Phần mở đầu
Lý do tiến hành nghiên cứu
Người dân Việt Nam đang tích cực hưởng ứng xu hướng hội nhập và làn sóng công nghệ Theo Cục Thương mại Điện tử và Kinh tế số thuộc Bộ Công Thương, sự phát triển này cho thấy sự chuyển mình mạnh mẽ trong cách tiếp cận công nghệ của người dân.
Trong những năm qua, Việt Nam đã ghi nhận sự tăng trưởng mạnh mẽ trong việc sử dụng internet và mua sắm trực tuyến Năm 2020, khoảng 49,3 triệu người tiêu dùng tham gia mua sắm trực tuyến, với giá trị trung bình mỗi người đạt khoảng 240 USD Tỷ lệ người dùng internet tham gia mua sắm trực tuyến đã tăng từ 77% năm 2019 lên 88% năm 2020 Thương mại điện tử đang trở thành một thị trường tiềm năng với tốc độ tăng trưởng nhanh, nhờ vào sự tiện lợi và đa dạng mà nó mang lại Cuộc Cách mạng 4.0 đã giúp người tiêu dùng tiếp cận hình thức mua sắm này dễ dàng hơn, với sự phổ biến của internet và smartphone, cũng như sự phát triển của ngân hàng số Người tiêu dùng có thể mua sắm mọi lúc, mọi nơi chỉ với một thiết bị kết nối mạng, và họ cũng rất hưởng ứng các chiến dịch ưu đãi hấp dẫn hơn so với phương thức mua sắm truyền thống.
Thị trường thương mại điện tử (TMĐT) Việt Nam chủ yếu bị chi phối bởi các doanh nghiệp nước ngoài, với hơn 90% thị phần thuộc về các sàn quốc tế tính đến năm 2021, trong khi các sàn nội địa chỉ chiếm dưới 10% Nhiều sàn TMĐT nội địa, như Tiki, đã bị mua lại hoặc nắm giữ cổ phần chi phối bởi các công ty nước ngoài, cụ thể là Tiki có 90,5% cổ phần thuộc về doanh nghiệp Singapore Tương tự, Sendo, sau 8 năm hoạt động, đã có hơn 65% vốn đầu tư đến từ nước ngoài vào năm 2020.
Trong những năm gần đây, thị trường thương mại điện tử tại Việt Nam đã thu hút nhiều nhà đầu tư, nhưng cuộc cạnh tranh chủ yếu diễn ra giữa hai ông lớn nước ngoài là Shopee và Lazada Điều này dẫn đến việc các sàn giao dịch nội địa gặp khó khăn trong việc chiếm lĩnh thị trường, với vị trí ngày càng hạn chế.
1.1.2 Một số sàn TMĐT nổi bật đang hoạt động tại Việt Nam
Shopee, sàn thương mại điện tử hàng đầu từ Singapore, đang dẫn đầu tại Việt Nam nhờ vào sự đa dạng hàng hóa và các chương trình ưu đãi hấp dẫn Với khẩu hiệu “Mua tất ở Shopee”, nền tảng này thu hút một lượng lớn khách hàng và trở thành cái tên quen thuộc trong lòng người tiêu dùng.
Lazada là nền tảng thương mại điện tử đa dạng sản phẩm, đáp ứng nhu cầu phong phú của người tiêu dùng Hiện tại, Lazada thuộc sở hữu của tập đoàn Alibaba từ Trung Quốc và xếp sau Shopee trên thị trường Với slogan mới “Go Where Your Hearts” (nhịp tim dẫn bước) và diện mạo mới, Lazada đang từng bước khẳng định vị thế của mình trong lĩnh vực mua sắm trực tuyến.
Tiki, viết tắt của "Tiết Kiệm" và "Tìm Kiếm", là một sàn thương mại điện tử nổi bật tại Việt Nam, với mục tiêu trở thành ứng dụng mua sắm quen thuộc cho người tiêu dùng Bắt đầu chỉ với việc bán sách, Tiki đã không ngừng mở rộng thị trường và đa dạng hóa sản phẩm để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của khách hàng.
- Sendo: là trang mua sắm trực tuyến được phát triển bởi tập đoàn FPT Với slogan
Sendo, được mệnh danh là "chợ của người Việt", là một nền tảng thương mại điện tử kết nối rõ ràng giữa người mua và người bán trên toàn quốc, thực hiện hóa câu nói "trăm người bán-vạn người mua".
1.1.3 Lý do chọn đề tài
1.1.3.1 Giới thiệu về sàn Shopee
Shopee, sàn thương mại điện tử ra đời năm 2015 tại Singapore bởi tập đoàn SEA với 70% vốn từ Trung Quốc, cung cấp đa dạng mặt hàng như thời trang, thiết bị điện tử, và sức khỏe Hoạt động theo mô hình B2C kết hợp C2C, Shopee hiện có mặt tại nhiều quốc gia Đông Nam Á như Singapore, Malaysia, Thái Lan, Đài Loan, Indonesia, Việt Nam, và Philippines Logo của Shopee, hình ảnh chiếc túi xách màu cam nổi bật, gợi nhớ đến việc mua sắm, trong khi tên thương hiệu “Shopee” được lấy cảm hứng từ từ “Shopping” trong tiếng Anh, mang lại cảm giác thân thiện và vui tươi Thông điệp mà Shopee muốn gửi gắm là: bất cứ khi nào bạn muốn mua sắm, hãy đến với Shopee.
Thành lập vào năm 2015 và gia nhập thị trường Việt Nam vào năm 2016, Shopee đã nhanh chóng vượt qua các đối thủ như Lazada, Tiki và Sendo nhờ vào chiến lược phát triển hiệu quả Hiện tại, Shopee chiếm 2/3 thị phần ngành thương mại điện tử tại Việt Nam và được người dùng đánh giá cao, đứng đầu trong bảng xếp hạng ngành TMĐT Việt Nam theo iprice.vn.
Hiện tại, Shopee cung cấp dịch vụ:
-Kết hợp các nền tảng giao đồ ăn như NOW, …
Hình thức sử dụng: qua website, qua ứng dụng/app
-Thanh toán khi nhận hàng
-Thanh toán qua ngân hàng số
-Thanh toán qua các ứng dụng thanh toán liên kết Shopeepay
Lazada là nền tảng thương mại điện tử thuộc Lazada Group, một công ty tư nhân của Đức được thành lập bởi Rocket Internet vào năm 2011 Vào tháng 4 năm 2016, Tập đoàn Alibaba đã mua lại Lazada Group, với mục tiêu phát triển và mở rộng thị trường Đông Nam Á, bao gồm Indonesia, Philippines, Singapore, Thái Lan, Malaysia và Việt Nam.
Với mạng lưới thanh toán và logistics lớn nhất khu vực, Lazada, được Tập đoàn Alibaba hỗ trợ, đã trở thành một phần thiết yếu trong cuộc sống hàng ngày của người tiêu dùng Đông Nam Á Kể từ năm 2016, nhờ vào hạ tầng công nghệ mạnh mẽ từ Alibaba, Lazada đã khẳng định vị thế là nền tảng thương mại điện tử chiến lược tại khu vực này Đến năm 2030, Lazada đặt mục tiêu phục vụ 300 triệu khách hàng trên toàn Đông Nam Á, với sứ mệnh tạo ra một hệ sinh thái giúp mọi người dễ dàng kinh doanh ở bất kỳ đâu, nâng cao trải nghiệm mua sắm và thúc đẩy sự phát triển thương mại và công nghệ tại Đông Nam Á.
Lazada Việt Nam, được thành lập vào tháng 3 năm 2012, đã nhanh chóng trở thành một trong những nền tảng thương mại điện tử hàng đầu tại Việt Nam.
Vào tháng 1 năm 2016, Lazada Việt Nam thông báo đang hợp tác với hơn 3.000 nhà cung cấp và cung cấp 500.000 sản phẩm đa dạng Đến nay, Lazada vẫn giữ vị trí trong top 3 sàn thương mại điện tử có lượng truy cập lớn nhất tại Việt Nam, với 18,5 triệu lượt truy cập mỗi tháng, theo báo cáo thương mại điện tử quý II/2020 của iPrice.
Hoạt động theo mô hình B2B, chúng tôi đang thiết lập một tiêu chuẩn mới cho ngành thương mại điện tử tại Việt Nam thông qua "mô hình 3-Easy": Dễ dàng mua sắm, Dễ dàng buôn bán và Dễ dàng vận chuyển.
Hiện tại, Lazada cung cấp dịch vụ:
Người dùng sử dụng thông qua: website và app Lazada
-Thanh toán khi nhận hàng
-Thanh toán qua ngân hàng số
-Thanh toán qua các ứng dụng thanh toán liên kết Zalopay, ví Momo, Viettel money.
Xác định vấn đề nghiên cứu
Dựa trên những vấn đề đã nêu, có thể nhận thấy những thách thức trong hoạt động phát triển kinh doanh và cạnh tranh giữa hai sàn thương mại điện tử lớn nhất tại Việt Nam, từ đó nảy sinh nhiều câu hỏi quan trọng.
- Làm thế nào để Lazada/Shopee chiếm lĩnh được thị trường Việt Nam?
- Làm thế nào Lazada/Shopee luôn xuất hiện ở vị trí đầu tiên trong tâm trí khách hàng khi muốn mua sắm online?
- Shopee đã vượt qua Lazada bằng cách thức gì?
- Lazada đã vực dậy bằng cách gì?
Bài nghiên cứu "Phân tích năng lực cạnh tranh giữa Shopee và Lazada" tập trung vào việc xác định các yếu tố ảnh hưởng đến sự lựa chọn của người tiêu dùng trong việc sử dụng sàn thương mại điện tử (TMĐT) để mua sắm và kinh doanh Nghiên cứu này không chỉ đánh giá năng lực cạnh tranh của từng sàn TMĐT mà còn xác định các chiến lược thu hút và đáp ứng nhu cầu của khách hàng cho mỗi doanh nghiệp.
Mục tiêu nghiên cứu
- Xác định nhân tố ảnh hưởng đến quyết định chọn sử dụng ứng dụng mua sắm trực tuyến Shopee và Lazada của khách hàng cá nhân tại Hà Nội
- So sánh, đánh giá năng lực cạnh tranh giữa hai sàn Shopee và Lazada
- Đề xuất một số giải pháp hỗ trợ phát triển doanh nghiệp thương mại điện tử trong nước đang và sẽ tham gia vào thị trường.
Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Nghiên cứu này tập trung vào việc tìm hiểu ý định sử dụng và tần suất mua sắm của khách hàng cá nhân trên các ứng dụng Shopee và Lazada, đồng thời phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định lựa chọn sử dụng của họ.
Nghiên cứu của Nielsen Việt Nam cho thấy 60% người mua sắm trực tuyến là nữ và 40% là nam, với độ tuổi từ 25-29 chiếm 55% Đối tượng này thường nhạy bén với công nghệ, có nguồn thu nhập riêng và đa số là người độc thân, giúp họ có sự tự do trong chi tiêu Nghiên cứu tập trung vào những người sống và làm việc tại các thành phố lớn, nhằm tăng tính chính xác trong việc sử dụng sàn thương mại điện tử, do nhu cầu cao và dịch vụ vận chuyển nhanh Do đó, đối tượng khảo sát được xác định là khách hàng cá nhân trong độ tuổi từ 20 đến 35, đã sử dụng cả Shopee và Lazada, và đang sinh sống hoặc làm việc tại Hà Nội.
Phạm vi nghiên cứu bao gồm việc thu thập và phân tích dữ liệu thứ cấp từ các bài báo, nghiên cứu khoa học và sách chuyên ngành trong lĩnh vực thương mại điện tử và công nghệ thông tin Đồng thời, dữ liệu sơ cấp được điều tra thông qua khảo sát trực tuyến trên các nền tảng mạng xã hội.
- Không gian: Hà Nội, Việt Nam
- Thời gian: Từ ngày 1 tháng 4 năm 2022 đến 1 tháng 6 năm 2022.
Lý thuyết về năng lực cạnh tranh
1.5.1 Lý thuyết đánh giá năng lực cạnh tranh tổng thể của doanh nghiệp
Theo GS.TS Nguyễn Bách Khoa từ tạp chí khoa học thương mại, năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp được định nghĩa là sự tích hợp giữa khả năng và nguồn nội lực để duy trì và phát triển thị phần Lợi nhuận và việc xác định những điểm mạnh trong cạnh tranh sản phẩm so với đối thủ trên thị trường mục tiêu là rất quan trọng Để đánh giá năng lực cạnh tranh, thường áp dụng các tiêu chí như năng lực cạnh tranh nguồn và năng lực cạnh tranh thị trường.
1.5.1.1 Năng lực cạnh tranh nguồn
Trong Năng lực cạnh tranh nguồn hay năng lực cạnh tranh phi marketing gồm những nhân tố sau:
Năng lực tài chính là yếu tố quyết định trong hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, ảnh hưởng đến các hoạt động đầu tư như trang thiết bị, nguồn lực, cơ sở hạ tầng và sản xuất Sự phụ thuộc vào nguồn tài chính sẽ xác định khả năng phát triển và mở rộng của doanh nghiệp.
Năng lực quản trị và lãnh đạo là yếu tố thiết yếu trong mỗi tổ chức doanh nghiệp, giúp đề xuất phương hướng phát triển và nắm bắt tình hình cả nội bộ lẫn bên ngoài Một bộ phận quản trị vững mạnh sẽ đưa ra các chỉ đạo hợp lý, trong khi sự yếu kém trong hoạt động nội bộ có thể dẫn đến khó khăn trong kinh doanh.
Năng lực nguồn lực là yếu tố quyết định trong việc đánh giá khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp thương mại dịch vụ, trong đó nguồn nhân lực con người đóng vai trò quan trọng và không thể thiếu.
- Quy mô sản xuất: quy mô sản xuất biểu thị số lượng hàng hóa sản xuất và kỹ thuật sản xuất mà doanh nghiệp áp dụng
Cơ sở vật chất kỹ thuật, bao gồm trình độ kỹ thuật, công nghệ và máy móc, đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Trong kỷ nguyên 4.0, việc áp dụng công nghệ hiện đại không chỉ nâng cao chất lượng sản phẩm và dịch vụ mà còn đáp ứng tốt hơn nhu cầu của người tiêu dùng về giá thành và số lượng.
Hiệu quả R&D (Nghiên cứu và Phát triển) đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển sản phẩm và dịch vụ mới, cũng như cải tiến những sản phẩm hiện có Việc đa dạng hóa và nâng cấp sản phẩm không chỉ giúp tăng cường chất lượng mà còn nâng cao khả năng đáp ứng nhu cầu của khách hàng Do đó, hiệu suất R&D càng cao, hoạt động nghiên cứu và phát triển của doanh nghiệp sẽ càng trở nên hiệu quả hơn.
1.5.1.2 Năng lực cạnh tranh thị trường
Năng lực cạnh tranh thị trường hay còn gọi là năng lực cạnh tranh marketing được đánh giá dựa trên các nhân tố sau:
Chính sách sản phẩm là tập hợp các nguyên tắc và quy tắc hướng dẫn phát triển và đổi mới sản phẩm, nhằm hỗ trợ thực hiện các mục tiêu đã đề ra Nó bao gồm các giải pháp định hướng cho sự phát triển sản phẩm, đảm bảo sản phẩm luôn thích ứng với thị trường và đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng trong thời kỳ chiến lược đã xác định.
Chính sách giá là một trong những chiến lược marketing quan trọng của doanh nghiệp, bao gồm các quy trình xác định mức giá hợp lý cho sản phẩm và dịch vụ Giá cả không chỉ ảnh hưởng đến các bộ phận như cung cấp, sản xuất và tiếp thị mà còn tác động trực tiếp đến số lượng sản phẩm được tạo ra và lợi nhuận của doanh nghiệp.
Uy tín thương hiệu là mục tiêu hàng đầu của mọi doanh nghiệp, khi xây dựng một thương hiệu chuyên nghiệp và hiệu quả, doanh nghiệp sẽ gia tăng niềm tin của khách hàng Sự tin tưởng này không chỉ giúp tăng doanh số bán hàng mà còn nâng cao tỷ lệ mua lại sản phẩm Hơn nữa, việc sở hữu một thương hiệu uy tín cũng giúp giảm áp lực cạnh tranh trong cùng ngành.
Hiệu suất xúc tiến là một chiến lược quan trọng trong hoạt động truyền thông quảng cáo sản phẩm và dịch vụ Mục tiêu chính của xúc tiến là thúc đẩy doanh số bán hàng, nâng cao hiệu quả truyền thông và cải thiện hình ảnh thương hiệu Đồng thời, nó cũng gia tăng độ tin cậy của khách hàng, tạo tiền đề vững chắc cho việc định vị thương hiệu trên thị trường.
Truyền thông kinh doanh là phương pháp hiệu quả để phát triển thương hiệu và tiếp cận khách hàng Với định hướng tương tác đa chiều, nó giúp doanh nghiệp định hình khách hàng mục tiêu, từ đó gia tăng doanh thu bán hàng một cách bền vững.
Mạng marketing phân phối đóng vai trò quan trọng trong việc thỏa mãn nhu cầu của thị trường mục tiêu, đảm bảo sản phẩm có mặt đúng lúc và đúng nơi để phục vụ người tiêu dùng Phân phối không chỉ tăng cường khả năng bao phủ thị trường mà còn hỗ trợ sản phẩm thâm nhập hiệu quả vào thị trường Hơn nữa, nó giúp doanh nghiệp thiết lập liên kết chặt chẽ giữa hoạt động sản xuất và khách hàng trung gian, từ đó triển khai các hoạt động marketing nhằm đáp ứng tốt hơn nhu cầu thị trường Chính sách phân phối được thực hiện đúng cách, đúng thời điểm và nhắm đến mục tiêu khách hàng phù hợp sẽ mang lại lợi thế cạnh tranh cho doanh nghiệp.
1.5.2 Lý thuyết về mô hình lực lượng cạnh tranh của Micheal Porter
Mô hình cạnh tranh của Michael Porter phân tích 5 lực lượng cạnh tranh trong ngành công nghiệp, giúp xác định điểm mạnh và điểm yếu của ngành Mô hình này thường được sử dụng để đánh giá cấu trúc ngành, từ đó xác định chiến lược công ty và năng lực cạnh tranh của tổ chức Bên cạnh đó, mô hình của Porter có thể áp dụng cho mọi phân khúc kinh tế nhằm tìm kiếm lợi nhuận và tính hấp dẫn.
The model encompasses five key forces that shape industry competition: the degree of rivalry among existing competitors, the bargaining power of suppliers, the bargaining power of buyers, the threat posed by substitute products, and the threat of new entrants into the industry.
Hình 3 – Mô hình lý thuyết lựuc lượng cạnh tranh Porter
Các nhân tố trong mô hình năm lực lượng cạnh tranh của Porter được định nghĩa như sau:
Đối thủ cạnh tranh là các doanh nghiệp hoạt động trong cùng lĩnh vực sản phẩm và dịch vụ, phục vụ cho cùng một nhóm khách hàng mục tiêu Đây là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến mức độ cạnh tranh và lợi nhuận trong ngành Khi nhu cầu của khách hàng tăng cao, các doanh nghiệp buộc phải cạnh tranh mạnh mẽ hơn để thu hút và giữ chân khách hàng.
Mô hình 5 lực lượng cạnh tranh của Porter
Chiếm vị thế giữa các đối thủ cạnh tranh
Quyền thương lượng với Nhà cung cấp
Đề xuất mô hình nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu
Mô hình lực lượng cạnh tranh của Michael Porter là công cụ quan trọng để phân tích năng lực cạnh tranh giữa Shopee và Lazada, không chỉ tập trung vào người tiêu dùng mà còn cả người bán hàng Mô hình này giúp nhận diện các mối đe dọa từ sự thay thế và gia nhập ngành, đồng thời phân tích điểm mạnh, điểm yếu nội bộ cùng các yếu tố bên ngoài Qua đó, nó phản ánh sự đa dạng và phức tạp của môi trường kinh doanh, sự thay đổi liên tục của thị trường, cũng như sự cạnh tranh từ các đối thủ mới và cũ Việc hiểu rõ các áp lực cạnh tranh sẽ cung cấp cái nhìn tổng thể cho doanh nghiệp, từ đó giúp họ đưa ra chiến lược phù hợp.
Sự phát triển mạnh mẽ của ngành thương mại điện tử (TMĐT) trong những năm qua đã tạo ra một thị trường đầy tiềm năng, thu hút nhiều doanh nghiệp muốn tham gia Tại Việt Nam, các đối thủ nước ngoài với nguồn tài chính mạnh đang cạnh tranh gay gắt, khiến việc chiếm lĩnh thị phần trở nên khó khăn Để thành công, các thương hiệu cần hiểu rõ nhu cầu và tâm lý người tiêu dùng, từ đó đưa ra các chính sách và chiến lược hợp lý nhằm thỏa mãn nhu cầu của khách hàng và nâng cao thị phần.
Trong bối cảnh thị trường thương mại điện tử Việt Nam ngày càng cạnh tranh, với sự tham gia của nhiều thương hiệu trong và ngoài nước, quyền thương lượng với khách hàng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết Người tiêu dùng có khả năng chuyển đổi giữa các sàn giao dịch dễ dàng, khiến cho các thương hiệu cần chú trọng đến việc kiểm soát chất lượng sản phẩm Để gia tăng niềm tin và giữ chân khách hàng, các sàn TMĐT cần nghiên cứu và đề xuất những chính sách hợp lý nhằm bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng Việc này không chỉ giúp thu hút thêm người mua sắm mà còn củng cố vị thế thương hiệu trong lòng khách hàng.
Trong thị trường thương mại điện tử, các sàn thương mại giữ vai trò trung gian quan trọng giữa nhà cung cấp và khách hàng Nhà cung cấp có thể trực tiếp giới thiệu sản phẩm và quyết định giá cả, nhưng phải tuân thủ các quy tắc của sàn Mức độ kiểm soát ổn định từ sàn thương mại sẽ tạo điều kiện cho sự phát triển của cả hai bên, hướng tới mục tiêu đôi bên cùng có lợi Để đáp ứng nhu cầu người dùng và đảm bảo chất lượng, sàn thương mại cần duy trì một lượng nhà cung cấp đa dạng.
Chi phí chuyển đổi thấp là lý do chính khiến người tiêu dùng dễ dàng thay đổi giữa các thương hiệu Chẳng hạn, họ có thể chọn mua hàng từ Lazada hoặc các cửa hàng bán lẻ khác thay vì Shopee.
Sự đa dạng của sản phẩm thay thế và mức giá cạnh tranh cao đã làm gia tăng ảnh hưởng của các sản phẩm này đối với Shopee Tuy nhiên, thị trường vẫn còn mới mẻ, và thói quen tiêu dùng của người dùng vẫn nghiêng về việc sử dụng các sản phẩm và dịch vụ truyền thống.
Ngành thương mại điện tử (TMĐT) thu hút nhiều đối thủ tiềm năng nhờ vào sức hấp dẫn lớn và tỷ suất sinh lời cao, cùng với lượng khách hàng và nhà cung cấp đông đảo Tuy nhiên, rào cản gia nhập thị trường cũng không nhỏ, do chi phí kỹ thuật cao và vốn thương mại lớn, đặc biệt khi có những đối thủ mạnh về tài chính và nguồn lực Do đó, các đối thủ tiềm năng cần nghiên cứu kỹ lưỡng trước khi tham gia thị trường TMĐT Đối với các doanh nghiệp đang hoạt động, sự gia nhập của đối thủ mới không gây ra nhiều trở ngại cho việc chiếm lĩnh thị phần.
Quy trình nghiên cứu
Nghiên cứu được tiến hành qua hai giai đoạn: nghiên cứu sơ bộ và nghiên cứu chính thức
Bước 1: Xác định đề tài nghiên cứu “Phân tích năng lực cạnh tranh sàn thương mại điện tử Shopee và Lazada”
Bước 2: Xác định mục tiêu nghiên cứu
Bước 3: Phạm vi nghiên cứu: Cá nhân tiêu dùng từ 21 đến 35 tuổi sinh sống, làm việc tại 2 thành phố lớn Hà Nội và Tp Hồ Chí Minh
Bước 4: Thiết kế nghiên cứu
- Xác định mô hình nghiên cứu: Nghiên cứu, giải thích
- Sử dụng các giả thuyết, biến số
- Phương pháp thu thập dữ liệu: Thiết kế bảng hỏi, thu thập từ các nghiên cứu trước
- Phương pháp nghiên cứu: Sử dụng phương pháp thống kê
Bước 5: Tiến hành điều tra, phỏng vấn, thu thập dư liệu
Bước 6: Phân tích, giải thích dữ liệu
1.7.1 Giai đoạn nghiên cứu sơ bộ
Nghiên cứu sơ bộ được thực hiện thông qua phỏng vấn sâu với 10 người dùng ứng dụng mua sắm trực tuyến Shopee và Lazada, kết hợp với việc phát bảng hỏi thăm dò Kết quả nghiên cứu nhằm khám phá và điều chỉnh các biến trong mô hình nghiên cứu, đồng thời là cơ sở để thiết kế bảng câu hỏi cho nghiên cứu định lượng.
Bài phỏng vấn người dùng cá nhân được phát triển dựa trên lý thuyết, với các thang đo khái niệm nghiên cứu được điều chỉnh từ ngữ và nội dung để phù hợp với nhận thức của khách hàng tại Việt Nam Kết quả của nghiên cứu sơ bộ này là một bảng câu hỏi hoàn thiện, sẵn sàng cho nghiên cứu định lượng chính thức.
1.7.2 Giai đoạn nghiên cứu chính thức
Nghiên cứu định lượng được thực hiện trong giai đoạn chính thức thông qua bảng câu hỏi khảo sát Bảng câu hỏi này được gửi trực tuyến đến những cá nhân có hiểu biết về sàn thương mại điện tử và đang sinh sống hoặc làm việc tại Thành phố Hà Nội, dựa trên kích thước mẫu cần thiết cho nghiên cứu.
Phương pháp thu thập và xử lý số liệu
1.8.1 Mẫu và thông tin mẫu
Nghiên cứu chính thức được thực hiện dựa trên phương pháp nghiên cứu định lượng, sử dụng phương pháp lấy mẫu thuận tiện Đây là hình thức chọn mẫu phi xác suất, trong đó nhóm nghiên cứu tiếp cận đối tượng một cách thuận lợi, cho phép nhà nghiên cứu lựa chọn những đối tượng mà họ có khả năng tiếp cận.
Theo Cattell (1978), để thực hiện phân tích nhân tố khám phá, số lượng mẫu tối thiểu cần thiết là từ 3 đến 6 lần tổng số biến quan sát Trong nghiên cứu này, với 37 biến quan sát, số mẫu tối thiểu được tính toán là 148 mẫu (37x4) Dựa trên các lý thuyết về kích thước mẫu, nghiên cứu này xác định kích thước mẫu n trong khoảng 150 mẫu.
Nghiên cứu được thực hiện bằng phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên với 230 mẫu khảo sát được phát trực tiếp Sau khi rà soát, 215 người dùng tham gia, trong đó có 190 phiếu (chiếm 88,37%) đáp ứng đầy đủ yêu cầu về thông tin và câu hỏi, trong khi 25 phiếu (11,63%) không hợp lệ đã bị loại bỏ.
Trong số 190 phiếu khảo sát hợp lệ, có 145 phiếu từ khách hàng chỉ tham gia vào hoạt động mua sắm, trong khi 45 phiếu còn lại thuộc về người dùng tham gia cả vào việc bán và mua hàng trên ứng dụng.
1.8.3 Phương pháp thu thập dữ liệu
1.8.3.1 Thu thập số liệu dạng thứ cấp
Nghiên cứu này áp dụng phương pháp phân tích so sánh và tổng hợp thông tin từ các tài liệu sẵn có trong hệ thống cơ sở dữ liệu để xây dựng khung lý thuyết, mô hình nghiên cứu và các giả thuyết nghiên cứu.
1.8.3.2 Thu thập số liệu dạng sơ cấp
Nghiên cứu áp dụng phương pháp định lượng để kiểm định mô hình và các giả thuyết nghiên cứu thông qua điều tra khảo sát Bảng hỏi chi tiết đã được sử dụng để thu thập thông tin từ 100 người dùng, nhằm thu thập dữ liệu cần thiết cho nghiên cứu Các dữ liệu này được sử dụng để đánh giá thước đo, kiểm định mô hình và kiểm tra các giả thuyết nghiên cứu.
1.8.4 Phương pháp xử lý dữ liệu
Phân tích dữ liệu chủ yếu dựa vào phương pháp thống kê mô tả, phân tích và tổng hợp thông tin từ phiếu điều tra Sau khi thu thập số liệu, tiến hành tổng hợp và xử lý dữ liệu bằng phần mềm Excel để đánh giá giá trị và độ tin cậy của các thước đo Biểu đồ cột được sử dụng để thể hiện thống kê, giúp nhận xét, đánh giá và đưa ra kết luận chính xác.
Kết quả nghiên cứu
Nhận diện các nhân tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của sàn TMĐT Shopee và Lazada
Nghiên cứu nhằm xác định các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh giữa hai sàn thương mại điện tử Shopee và Lazada thông qua đánh giá của người tiêu dùng Phương pháp phỏng vấn cá nhân được thực hiện với khách hàng trong tổng thể nghiên cứu, giúp nhận diện các yếu tố quyết định sự lựa chọn sử dụng sàn TMĐT của người dùng.
Sau khi tiến hành phỏng vấn, phân tích dữ liệu và thống kê, nghiên cứu đã xác định các yếu tố đánh giá năng lực cạnh tranh giữa hai sàn thương mại điện tử dựa trên ý kiến của người dùng Nghiên cứu này tập trung vào trải nghiệm của người dùng khi sử dụng các sàn để mua sắm.
STT Nhân tố quan trọng ảnh hưởng đến lựa chọn sử dụng sàn TMĐT
1 Đa dạng các mặt hàng 10
3 Hoàn trả hàng, hoàn trả tiền 8
4 Dịch vụ vận chuyển giao hàng 8
8 Độ tin cậy các cửa hàng 6
Bảng 3: Kết quả phỏng vấn khách hàng mua sắm Đối với người dùng sử dụng với mục đích bán hàng:
STT Nhân tố quan trọng ảnh hưởng đến lựa chọn sử dụng sàn TMĐT
1 Mức độ tiếp cận khách hàng 4
2 Thủ tục mở gian hàng 4
3 Phí dịch vụ, % hoa hồng 4
Bảng 4: Kết quả phỏng vấn nhà cung cấp cá nhân
Qua khảo sát và phỏng vấn sâu 10 khách hàng cá nhân, chúng tôi đã xác định được 9 nhân tố ảnh hưởng trực tiếp đến việc lựa chọn sử dụng sàn thương mại điện tử.
12 Đa dạng các mặt hàng
Mức giá Hoàn trả hàng, hoàn trả tiền
Dịch vụ vận chuyển giao hàng
Chăm sóc khách hàng Độ tin cậy Tìm kiếm dễ dàng
Biểu đồ 1: Các nhân tố ảnh hưởng đến việc lựa chọn sử dụng sàn TMĐT của khách hàng mua sắm
- Đa dạng các mặt hàng
- Hoàn trả hàng, hoàn trả tiền
Đa dạng mặt hàng và mức giá là hai yếu tố quan trọng nhất ảnh hưởng đến quyết định mua sắm của khách hàng trên sàn thương mại điện tử Tiếp theo, các yếu tố như chính sách hoàn trả hàng và hoàn tiền, cùng với dịch vụ vận chuyển, cũng có tác động đáng kể đến trải nghiệm người dùng.
“bảo mật tài khoản” với 8/10 người đánh giá Và nhân tố ít người đề cập đến nhất là nhân tố “Tìm kiếm dễ dàng”
Theo khảo sát, nhiều cá nhân sử dụng sàn thương mại điện tử (TMĐT) không chỉ để kinh doanh mà còn để mua sắm Cụ thể, trong một cuộc phỏng vấn sâu, có tới 4/10 khách hàng cho biết họ vừa mua sắm vừa thực hiện hoạt động kinh doanh trên các sàn TMĐT Kết quả khảo sát đã chỉ ra 5 nhân tố quan trọng, được thể hiện rõ ràng trong biểu đồ kèm theo.
- Mức độ tiếp cận khách hàng
Mức độ tiếp cận khách hàng
Thủ tục mở gian hàng Phí dịch vụ, % hoa hồng
Mức độ cạnh tranh Thời gian giao hàng
Biểu đồ 2: Các nhân tố ảnh hưởng đến việc lựa chọn sử dụng sàn TMĐT của nhà bán hàng cá nhân
- Thủ tục mở bán gian hàng
- Phí dịch vụ, % hoa hồng chiết khấu
Nhà cung cấp cá nhân chú trọng đến các yếu tố quan trọng như “Mức độ tiếp cận khách hàng”, “Thủ tục mở gian hàng” và “Phí dịch vụ, % hoa hồng” Tiếp theo, “Mức độ cạnh tranh” cũng được xem xét, trong khi “Thời gian giao hàng” đứng ở vị trí cuối cùng trong danh sách ưu tiên.
Xác định các yếu tố ảnh hưởng lớn nhất đến người dùng sàn thương mại điện tử, bao gồm khách hàng mua sắm và nhà cung cấp cá nhân Thiết kế phiếu khảo sát nhằm thu thập dữ liệu sơ cấp phục vụ cho việc phân tích và so sánh năng lực cạnh tranh giữa hai sàn TMĐT lớn là Shopee và Lazada, với các mục tiêu rõ ràng trong bảng khảo sát.
Nghiên cứu này kiểm định sự khác biệt về các yếu tố nhân khẩu học như giới tính, độ tuổi và kinh nghiệm sử dụng sàn thương mại điện tử, nhằm làm rõ ảnh hưởng của những yếu tố này đến các nhân tố chính trong mô hình nghiên cứu.
- Các biến quan sát sử dụng thang đo Likert 3 mức độ: Rất phù hợp/Trung lập/Không phù hợp
Thang đo Likert 3 mức độ cho phép người trả lời nhanh chóng đưa ra ý kiến mà không cần phải giải thích hay phản biện, từ đó giúp thu thập dữ liệu dễ dàng từ các mẫu lớn Người tham gia có thể chọn câu trả lời trung lập, tạo điều kiện cho một cuộc khảo sát linh hoạt và hiệu quả Phương pháp này không chỉ tiết kiệm thời gian mà còn giúp hiển thị kết quả một cách gọn gàng, thuận tiện cho việc so sánh.
Các biến quan sát được áp dụng cho khách hàng cá nhân khi sử dụng sàn thương mại điện tử (TMĐT) để mua sắm nhằm đánh giá mức độ hài lòng đối với hai nền tảng nổi bật là Shopee và Lazada Việc phân tích các yếu tố này giúp hiểu rõ hơn về trải nghiệm của người tiêu dùng và cải thiện dịch vụ của các sàn TMĐT.
Mức độ đa dạng hàng hóa
Mức giá (giá, ưu đãi, khuyến mại)
Dịch vụ vận chuyển, giao hàng(Thời gian giao hàng, tình trạng hàng hóa sau giao)
Hoàn trả hàng, hoàn tiền
Độ tin cậy đối với các cửa hàng
Tìm kiếm tính năng dễ dàng
Các biến quan sát được áp dụng cho người cá nhân sử dụng sàn thương mại điện tử (TMĐT) để kinh doanh bán hàng nhằm đánh giá mức độ hài lòng đối với hai nền tảng Shopee và Lazada Việc phân tích các yếu tố này sẽ giúp xác định những điểm mạnh và điểm yếu của từng sàn, từ đó cải thiện trải nghiệm người dùng và tối ưu hóa quy trình kinh doanh Sự hài lòng của người bán không chỉ ảnh hưởng đến doanh thu mà còn quyết định sự trung thành và lựa chọn của họ khi tham gia vào các sàn TMĐT trong tương lai.
Thủ tục mở gian hàng
Phí dịch vụ, % hoa hồng chiết khấu
Mức độ tiếp cận khách hàng
Dịch vụ vận chuyển, giao hàng(Thời gian giao hàng, tình trạng hàng hóa sau giao)
Mẫu bảng hỏi khảo sát
Bảng hỏi khảo sát dành cho khách hàng mua sắm (Phụ lục)
Bảng hỏi khảo sát dành cho nhà cung cấp (Phụ lục)
Đánh giá, so sánh năng lực cạnh tranh giữa sàn TMĐT Shopee và
Lazada dựa trên dữ liệu thứ cấp
Lazada áp dụng chiến lược Performance marketing để tối ưu hóa lượng người xem quảng cáo, từ đó thu thập dữ liệu phân tích giúp phân bổ chi phí hiệu quả Đồng thời, Lazada cũng gia tăng tần suất xuất hiện trên các phương tiện truyền thông lớn như TV, báo online và các công cụ tìm kiếm như Google trong mỗi chiến dịch bán hàng.
Lazada thường tổ chức các chương trình ưu đãi hấp dẫn kết hợp với chiến lược giá vào những ngày lễ và sự kiện quan trọng, giúp quảng cáo của họ thu hút sự chú ý từ khách hàng Ví dụ điển hình là các chương trình khuyến mãi trong dịp Tết âm lịch.
Trong năm 2022, Lazada đã tổ chức các chương trình siêu sale nhân dịp Valentine và Quốc tế Phụ nữ, đồng thời áp dụng phương thức tiếp thị trực tuyến Website của Lazada không chỉ quảng bá sản phẩm mà còn hợp tác với nhiều website khác, mang lại hoa hồng dựa trên lượng truy cập từ khách hàng Những người tham gia hoạt động tiếp thị liên kết sẽ nhận được hoa hồng khi giới thiệu khách hàng mua sản phẩm hoặc thực hiện các hoạt động theo quy định của chương trình.
Shopee áp dụng chiến lược quảng bá hiệu quả bằng cách sử dụng hình ảnh của nhiều người nổi tiếng như Hoài Linh, thủ môn Bùi Tiến Dũng, Sơn Tùng MTP và huấn luyện viên Park Hang Seo, thường xuyên thay đổi để thu hút sự chú ý Để kích cầu người dùng, Shopee phát hành voucher giảm giá thường xuyên, khuyến khích người tiêu dùng chia sẻ và sử dụng nền tảng Bên cạnh đó, họ tập trung vào việc sản xuất các video quảng cáo viral và sử dụng slogan ngắn gọn, dễ nhớ để thu hút khách hàng Đặc biệt, Shopee tổ chức các chương trình khuyến mại vào những ngày cố định hàng tháng như 3/3, 4/4, 6/6, ngày 15 và các ngày từ 25, nhằm tạo thói quen mua sắm cho người tiêu dùng.
27 cuối tháng Sự kết hợp giữa chiến lược marketing và chiến lược giá này cũng là một trong những thành công trong việc quảng báo của Shopee
Shopee nổi bật với nguồn hàng đa dạng, tuy nhiên, điều này cũng dẫn đến việc kiểm soát chất lượng sản phẩm chưa chặt chẽ do quy trình đăng ký mở bán dễ dàng Để khắc phục, Shopee đã triển khai chính sách ShopeeMall, hợp tác với các thương hiệu uy tín, giúp người tiêu dùng yên tâm hơn về chất lượng Hướng phát triển chính của Shopee tập trung vào việc cung cấp hàng hóa giá rẻ, rút ngắn thời gian giao hàng và áp dụng các chương trình giảm giá hoặc miễn phí giao hàng.
Lazada, mặc dù ra mắt trước Shopee, lại tập trung vào việc nâng cao chất lượng hàng hóa Tuy nhiên, nguồn cung sản phẩm trên Lazada hạn chế hơn so với Shopee do chính sách đăng ký bán hàng khắt khe hơn, bao gồm yêu cầu về giấy phép kinh doanh và tham gia khóa học online Những yêu cầu này đã làm giảm số lượng nhà cung cấp và mức độ cạnh tranh trên nền tảng Mặc dù vậy, chính sách của Lazada nhằm mục tiêu cải thiện chất lượng sản phẩm cho người tiêu dùng và giảm thiểu tình trạng lừa đảo trực tuyến.
Chiến lược giá của Shopee tập trung vào việc thu hút các chủ hộ kinh doanh bằng cách cung cấp mức giá ưu đãi cho thành viên, hỗ trợ giá ship và mã Freeship để tăng cường sức mua của khách hàng Sự hỗ trợ giá này giúp Shopee nổi bật hơn so với các đối thủ cạnh tranh, thu hút sự chú ý của người tiêu dùng ngay từ những ngày đầu ra mắt Hơn nữa, Shopee thường xuyên triển khai các chương trình khuyến mãi, với tần suất 3 lần mỗi tháng, bao gồm mã giảm giá, sale hàng giá 1K, 9K và Freeship, nhằm kích cầu mua sắm vào các dịp đầu tháng, giữa tháng và cuối tháng, cùng với các chương trình sale lớn vào những dịp đặc biệt trong năm.
Lazada áp dụng chiến lược định giá Hi-Low, với mức giá trung bình cao hơn so với các cửa hàng và website khác, nhưng thường xuyên tổ chức các chương trình khuyến mãi và giảm giá sốc, giúp nhiều sản phẩm của họ có giá rẻ hơn thị trường Những chiến dịch này thu hút khách hàng truy cập vào website để cập nhật thông tin Đồng thời, Lazada cũng thực hiện chiến lược đặt hàng số lượng lớn nhằm tăng chiết khấu từ nhà phân phối, từ đó tạo điều kiện để bán hàng với giá cạnh tranh hơn.
Lazada đã có những bước đột phá trong chiến lược phát triển bằng cách áp dụng chương trình giảm giá luân phiên, tạo dựng lòng trung thành và hình ảnh bán hàng giá rẻ trong tâm trí người tiêu dùng Tuy nhiên, bên cạnh đó, Lazada cũng đã tăng giá các mặt hàng không nằm trong đợt khuyến mãi, thậm chí có những sản phẩm tăng giá 50% rồi sau đó công bố giảm giá.
Lazada tận dụng tâm lý mua sắm tiết kiệm của khách hàng bằng cách cung cấp nhiều đơn hàng và chiết khấu cao từ nhà cung cấp Mặc dù giá cả không rẻ hơn so với thị trường chung, nhưng chiến lược này giúp Lazada duy trì lợi nhuận ổn định và tăng trưởng bền vững.
Theo thống kê của iPrice Group, từ năm 2020 đến 2021, Shopee đã vươn lên thành một trong những sàn thương mại điện tử hàng đầu tại Việt Nam nhờ vào các chính sách và chiến lược hiệu quả, thu hút người tiêu dùng Mặc dù Lazada, với sự hỗ trợ từ công ty mẹ Rocket Internet SE và Alibaba, đã từng dẫn đầu thị trường, nhưng đã trải qua giai đoạn khó khăn trước sự cạnh tranh từ Shopee Tuy nhiên, Lazada đã nhanh chóng điều chỉnh chiến lược phát triển, khẳng định lại vị thế của mình với mức tăng trưởng ấn tượng.
Bảng thống kê tăng trưởng lượt truy cập và thứ hạng của Lazada trong năm 2020-2021
Quý/Năm Lượt truy cập Thứ hạng
Bảng thống kê tăng trưởng và thứ hạng của Shopee trong năm 2020-2021
Quý/Năm Lượt truy cập Thứ hạng
Thị phần và khả năng chiếm lĩnh thị trường
Theo báo cáo của Metric.vn vào cuối năm 2021, Shopee và Lazada dẫn đầu trong thị trường thương mại điện tử Việt Nam với lượng người dùng đông đảo.
Shopee hiện dẫn đầu bảng sàn nổi bật và chiếm gần 72% (tháng 11/2021) thị phần trên thị trường Việt Nam với doanh số đạt 43.118 tỉ đồng
Xếp ngay sau đó là Lazada với 20,9% thị phần tương ứng hơn 12.500 tỉ đồng
Theo dữ liệu từ iPrice, lượng người dùng truy cập vào sàn Shopee gấp đôi so với tổng lượng người dùng truy cập vào các sàn thương mại điện tử khác.
Chính sách phát triển của Shopee đã chứng tỏ sự thành công vượt trội tại thị trường Việt Nam Mặc dù ra mắt sau Lazada, Shopee đã có những bước chuyển mình ngoạn mục, không chỉ vượt qua mà còn bỏ xa các đối thủ cạnh tranh trong ngành.
Lazada, từng là người tiên phong trong ngành thương mại điện tử, đã phải đối mặt với xung đột văn hóa và những rắc rối trong ban lãnh đạo, cùng với sự tiếp quản kéo dài từ Alibaba, tạo điều kiện cho Shopee vượt lên Trong khi Lazada tập trung vào hàng hóa chất lượng giá rẻ và dịch vụ cao cấp, Shopee lại chọn chiến lược hàng hóa giá rẻ và giao hàng nhanh, miễn phí Sự phát triển mạnh mẽ của Shopee đã khiến Lazada phải xem xét lại chiến lược của mình Năm 2021, Lazada đã có những bước đột phá trong chính sách, phục hồi và cạnh tranh với Shopee sau hai năm nghiên cứu nhu cầu của người tiêu dùng tại Việt Nam và Đông Nam Á.
Biểu đồ 3: Thị phần thị trường TMĐT Việt Nam
2.2.2 Đối thủ mới tham gia
So sánh năng lực cạnh tranh giữa sàn TMĐT Shopee và Lazada dựa trên dữ liệu sơ cấp
trên dữ liệu sơ cấp
2.3.1 Các nhân tố ảnh hưởng đến lựa chọn sử dụng sàn thương mại điện tử của khách hàng mua sắm cá nhân
2.3.1.1 Nhóm nhân tố lợi ích
- Mức độ đa dạng hàng hóa
Theo đánh giá từ 190 khách hàng hợp lệ, Shopee dẫn đầu về mức độ hài lòng với sự đa dạng hàng hóa, đạt 54,74%, cao hơn so với Lazada chỉ đạt 44,74% Khách hàng trên Lazada chủ yếu đánh giá sự đa dạng mặt hàng ở mức trung bình, với 46,32% đánh giá Điều này cho thấy số lượng mặt hàng trên Shopee lớn hơn so với Lazada.
Dựa trên kết quả biểu thị trên biểu đồ về nhân tố giá cả, sàn Lazada nhận được các bình chọn tương đối đồng đều trên ba tiêu chí Mặc dù Lazada lớn, nhưng vẫn có sự phân bố bình chọn khá cân bằng giữa các yếu tố.
Biểu đồ 4: Mức độ đa dạng hàng hóa
So với Lazada, Shopee có mức độ không hài lòng về giá cả thấp hơn, với 48,95% khách hàng hài lòng so với 39,47% của Lazada Hai tiêu chí trung lập và rất hài lòng trên Shopee chiếm gần 78% tổng đánh giá, cho thấy mức độ hài lòng chung về giá cả ở mức tương đối Mặc dù có sự chênh lệch lớn giữa các tiêu chí đánh giá của Shopee, nhưng mức độ hài lòng vẫn cao hơn rõ rệt so với Lazada.
Theo biểu đồ khảo sát, khách hàng thể hiện sự hài lòng cao hơn với dịch vụ chăm sóc khách hàng của Shopee, đạt 58,42% phiếu hài lòng, trong khi Lazada chỉ nhận được đánh giá trung bình với 47,89% phiếu trung lập.
2.3.1.2 Nhóm nhân tố rủi ro
- Tình trạng hàng hóa sau giao
Biểu đồ 6: Chăm sóc khách hàng
Theo khảo sát, 190 người dùng cho rằng chất lượng hàng hóa sau khi giao của Shopee chủ yếu ở mức trung bình và không hài lòng Trong một cuộc phỏng vấn sâu, 19/30 người cho biết cứ 5 đơn hàng thì có 2 đơn không còn nguyên vẹn hoặc bị thất lạc Điều này cho thấy dịch vụ vận chuyển của Shopee đang gây thất vọng cho người nhận Ngược lại, Lazada nhận được phản hồi tích cực hơn, với 47,89% đánh giá trung lập và 33,16% người dùng rất hài lòng.
- Chính sách hoàn trả hàng, hoàn tiền
Kết quả khảo sát cho thấy chính sách hoàn trả hàng lỗi và hoàn tiền của Shopee và Lazada đều ở mức trung lập Tuy nhiên, Shopee ghi nhận tỷ lệ không hợp lý 24,21%, cao hơn Lazada với 20,53%, điều này cũng phản ánh mức độ hài lòng của người tiêu dùng.
Biểu đồ 7: Dịch vụ vận chuyển và giao hàng
Biểu đồ 8: Chính sách hoàn trả hàng, hoàn tiền
So với Shopee, Lazada có giá thấp hơn 12,63% Tuy nhiên, khi xét ở mức trung lập, Shopee lại cao hơn Lazada 8,94% Do đó, nhìn chung, Lazada chiếm ưu thế hơn, khiến khách hàng cảm thấy phù hợp hơn với lựa chọn của mình.
- Độ tin cậy các gian hàng
Người tiêu dùng ngày càng chú trọng đến nguồn gốc xuất xứ và chất lượng sản phẩm, đặc biệt trong mua sắm trực tuyến Kết quả khảo sát cho thấy, độ tin cậy của sàn Lazada được người dùng đánh giá cao với 48,42% hài lòng, trong khi mức độ không hài lòng chỉ là 14,21% Ngược lại, sàn Shopee có tỷ lệ hài lòng thấp hơn, chỉ đạt 13,68%, với 36,32% người dùng thể hiện sự không hài lòng Như vậy, độ tin cậy của các cửa hàng trên Lazada vượt trội hơn so với Shopee.
2.3.1.3 Nhóm nhân tố tâm lý
- Bảo mật thông tin người dùng
Biểu đồ 9: Độ tin cậy các gian hàng
Kết quả khảo sát cho thấy, mức độ bảo mật người dùng trên hai sàn thương mại điện tử Shopee và Lazada đều ở mức trung bình, với tỷ lệ lần lượt là 52,63% và 49,47% Đặc biệt, tỷ lệ người dùng không hài lòng về bảo mật là khá thấp, chỉ 12,11% đối với Shopee và 9,47% đối với Lazada.
2.3.1.4 Nhóm yếu tố công nghệ
Theo biểu đồ, 50% người dùng đánh giá giao diện của Shopee là rất hài lòng, trong khi 43,68% cho ý kiến trung lập Ngược lại, Lazada chủ yếu nhận được ý kiến trung lập với tỷ lệ 53,68% Điều này cho thấy giao diện của Shopee được nhiều người dùng yêu thích hơn.
- Chức năng tìm kiếm dễ dàng
Biểu đồ 10: Bảo mật tài khoản
Biểu đồ 11: Thiết kế giao diện
Việc tìm kiếm sản phẩm và tính năng trên sàn điện tử giúp người dùng dễ dàng thỏa mãn nhu cầu sử dụng, từ đó nâng cao sự hài lòng với trang web Theo đánh giá, Shopee nổi bật với 67,37% người dùng cảm thấy rất hài lòng, trong khi Lazada cũng ghi nhận 47,37% phiếu rất hài lòng và 42,11% phiếu trung lập.
2.3.2 Các nhân tố ảnh hưởng đến lựa chọn sử dụng sàn thương mại điện tử của nhà cung cấp cá nhân
2.3.2.1 Nhóm nhân tố lợi ích
- Thủ tục mở gian hàng
Biểu đồ 12: Chức năng tìm kiếm dễ dàng
Biểu đồ 13: Thủ tục mở gian hàng
Theo kết quả từ biểu đồ, thủ tục mở gian hàng trên sàn Lazada chủ yếu nhận được đánh giá trung lập (51,16%) và không hài lòng (44,19%), trong khi đó, Shopee lại được người bán đánh giá cao với tỷ lệ lên tới 74,42% Tuy nhiên, chính sách xét duyệt bán hàng dễ dàng của Shopee dẫn đến số lượng người bán cao hơn, gây khó khăn trong việc kiểm soát chất lượng nhà cung cấp Ngược lại, Lazada với quy trình phê duyệt nghiêm ngặt giúp kiểm soát chất lượng sản phẩm tốt hơn, nhưng lại làm giảm số lượng nhà cung cấp và sự đa dạng của mặt hàng.
Cả Lazada và Shopee đều được người dùng đánh giá ở mức độ trung lập trong việc lựa chọn sàn thương mại điện tử, với tỷ lệ lần lượt là 41,86% và 48,83% Tuy nhiên, Shopee lại có tỷ lệ người dùng rất hài lòng cao hơn, đạt 37,21%, trong khi Lazada bị đánh giá có tiêu chí không hợp lý với tỷ lệ 34,88% Điều này dẫn đến nhận định rằng người bán hàng cảm thấy chi phí trên sàn Lazada cao hơn so với Shopee.
- Mức độ tiếp cận khách hàng
Biểu đồ 14: Phí dịch vụ
Số lượng khách hàng sử dụng cao trên các sàn thương mại điện tử giúp các cửa hàng tăng cường khả năng tiếp thị sản phẩm đến tay người tiêu dùng Theo khảo sát từ 45 người bán hàng trên hai nền tảng, Shopee dẫn đầu với tỷ lệ hài lòng đạt 60,47%, trong khi Lazada chỉ đạt 25,58% và chủ yếu nhận được ý kiến trung lập.
2.3.2.2 Nhóm nhân tố rủi ro
- Dịch vụ vận chuyển giao hàng
Dựa vào biểu đồ hiển thi, 2 sàn thương mại chủ yếu được đánh giá ở mức trung bình, khi Shopee đạt 41,86% và Lazada đạt 60,47%, sàn Shopee có lượng đánh giá ở
Biểu đồ 15: Mức độ tiếp cận khách hàng
Biểu đồ 16: Dịch vụ vận chuyển giao hàng
Shopee Lazada mức rất phù hợp cao hơn Lazada 18,6% Như vậy, Shopee đang có chính sách hợp lý hơn dành cho người bán so với Lazada
Mức độ cạnh tranh trên sàn Shopee đang gia tăng với tỷ lệ không hài lòng cao nhất lên tới 55,81%, cho thấy nhiều khó khăn cho người bán hàng Trong khi đó, Lazada lại có lượng đánh giá chủ yếu ở mức trung lập, cho thấy mức độ cạnh tranh tại đây ở mức trung bình, không gay gắt như trên Shopee.
Điểm mạnh và điểm yếu
Thương hiệu đã khẳng định vị thế vững mạnh trên thị trường thương mại điện tử Việt Nam, chiếm hơn 2/3 thị phần và duy trì vị trí dẫn đầu trong nhiều năm qua, với lượng truy cập lớn và sự gia tăng mạnh mẽ về số lượng đơn hàng.
Nguồn nhân lực mạnh mẽ, kết hợp với quản trị và lãnh đạo có kế hoạch, giúp nắm bắt tâm lý người dùng, từ đó đưa ra các chính sách và chiến lược hợp lý, rút ngắn khoảng cách với các đối thủ cạnh tranh.
Biểu đồ 17: Mức độ cạnh tranh
Công ty mẹ Sea được công nhận là doanh nghiệp có giá trị nhất Đông Nam Á trong lĩnh vực game và thương mại điện tử, với thế mạnh về công nghệ và nguồn vốn vững mạnh Điều này đã giúp Sea triển khai các chiến dịch và chương trình phát triển một cách mạnh mẽ và hiệu quả.
Chính sách hỗ trợ nhà cung cấp từ quá trình đăng ký mở bán được thiết kế đơn giản, tạo điều kiện thuận lợi cho nhiều cá nhân và doanh nghiệp tham gia vào mô hình kinh doanh này.
Mức độ đa dạng của các mặt hàng và chủng loại phong phú, kết hợp với sức cạnh tranh mạnh mẽ, mang đến cho khách hàng nhiều sự lựa chọn Hệ thống bộ lọc tìm kiếm thông minh cũng góp phần thu hút lượng lớn người tiêu dùng.
Tần suất quảng bá và các chương trình ưu đãi khuyến mại cao giúp tăng cường mức độ tiếp cận khách hàng Đặc biệt, việc tập trung vào các chương trình khuyến mại như miễn phí vận chuyển và săn sale 1K sẽ thu hút sự quan tâm của người tiêu dùng, từ đó nâng cao hiệu quả kinh doanh.
- Dịch vụ chăm sóc khách hàng nâng cao, hỗ trợ qua hình thức hotline và tin nhắn
- Hạn chế trong việc kiểm soát chất lượng sản phẩm kinh doanh trên sàn, giảm mức độ tin cậy của khách hàng
- Chính sách bảo vệ người dùng/nhà cung cấp chưa rõ ràng
Hệ thống đánh giá mua hàng hiện nay không hoàn chỉnh do việc quản lý kém, cho phép người bán dễ dàng xóa bỏ các nhận xét hoặc đánh giá tiêu cực từ người dùng.
- Dịch vụ vận chuyển còn nhiều bất cập như tỷ lệ hàng hóa hỏng lớn, thất lạc hàng, phí ship cao,…
- Thuộc công ty mẹ là tập đoàn lớn Alibaba, nguồn vốn được đầu tư lớn
- Ra mắt đầu tiên trên thị trường TMĐT Việt Nam, nắm giữ được lượng người dùng trung thành
- Chiếm giữ hơn 20% thị phần, lượng truy cập lớn thứ 2 trên biểu đồ thị trường TMĐT Việt Nam
- Tỷ lệ hàng giả/hàng nhái thấp nhờ kiểm soát nhà cung cấp qua thủ tục đăng kí mở gian hàng khắt khe
- Tập trung vào chương trình khuyến mại lớn theo tháng
- Tiếp cận với nhà cung cấp từ Trung Quốc
- Chính sách bảo vệ người mua/người bán cụ thể
- Áp dụng tính giải trí như livetream, chơi cùng người nổi tiếng thu hút khách hàng
- Cải thiện được chính sách nhà cung cấp mới tham gia giúp lượng người bán được nâng cao, tăng mức độ đa dạng các mặt hàng
- Rút ngắn thời gian vận chuyển, sử dụng hình thức tự hãng vận chuyển giảm thiểu phí vận chuyển cho khách hàng
- Phát triển hướng quảng cáo trên nền tảng Facebook, liên kết với các trang web lớn để quảng bá hình ảnh thương hiệu
- Dịch vụ chăm sóc khách hàng còn hạn chế, mới chỉ sử dụng phản ảnh của người dùng qua kênh chat, chưa áp dụng hình thức gọi hotline
- Mức độ đa dạng hàng hóa thấp so với Shopee
- Mối quan hệ trong nội bộ công ty với công ty mẹ còn rắc rối, chưa nhất quán
- Mức độ cạnh tranh thấp, lượng nhà cung cấp tham gia mô hình chưa đa dạng
- Mức độ tiếp cận khách hàng thấp.
Kiến nghị
Đánh giá chung
Theo kết quả khảo sát và phân tích dữ liệu, Shopee và Lazada đều là những đối thủ mạnh trong thị trường thương mại điện tử Việt Nam, mỗi sàn có những điểm mạnh riêng Cả hai đã xây dựng được vị thế vững chắc trong ngành, với Lazada được Rockeet Internet phát triển nhằm trở thành “Amazon Đông Nam Á”, mở ra cơ hội cho hơn 600 triệu khách hàng tiềm năng Dù ra mắt vào năm 2012 trong bối cảnh khó khăn khi độ phủ sóng của smartphone và internet còn hạn chế, cả hai sàn vẫn khẳng định được sự phát triển mạnh mẽ của mình.
Lazada vẫn giữ được vị thế trên thị trường nhờ các chiến dịch truyền thông mạnh mẽ và chính sách ưu đãi hấp dẫn Sự phát triển của công nghệ điện tử và lượng người dùng internet tăng cao đã giúp Lazada phát triển, nhưng công ty gặp khó khăn khi được bán cho tập đoàn Alibaba và phải đối mặt với sự cạnh tranh từ Shopee Shopee đã nhanh chóng chiếm lĩnh thị trường thương mại điện tử Việt Nam với các chính sách giá cả, khuyến mãi hấp dẫn và chiến dịch truyền thông hiệu quả Tuy nhiên, sau hai năm nghiên cứu và điều chỉnh chính sách, Lazada đã lấy lại vị thế của mình trong thị trường Trong khi Shopee tập trung vào giá cả và ưu đãi, Lazada lại chú trọng vào chất lượng và chương trình khuyến mãi lớn Mặc dù Shopee hiện đang dẫn đầu với 2/3 thị phần, nhưng với sự phục hồi mạnh mẽ, Lazada có khả năng giành lại vị trí số một trong ngành thương mại điện tử.
Những khó khăn của các sàn TMĐT trong nước
Sàn thương mại điện tử nội địa tại Việt Nam hiện nay bao gồm Tiki, Sendo, Vật giá, Fado, trong đó Tiki và Sendo nổi bật nhất và đứng thứ hạng cao Theo báo cáo của iPrice, mặc dù các sàn này phát triển tốt về website, nhưng ứng dụng di động còn yếu Sau khi Adayroi ngừng hoạt động, Tiki đứng thứ 3 và Sendo thứ 4 trong top 10 sàn có lượng người dùng ứng dụng di động cao nhất Tuy nhiên, cả hai vẫn thua xa Shopee và Lazada về lượng truy cập, với Tiki đạt hơn 3 triệu và Sendo hơn 2 triệu Trong khi Shopee và Lazada có tiềm lực tài chính lớn, Tiki đã từng huy động 1.000 tỷ đồng trái phiếu với lãi suất cao, và đến cuối năm 2021, đã huy động thành công 258 triệu USD để đầu tư công nghệ và mở rộng thị phần Ngược lại, Sendo chưa công bố thêm vòng gọi vốn nào từ nửa cuối 2020 đến nay.
Tiki tập trung vào chất lượng sản phẩm và nâng cao sản phẩm chính hãng, nhưng điều này dẫn đến việc giảm sự đa dạng hàng hóa và giá sản phẩm cao hơn so với thị trường Chính sách ưu đãi khuyến mại tại Tiki cũng hạn chế, trong khi chiến lược quảng cáo được đánh giá cao về chất lượng nhưng tần suất xuất hiện lại thấp Một chiến dịch quảng bá ấn tượng của Tiki là hợp tác với các MV âm nhạc của ca sĩ trong nước Tương tự, Sendo cũng gặp phải những nhược điểm giống Tiki; mặc dù ban đầu gây được sự chú ý với quảng cáo mạnh mẽ, nhưng hiện tại rất ít người thấy Sendo Nhìn chung, các sàn thương mại điện tử trong nước gặp khó khăn do nguồn vốn hạn chế, dẫn đến việc thụt lùi so với các sàn thương mại điện tử quốc tế.
Kiến nghị
Việc khẳng định thương hiệu và nâng cao uy tín của sàn thương mại điện tử không chỉ phụ thuộc vào các chiến dịch quảng bá mạnh mẽ mà còn vào chất lượng dịch vụ đáp ứng nhu cầu người dùng Các sàn TMĐT trong nước cần đẩy mạnh chiến dịch marketing đa dạng để thu hút khách hàng Hiện nay, người tiêu dùng ngày càng chú trọng đến chất lượng và uy tín sản phẩm Sự hài lòng của khách hàng với chất lượng sản phẩm và dịch vụ sẽ góp phần nâng cao hiệu quả chiến lược marketing, khi chính họ trở thành những người quảng bá thương hiệu cho sàn thông qua trải nghiệm tích cực của mình.
3.3.2 Tăng đầu tư, nâng cao nguồn vốn
Huy động vốn là hoạt động thiết yếu để đáp ứng nhu cầu tài chính cho sự phát triển kinh doanh của doanh nghiệp Trong bối cảnh hiện tại, việc tăng cường nguồn vốn trở thành yếu tố quan trọng giúp các sàn thương mại điện tử khắc phục những điểm yếu như chính sách giá cả và chiến lược quảng bá Chẳng hạn, Shopee đã đầu tư mạnh vào việc miễn phí vận chuyển và giảm phí giao hàng, từ đó thu hút khách hàng một cách nhanh chóng Đồng thời, tần suất quảng cáo và hợp tác với người nổi tiếng cũng được đẩy mạnh để nâng cao hiệu quả tiếp thị.
3.3.3 Nghiên cứu phát triển trang web, nâng cao chất lượng app
Người dùng hiện nay chủ yếu truy cập vào các trang web qua điện thoại di động, đặc biệt là smartphone, vì tính tiện lợi vượt trội Việc thanh toán điện tử cũng trở nên dễ dàng hơn nhờ vào các ứng dụng ngân hàng số trên điện thoại Thời gian mua sắm của khách hàng được cải thiện đáng kể so với việc sử dụng máy tính hay laptop Để nâng cao trải nghiệm người dùng, các website cần cải thiện tốc độ tải trang, thiết kế giao diện thân thiện và dễ sử dụng Đặc biệt, việc truyền tải hình ảnh và thông tin sản phẩm hấp dẫn sẽ kích thích nhu cầu mua sắm của người tiêu dùng.
3.3.4 Nghiên cứu phát triển giá, mặt hàng và chương trình ưu đãi
Các sàn thương mại nội địa cần xây dựng chính sách giá hợp lý để tăng cường tính cạnh tranh Việc áp dụng ưu đãi giảm giá vẫn là một chiến lược hiệu quả giúp doanh nghiệp thu hút khách hàng.
3.3.5 Nâng cao chất lượng dịch vụ, chính sách người dùng
Chăm sóc khách hàng chu đáo là chiến lược quan trọng để giữ chân khách hàng Mặc dù sai sót trong đơn hàng là điều khó tránh khỏi, nhưng các sàn thương mại điện tử cần có chính sách bảo vệ hợp lý cho cả người dùng và người bán Điều này sẽ tạo sự yên tâm và hài lòng cho khách hàng, từ đó tăng cường khả năng họ quay lại sử dụng dịch vụ mua sắm trên sàn TMĐT.
Chính sách hợp lý khuyến khích các nhà cung cấp tham gia vào hoạt động trao đổi và mua bán trên sàn, từ đó tăng số lượng nhà cung cấp và đa dạng hóa hàng hóa Sự gia tăng này không chỉ nâng cao tính cạnh tranh mà còn làm phong phú giá cả, mang đến cho người mua nhiều lựa chọn hơn và thu hút thêm khách hàng.
Kết luận
Việt Nam đang nổi lên như một trong những nền kinh tế Internet phát triển nhanh nhất Đông Nam Á, với thương mại điện tử đóng góp đáng kể vào nền kinh tế số Sự gia tăng thói quen mua sắm trực tuyến mang lại tiện ích cho người tiêu dùng và mở ra nhiều cơ hội mới Trong lĩnh vực này, Shopee và Lazada là hai tên tuổi hàng đầu, nổi bật với những chiến lược phát triển độc đáo và thành công Nghiên cứu "Phân tích năng lực cạnh tranh của thương mại điện tử Shopee và Lazada" giúp xác định điểm mạnh, điểm yếu của cả hai doanh nghiệp, từ đó rút ra bài học và tìm kiếm giải pháp nâng cao chất lượng cho các sàn thương mại điện tử trong nước và các doanh nghiệp mới.
Hạn chế
Quy mô Phạm vi nghiên cứu còn nhỏ, không thể đại diện cho tổng thể nghiên cứu
Thời gian thực hiện nghiên cứu hạn chế đã dẫn đến việc chưa tiếp cận được nhiều đối tượng và vấn đề đa dạng Sự ngắn gọn trong khoảng thời gian nghiên cứu có thể tác động tiêu cực đến độ chính xác và tính toàn diện của kết quả thu được.
Người phỏng vấn thiếu kinh nghiệm thường gặp khó khăn trong việc đặt câu hỏi mở, điều này dẫn đến việc không khai thác được thông tin sâu và chi tiết từ người được phỏng vấn.
Bảng hỏi Các câu hỏi trong bảng khảo sát chưa thể hiện được hết mục tiêu của nghiên cứu nên kết quả đưa ra còn thiếu sót
- Dữ liệu thống kê còn ít, không mất chi phí nên thông tin thu được có độ chính xác không cao
Dữ liệu thu thập từ phiếu khảo sát online có thể bị ảnh hưởng bởi tính không trung thực của người cung cấp thông tin Họ có thể không chú ý đến câu hỏi hoặc điền thông tin lặp lại nhiều lần, điều này gây khó khăn trong việc phát hiện các vấn đề nghiên cứu.
Em xin gửi lời cảm ơn chân thành tới các thầy cô giáo trong khoa Kinh tế phát triển và Học viện Chính sách và Phát triển đã truyền đạt những kiến thức quý báu trong thời gian học tập Đặc biệt, em xin cảm ơn thầy thạc sĩ Nguyễn Thành Đô đã tận tâm hướng dẫn và hỗ trợ em hoàn thành bài khoá luận này.
Đây là lần đầu tiên tôi tiếp xúc với công việc thực tế, vì vậy không thể tránh khỏi những thiếu sót trong quá trình tìm hiểu, đánh giá và trình bày Tôi rất mong nhận được sự thông cảm và đóng góp giúp đỡ từ quý thầy cô.
Em xin chân thành cảm ơn!
Danh mục tài liệu tham khảo
- Nguyễn Thị Hoàng Yến (2016), Nghiên cứu Marketing, Nhà xuất bản Thông tin và Truyền thông
- Nguyễn Thị Linh Phương, Nghiên cứu các nhân tố tác động đến việc sử dụng Ví điện tử tại Việt Nam
- Slide bài giảng Nghiên cứu thị trường Học viện chính sách và phát triển
- Tài liệu môn Phương pháp nghiên cứu khoa học Học viện chính sách và phát triển
- Giáo trình Nghiên cứu kinh doanh trường Kinh tế quốc dân (PGS.TS Lê Công Hoa)
- https://ictvietnam.vn/shopee-van-la-nen-tang-tmdt-pho-bien-nhat-viet-nam- 20200504165424305.htm
- https://tapchitaichinh.vn/nghien-cuu trao-doi/trao-doi-binh-luan/phat-trien- thuong-mai-dien-tu-tai-viet-nam-142802.html?mobile=true
- https://iprice.vn/insights/mapofecommerce/
