT Sở hữu trí tuệ TC-ĐL-CL Tiêu chuẩn-Đo lờng-Chất lợng Trung tâm TTKHCNQG Trung tâm Thông tin Khoa học và Công nghệ Quốc gia UBND Uỷ ban nhân dân UNESCO Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hoá của Liên hợp quốc Uỷ ban KHKTNN Uỷ ban Khoa học và Kỹ thuật Nhà nớc WTO Tổ chức Thơng mại quốc tế XDCB Xây dựng cơ bản XHCN Xã hội chủ nghĩa i một số thuật ngữ và khái niệm cơ bản sử dụng trong thống kê kH&CN * TT Thuật ngữ Giải thích 1. Khoa học Là hệ thống tri thức về các hiện tợng, sự vật, quy luật của tự nhiên, xã hội và t duy . 2. Công nghệ Là tập hợp các phơng pháp, quy trình, kỹ năng, bí quyết, công cụ, phơng tiện dùng để biến đổi các nguồn lực thành sản phẩm. 3. Hoạt động khoa học và công nghệ Bao gồm nghiên cứu khoa học, nghiên cứu và phát triển công nghệ, dịch vụ khoa học và công nghệ, hoạt động phát huy sáng kiến, cải tiến kỹ thuật, hợp lý hóa sản xuất và các hoạt động khác nhằm phát triển khoa học và công nghệ. 4. Nghiên cứu khoa học Là hoạt động phát hiện, tìm hiểu các hiện tợng, sự vật, quy luật của tự nhiên, xã hội và t duy; sáng tạo các giải pháp nhằm ứng dụng vào thực tiễn. Nghiên cứu khoa học gồm cghiên cứu cơ bản và nghiên cứu ứng dụng. 5. Phát triển công nghệ Là hoạt động nhằm tạo ra và hoàn thiện công nghệ mới, sản phẩm mới. Phát triển công nghệ bao gồm triển khai thực nghiệm và sản xuất thử nghiệm. 6. Triển khai thực nghiệm Là hoạt động ứng dụng kết quả nghiên cứu khoa học để làm thực nghiệm nhằm tạo ra công nghệ và sản phẩm mới. 7. Sản xuất thử nghiệm Là hoạt động ứng dụng kết quả triển khai thực nghiệm để sản xuất thử ở quy mô nhỏ nhằm hoàn thiện côngnghệ mới, sản phẩm mới trớc khi đa vào sản xuất và đời sống. * Nguồn: Luật Thống kê; Luật Khoa học và công nghệ; Luật Sở hữu trí tuệ. Từ điển thuật ngữ thống kê ii 8. Dịch vụ khoa học và công nghệ Là các hoạt động phục vụ việc nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ; các hoạt động liên quan đến sở hữu trí tuệ, chuyển giao công nghệ; các dịch vụ về thông tin, t vấn, đào tạo, bồi dỡng, phổ biến, ứng dụng tri thức khoa học và công nghệ và kinh nghiệm thực tiễn. 9. Tổ chức khoa học và công nghệ Là tổ chức hạch toán độc lập, có t cách pháp nhân, hoạt động trong lĩnh vực khoa học và công nghệ. Tổ chức khoa học và công nghệ bao gồm: tổ chức nghiên cứu khoa học, tổ chức nghiên cứu khoa học và phát triển côngnghệ (gọi chung là tổ chức nghiên cứu và phát triển); trờng đại học, học viện, trờng cao đẳng (gọi chung là trờng đại học); tổ chức dịch vụ khoa học và công nghệ. 10. Nhiệm vụ khoa học và công nghệ Là những vấn đề khoa học và công nghệ cần đợc giải quyết, đợc tổ chức thực hiện dới hình thức đề tài, dự án, chơng trình khoa học và công nghệ. 11. Quyền sở hữu trí tuệ Là quyền của tổ chức, cá nhân đối với tài sản trí tuệ, bao gồm: quyền tác giả và quyền liên quan đến quyền tác giả; quyền sở hữu công nghiệp và quyền đối với giống cây trồng. 12. Quyền tác giả Là quyền của tổ chức, cá nhân đối với tác phẩm do mình sáng tạo hoặc sở hữu 13. Quyền liên quan đến quyền tác giả Là quyền của tổ chức, cá nhân đối với cuộc biểu diễn, bản ghi âm, ghi hình, chơng trình phát sóng, tín hiệu vệ tinh mang chơng trình đợc mã hóa [...]... loại thống kê KH&CN, tổ chức bộ máy thực hiện hoạt động thống kê KH&CN nhằm triển khai hoạt động thống kê KH&CN theo Nghị định số 30/2006/NĐ-CP ngày 29/3/2006 của Chính phủ về thống kê KH&CN 3 Đối tợng, phạm vi và phơng pháp nghiên cứu Đối tợng nghiên cứu của đề tài là hoạt động thống kê KH&CN Việt Nam, giới hạn trong phạm vi: hệ thống chỉ tiêu thống kê KH&CN chủ yếu; hệ thống bảng phân loại KH&CN; ... xây dựng và hoàn thiện hoạt động thống kê KH&CN, phục vụ cho hoạch định chiến lợc và chính sách phát triển KH&CN của đất nớc Đề tài Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn để tổ chức triển khai hoạt động thống kê khoa học và công nghệ theo Nghị định số 30/2006/NĐCP đợc hình thành từ thực tế cấp bách đó 2 Mục tiêu của đề tài Mục tiêu của đề tài là nghiên cứu đề xuất hệ thống chỉ tiêu thống kê KH&CN, bảng... số vấn đề cốt lõi của hoạt động thống kê KH&CN Đó là: hệ thống chỉ tiêu thống kê KH&CN cơ bản; hệ thống bảng phân loại thống kê KH&CN; chế độ báo cáo thống kê; điều tra thống kê; mạng lới thu thập, xử lý thông tin thống kê KH&CN; các biện pháp đảm bảo phát triển công tác thống kê KH&CN Điểm mới đặc biệt trong Nghị định này là cơ sở pháp lý và cơ sở phơng pháp luận đợc tiếp cận trên quan điểm hớng hoạt. .. pháp lý chung, vững chắc cho hoạt động thống kê của quốc gia và của từng lĩnh vực KT-XH, trong đó có KH&CN Đó là các quy định về bảng phân loại thống kê; quy trình thực hiện điều tra thống kê; chế độ báo cáo thống kê cơ sở và chế độ báo cáo thống kê tổng hợp; công bố và sử dụng thông tin thống kê; tổ chức hoạt động thống kê, v.v [3] Để triển khai Luật Khoa học và công nghệ và Luật Thống kê vào cuộc sống,... thiệu kết quả nghiên cứu, khảo sát, đánh giá hiện trạng thống kê KH&CN; nhu cầu thông tin thống kê KH&CN và kinh nghiệm thống kê KH&CN của một số tổ chức, quốc gia khu vực và quốc tế; Chơng 2: Nghiên cứu đề xuất hệ thống thống kê KH&CN chủ yếu Giới thiệu kết quả nghiên cứu và đề xuất 12 nhóm chỉ tiêu thống kê KH&CN chủ yếu, phục vụ tức thời cho việc triển khai hoạt động thống kê KH&CN Cơ sở để lựa chọn... thống kê KH&CN đã đạt đợc một số kết quả chủ yếu nh sau: - Về cơ sở pháp lý: đã xây dựng đợc hành lang pháp lý vững chắc cho hoạt động thống kê KH&CN, điển hình là Nghị định số 30/2006/NĐ-CP Cơ sở pháp lý này không những đảm bảo cho việc tổ chức thực hiện công tác thống kê KH&CN phục vụ hoạt động quản lý nhà nớc về KH&CN của Việt Nam, mà còn định hớng hội nhập khu vực và quốc tế cho hoạt động thống kê KH&CN. .. thần Nghị định số 30/2006/NĐ-CP Giới thiệu kết quả nghiên cứu, xây dựng lộ trình triển khai Nghị định số 30/2006/NĐ-CP; quy trình và lợc đồ thu thập, cung cấp thông tin thống kê KH&CN và phơng án tổ chức bộ máy thực hiện hoạt động thống kê KH&CN Sau đây là toàn văn nội dung báo cáo tổng kết đề tài 6 Chơng 1 Những vấn đề chung 1.1 Tổng quan về hoạt động thống kê KH&CN Việt Nam Có thể nói, hoạt động thống. .. của hoạt động KH&CN; c) Bảng phân chia dạng hoạt động KH&CN, vòng đời công nghệ, dạng tổ chức KH&CN 3 4.5 Nghiên cứu đề xuất một số vấn đề liên quan đến tổ chức thực hiện hoạt động thống kê KH&CN, bao gồm: lộ trình triển khai Nghị định số 30/2007/NĐ-CP; lợc đồ thu thập, cung cấp thông tin thống kê KH&CN; phơng án tổ chức bộ máy thực hiện hoạt động thống kê KH&CN 5 Các sản phẩm khoa học của đề tài và. .. hoạt động thống kê KH&CN nớc ta - Về cơ sở lý thuyết: đã tổ chức nghiên cứu một số nội dung cơ bản về thống kê KH&CN Kết quả nghiên cứu đã bớc đầu đợc áp dụng vào thực tế trong việc tổ chức chế độ báo cáo thống kê, tổ chức các cuộc điều tra thống kê về KH&CN - Về cơ sở thực tiễn: bên cạnh việc thu thập, xử lý, tổng hợp số liệu thống kê về KH&CN qua các báo cáo thống kê định kỳ, đã tiến hành nhiều cuộc... triển khai hệ thống chỉ tiêu thống kê ngành KH&CN d) Nghị định số 30/2006/NĐ-CP ngày 29/3/2006 của Chính phủ về thống kê khoa học và công nghệ Có thể nói, đây là văn bản quy phạm pháp luật cấp Chính phủ đầu tiên và trực tiếp về thống kê KH&CN Nghị định này ra đời nhằm triển khai các quy định về hoạt động thống kê chuyên ngành của Luật Thống kê Nghị định gồm 5 chơng với 29 điều, trong đó xác lập và cụ . triển KH&CN của đất nớc. Đề tài Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn để tổ chức triển khai hoạt động thống kê khoa học và công nghệ theo Nghị định số 30/2006/NĐ- CP đợc hình thành từ thực. Chơng 4. Nghiên cứu đề xuất phơng án tổ chức hoạt động thống kê kH&CN theo tinh thần Nghị định số 30/2006/NĐ-CP 4.1. Nghiên cứu đề xuất lộ trình triển khai Nghị định số 30/2006/NĐ-CP. 2.1. Cơ sở lý luận và căn cứ thực tiễn xây dựng hệ thống chỉ tiêu thống kê KH&CN 39 2.1.1. Cơ sở lý luận xây dựng hệ thống chỉ tiêu thống kê KH&CN 39 2.1.2. Căn cứ thực tiễn xây