Tính cấp thiết của đề tài
Hiện nay, ngân sách nhà nước (NSNN) đóng vai trò quan trọng trong quá trình đổi mới và hội nhập của đất nước, là công cụ điều chỉnh vĩ mô nền kinh tế và đảm bảo thực hiện các chức năng của Nhà nước NSNN không chỉ giúp quản lý xã hội mà còn điều tiết phát triển sản xuất, ổn định giá cả và cải thiện đời sống xã hội Tuy nhiên, tình hình kinh tế - xã hội hiện tại vẫn gặp nhiều khó khăn do ảnh hưởng của dịch bệnh Covid-19, dẫn đến khủng hoảng và suy thoái kinh tế toàn cầu, làm tăng lạm phát và gây khó khăn trong việc thu ngân sách Trong bối cảnh này, cần thiết phải đổi mới công tác quản lý thu NSNN và áp dụng các giải pháp phù hợp cho các cấp chính quyền địa phương để thích ứng với tình hình hiện tại.
Quản lý thu ngân sách nhà nước (NSNN) đóng vai trò quan trọng trong chính sách tài chính quốc gia, giúp tập trung nguồn lực tài chính vào tay nhà nước để đảm bảo chi tiêu hiệu quả Việc kiểm soát, phát hiện và khai thác các nguồn tài chính một cách công bằng và hợp lý là mối quan tâm hàng đầu của chính phủ và các địa phương Đặc biệt, đối với những địa phương chưa tự cân đối ngân sách, tăng cường quản lý thu ngân sách là giải pháp hướng đến sự tự chủ tài chính, giảm phụ thuộc vào ngân sách cấp phát.
Quận Tây Hồ, nằm ở phía bắc nội thành Hà Nội, đã ghi nhận sự tăng trưởng ổn định trong thu ngân sách nhà nước (NSNN) trong những năm qua, vượt kế hoạch đề ra Tuy nhiên, công tác quản lý thu ngân sách vẫn còn nhiều hạn chế, với tình trạng thất thu và nguồn thu chưa được khai thác triệt để Chính quyền địa phương đang tập trung thực hiện các chính sách và giải pháp mới nhằm nuôi dưỡng và kích thích tăng trưởng nguồn thu, đồng thời đảm bảo thu đúng và đủ Việc quản lý ngân sách còn thiếu sự tập trung và thống nhất, dẫn đến nhiều nguồn lực tài chính chưa được huy động vào NSNN Ngoài ra, chính quyền cấp xã và một số đơn vị liên quan chưa chú trọng đúng mức đến công tác thu ngân sách, coi đây là nhiệm vụ riêng của ngành thuế Do đó, cần có những biện pháp hiệu quả hơn để phát hiện và phát triển các nguồn thu, nhằm ổn định và phát triển kinh tế - xã hội tại quận.
Xuất phát từ thực tế quản lý ngân sách nhà nước, tác giả đã chọn đề tài "Quản lý thu ngân sách nhà nước trên địa bàn quận Tây Hồ, Thành phố Hà Nội" làm nội dung nghiên cứu cho luận văn thạc sỹ của mình.
Tổng quan các công trình nghiên cứu có liên quan
Kể từ khi Ngân sách Nhà nước (NSNN) được thành lập, nghiên cứu về quản lý NSNN đã thu hút sự chú ý của nhiều nhà nghiên cứu Do đó, đã có nhiều công trình nghiên cứu tập trung vào quản lý thu NSNN ở các cấp độ khác nhau.
Bài luận văn Thạc sĩ Khoa học của Nguyễn Quốc Việt, Hà Nội, 2012, phân tích và đề xuất giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý thu ngân sách nhà nước tại Kho bạc Nhà nước Thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh Tác giả tập trung làm rõ các nội dung cơ bản và ý nghĩa của công tác quản lý thu ngân sách nhà nước qua Kho bạc Nhà nước Thành phố Hạ Long trong những năm trước, từ đó chỉ ra những tồn tại, vướng mắc và đưa ra các đề xuất, giải pháp để nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước tại địa phương này.
Luận văn Thạc sĩ Khoa học kinh tế của Trần Nữ Hồng Duyên (2018) về "Quản lý thu Ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Quảng Ninh, tỉnh Quảng Bình" nêu rõ những ưu điểm, nhược điểm và thách thức trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội hiện nay Tác giả nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đảm bảo sự ổn định và cải thiện nguồn thu ngân sách theo thời gian, nhằm đáp ứng yêu cầu nộp ngân sách cấp trên và cung cấp nguồn lực cho hoạt động chi tiêu địa phương Luận văn áp dụng các phương pháp thu thập, xử lý và phân tích số liệu để đánh giá sự biến động của thu ngân sách nhà nước qua từng năm tại huyện Quảng Ninh.
Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế của Vũ Thị Toản, năm 1996, tập trung nghiên cứu công tác quản lý thu thuế đối với các doanh nghiệp ngoài quốc doanh tại Hà Nội Tác giả đã áp dụng phương pháp thu thập số liệu sơ cấp để phân tích thực trạng quản lý thuế trong khu vực này Dựa trên kết quả phân tích, luận văn đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý thu thuế ngoài quốc doanh trên địa bàn Thành phố Hà Nội.
Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế của Đàm Thị Kim Duyên, "Quản lý thu ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Hàm Yên, tỉnh Tuyên Quang" (2015), chỉ ra những hạn chế trong quản lý ngân sách như số thu hàng năm thấp và một số khoản thu không đạt kế hoạch Tác giả phân tích các vấn đề này và đề xuất mục đích nghiên cứu rõ ràng, kèm theo số liệu cụ thể Dựa trên những phân tích đó, luận văn đưa ra giải pháp nhằm hoàn thiện công tác thu ngân sách tại huyện Hàm Yên.
- “Hiện đại hoá thu, nộp ngân sách nhà nước tại Thành phố Hồ Chí Minh
Bài viết "Thành tựu và triển vọng" của TS Nguyễn Đức Thanh, đăng trên tạp chí Quản lý Ngân quỹ Quốc gia số 122 (tháng 8/2012), tập trung vào việc nghiên cứu thực trạng và kết quả của công tác hiện đại hóa thu ngân sách nhà nước Nghiên cứu này đặc biệt chú trọng đến công tác tổ chức và phối hợp thu ngân sách tại Kho bạc Thành phố Hồ Chí Minh.
Từ năm 2009 đến 2012, Hồ Chí Minh đã tiến hành nghiên cứu về hiệu quả công tác hiện đại hóa thu ngân sách nhà nước Công trình này tập trung vào việc tổ chức và phối hợp thu trên địa bàn, bao gồm các mối quan hệ giữa người nộp thuế, cơ quan thu, Kho bạc và ngân hàng thương mại.
- “Phối hợp thu ngân sách nhà nước góp phần cải cách hành chính nhà nước”, tạp chí Quản lý Ngân sách quỹ Quốc gia số 126 (tháng 12/2012) của
Vũ Công Chính nghiên cứu cải cách quản lý thu ngân sách nhà nước bằng cách ứng dụng công nghệ thông tin điện tử vào quy trình thu, phát triển các hình thức thu hiện đại để đơn giản hóa thủ tục hành chính Mục tiêu là giảm thiểu thời gian và thủ tục nộp tiền cho người nộp thuế, đồng thời triển khai phối hợp thu để hình thành cơ sở dữ liệu tập trung, tạo thuận lợi cho cơ quan Thuế, Kho bạc, ngân hàng thương mại và các cơ quan quản lý nhà nước trong việc khai thác số liệu.
Nghiên cứu về quản lý thu ngân sách nhà nước (NSNN) đã chỉ ra nhiều vấn đề tồn tại trong các ngành, với các đề tài nghiên cứu đa dạng từ phạm vi rộng như Hà Nội đến các đơn vị cụ thể Một số nghiên cứu tập trung vào quản lý thanh tra thuế, chống gian lận và trốn thuế Dựa trên các kết quả trước đó, tác giả sẽ tiếp tục nghiên cứu theo hướng cụ thể và chuyên sâu, nhằm tránh trùng lặp và đóng góp thêm vào lĩnh vực này.
Phương pháp nghiên cứu
Luận văn sử dụng số liệu, tư liệu cả bên trong và bên ngoài để đạt được mục đích phân tích, cụ thể là dữ liệu thứ cấp:
Bài viết này thu thập thông tin từ nhiều nguồn tài liệu phong phú, bao gồm sách giáo trình và chuyên khảo về quản lý ngân sách nhà nước, các tạp chí và báo cáo nghiên cứu liên quan đến công tác thu ngân sách Ngoài ra, nó còn tham khảo các nghị quyết của quận ủy Tây Hồ, quyết định giao chỉ tiêu thu ngân sách, kế hoạch thu ngân sách, cũng như các báo cáo đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ thu ngân sách hàng năm và báo cáo quyết toán ngân sách hàng năm của UBND quận Tây Hồ Thêm vào đó, các báo cáo tổng kết công tác thu ngân sách hàng năm từ Kho bạc Nhà nước, Chi Cục Thuế và phòng Tài chính thuộc UBND quận Tây Hồ cũng được xem xét để cung cấp cái nhìn toàn diện về tình hình thu ngân sách tại địa phương.
Hồ từ năm 2016 đến năm 2019; Niên giám thống kê của Chi cục thống kê quận Tây Hồ.
5.2 Phương pháp thu thập dữ liệu
Phương pháp nghiên cứu tài liệu được áp dụng xuyên suốt các phần của luận văn, đặc biệt nhấn mạnh ở phần mở đầu với tổng quan tình hình nghiên cứu Phương pháp này nhằm khảo sát các công trình liên quan đến đề tài, phân tích nội dung chính, phương pháp đã sử dụng, kết luận đạt được và những khía cạnh cần tiếp tục nghiên cứu trong các nghiên cứu trước về quản lý thu ngân sách nhà nước.
Phương pháp tổng quan tài liệu được áp dụng rộng rãi trong nghiên cứu, giúp tác giả xác định khoảng trống nghiên cứu cho đề tài luận văn thạc sỹ Qua việc tổng hợp các nghiên cứu về quản lý thu ngân sách nhà nước (NSNN), tác giả không chỉ kế thừa những nội dung lý luận và thực tiễn quan trọng mà còn tạo nền tảng vững chắc cho chương cơ sở lý luận của luận văn.
5.3 Phương pháp xử lý dữ liệu
Phương pháp phân tích là quá trình chia nhỏ đối tượng nghiên cứu thành các bộ phận và yếu tố đơn giản hơn để khám phá thuộc tính và bản chất của từng yếu tố Qua đó, phương pháp này giúp chúng ta hiểu rõ hơn về đối tượng nghiên cứu, từ những yếu tố riêng lẻ để nhận diện cái chung phức tạp Nhiệm vụ của phân tích là tìm ra bản chất thông qua hiện tượng và khám phá cái phổ biến từ những điều đặc thù.
Phương pháp phân tích được áp dụng để đánh giá quản lý thu ngân sách nhà nước (NSNN) tại quận Tây Hồ giai đoạn 2016-2019, giúp làm rõ các thành công và hạn chế trong từng nội dung quản lý Qua việc kết hợp phân tích số liệu thống kê mô tả, tác giả đã đưa ra những nhận định khoa học về thực trạng thu và tiềm năng thu NSNN tại địa bàn Bằng cách đối chiếu các tiêu chí như tăng trưởng kinh tế, cơ chế chính sách và tổ chức thực hiện, nghiên cứu đã chỉ ra những nguyên nhân dẫn đến các hạn chế trong quản lý thu NSNN Từ đó, bài viết đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thu NSNN cho quận Tây Hồ trong những năm tới.
Tổng hợp là quá trình hỗ trợ phân tích, giúp tìm ra những khái quát và bản chất quy luật của đối tượng nghiên cứu Sau khi thực hiện thống kê và phân tích dữ liệu, tác giả tiến hành tổng hợp để có cái nhìn tổng thể về quản lý hoạt động thu ngân sách nhà nước tại UBND quận Tây Hồ, xem xét các mối liên hệ và khía cạnh khác nhau trong quản lý thu ngân sách tại khu vực này.
Phân tích và tổng hợp được áp dụng để đánh giá thành công cũng như những hạn chế trong quản lý thu ngân sách nhà nước tại quận Tây Hồ Kết quả từ việc đánh giá này sẽ là cơ sở quan trọng cho việc đề xuất giải pháp và kiến nghị trong chương 3.
Thông tin định lượng từ tài liệu thống kê về quản lý thu ngân sách nhà nước (NSNN) tại quận Tây Hồ đã được xử lý và trình bày dưới dạng bảng, biểu đồ Phương pháp này chủ yếu được áp dụng trong phần phân tích thực trạng quản lý thu NSNN tại quận Việc cung cấp số liệu rõ ràng và tính toán cụ thể giúp tác giả củng cố các nhận định và đánh giá về thực trạng quản lý thu NSNN trong khu vực nghiên cứu.
Ý nghĩa khoa học của vấn đề nghiên cứu
Bài viết này tập trung vào việc hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý hoạt động thu ngân sách nhà nước tại UBND quận Tây Hồ, Thành phố Hà Nội Nó phân tích và đánh giá thực trạng quản lý thu NSNN tại địa phương, nhằm làm rõ thêm các cơ sở lý luận và thực tiễn liên quan Bài viết cũng đề xuất các phương hướng và giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý, từ đó nâng cao năng lực quản lý đối với hoạt động thu ngân sách nhà nước tại UBND quận Tây Hồ.
Kết cấu đề tài nghiên cứu
Ngoài phần mở đầu, kết luận và dạnh mục tài liệu tham khảo đề tài được kết cấu thành 3 chương:
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP QUẬN, HUYỆN
Chương 2: PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN TÂY HỒ
Chương 3: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCHNHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN TÂY HỒ
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP QUẬN, HUYỆN
TỔNG QUAN VỀ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
1.1.1 Khái niệm, vai trò của thu ngân sách nhà nước
Khái niệm thu ngân sách nhà nước đề cập đến việc nhà nước cần có nguồn thu nhất định để trang trải các chi phí hoạt động và phát triển bộ máy, cũng như thực hiện các nhiệm vụ quản lý xã hội Các khoản thu này được thiết lập nhằm hình thành quỹ tiền tệ, từ đó tạo điều kiện vật chất cho việc thực hiện các chức năng và nhiệm vụ công cộng của nhà nước.
Thu ngân sách nhà nước (NSNN) là quá trình mà Nhà nước sử dụng quyền lực để tập trung một phần nguồn tài chính quốc gia, tạo ra quỹ tiền tệ tập trung Đồng thời, thu NSNN cũng đóng vai trò là kênh phân phối thu nhập quốc dân trong hệ thống tài chính Về mặt pháp lý, thu NSNN bao gồm các khoản tiền mà Nhà nước huy động vào ngân sách nhằm đáp ứng nhu cầu chi tiêu của mình.
Thu ngân sách nhà nước (NSNN) là một hệ thống các mối quan hệ kinh tế phát sinh khi nhà nước sử dụng quyền lực chính trị để phân phối nguồn tài chính, từ đó hình thành quỹ tiền tệ cho nhà nước.
Theo Luật NSNN 2015, thu ngân sách Nhà nước là quá trình huy động nguồn tài chính quốc gia giữa Nhà nước và các chủ thể xã hội, dựa trên quyền lực của Nhà nước Mục tiêu là giải quyết hài hòa các lợi ích kinh tế, phục vụ cho sự tồn tại và phát triển của bộ máy Nhà nước, cũng như thực hiện các chức năng nhiệm vụ kinh tế xã hội.
Nhà nước tập trung nguồn lực xã hội thông qua việc phân chia giữa mình và các chủ thể khác trong nền kinh tế, dựa trên quyền lực chính trị Sự phân chia này là cần thiết để đảm bảo sự tồn tại và phát triển của bộ máy nhà nước, cũng như thực hiện các chức năng và nhiệm vụ của nó.
- Vai trò thu ngân sách nhà nước:
Ngân sách nhà nước (NSNN) đóng vai trò quan trọng trong các hoạt động kinh tế - xã hội, an ninh, quốc phòng và đối ngoại của đất nước, bao gồm hai hoạt động chính là thu và chi ngân sách Vai trò của NSNN gắn liền với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội trong từng giai đoạn Đặc biệt, thu NSNN được xem là công cụ tập trung nguồn lực tài chính, đảm bảo nhu cầu chi tiêu của nhà nước và góp phần vào việc quản lý nền kinh tế hiệu quả.
+ Thu NSNN là công cụ tập trung nguồn lực tài chính đảm bảo nhu cầu chi tiêu của NN
Thu NSNN là yếu tố quan trọng trong việc đảm bảo nguồn vốn cần thiết cho các chi tiêu và kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của Nhà nước Vai trò này xuất phát từ nhu cầu khách quan trong việc thành lập Nhà nước và chức năng quản lý kinh tế - xã hội mà Nhà nước thực hiện.
Nhiệm vụ hàng đầu trong hoạt động tài chính vĩ mô là tăng cường nguồn thu ngân sách nhà nước (NSNN), có thể huy động từ cả trong nước và nước ngoài, từ nhiều lĩnh vực và thành phần kinh tế khác nhau Các khoản thu NSNN chủ yếu đến từ khu vực sản xuất kinh doanh dịch vụ thông qua hình thức thuế Để đảm bảo tăng trưởng bền vững, việc nâng cao sản phẩm quốc dân là cần thiết nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và tăng thu NSNN trong dài hạn.
Mức động viên tài chính từ các chủ thể trong nền kinh tế cần được xác định hợp lý, không quá cao cũng không quá thấp Do đó, việc xác minh mức huy động vào ngân sách nhà nước (NSNN) phải phù hợp với khả năng đóng góp tài chính của các đối tượng trong nền kinh tế là rất quan trọng.
Ngoài việc thu ngân sách nhà nước, nhà nước còn cần thực hiện các khoản vay để bù đắp cho sự thiếu hụt, đảm bảo rằng các khoản thu đủ để trang trải chi tiêu.
+ Thu NSNN góp phần tổ chức quản lý nền kinh tế
Thu ngân sách không chỉ đóng vai trò huy động nguồn lực tài chính cho nhu cầu chi tiêu của nhà nước mà còn góp phần quan trọng trong việc tổ chức và quản lý nền kinh tế Thông qua ngân sách, nhà nước thực hiện quản lý và điều tiết vĩ mô nền kinh tế - xã hội, nhằm hạn chế những khuyết điểm và phát huy những lợi thế, từ đó nâng cao hiệu quả hoạt động của nền kinh tế.
Nhà nước sử dụng quyền lực của mình để thiết lập chính sách thuế nhằm can thiệp vào nền kinh tế, định hướng cơ cấu và tiêu dùng Việc điều chỉnh thuế suất ảnh hưởng đến quyết định đầu tư của các nhà đầu tư và nhu cầu tiêu dùng trong xã hội Các mức thuế khác nhau và ưu đãi thuế sẽ quyết định hướng đầu tư và điều chỉnh cơ cấu kinh tế Để kích cầu hoặc hạn chế tiêu dùng, nhà nước có thể giảm thuế hoặc áp dụng mức thuế cao đối với một số loại hàng hóa.
Thu ngân sách và chi ngân sách đóng vai trò quan trọng trong việc điều tiết thu nhập giữa các tầng lớp dân cư, góp phần thực hiện công bằng xã hội Chính phủ thu thuế thu nhập với tỷ lệ khác nhau từ các cá nhân, và doanh thu này được sử dụng cho các chương trình hỗ trợ người nghèo Nhờ đó, Chính phủ có thể giảm bớt bất bình đẳng về thu nhập Hơn nữa, thuế đánh vào hàng hóa cũng tạo ra gánh nặng khác nhau cho các nhóm xã hội, ảnh hưởng đến phân phối thu nhập và lợi ích giữa họ.
1.1.2 Các nguồn thu của ngân sách nhà nước
Các nguồn thu ngân sách nhà nước (NSNN) chủ yếu dựa vào các yếu tố như thuế, phí và lệ phí, cũng như các khoản thu từ hoạt động kinh tế của nhà nước và dịch vụ công lập Theo Luật NSNN số 83/2015/QH13, được Quốc hội Việt Nam thông qua vào ngày 25 tháng 6 năm 2016, các nguồn thu này bao gồm: thu từ thuế, thu từ phí và lệ phí, thu từ hoạt động kinh tế nhà nước, thu từ dịch vụ của đơn vị sự nghiệp công lập, và các khoản thu khác.
Thuế là một hình thức bắt buộc để thu một phần thu nhập của cá nhân, doanh nghiệp, và tổ chức nhằm đáp ứng nhu cầu chi tiêu của Nhà nước (NN) Sự phát triển của thuế gắn liền với sự tồn tại của NN, bắt đầu từ các loại thuế đầu tiên xuất hiện trong các xã hội chiếm hữu nô lệ Ban đầu, thuế được thu bằng hiện vật, nhưng với sự phát triển của nền kinh tế hàng hóa, thuế đã được thu dưới nhiều hình thức giá trị khác nhau NN sử dụng hệ thống thuế không chỉ để huy động nguồn thu cho ngân sách nhà nước (NSNN) mà còn như một công cụ quan trọng trong việc phân phối và điều tiết hoạt động của nền kinh tế quốc dân.
QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP QUẬN, HUYỆN
1.2.1 Khái niệm, mục tiêu quản lý thu ngân sách nhà nước cấp quận, huyện
Ngân sách cấp huyện, bao gồm các huyện, quận, thị xã và thành phố thuộc tỉnh, là quá trình mà Nhà nước tập trung một phần nguồn lực từ nền kinh tế để phục vụ cho các hoạt động phát triển địa phương.
Trong việc thực hiện thu ngân sách, Nhà nước (NN) áp dụng nhiều công cụ và biện pháp dựa trên quyền lực của mình để quản lý hình thức thu và số thu ngân sách Điều này nhằm đảm bảo các mục tiêu và yêu cầu thu ngân sách được đề ra trong từng giai đoạn cụ thể, đồng thời kiểm soát các yếu tố tác động đến thu ngân sách.
Quản lý thu ngân sách nhà nước cấp quận/huyện là quá trình điều hành các mối quan hệ kinh tế liên quan đến việc hình thành, phân bổ và sử dụng quỹ tài chính của chính quyền địa phương Điều này được quy định theo Luật tổ chức chính quyền địa phương số 77/2015/QH13, ban hành ngày 19/6/2015.
Thu NSNN cấp huyện bao gồm các khoản thu từ thuế, phí và lệ phí, hoạt động kinh tế của Nhà nước, đóng góp của tổ chức và cá nhân, viện trợ, và các khoản thu khác theo quy định pháp luật Trong đó, thuế là nguồn thu chủ yếu và bền vững, đóng vai trò quan trọng trong việc điều tiết hoạt động sản xuất, kinh doanh và tiêu dùng Công tác quản lý thu NSNN và thuế cần được chú trọng, yêu cầu hệ thống thuế phải thường xuyên được điều chỉnh để phù hợp với sự phát triển của kinh tế - xã hội Một hệ thống thuế hiệu quả không chỉ đảm bảo hoạt động tốt trong hiện tại mà còn phải dự báo và quản lý các yêu cầu trong tương lai, từ đó nâng cao hiệu quả thu ngân sách và hạn chế thất thu.
Quản lý các nội dung ngoài thuế đóng vai trò quan trọng trong việc ổn định môi trường kinh tế, chính trị và xã hội Việc quản lý nguồn thu từ tài nguyên khoáng sản giúp tối ưu hóa việc sử dụng các điều kiện tự nhiên, từ đó phục vụ hiệu quả cho sự phát triển kinh tế Ngoài ra, quản lý các khoản phí và lệ phí không chỉ góp phần vào ngân sách nhà nước mà còn khẳng định vai trò và vị trí của nhà nước trong các hoạt động xã hội.
Quản lý thu ngân sách nhà nước (NSNN) là yếu tố then chốt để đảm bảo hoạt động thu diễn ra hiệu quả và có tính bền vững Điều này không chỉ góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương mà còn tăng cường sức mạnh tài chính quốc gia.
+ Thứ nhất, ngăn ngừa các hành vi vi phạm pháp luật về chế độ thu NSNN cấp quận, huyện:
Hoạt động quản lý đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao ý thức chấp hành quy định của các đối tượng quản lý Nhờ đó, việc quản lý sẽ giúp ngăn chặn các hành vi vi phạm pháp luật liên quan đến chế độ thu ngân sách nhà nước cấp quận, huyện Nếu thiếu công tác quản lý, nguồn thu ngân sách nhà nước sẽ bị hạn chế và hoạt động sẽ không đạt hiệu quả cao.
+ Thứ hai, đạt được hiệu quả công tác thu NSNN cấp huyện:
Công tác quản lý Nhà nước về thu ngân sách nhà nước (NSNN) cần triển khai các giải pháp và chính sách phù hợp nhằm tạo động lực cho cấp huyện, từ đó nâng cao hiệu quả trong công tác thu NSNN.
+ Thứ ba, xử lý các vi phạm trong hoạt động thu NSNN:
Thông qua hoạt động kiểm tra và giám sát, chúng ta có thể phát hiện các sai phạm và từ đó áp dụng những chế tài phù hợp để xử lý những vấn đề này.
+ Thứ tư, phát hiện các nội dung chưa phù hợp trong các văn bản pháp luật quy định về thu NSNN cấp quận, huyện:
Công tác này nhằm so sánh thực tiễn với những bất hợp lý trong quản lý thu ngân sách nhà nước cấp huyện, từ đó đề xuất kiến nghị với cơ quan có thẩm quyền để sửa đổi, bổ sung, góp phần nâng cao hiệu quả công tác quản lý thu NSNN.
1.2.2 Nội dung quản lý thu ngân sách nhà nước cấp quận, huyện
Thu ngân sách cấp quận, huyện bao gồm:
- Các khoản thu ngân sách cấp quận, huyện hưởng 100%;
- Các khoản thu NS cấp quận, huyện hưởng theo tỷ lệ phần trăm phân chia giữa các cấp NS;
- Thu bổ sung từ ngân sách cấp trên
UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương có trách nhiệm trình HĐND cấp tỉnh để quyết định phân cấp nguồn thu cho ngân sách địa phương ở các cấp tỉnh, huyện và xã Điều này bao gồm việc phân chia các khoản thu ngân sách địa phương hưởng 100% theo quy định tại Khoản 1 Điều 32 Luật NSNN, cũng như các khoản thu phân chia theo tỷ lệ phần trăm từ ngân sách địa phương theo Khoản 2 Điều 30 và thu bổ sung từ ngân sách Trung ương theo Khoản 3 Điều 32 Luật Ngân sách Nhà nước Các khoản thu này bao gồm thuế giá trị gia tăng (GTGT), thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế thu nhập đối với người có thu nhập cao, thuế chuyển lợi nhuận ra nước ngoài, thuế tiêu thụ đặc biệt từ hàng hóa, dịch vụ trong nước, và phí xăng, dầu.
HĐND cấp tỉnh thực hiện phân cấp nguồn thu cho các cấp chính quyền địa phương dựa trên nguyên tắc tại Điều 6 Nghị định 60/2003/NĐ-CP, nhằm phù hợp với quản lý kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh và năng lực quản lý của từng cấp Theo Điều 23 Nghị định này, việc phân cấp cần gắn với nhiệm vụ và khả năng quản lý, hạn chế bổ sung ngân sách từ cấp trên cho cấp dưới, đồng thời khuyến khích tăng cường quản lý thu và chống thất thu Việc phân chia nguồn thu nhỏ cho nhiều cấp cũng cần được hạn chế, đảm bảo tuân thủ tiêu thức phân cấp nguồn thu và phân chia ngân sách theo quy định tại Điều 4 Thông tư 188/2010/TT-BTC.
1.2.2.1 Quản lý quy trình thu NSNN
Quản lý quy trình thu ngân sách nhà nước (NSNN) hiện nay đóng vai trò thiết yếu trong việc kiểm soát và điều tiết hoạt động kinh tế Công cụ này giúp Nhà nước giám sát thu nhập của các tầng lớp dân cư, từ đó đảm bảo sự công bằng xã hội.
Quản lý thu ngân sách nhà nước (NSNN) cấp quận/huyện là quá trình điều hành các mối quan hệ kinh tế phát sinh trong việc hình thành, phân phối và sử dụng quỹ tài chính của chính quyền địa phương.
Mục tiêu của quản lý quy trình ngân sách nhà nước (NSNN) là đảm bảo công tác thu NSNN hoàn thành kế hoạch dự toán và đáp ứng ngân sách được giao Đồng thời, quản lý quy trình thu NSNN cũng nhằm khai thác hiệu quả các nguồn thu tiềm năng trong nền kinh tế.
Tổ chức công tác quản lý thu NSNN được thực hiện theo quy trình gồm ba khâu: lập dự toán, chấp hành dự toán và quyết toán thu NSNN.
Quản lý lập dự toán thu ngân sách nhà nước:
NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG TỚI QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP QUẬN, HUYỆN
1.3.1 Hệ thống văn bản pháp luật
Hệ thống chính sách và văn bản pháp luật về thu ngân sách nhà nước (NSNN) là cơ sở pháp lý quan trọng cho việc thu NSNN Sự đơn giản, rõ ràng và minh bạch của các chính sách này giúp người nộp hiểu rõ quyền lợi và nghĩa vụ, đồng thời hạn chế tiêu cực trong quá trình thu nộp Ngoài ra, các chính sách thu còn là nền tảng thiết yếu để lập kế hoạch, tổ chức thực hiện và giám sát quá trình thu ngân sách Để quản lý thu ngân sách hiệu quả, cần có các chính sách thu phù hợp và đồng bộ với các quy định hiện hành.
Cần nhanh chóng ban hành các văn bản điều chỉnh các khoản thu mới phát sinh để đảm bảo việc thu đúng, thu đủ và kịp thời vào ngân sách nhà nước (NSNN) Các văn bản pháp lý quan trọng cần được xem xét bao gồm Luật Ngân sách Nhà nước năm 2015, Luật Đầu tư năm 2019, Luật Đầu tư công năm 2014, Luật Doanh nghiệp năm 2014, và Nghị định số 117/2017/NĐ-CP.
Ngày 19 tháng 10 năm 2017, CP ban hành quy định về quản lý và sử dụng ngân sách nhà nước cho một số hoạt động đối ngoại Nghị định số 163/2016/NĐ-CP ngày 21 tháng 12 năm 2016 của Chính phủ chi tiết hóa việc thi hành một số điều của Luật ngân sách nhà nước Ngoài ra, Nghị định 24/2016/NĐ-CP ngày 05 tháng 4 năm 2016 quy định chế độ quản lý ngân quỹ nhà nước Thông tư số 328/2016/TT-BTC ngày 26 tháng 5 năm 2016 của Bộ Tài chính hướng dẫn thu và quản lý các khoản thu ngân sách nhà nước qua Kho bạc nhà nước.
Các văn bản pháp luật nêu trên cung cấp cơ sở pháp lý cho chính quyền cấp huyện trong việc tổ chức và quản lý thu ngân sách nhà nước (NSNN) Chúng giúp xác định rõ các nhiệm vụ cần thực hiện và trách nhiệm của cấp huyện trong quá trình điều hành thu NSNN.
Hệ thống văn bản pháp luật về thu ngân sách nhà nước (NSNN) cần phải đồng bộ và không chồng chéo Các văn bản pháp luật cần có hướng dẫn chi tiết, thống nhất và dễ hiểu để tạo điều kiện thuận lợi cho công tác quản lý thu NSNN.
Các quy định phù hợp với thực tiễn sẽ nâng cao hiệu quả quản lý thu ngân sách nhà nước (NSNN) và tạo điều kiện thuận lợi cho công tác thực thi Việc duy trì những phương pháp thu NS lạc hậu và không còn phù hợp sẽ gây khó khăn trong việc thực hiện, đồng thời dễ dẫn đến sai sót trong bối cảnh mới.
1.3.2 Năng lực đội ngũ cán bộ quản lý thu ngân sách nhà nước
Năng lực của bộ máy thu ngân sách nhà nước (NSNN), đặc biệt trong việc thu thuế, được thể hiện qua khả năng lập dự toán thu NSNN, triển khai thực hiện dự toán và giám sát tài chính Ngoài ra, năng lực thanh tra và kiểm tra thu nộp thuế cũng đóng vai trò quan trọng Tất cả những yếu tố này đều phụ thuộc vào các yếu tố bên ngoài và nội tại của bộ máy quản lý thu NSNN.
Trình độ năng lực chuyên môn của đội ngũ cán bộ thu NSNN là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến quản lý thu NSNN Dù hệ thống chính sách và cơ sở vật chất có hiện đại đến đâu, nếu không có đội ngũ cán bộ quản lý giỏi, có phẩm chất chính trị vững vàng và đạo đức trong sáng, cũng như hiểu biết chuyên môn và sự nhiệt tình, sáng tạo, thì hiệu quả quản lý thu NSNN sẽ không được nâng cao Do đó, đội ngũ cán bộ quản lý đóng vai trò quyết định trong việc cải thiện hiệu quả quản lý thu NSNN.
1.3.3 Cơ sở vật chất phục vụ thu ngân sách nhà nước
Mức độ trang bị cơ sở vật chất cho công tác quản lý thu ngân sách nhà nước (NSNN) ảnh hưởng lớn đến hiệu quả quản lý Cơ sở vật chất được trang bị tốt giúp giảm chi phí thu, cung cấp thông tin kịp thời về thu NSNN và tạo thuận lợi cho tổ chức, cá nhân trong việc thực hiện nghĩa vụ với NSNN, góp phần hiện đại hóa công tác quản lý thu NSNN.
Việc trang bị cơ sở vật chất và trình độ áp dụng công nghệ vào quản lý thu ngân sách nhà nước (NSNN) đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả thu NSNN Cơ sở vật chất được trang bị đầy đủ, kết hợp với việc sử dụng thành thạo các thiết bị công nghệ, sẽ giúp giảm chi phí hành thu, cung cấp thông tin kịp thời về thu NSNN, và tạo thuận lợi cho tổ chức, cá nhân trong việc thực hiện nghĩa vụ đối với NSNN Điều này góp phần vào quá trình hiện đại hóa quản lý thu NSNN.
1.3.4 Tình hình kinh tế - xã hội của địa phương
Quản lý thu ngân sách địa phương luôn bị ảnh hưởng bởi trình độ phát triển kinh tế - xã hội của khu vực Việc quản lý ngân sách nhà nước (NSNN) không chỉ là sử dụng nguồn lực tài chính mà còn là công cụ điều hành hệ thống kinh tế - xã hội (KT-XH), vì vậy, quản lý cần phải phù hợp với đặc điểm của hệ thống này, bao gồm hạ tầng KT-XH, yếu tố chính trị và văn hóa Khi kinh tế - xã hội phát triển, cơ chế quản lý, chính sách và định mức thu ngân sách cũng cần được điều chỉnh cho phù hợp Thêm vào đó, các yếu tố bất thường từ điều kiện tự nhiên, kinh tế, chính trị và xã hội trong năm ngân sách cũng sẽ ảnh hưởng đến nhiệm vụ thu và quản lý ngân sách địa phương.
Tăng trưởng kinh tế đóng vai trò quan trọng trong việc phản ánh mức độ phát triển của nền kinh tế, ảnh hưởng trực tiếp đến cơ cấu thu ngân sách Khi nền kinh tế phát triển, khả năng tích lũy, tiết kiệm, đầu tư và tiêu dùng tăng lên, dẫn đến việc tăng cao số thu ngân sách.
Sự phát triển ổn định của nền kinh tế là yếu tố then chốt cho sự tăng trưởng bền vững của nguồn thu ngân sách nhà nước Ngược lại, khi nền kinh tế còn lạc hậu với giá trị sản xuất, đầu tư và tiết kiệm thấp, khả năng huy động nguồn thu ngân sách sẽ bị giới hạn, không thể vượt quá khả năng của nền kinh tế.
Tăng trưởng bền vững đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra nguồn thu ngân sách nhà nước (NSNN) ổn định và bền vững, với thu NSNN được hình thành từ nhiều lĩnh vực kinh tế như sản xuất, lưu thông và phân phối Sự gắn kết giữa thu ngân sách và hoạt động kinh tế được thể hiện qua các chỉ tiêu như mức tăng trưởng GDP và tỷ suất lợi nhuận, là những yếu tố khách quan quyết định mức động viên của NSNN Đặc biệt, thực trạng phát triển kinh tế - xã hội của từng tỉnh, thành phố là nhân tố chính ảnh hưởng đến nguồn thu NSNN Tuy nhiên, nguồn thu còn bị chi phối bởi phạm vi địa giới và các chính sách quy định riêng, dẫn đến việc doanh nghiệp có trụ sở trên địa bàn nhưng không hoạt động sản xuất kinh doanh tại đó vẫn tạo ra nguồn thu cho ngân sách Do đó, khi đánh giá tác động của tăng trưởng kinh tế đến nguồn thu NSNN, cần loại bỏ những yếu tố không liên quan đến sự phát triển kinh tế tại địa phương.
Tình hình kinh tế - xã hội địa phương không chỉ là nguồn thu ngân sách nhà nước mà còn chịu tác động từ chính sách thu Do đó, trong công tác thu, cần nhận thức rõ ràng về ảnh hưởng của yếu tố này, tránh thu theo cách chủ quan và tách rời thực trạng phát triển kinh tế - xã hội Lợi ích kinh tế phải được đặt lên hàng đầu, và việc thu phải tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển kinh tế - xã hội.
