Tính cấp thiết của đề tài
Trong bối cảnh hiện nay, nhu cầu tham quan, du lịch và nghỉ ngơi ngày càng tăng cao, đặc biệt sau những ngày làm việc căng thẳng Nhiều loại hình du lịch như du lịch văn hóa, mạo hiểm và biển đã ra đời để đáp ứng nhu cầu này Du lịch văn hóa tâm linh đang được phát triển mạnh mẽ ở nhiều quốc gia như Thái Lan, Ấn Độ và Nepal Tại Việt Nam, với bề dày lịch sử và nền văn hóa gắn liền với nền văn minh lúa nước, tâm linh người Việt thể hiện qua các tôn giáo và tín ngưỡng đặc trưng, cùng với hệ thống di tích tôn giáo và lễ hội phong phú diễn ra quanh năm Do đó, sự phát triển của du lịch văn hóa tâm linh tại Việt Nam trong tương lai là một nhu cầu tất yếu, đặc biệt trong bối cảnh nền văn hóa Phật giáo phát triển mạnh mẽ.
Phát triển du lịch văn hóa tâm linh không chỉ mang lại lợi ích kinh tế, xã hội và văn hóa cho điểm đến mà còn giúp du khách nâng cao tinh thần, tìm kiếm mục đích sống và giá trị cá nhân Khi du lịch được phát triển đúng hướng, nó có khả năng cải thiện phẩm giá cuộc sống và bản thân người tham gia.
Chí Linh, vùng đất "địa linh nhân kiệt", nổi bật với giá trị văn hóa và lịch sử phong phú, là một đô thị dịch vụ du lịch lịch sử - văn hóa cấp quốc gia trong chuỗi du lịch Côn Sơn - Kiếp Bạc Khu vực này có nhiều danh lam thắng cảnh và di tích lịch sử, với tổng cộng 303 di tích, trong đó có 10 di tích cấp Quốc gia và 15 di tích cấp tỉnh Các điểm đến tiêu biểu như Đền Cao, Đền Chu Văn An, Chùa Thanh Mai và Đền nữ tiến sĩ Nguyễn Thị Duệ thu hút hàng triệu du khách mỗi năm Quần thể di tích Côn Sơn - Kiếp Bạc, cùng với Yên Tử và Thanh Mai, không chỉ là nơi hành hương mà còn là trung tâm của Thiền phái Trúc Lâm, tạo thành cụm du lịch lớn kết nối Hà Nội, Hải Dương và Quảng Ninh, hứa hẹn mang lại trải nghiệm văn hóa tâm linh độc đáo cho du khách.
Thị xã Chí Linh đang tận dụng các lợi thế sẵn có để tập trung phát triển du lịch và dịch vụ, với mục tiêu nâng cao du lịch văn hóa tâm linh làm trọng tâm.
Mặc dù có tiềm năng lớn, hoạt động du lịch văn hóa tâm linh tại thị xã Chí Linh vẫn chưa phát triển tương xứng Tình hình kinh doanh du lịch và dịch vụ đang gặp nhiều khó khăn do nguồn lực đầu tư hạ tầng và sản phẩm du lịch còn hạn chế Sự cạnh tranh giữa các điểm du lịch ngày càng gia tăng, trong khi chất lượng dịch vụ chưa được cải thiện đáng kể Do đó, nghiên cứu thực trạng và phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển du lịch văn hóa tâm linh là rất cần thiết, nhằm đề xuất các giải pháp phù hợp để thúc đẩy hoạt động này.
Dựa trên thực tiễn, tôi đã tiến hành nghiên cứu đề tài: “Phát triển du lịch văn hóa tâm linh tại thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương”.
Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu chung
Nghiên cứu sự phát triển của du lịch văn hóa tâm linh tại thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương, nhằm đưa ra các kiến nghị và giải pháp thiết thực Mục tiêu là nâng cao vị thế của du lịch văn hóa tâm linh, biến nó thành một trong những yếu tố kinh tế quan trọng trong cơ cấu kinh tế của thị xã Chí Linh.
Mục tiêu cụ thể
- Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển du lịch văn hóa tâm linh
Từ ngày 01/03/2019, thị xã Chí Linh chính thức trở thành Thành phố Chí Linh, đánh dấu sự kiện quan trọng khi đây là thành phố thứ hai của tỉnh Hải Dương, theo Nghị quyết số 623/NQ-UBTVQH của Ủy ban Thường vụ Quốc hội Lễ công bố Nghị quyết diễn ra vào ngày 20/04/2019 tại Quảng trường Sao Đỏ Tuy nhiên, trong báo cáo này, tên gọi Thị xã Chí Linh vẫn được giữ nguyên.
- Đánh giá thực trạng phát triển du lịch văn hóa tâm linh trên địa bàn Thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương
- Phân tích các yếu tố ảnh hưởng tới phát triển du lịch văn hóa tâm linh tại Thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương
- Đề xuất các định hướng và giải pháp chủ yếu nhằm phát triển du lịch văn hóa tâm linh tại Thị xã Chí Linh trong thời gian tới.
Các đóng góp của luận văn
Về lý luận
Luận văn này nhằm hệ thống hóa các vấn đề lý luận liên quan đến du lịch văn hóa tâm linh, đồng thời tổng hợp và trình bày những quan điểm cũng như khái niệm về loại hình du lịch đặc biệt này.
Ngoài ra, nghiên cứu cũng chỉ ra đặc điểm, nội dung, vai trò, những yếu tố ảnh hưởng đến phát triển du lịch văn hóa tâm linh.
Về thực tiễn
Bài viết này tổng hợp kinh nghiệm phát triển du lịch văn hóa tâm linh từ một số quốc gia và địa phương, nhằm nâng cao tiềm năng du lịch văn hóa tâm linh tại thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương Đánh giá thực trạng phát triển du lịch văn hóa tâm linh tại đây, bài viết phân tích các yếu tố ảnh hưởng, đồng thời chỉ ra điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức trong phát triển lĩnh vực này Từ đó, đề xuất các định hướng và giải pháp cụ thể để thúc đẩy du lịch văn hóa tâm linh tại thị xã Chí Linh trong tương lai.
Luận văn đề xuất được hệ thống giải pháp khả thi cho phát triển du lịch văn hóa tâm linh tại địa phương.
Cơ sở lý luận và thực tiễn phát triển du lịch văn hóa tâm linh
Cơ sở lý luận
Theo Tổ chức du lịch Thế giới (UNWTO), du lịch bao gồm tất cả các hoạt động của những người du hành tạm trú với mục đích tham quan, khám phá, trải nghiệm, nghỉ ngơi, giải trí và thư giãn Hoạt động du lịch diễn ra liên tục trong thời gian không quá một năm và ở môi trường khác với nơi cư trú, đồng thời không nhằm mục đích kiếm tiền Định nghĩa này nhấn mạnh vào các hoạt động của khách du lịch, bao gồm du hành, tạm trú và các trải nghiệm khác, không có yếu tố kinh tế.
Theo Luật Du lịch 2017, du lịch được định nghĩa là các hoạt động liên quan đến chuyến đi của con người ra ngoài nơi cư trú thường xuyên trong một khoảng thời gian nhất định.
01 năm liên tục nhằm đáp ứng nhu cầu tham quan, nghỉ dưỡng, giải trí, tìm hiểu, khám phá tài nguyên du lịch hoặc kết hợp với mục đích khác’’
Du lịch được định nghĩa bởi Từ điển Bách khoa toàn thư Việt Nam dưới hai khía cạnh chính Thứ nhất, du lịch là hoạt động nghỉ ngơi và giải trí của con người ngoài nơi cư trú, nhằm tham quan các danh lam thắng cảnh, di tích lịch sử và công trình văn hóa nghệ thuật Thứ hai, du lịch không chỉ là một ngành kinh doanh hiệu quả mà còn góp phần nâng cao hiểu biết về thiên nhiên và văn hóa dân tộc, từ đó thúc đẩy tình yêu nước và tình hữu nghị với người nước ngoài Về mặt kinh tế, du lịch được coi là lĩnh vực mang lại hiệu quả lớn, tương đương với hình thức xuất khẩu hàng hóa và dịch vụ tại chỗ.
Du lịch được định nghĩa qua hai khía cạnh chính: một là hoạt động đi du lịch của du khách, và hai là việc tổ chức và kinh doanh du lịch của các doanh nghiệp, cơ quan, tổ chức và cá nhân.
Theo "Giáo trình kinh tế du lịch" của Nguyễn Văn Đính và Trần Minh Hòa (2006), du lịch được định nghĩa là ngành kinh doanh bao gồm tổ chức và hướng dẫn các hoạt động du lịch, sản xuất và trao đổi hàng hóa, dịch vụ nhằm đáp ứng nhu cầu đi lại, lưu trú, ăn uống, tham quan, giải trí và tìm hiểu của khách du lịch Các hoạt động này cần mang lại lợi ích kinh tế và chính trị - xã hội thiết thực cho quốc gia và doanh nghiệp trong lĩnh vực du lịch.
Trên thế giới có hơn 400 khái niệm về văn hóa với nhiều cách tiếp cận khác nhau Theo Trần Ngọc Thêm trong giáo trình “Cơ sở văn hóa Việt Nam” (1991), văn hóa được định nghĩa là một hệ thống hữu cơ các giá trị, bao gồm cả vật chất và tinh thần, tĩnh và động, vật thể và phi vật thể, do con người sáng tạo và tích lũy qua quá trình hoạt động thực tiễn, trong sự tương tác với môi trường tự nhiên và xã hội.
Năm 2002, UNESCO định nghĩa văn hóa là tập hợp các đặc trưng tâm hồn, vật chất, tri thức và xúc cảm của một xã hội hoặc nhóm người Định nghĩa này không chỉ bao gồm văn học và nghệ thuật mà còn phản ánh cách sống, phương thức chung sống, hệ thống giá trị, truyền thống và đức tin của cộng đồng.
Tâm linh được cấu thành từ hai chữ "tâm" và "linh" Theo từ điển Hán Việt của Thiền Chửu (1993), "tâm" có nghĩa là trái tim, biểu trưng cho thế giới nội tâm Trong khi đó, "linh" mang nhiều ý nghĩa, bao gồm sự linh hoạt và nhạy bén.
"Linh" trong ngữ cảnh thần linh và người chết thể hiện khía cạnh tâm linh, đồng thời cũng liên quan đến các ứng nghiệm và bói toán Theo Hoàng Phê (1975), tâm linh được hiểu là "tâm hồn, tinh thần" hoặc "khả năng biết trước một biến cố nào đó sẽ xảy ra", phản ánh quan niệm duy tâm trong văn hóa.
Tâm linh là niềm tin của con người vào sự linh thiêng, thể hiện qua khái niệm của Nguyễn Đăng Duy (1996) rằng “Tâm linh là cái linh thiêng cao cả trong cuộc sống đời thường, là niềm tin linh thiêng trong cuộc sống tín ngưỡng tôn giáo.” Niềm tin này được thể hiện qua các biểu tượng, hình ảnh và ý niệm, tạo nên sự thiêng liêng trong cuộc sống.
2.1.1.4 Du lịch văn hóa tâm linh
Khái niệm du lịch văn hóa tâm linh hay còn gọi là du lịch tâm linh được nhiều nhà nghiên cứu trong và ngoài nước đề cập đến
Du lịch tâm linh, theo nhà nghiên cứu Alex Norman, được định nghĩa là hoạt động mà du khách tìm kiếm lợi ích tinh thần thông qua việc thực hành các nghi lễ tôn giáo và tín ngưỡng.
Du lịch tâm linh tại Việt Nam, theo Nguyễn Văn Tuấn, là một loại hình du lịch văn hóa, tập trung vào yếu tố văn hóa tâm linh để đáp ứng nhu cầu tinh thần của con người Nó khai thác các giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể, liên quan đến lịch sử, đức tin, tôn giáo và tín ngưỡng, mang đến cho du khách những trải nghiệm thiêng liêng và cảm xúc sâu sắc trong hành trình khám phá.
Du lịch tâm linh có thể được xem như một biểu hiện của du lịch văn hóa, với các giá trị văn hóa tâm linh đóng vai trò cốt lõi trong việc hình thành hoạt động và sản phẩm du lịch Khi du khách trải nghiệm những giá trị này, họ sẽ phát triển những suy nghĩ tích cực, hướng đến sự cân bằng và phát triển tinh thần.
2.1.2 Đặc điểm của du lịch văn hóa tâm linh
Theo tác giả Nguyễn Văn Tuấn (2013), du lịch tâm linh ở Việt Nam có những đặc trưng sau:
Du lịch tâm linh tại Việt Nam gắn liền với các tôn giáo và đức tin, trong đó Phật giáo chiếm ưu thế với 90% tín đồ, bên cạnh các tôn giáo khác như Thiên Chúa giáo, Cao Đài và Hòa Hảo Triết lý phương Đông, giáo pháp và các giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể liên quan đến những công trình tôn giáo như chùa, tòa thánh và di tích văn hóa là những điểm đến chính của du lịch tâm linh ở Việt Nam.
Du lịch tâm linh ở Việt Nam không chỉ là hoạt động tham quan, mà còn là hành trình tri ân các anh hùng dân tộc và những bậc tiền bối có công với đất nước Hình thức du lịch này gắn liền với tín ngưỡng thờ cúng, thể hiện đạo lý uống nước nhớ nguồn, giúp du khách hiểu rõ hơn về cội nguồn dân tộc và giá trị văn hóa truyền thống.
Du lịch tâm linh ở Việt Nam gắn với tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên, dòng tộc, tri ân báo hiếu đối với các bậc sinh thành
Cơ sở thực tiễn
2.2.1.1 Phát triển du lịch văn hóa tâm linh tại Thái Lan
Thái Lan, vương quốc với Phật giáo là quốc giáo, có 95% dân số theo Phật giáo Nam Tông Tinh thần từ bi và hỷ xả của Phật giáo đã thấm nhuần vào tâm thức người dân, khiến đất nước này nổi tiếng với danh xưng "đất nước của những nụ cười" và "đất nước của tự do".
Thái Lan, được mệnh danh là "đất nước nụ cười," nổi tiếng toàn cầu như một thiên đường du lịch Ngành du lịch tại đây không chỉ thu hút du khách mà còn đóng góp khoảng 9% vào GDP, khẳng định vị thế là ngành kinh tế mũi nhọn của đất nước.
Một số kinh nghiệm phát triển du lịch của Thái Lan:
Thái Lan là một trong những quốc gia tiên phong trong việc thực hiện chính sách xuất nhập cảnh cho khách du lịch quốc tế, nhằm thu hút du khách và phát triển ngành du lịch.
Thái Lan đã đơn giản hóa thủ tục visa cho du khách quốc tế, cho phép công dân của 55 quốc gia và vùng lãnh thổ nhập cảnh mà không cần visa trong thời gian tối đa 30 ngày Đối với những du khách đến Thái Lan qua các điểm nhập cảnh biên giới, thời gian miễn visa là 15 ngày, ngoại trừ công dân Malaysia, những người được miễn visa du lịch nếu lưu trú không quá 30 ngày.
Thái Lan đã ký thỏa thuận miễn visa song phương với nhiều quốc gia như Brazil, Hàn Quốc, Peru, Argentina và Chile Những thỏa thuận này cho phép công dân của các nước này, bao gồm cả hộ chiếu ngoại giao và phổ thông, được miễn visa khi nhập cảnh vào Thái Lan với thời gian lưu trú không quá 90 ngày cho mỗi lần viếng thăm.
Chính sách thuế tại Thái Lan là một trong những yếu tố hấp dẫn du khách khi mua sắm Du khách có visa du lịch sẽ được hoàn thuế giá trị gia tăng (VAT) 7% cho hàng hóa mua tại các cửa hàng có biển hiệu "Hoàn thuế giá trị gia tăng cho khách du lịch" Ngoài ra, các điểm bán hàng thủ công địa phương cũng được miễn thuế VAT, và các công ty lữ hành có thu nhập dưới 600.000 baht cũng được hưởng ưu đãi miễn thuế này.
Thái Lan đã đầu tư mạnh mẽ vào cơ sở hạ tầng phục vụ du lịch, bao gồm các điểm du lịch và hệ thống giao thông công cộng Hệ thống đường xá tại đây được quy hoạch tổng thể và hoạt động ổn định, trong khi các tòa nhà và trung tâm thương mại phát triển dày đặc Hệ thống tàu điện trên cao và xe buýt kết nối rộng rãi các điểm du lịch trên toàn quốc, giúp du khách dễ dàng và nhanh chóng di chuyển.
Thái Lan luôn chú trọng phát triển chất lượng nguồn nhân lực trong ngành du lịch, với việc đào tạo chuyên môn bài bản cho các hướng dẫn viên Thông thường, một hướng dẫn viên người Thái có khả năng sử dụng ba ngoại ngữ Các dịch vụ như đăng ký visa, vé máy bay và khách sạn được cung cấp một cách chuyên nghiệp Năm 2003, Thái Lan đã thành lập trung tâm hỗ trợ nhân lực cho du lịch, hoạt động như một trung tâm tư vấn và hỗ trợ kỹ thuật nhằm nâng cao chất lượng đồng bộ của ngành du lịch quốc gia.
Chính phủ Thái Lan liên tục thúc đẩy quảng bá du lịch thông qua việc tổ chức các hội chợ du lịch, cung cấp nhiều ưu đãi hấp dẫn và mời gọi các đơn vị truyền thông quốc tế tham quan, nhằm thu hút du khách đến với đất nước này.
Tổng cục du lịch Thái Lan (Tourism Authority of Thailand - TAT) hiện có
Việc mở 27 văn phòng đại diện ở nước ngoài, bao gồm 6 văn phòng tại Châu Âu, 18 văn phòng tại Châu Á, 2 văn phòng tại Châu Mỹ và 1 văn phòng tại Châu Đại Dương, là một chiến lược quan trọng nhằm thúc đẩy du lịch Thái Lan tại các quốc gia này.
2.2.1.2 Phát triển du lịch văn hóa tâm linh tại Ấn Độ Ấn Độ là một trong những quốc gia cổ xưa nhất trên Thế giới, quê hương của đạo Phật và đạo Hindu nổi tiếng Chính vì vậy mà niềm tin tôn giáo đã thấm nhuần và trở thành một phong cách sống của người Ấn Ấn Độ có rất nhiều các di tích lịch sử, đền đài cổ xưa, thánh đường Hồi giáo, nhà thờ và những nơi thờ tự của các tín ngưỡng, và Ấn Độ trở là một trong những điểm đến hấp dẫn cho du lịch tâm linh Để du lịch tâm linh thu hút du khách, chính phủ Ấn Độ thiết lập các đường bay từ các thủ đô của các bang quan trọng đến thẳng các thánh địa Phật giáo, thêm các chuyến xe lửa độc lập dành cho du khách hành hương đến đất Phật
Trong những năm qua, Ấn Độ đã phát triển một hệ thống cơ sở hạ tầng lưu trú quốc tế, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của khách du lịch Hệ thống khách sạn đa dạng về giá cả và phân bố rộng rãi tại nhiều thành phố, mang đến nhiều lựa chọn cho du khách.
Năm 2017, Ấn Độ đã ra mắt 5 hãng hàng không giá rẻ, cung cấp hơn 100 tuyến bay được chính phủ hỗ trợ, nhằm kết nối các khu vực xa xôi và hẻo lánh.
2.2.2 Tình hình phát triển và kinh nghiệm phát triển du lịch văn hóa tâm linh ở một số địa phương của Việt Nam
2.2.2.1 Phát triển du lịch văn hóa tâm linh tại Ninh Bình
Ninh Bình là một điểm đến du lịch tiềm năng với nhiều cảnh quan tự nhiên tuyệt đẹp và di sản văn hóa độc đáo Nơi đây nổi bật với các địa điểm hấp dẫn như Khu văn hóa tâm linh chùa Bái Đính, Nhà thờ đá Phát Diệm, Khu di tích lịch sử văn hóa Cố đô Hoa Lư, Vườn Quốc gia Cúc Phương và Khu Tâm Cốc - Bích Động.
Trong những năm qua, du lịch tỉnh Ninh Bình đã phát triển mạnh mẽ nhờ sự chỉ đạo của các cấp, ngành và nỗ lực đầu tư của doanh nghiệp Các loại hình du lịch đa dạng như du lịch tâm linh, sinh thái và khu nghỉ dưỡng đã góp phần nâng cao vị thế của ngành du lịch Ninh Bình đang từng bước trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, đóng góp tích cực vào sự phát triển của tỉnh.
Phương pháp nghiên cứu
Đặc điểm địa bàn nghiên cứu
Hình 3.1 Bản đồ hành chính thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương
Nguồn: chilinhquetoi.com (2018) Thị xã Chí Linh nằm ở phía Đông Bắc tỉnh Hải Dương, cách trung tâm tỉnh 40 km
- Phía Bắc giáp tỉnh Bắc Giang
- Phía Nam giáp huyện Nam Sách và huyện Kinh Môn
- Phía Đông giáp huyện Đông Triều, Tỉnh Quảng Ninh
- Phía Tây và Tây Bắc giáp tỉnh Bắc Ninh
Thị xã Chí Linh nằm trong vùng kinh tế trọng điểm Hà Nội – Hải Phòng – Quảng Ninh
Tổng diện tích tự nhiên của toàn Thị xã là 28.202 ha
Chí Linh có vị trí địa lý thuận lợi cho phát triển kinh tế, với nhiều tuyến đường giao thông quan trọng như Quốc lộ 18 kết nối Hà Nội và Quảng Ninh.
Quốc lộ 183 kết nối Quốc lộ 18 với Quốc lộ 5, trong khi Quốc lộ 37 đóng vai trò là vành đai chiến lược, nối trung tâm thị xã với thành phố Hải Dương, kết nối Quốc lộ 5 với Chí Linh và Bắc Giang.
Chí Linh có địa hình bán sơn địa đa dạng với sự kết hợp giữa đồi núi và đồng bằng Khu vực này có diện tích lớn, với địa hình dốc bậc thang từ Bắc xuống Nam, và được chia thành ba tiểu vùng chính.
Vùng núi cao thuộc cánh cung Đông Triều nằm ở phía Bắc Thị xã, bao gồm các xã Hoàng Tân, Hoàng Tiến, Hoàng Hoa Thám, Lê Lợi và một phần phường Cộng Hòa Nơi đây có dãy núi cao nhất là Dây Diều với độ cao 618m và Đèo Trê cao 533m, trong khi phần lớn địa hình ở độ cao từ 200 đến 300m so với mực nước biển, chủ yếu được hình thành từ trầm tích.
Vùng giữa Thị xã dọc theo Quốc lộ 18 là khu đồi bát úp với độ cao trung bình từ 50 – 60 m và độ dốc 10 – 15 độ, thích hợp cho phát triển kinh tế nông lâm nghiệp theo mô hình vườn đồi Khu vực này còn có nhiều thung lũng rộng, nơi chủ yếu trồng lúa màu.
Vùng đồng bằng phù sa phía Nam Quốc lộ 18 bao gồm các xã Cổ Thành, Nhân Huệ, phường Văn An, Chí Minh, Đồng Lạc, và Tân Dân, có địa hình tương đối bằng phẳng và thấp trũng dần về phía Nam Đất đai nơi đây chủ yếu hình thành từ sự bồi đắp phù sa của sông Kinh Thầy, với nhiều bãi ngoài đê thích hợp cho việc trồng rau màu ngắn ngày.
Thị xã Chí Linh, nằm gần chí tuyến Bắc trong vành đai nhiệt đới Bắc bán cầu, có khí hậu nhiệt đới gió mùa với hai mùa rõ rệt Mùa nắng, kéo dài từ tháng 4 đến tháng 10, thường có mưa nhiều, trong khi mùa lạnh từ tháng 11 đến tháng 3 năm sau lại có lượng mưa ít hơn.
- Nhiệt độ trung bình năm khoảng 22 - 23 0 C, nhiệt độ cao nhất vào khoảng
36 - 38 0 C vào các tháng 6, 7; nhiệt độ thấp nhất từ 10 - 12 0 C vào tháng 1, 2
Lượng mưa trung bình hàng năm tại khu vực này là 1.463 mm, thấp hơn một chút so với chỉ số trung bình của tỉnh Hải Dương Tuy nhiên, lượng mưa không phân bố đều trong các tháng, với khoảng 80% tổng lượng mưa rơi vào các tháng 6, 7, 8 và 9 Điều này dẫn đến hiện tượng xói mòn, rửa trôi và úng lụt cục bộ trong mùa mưa, trong khi mùa khô lại gặp tình trạng khô hạn, ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp.
- Tổng tích ôn khoảng 8.200 0 C, độ ẩm không khí 81,6% Đây là điều kiện quan trọng đảm bảo gieo trồng 2 - 3 vụ cây ngắn ngày/ năm, đối với rau có thể 4
- 6 vụ/ năm ở đất chuyên rau
Do cấu tạo địa hình nên khí hậu của vùng được chia làm 2 tiểu vùng:
Tiểu vùng phía Bắc quốc lộ 18 có địa hình núi thấp và đồi bát úp, với khí hậu bán sơn địa đặc trưng Vào mùa đông, khu vực này thường xuyên xuất hiện sương muối và sương mù, tạo nên cảnh quan thơ mộng và độc đáo.
Tiểu vùng phía Nam quốc lộ 18 có khí hậu đồng bằng tương tự như các vùng khác trong tỉnh, tuy nhiên, nhờ vào vị trí địa lý và cấu trúc địa hình, nhiệt độ ở đây thấp hơn trong cả hai mùa.
Bảng 3.1 Đặc điểm khí hậu, thời tiết thị xã Chí Linh
Yếu tố Cả năm Ghi chú
Lấy theo số liệu nhiều năm của trạm Hải Dương
2 Lượng mưa trung bình (mm) 1.463
Nguồn: Tổng cục khí tượng thuỷ văn (2018)
3.1.2 Đặc điểm kinh tế - xã hội
3.1.2.1 Lĩnh vực kinh tế a) Cơ cấu kinh tế
Trong những năm gần đây, thị xã Chí Linh đã đạt được tốc độ tăng trưởng kinh tế ấn tượng, với mức tăng trưởng bình quân khoảng 9% vào năm 2018 Cơ cấu kinh tế tại đây đã chuyển dịch theo đúng định hướng, tập trung vào các lĩnh vực dịch vụ, công nghiệp và tiểu thủ công nghiệp, cùng với nông nghiệp Tổng giá trị sản phẩm của thị xã trong năm 2018 đạt 11.613 tỷ đồng.
Bảng 3.2 Giá trị sản xuất các ngành kinh tế thị xã Chí Linh năm 2018
Ngành Giá trị (tỷ đồng) So với năm 2017
Ngành Thương mại – dịch vụ 11.600 Tăng 8,8%
Ngành Công nghiệp – xây dựng 2.923 Tăng 7,8%
Ngành Nông lâm – thủy sản 2.108 Tăng 4,3%
Theo báo cáo của Phòng thống kê thị xã Chí Linh (2019), các loại hình dịch vụ tại địa phương phát triển nhanh chóng và đa dạng, đáp ứng tốt nhu cầu sản xuất, kinh doanh của người dân Sự chuyển dịch cơ cấu các ngành kinh tế đô thị theo hướng hiện đại đã thúc đẩy sự phát triển kinh tế thị xã, với tổng thu ngân sách hàng năm đạt và vượt dự toán tỉnh giao Cụ thể, tổng thu ngân sách thị xã năm 2017 đạt 713,4 tỷ đồng, gấp 3,4 lần so với dự toán và năm trước.
Hoạt động thương mại – dịch vụ trên địa bàn đang phát triển mạnh mẽ với thị trường hàng hóa đa dạng về chủng loại, mẫu mã và chất lượng sản phẩm được nâng cao Nguồn cung ứng phong phú đáp ứng nhu cầu tiêu dùng của người dân, trong khi các hoạt động xúc tiến thương mại, khuyến mại và giảm giá tại các trung tâm thương mại, siêu thị diễn ra thường xuyên, góp phần kích cầu tiêu dùng Việc tăng cường liên kết và hợp tác với các địa phương trong nước cũng giúp phát triển thương mại, dịch vụ, thúc đẩy lưu thông hàng hóa Sản xuất và kinh doanh trong một số ngành thương mại, dịch vụ tiếp tục phát triển nhanh chóng cả về số lượng và chất lượng, đáp ứng tốt hơn nhu cầu của người tiêu dùng.
Công tác quảng bá và xúc tiến du lịch tâm linh đã thu hút sự quan tâm từ các cấp, ngành, giúp lượng khách du lịch đến địa phương năm 2018 đạt 2,1 triệu lượt, tăng 10% so với năm 2017 Điều này góp phần làm tổng doanh số bán lẻ hàng hóa và dịch vụ thương mại năm 2018 đạt 4.061 tỷ đồng, tăng 16,63% so với năm 2016.
Mạng lưới thương mại – dịch vụ tại thị xã Chí Linh đã có sự phát triển mạnh mẽ trong nhiều lĩnh vực, với hệ thống siêu thị và trung tâm thương mại ngày càng hiện đại Các chợ được nâng cấp và dịch vụ vận tải, du lịch cũng trở nên đa dạng hơn Thị xã đang thực hiện quy hoạch và đầu tư vào hệ thống chợ, siêu thị, trung tâm thương mại tài chính và ngân hàng, đồng thời nâng cấp các trung tâm thương mại và chợ truyền thống Ngoài ra, thị xã còn xây dựng mạng lưới chợ nông thôn với sự tham gia của nhiều thành phần kinh tế Đặc biệt, Chí Linh chú trọng khai thác tiềm năng du lịch, đặc biệt là các sản phẩm du lịch lễ hội Côn Sơn – Kiếp Bạc, du lịch tâm linh, nghỉ dưỡng và sinh thái.
3.1.2.2 Lĩnh vực xã hội a) Văn hóa, thông tin
Phương pháp nghiên cứu
Thông tin thứ cấp liên quan đến phát triển du lịch văn hóa tâm linh bao gồm lý luận, tình hình phát triển tại một số quốc gia và địa phương ở Việt Nam Bài viết cũng đề cập đến đặc điểm tự nhiên, kinh tế, xã hội của thị xã Chí Linh Dữ liệu được thu thập từ sách, giáo trình, luận án, báo cáo tổng kết và các trang web liên quan Chi tiết cụ thể được trình bày trong bảng 3.3.
Bảng 3.3 Thông tin và nguồn thu thập thông tin thứ cấp
Thông tin/ số liệu Nguồn thông tin
1, Các vấn đề lý luận có liên quan đến phát triển du lịch văn hóa tâm linh
Sách báo, giáo trình, cùng với các bài luận án và luận văn có liên quan, có thể tìm thấy tại thư viện Học viện Nông Nghiệp Việt Nam, thư viện Khoa Kinh tế và Phát triển Nông thôn, cũng như trên internet.
2, Thông tin về tình hình phát triển du lịch văn hóa tâm linh ở một số nước trên thế giới và một số địa phương ở Việt Nam
Các số liệu thống kê, các báo cáo trên Website
3, Thông tin về đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội của thị xã Chí Linh
Cổng thông tin Thị xã Chí Linh, báo cáo tổng kết của các phòng ban trong UBND thị xã Chí Linh
4, Các thông tin về phát triển du lịch văn hóa tâm linh trên địa bàn thị xã Chí Linh
Các dự án, đề án, báo cáo của thị xã
3.2.1.2 Thông tin sơ cấp a) Chọn địa điểm khảo sát
Thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương, nổi bật với nhiều điểm du lịch văn hóa tâm linh hấp dẫn, trong đó có bốn địa điểm đặc trưng: Khu di tích Quốc gia đặc biệt Côn Sơn - Kiếp Bạc, Đền thờ thầy giáo Chu Văn An, Chùa Thanh Mai và Khu di tích đền Cao Các tài nguyên này đang được khai thác phục vụ du lịch và nhận được sự quan tâm từ chính quyền địa phương cũng như du khách Đối tượng khảo sát của đề tài bao gồm người dân tại các di tích, khách du lịch, cán bộ du lịch thị xã Chí Linh và tỉnh Hải Dương, cùng một số doanh nghiệp du lịch, thông qua bộ câu hỏi và phỏng vấn sâu để thu thập thông tin chi tiết.
Bảng 3.4 Đối tượng và phương pháp khảo sát
STT Đối tượng Số lượng
1 Người dân trên địa bàn di tích điều tra
Phỏng vấn thông qua bộ câu hỏi Thảo luận
Các vấn đề có liên quan đến phát triển du lịch văn hóa tâm linh
Các thuận lợi, khó khăn trong phát triển du lịch văn hóa tâm linh trên địa bàn thị xã Chí Linh
Các mong muốn, đề xuất, kiến nghị nhằm phát triển du lịch văn hóa tâm linh tại Chí Linh trong thời gian tới
2 Khách du lịch 60 Phỏng vấn thông qua bộ câu hỏi Thảo luận
3 Cán bộ du lịch thị xã Chí Linh
1 Phỏng vấn sâu Các thông tin chung: tên, chức vụ Đánh giá về hoạt động du lịch hóa tâm linh tại thị xã Chí Linh
Du lịch văn hóa tâm linh tại thị xã Chí Linh đang đối mặt với nhiều yếu tố thuận lợi và khó khăn Để phát triển lĩnh vực này, cần xác định định hướng rõ ràng, cùng với những mong muốn và đề xuất cụ thể Các kiến nghị nhằm nâng cao trải nghiệm du khách và bảo tồn giá trị văn hóa tâm linh sẽ là chìa khóa cho sự phát triển bền vững của du lịch tại địa phương.
4 Cán bộ Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Hải Dương
5 Cán bộ Ban quản lý di tích Chí Linh
4 Phỏng vấn sâu Các thông tin chung
Phát triển du lịch văn hóa tâm linh tại Chí Linh đang gặp nhiều thách thức cần được giải quyết Để thúc đẩy sự phát triển bền vững của loại hình du lịch này, cần đưa ra các đề xuất và kiến nghị cụ thể Việc nâng cao chất lượng dịch vụ, bảo tồn di sản văn hóa, và tăng cường quảng bá hình ảnh du lịch văn hóa tâm linh sẽ là những yếu tố quan trọng trong chiến lược phát triển du lịch tại Chí Linh trong thời gian tới.
3.2.2.1 Phương pháp thống kê mô tả
Bằng cách thu thập và phân tích các số liệu, chúng ta sử dụng các chỉ tiêu như số bình quân, số tương đối và số tuyệt đối để đánh giá kết quả hoạt động du lịch qua các năm Những chỉ tiêu này bao gồm số lượng khách du lịch, doanh thu từ ngành du lịch, cũng như trang thiết bị và cơ sở vật chất phục vụ cho du lịch.
Phương pháp này được áp dụng để so sánh ảnh hưởng của các yếu tố đến sự phát triển du lịch văn hóa tâm linh Bằng cách đối chiếu các chỉ tiêu, chúng ta có thể xác định xu hướng, mức độ biến động và đánh giá kết quả phát triển du lịch văn hóa tâm linh theo không gian và thời gian.
3.2.2.3 Phương pháp phân tích SWOT
Phương pháp này giúp xác định điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức trong phát triển du lịch văn hóa tâm linh tại thị xã Chí Linh, từ đó đề xuất các phương hướng và giải pháp phù hợp cho sự phát triển bền vững của ngành du lịch văn hóa tâm linh ở địa phương.
Bảng 3.5 Bảng phân tích SWOT
Thị xã Chí Linh sở hữu nhiều lợi thế nổi bật cho sự phát triển du lịch văn hóa tâm linh Các yếu tố tích cực và tác nhân bên trong như di sản văn hóa phong phú, cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp và sự đa dạng trong các lễ hội tâm linh đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc thu hút du khách Những yếu tố này không chỉ nâng cao giá trị du lịch mà còn góp phần bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của địa phương.
+ Cần được duy trì, sử dụng làm nền tảng, đòn bẩy
+ Tác nhân bên trong mang tính tiêu cực hoặc gây khó khăn cho phát triển du lịch văn hóa tâm linh thị xã Chí Linh
+ Cần được sửa chữa, thay thế hoặc chấm dứt
+ Tác nhân bên ngoài mang tính tích cực hoặc có lợi đối với phát triển du lịch văn hóa tâm linh thị xã Chí Linh
+ Cần được tận dụng, ưu tiên, nắm bắt kịp thời, xây dựng và phát triển trên những cơ hội này
+ Những tác nhân bên ngoài mang tính tiêu cực hoặc gây khó khăn đối với phát triển du lịch văn hóa tâm linh thị xã Chí Linh
+ Cần đưa nguy cơ này vào những kế hoạch nhằm đề ra phương án phòng bị, giải quyết và quản lý
3.2.3 Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu
3.2.3.1 Nhóm chỉ tiêu thực trạng phát triển du lịch văn hóa tâm linh
- Tổng kinh phí đầu tư cho các công trình tại các di tích
- Số lượng cơ sở kinh doanh dịch vụ ăn uống trên địa bàn
- Số lượng cơ sở lưu trú trên địa bàn
- Phân loại cơ sở lưu trú
- Số lao động du lịch
- Cơ cấu lao động du lịch
- Số lượng phương tiện vận chuyển hành khách
- Cơ cấu phương tiện vận chuyển hành khách
Đánh giá mức độ hài lòng của khách du lịch về chất lượng cơ sở hạ tầng và dịch vụ du lịch được thực hiện thông qua 5 cấp độ: 1- Rất tốt, 2- Tốt, 3- Trung bình, 4- Không tốt, và 5- Rất không tốt.
Đánh giá mức độ hài lòng của khách du lịch về chất lượng dịch vụ du lịch được thực hiện thông qua 5 cấp độ: 1- Rất tốt, 2- Tốt, 3- Trung bình, 4- Không tốt, và 5- Rất không tốt Việc phân loại này giúp xác định rõ ràng cảm nhận của khách hàng về dịch vụ, từ đó cải thiện và nâng cao trải nghiệm du lịch.
Đánh giá mức độ hài lòng của khách du lịch về giá cả dịch vụ du lịch được phân thành 5 cấp độ: 1- Rất hợp lý, 2- Hợp lý, 3- Trung bình, 4- Không hợp lý, và 5- Rất không hợp lý Những cấp độ này giúp xác định mức độ chấp nhận của khách hàng đối với giá dịch vụ, từ đó cải thiện chất lượng và tăng cường sự hài lòng của du khách.
Đánh giá mức độ hài lòng của khách du lịch về chất lượng lao động du lịch được thực hiện thông qua 5 cấp độ: 1 - Rất tốt, 2 - Tốt, 3 - Trung bình, 4 - Không tốt, và 5 - Rất không tốt.
- Số lượng, quy mô các kiên kết
- Chất lượng các liên kết
3.2.3.2 Nhóm chỉ tiêu về kết quả phát triển du lịch văn hóa tâm linh
- Số lượng khách du lịch
- Tổng mức bán lẻ hàng hóa
- Doanh thu dịch vụ lưu trú và ăn uống
3.2.3.3 Nhóm chỉ tiêu về những yếu tố ảnh hưởng đến phát triển du lịch văn hóa tâm linh
- Các văn bản chính sách liên quan đến phát triển du lịch văn hóa tâm linh
- Các lớp đào tạo nghiệp vụ du lịch
- Tổng nguồn vốn đầu tư
- Số lượng và nguồn thông tin du lịch hóa tâm linh
- Cơ cấu kinh tế thị xã
- Tỷ trọng khách du lịch biết đến thông tin về các điểm du lịch
- Số lượng và nguồn thông tin du lịch
