TỔNG QUAN VẤN ĐÈ KIỂM SOÁT HOẠT ĐỘNG ĐÀU TƯ “NÚP BÓNG” CỦA NƯỚC NGOÀI VÀ PHÁP LUẬT QUỐC TÉ ĐIÈU CHỈNH VẮN ĐÈ NÀY
Khái niệm, vai trò và một số vấn đề liên quan đến kiểm soát hoạt động đầu tư “núp bóng” của nước ngoài
đầu tư “núp bóng” của nưó’c ngoài.
1.1.1 Khái niệm, vai trò kiếm soát hoạt động đầu tư “núp bóng” của nước ngoài.
Khái niệm về hoạt động đầu tư “núp bóng” của nước ngoài chưa được định nghĩa trong bất kỳ văn bản pháp luật quốc tế nào và cũng chưa có nghiên cứu quốc tế chính thức nào về vấn đề này Tại Việt Nam, khái niệm này vẫn chưa được cụ thể hóa trong các văn bản pháp luật, đồng thời cũng chưa có công trình nghiên cứu nào làm rõ bản chất của nó Nghị quyết số 50 đã đề cập đến khái niệm này.
Khái niệm "đầu tư núp bóng" hiện chưa được định nghĩa rõ ràng và phổ biến, mặc dù đã được hiểu ngầm tại các cơ quan nhà nước Để làm sáng tỏ khái niệm này, cần phân tích các thuật ngữ liên quan như "đầu tư nước ngoài", "nhà đầu tư nước ngoài" và "vốn đầu tư nước ngoài" Việc tổng quát hóa những khái niệm này sẽ giúp kiểm soát hoạt động đầu tư "núp bóng" từ nước ngoài một cách hiệu quả hơn Bên cạnh đó, các khái niệm lý luận liên quan cũng sẽ được thảo luận để cung cấp cái nhìn toàn diện hơn về vấn đề này.
Thứ nhắt, khái niệm đâu tư nước ngoài
Đầu tư là hoạt động mà các nhà đầu tư sử dụng các nguồn lực tài chính, vật chất, lao động và trí tuệ để sản xuất và kinh doanh, với mục tiêu thu lợi nhuận và mang lại lợi ích kinh tế xã hội trong thời gian dài Theo Từ điển Tiếng Việt, đầu tư được định nghĩa là việc bỏ nguồn lực vào một công việc dựa trên tính toán hiệu quả kinh tế và xã hội Chính sách đầu tư đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển các ngành, đặc biệt là ngành cơ khí, thông qua việc đầu tư vốn và lao động.
Đầu tư, theo Black’s Law Dictionary, được định nghĩa là việc chi phí của cải vật chất nhằm tăng giá trị tài sản hoặc tìm kiếm lợi nhuận Đầu tư có thể được phân loại thành nhiều loại dựa trên các tiêu chí khác nhau, bao gồm: (i) khu vực kinh tế tiếp nhận vốn đầu tư, với đầu tư vào khu vực tư nhân và nhà nước; (ii) tính chất quản lý, gồm đầu tư trực tiếp và gián tiếp; và (iii) chủ thể thực hiện đầu tư, phân chia thành đầu tư trong nước và đầu tư nước ngoài Đầu tư trong nước được xác định là hoạt động do cá nhân, tổ chức thực hiện tại quốc gia của họ, trong khi đầu tư nước ngoài là hoạt động của cá nhân, tổ chức vào quốc gia khác Bài viết này sẽ tập trung phân tích đầu tư theo tiêu chí chủ thể.
Trong lĩnh vực khoa học pháp lý, khái niệm đầu tư nước ngoài được hiểu theo nhiều cách khác nhau, tùy thuộc vào pháp luật quốc tế và pháp luật của từng quốc gia Thông thường, đầu tư được xem là việc huy động nguồn lực trong một khoảng thời gian nhất định để tạo ra lợi nhuận trong tương lai Pháp luật quốc tế định nghĩa đầu tư theo nhiều cách, tùy thuộc vào mục đích của các điều ước quốc tế Các hiệp định BIT thường có định nghĩa hạn chế về đầu tư, liên quan đến việc kiểm soát nguồn vốn của nhà đầu tư nước ngoài Ngược lại, các hiệp định IIA nhằm bảo vệ đầu tư thường đưa ra định nghĩa rộng hơn, bao gồm “mọi loại tài sản”, không chỉ giới hạn ở vốn dịch chuyển qua biên giới.
1 Điều 1 hiệp định khuyến khích và bảo hộ đầu tư giữa Hungary và Cabo Verde
Thuật ngữ "đầu tư" bao gồm mọi loại tài sản liên quan đến hoạt động kinh tế của nhà đầu tư giữa các Bên ký kết, tuân thủ luật pháp và quy định của mỗi Bên Các loại tài sản này đặc biệt bao gồm: (a) động sản và bất động sản cùng các quyền liên quan như thế chấp và cam kết; (b) cổ phiếu, giấy nợ của các công ty và các hình thức tham gia khác; (c) yêu cầu bồi thường tiền hoặc hiệu suất có giá trị kinh tế liên quan đến đầu tư; (d) quyền sở hữu trí tuệ và công nghiệp như bản quyền, nhãn hiệu thương mại, bằng sáng chế, và bí mật kinh doanh; (e) các quyền được cấp bởi pháp luật hoặc hợp đồng, bao gồm giấy phép khai thác tài nguyên thiên nhiên.
Trong nhiều quốc gia, khái niệm đầu tư nước ngoài có thể được phân chia thành đầu tư trong nước và đầu tư nước ngoài, hoặc được gộp chung với định nghĩa đầu tư nói chung Chẳng hạn, pháp luật đầu tư của Philippines quy định rõ ràng về vấn đề này.
"Đầu tư" là việc đưa tài sản vào doanh nghiệp mới hoặc đang hoạt động theo quy định của Luật Philippines, trong khi "Đầu tư nước ngoài" là hoạt động đầu tư bởi các chủ thể không phải công dân Philippines, thực hiện qua chuyển ngoại hối và các tài sản thực tế khác, được đăng ký với Ngân hàng Trung ương Philippines có định nghĩa riêng cho đầu tư nước ngoài, ngược lại với Luật đầu tư 2020 của Việt Nam, không có định nghĩa "đầu tư" mà chỉ có "Đầu tư kinh doanh", nghĩa là việc nhà đầu tư bỏ vốn để thực hiện hoạt động kinh doanh Việt Nam hiện đang hướng tới việc xây dựng định nghĩa đầu tư chung.
Nói tóm lại đặc điểm của đầu tư nước ngoài gồm:
(i) Có sự tham gia của chủ thể là các nhà đầu tư nước ngoài; và
(ii) Thực hiện bỏ một phần hoặc toàn bộ vốn (bao gồm mọi loại tài sản) vào nước
11 sở tại nhăm mục đích kinh doanh thu lợi nhuận • • • •
Thứ hai, khải niệm nhà đầu tư nước ngoài
Nhà đầu tư nước ngoài là các tổ chức hoặc cá nhân có quốc tịch nước ngoài, đầu tư vốn vào quốc gia sở tại để thực hiện hoạt động kinh doanh và thu lợi nhuận Họ đóng vai trò quan trọng trong tư pháp quốc tế.
Theo giáo trình tư pháp quốc tế của Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội, khái niệm người nước ngoài và pháp nhân nước ngoài rất quan trọng Trong một số quốc gia, "người nước ngoài" được hiểu rộng rãi, bao gồm cả cá nhân và pháp nhân Tuy nhiên, theo nghĩa hẹp, "người nước ngoài" chỉ đề cập đến các cá nhân cụ thể tham gia vào quan hệ tư pháp quốc tế, giữ vai trò là những chủ thể cơ bản trong các quan hệ này.
Trong lĩnh vực pháp luật đầu tư, "nhà đầu tư nước ngoài" đề cập đến cá nhân hoặc pháp nhân nước ngoài tham gia hoạt động đầu tư tại một quốc gia khác Mặc dù các hiệp định đầu tư quốc tế không định nghĩa rõ ràng thuật ngữ này, nhưng khái niệm "nhà đầu tư" được sử dụng để chỉ các chủ thể thực hiện đầu tư trên lãnh thổ của quốc gia thành viên khác Các chủ thể "nhà đầu tư" trong các điều ước quốc tế được phân thành hai loại chính.
Thể nhân được xác định dựa trên quốc tịch và nơi cư trú, trong khi thực thể pháp lý được xác định theo nơi thành lập, trụ sở chính hoặc nơi hoạt động kinh doanh chủ yếu Điều này có nghĩa là nhà đầu tư của một quốc gia có thể được coi là nhà đầu tư nước ngoài tại quốc gia thành viên khác Ví dụ, trong Hiệp định BIT giữa Nhật Bản và Jordan (2018), Điều 1 (b) định nghĩa "nhà đầu tư của một Bên ký kết" bao gồm (i) thể nhân có quốc tịch của Bên ký kết đó theo luật pháp và quy định của họ, hoặc (ii) doanh nghiệp của Bên ký kết đó đang thực hiện hoặc đã đầu tư vào khu vực của Bên ký kết kia Hầu hết các quốc gia đều công nhận sự phân biệt giữa nhà đầu tư nước ngoài dựa trên các tiêu chí này.
Theo pháp luật Indonesia, "Nhà đầu tư nước ngoài" được định nghĩa là công dân, thực thể kinh doanh hoặc chính phủ nước ngoài thực hiện đầu tư tại Indonesia Ngược lại, pháp luật đầu tư Hàn Quốc xác định “Người nước ngoài” là cá nhân có quốc tịch nước ngoài hoặc doanh nghiệp được thành lập theo quy định của pháp luật nước ngoài, trong khi "Nhà đầu tư nước ngoài" là cá nhân nước ngoài sở hữu cổ phần theo điều kiện của Luật khuyến khích và Bảo hộ đầu tư Hàn Quốc.
Như vậy, Nhà đâu tư nước ngoài được hiêu là:
(i) Là thể nhân, thực thể pháp lý nước ngoài được xác định theo quốc tịch, nơi cư trú, nơi thành lập hoặc nơi hoạt động.
(ii) Thực hiện hoạt động đầu tư kinh doanh tại nước sở tại bằng nguồn vốn của mình.
Thử ha, khoản vốn đầu tư nước ngoài
Khoản vốn đầu tư nước ngoài là tài sản của nhà đầu tư nước ngoài được sử dụng để thu lợi nhuận tại quốc gia tiếp nhận Theo Hội đồng trọng tài ICSID, một khoản đầu tư cần có các yếu tố như: thời gian thực hiện nhất định, lợi nhuận thường xuyên, khả năng gặp rủi ro, cam kết về vốn, và đóng góp vào sự phát triển kinh tế của nước nhận đầu tư Hầu hết các điều ước quốc tế xác định rằng khoản đầu tư nước ngoài thuộc quyền sở hữu hoặc kiểm soát của nhà đầu tư, có thể là cổ đông thiểu số hoặc cổ đông gián tiếp Ví dụ, hiệp định đầu tư song phương giữa Úc và Hồng Kông (Trung Quốc) năm 2019 định nghĩa “Đầu tư” là tất cả tài sản mà nhà đầu tư sở hữu hoặc kiểm soát, trực tiếp hoặc gián tiếp.
\ ô r r khoản đâu tư, bao gôm các đặc diêm như cam kêt vê vôn hoặc các nguôn lực khác,
Khoản đầu tư được định nghĩa là cam kết về vốn hoặc nguồn lực khác với kỳ vọng thu được lợi nhuận hoặc giả định rủi ro Các hình thức đầu tư bao gồm doanh nghiệp, mua cổ phần, cổ phiếu, công cụ nợ, khoản vay và quyền sở hữu trí tuệ Đầu tư nước ngoài có thể hiểu là mọi tài sản thuộc sở hữu hoặc kiểm soát, trực tiếp hoặc gián tiếp, của nhà đầu tư nước ngoài trong hoạt động đầu tư với mục tiêu đạt được lợi nhuận.
Kiêm soát hoạt động đâu tư “núp bóng” của nước ngoài theo pháp luật Quôc tế " L.Ĩ
GIA ĐIỂN HÌNH VỀ KIỂM SOÁT HOẠT ĐỌNG ĐÀU Tư “NÚP BÓNG”
Theo khảo sát năm 2019 của Bộ Kế hoạch và Đầu tư về pháp luật đầu tư tại một số quốc gia, hệ thống pháp luật đầu tư được phân chia thành ba nhóm chính, bao gồm cả pháp luật đầu tư nước ngoài.
Nhóm 1: Các nước có một đạo luật điêu chỉnh toàn diện các vân đê liên quan • • • • 1 đến hoạt động đầu tư (Canada, Indonesia, Đức, Việt Nam, ) Trong nhóm này, Luật Đầu tư là đạo luật quan trọng nhất điều chỉnh các hoạt động liên quan tới quá trình đầu tư Các đạo luật khác như Luật doanh nghiệp, Luật thương mại hoặc các luật chuyên ngành chỉ quy định cụ thể hơn những nội dung đặc thù.
Nhóm 2: Các nước có một hoặc một số đạo luật khuyến khích và bảo hộ đầu • • • • • ụ • tư, gồm một số đại diện: Hàn Quốc, Malaysia, Thổ Nhĩ Kỳ, Tran, Bangladesh, Pakistan và Philippines, Trong nhóm này, Luật đầu tư chú yếu tập trung quy định các nội dung liên quan đến khuyến khích và bảo hộ đầu tư và định hướng hoạt động đầu tư vào những lĩnh vực, địa bàn, sản phẩm mà nước nhận đầu tư mong muốn thu hút Những nội dung cụ thể liên quan đến quá trinh triển khai hoạt động đầu tư (tố chức, hoạt động, trình tự thủ tục, thẩm quyền, ) được quy định trong các luật khác.
Nhóm 3: Những nước này thường không có đạo luật riêng về đầu tư (ví dụ: Vương Quốc Anh) hoặc nếu có cũng chỉ quy định về các hoạt động sáp nhập, mua lại hoặc đầu tư thông qua thị trường chứng khoán (Ví dụ: Nhật, Australia, Hòa Kỳ) Nhà đầu tư cả trong và nước ngoài phải tuân thủ các quy định của pháp luật về chống độc quyền và những giới hạn trong các quy định về hợp nhất, sáp nhập doanh nghiệp để đảm bảo duy trì tính cạnh tranh cho môi trường đầu tư.
Sự khác biệt lớn trong nguồn luật điều chỉnh hoạt động đầu tư giữa các nhóm quốc gia thể hiện rõ ràng Đạo luật về đầu tư thường được xây dựng dựa trên mục tiêu quản lý, trình độ quản lý và đặc thù của hệ thống pháp luật từng quốc gia Pháp luật kiểm soát hoạt động đầu tư là một phần quan trọng trong hệ thống pháp luật đầu tư, nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững và hiệu quả trong lĩnh vực này.
