NỘI DUNG
Cơ sở khoa học của đề tài
1.1 Cơ sở lý luận về công tác chủ nhiệm lớp
Công tác chủ nhiệm là một công việc thường xuyên, khá gắn bó với người
Giáo viên (GV) ở mọi bộ môn đều có kinh nghiệm làm chủ nhiệm lớp, từ đó tích lũy những bài học quý giá Trong bối cảnh xã hội hiện đại, với sự phát triển văn hóa và kinh tế, việc đáp ứng hiệu quả vai trò của một giáo viên chủ nhiệm (GVCN) trở thành một thách thức không thể xem nhẹ.
GVCN lớp đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành và nuôi dưỡng nhân cách học sinh, những chủ nhân tương lai của đất nước Theo PGS.TS Đặng Quốc Bảo, GVCN là nhà quản lý không có dấu đỏ, thể hiện sự nhận thức ngày càng sâu sắc về vai trò của họ trong giáo dục GVCN không chỉ là người lãnh đạo và điều khiển lớp học, mà còn tham gia vào công tác phát triển, tổ chức lớp học, hỗ trợ hiệu trưởng trong việc giám sát và đánh giá sự tu dưỡng của học sinh Một GVCN giỏi sẽ tạo ra một tập thể lớp xuất sắc, góp phần xây dựng một nhà trường vững mạnh.
1.1.1 Thay mặt hiệu trưởng quản lí một lớp học
GVCN lớp, được phân công bởi hiệu trưởng, có nhiệm vụ quản lý và tổ chức các hoạt động giáo dục cho học sinh trong lớp Vai trò của GVCN lớp thể hiện qua việc xây dựng và thực hiện các kế hoạch giáo dục, đồng thời đôn đốc, kiểm tra và đánh giá kết quả học tập cũng như sự rèn luyện của học sinh.
GVCN cần cung cấp thông tin về chất lượng học tập và hạnh kiểm của học sinh trong lớp trước hiệu trưởng, Hội đồng sư phạm và phụ huynh khi tổng kết năm học.
1.1.2 Người xây dựng tập thể HS thành một khối đoàn kết
GVCN lớp là nhân tố quan trọng trong việc xây dựng tinh thần đoàn kết của tập thể lớp học Qua các biện pháp tổ chức và giáo dục, cùng với sự gương mẫu và tình cảm dành cho học sinh, GVCN không chỉ hướng dẫn các em phát triển mà còn tạo ra một môi trường học tập thân thiện, giúp các em trưởng thành từng ngày.
HS kính trọng GVCN như cha mẹ, đoàn kết với bạn bè như anh em, tạo nên một lớp học vững mạnh Tình cảm gắn bó trong lớp càng sâu sắc, tinh thần trách nhiệm và uy tín của GVCN càng cao, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục.
Trong một lớp học, nhiều giáo viên cùng giảng dạy, nhưng giáo viên chủ nhiệm luôn để lại những ấn tượng sâu sắc và đáng nhớ đối với từng học sinh, ảnh hưởng đến họ suốt cuộc đời.
1.1.3 Người tổ chức các hoạt động giáo dục HS trong lớp
Vai trò tổ chức của GVCN lớp rất quan trọng trong việc thành lập bộ máy tự quản của lớp và phân công trách nhiệm cho từng cá nhân, tổ, nhóm GVCN tổ chức thực hiện các hoạt động theo kế hoạch giáo dục hàng năm, đảm bảo sự đa dạng và toàn diện trong các hoạt động của lớp Qua đó, GVCN quán xuyến mọi hoạt động một cách cụ thể và chặt chẽ, từ các phong trào thi đua học tập đến các cuộc sinh hoạt đoàn thể hấp dẫn cho thanh, thiếu niên Các phong trào văn hóa, văn nghệ và thể thao được tổ chức thường xuyên, góp phần nâng cao chất lượng học tập và tu dưỡng đạo đức của học sinh Điều này phụ thuộc nhiều vào trật tự, kỉ luật, tinh thần đoàn kết và truyền thống của tập thể lớp.
1.1.4 Cố vấn đắc lực cho các đoàn thể của HS trong lớp
GVCN lớp, dù là đoàn viên hay đảng viên, cần nắm vững điều lệ, tôn chỉ mục đích, nghi thức và nội dung hoạt động của các đoàn thể Với tinh thần trách nhiệm và kinh nghiệm công tác, GVCN sẽ tham mưu cho chi đoàn lập kế hoạch công tác, bầu ra ban lãnh đạo chi đoàn, tổ chức các hoạt động và phối hợp với ban cán sự lớp nhằm xây dựng tập thể vững mạnh, mang lại hiệu quả giáo dục tốt nhất.
1.1.5 Giữ vai trò chủ đạo trong việc phối hợp với các lực lượng giáo dục
Gia đình, nhà trường và xã hội là ba lực lượng giáo dục quan trọng, trong đó nhà trường đóng vai trò chủ đạo với mục tiêu và phương pháp giáo dục dựa trên cơ sở khoa học Giáo viên chủ nhiệm (GVCN) cần có năng lực, uy tín chuyên môn và kinh nghiệm để phối hợp hiệu quả các hoạt động giáo dục cho học sinh Việc chia sẻ và bồi dưỡng kinh nghiệm của GVCN là cần thiết nhằm nâng cao chất lượng công tác chủ nhiệm, từ đó giúp các em trở thành những công dân lao động có ích cho xã hội trong tương lai.
Trong bối cảnh xã hội hiện nay, nền kinh tế thị trường đã nâng cao đời sống và nhận thức của người dân, chuyển từ “no cơm ấm áo” sang “ăn ngon mặc đẹp” và chú trọng hơn vào tương lai con cái Sự mở cửa và giao lưu kinh tế, văn hóa giữa các quốc gia ngày càng đa dạng, tác động tích cực đến hiểu biết của học sinh.
Học sinh hiện nay ngày càng thông minh, nhanh nhẹn, sáng tạo và hiểu biết, thể hiện đúng câu nói “Hậu sinh khả uý” của ông cha ta Điều này không chỉ đáng mừng mà còn cho thấy rằng “Con hơn cha là nhà có phúc”, mang lại hy vọng cho tương lai.
Nền kinh tế thị trường đã mang đến nhiều thách thức cho thế hệ trẻ, dẫn đến sự suy giảm đạo đức học sinh và làm mờ đi những giá trị truyền thống như “tôn sư trọng đạo” Mối quan hệ giữa con người dần bị chi phối bởi tiền bạc, trong khi các tệ nạn xã hội như cờ bạc và ma túy ngày càng phổ biến Đáng buồn hơn, nhiều học sinh thể hiện sự thiếu tôn trọng đối với thầy cô, tạo ra rào cản lớn cho công tác giáo dục Giáo viên chủ nhiệm không chỉ quản lý mà còn có trách nhiệm định hướng và giáo dục học sinh, giống như việc uốn nắn cây non để chúng phát triển vững chãi Công việc này là một thách thức lớn nhưng cũng rất nghiêm túc Để hiểu rõ hơn về thực trạng này, tôi đã tiến hành khảo sát tại trường THPT Đặng Thúc Hứa.
Phiếu khảo sát thực trạng công tác chủ nhiệm và nhu cầu của học sinh
Họ và tên học sinh Lớp
Em hãy chọn phương án trả lời cho những yêu cầu dưới đây bằng cách đánh dấu (x) vào ô trống trong bảng
GVCN lớp em có lập phiếu điều tra thông tin cá nhân từ đầu năm học lớp 10 không?
GVCN có đến nhà em thăm hỏi và tìm hiểu về hoàn cảnh gia đình mình không?
GVCN lớp em thường xuyên liên lạc với phụ huynh qua điện thoại hoặc nhắn tin trên vnedu.vn để cập nhật tình hình học tập và rèn luyện của em tại lớp.
GVCN lớp em luôn gần gũi và thân thiện, thường xuyên tâm sự và chia sẻ với các em trong các tiết học chính khóa, các buổi sinh hoạt ngoài giờ, cũng như trong những khoảng thời gian rảnh rỗi khác.
GVCN lớp em có trao đổi với các em về vấn đề định hướng nghề nghiệp không?
Các tiết sinh hoạt của lớp em có tiến hành theo các chủ đề hay không?
Em có mong muốn mỗi tháng sẽ có một chủ đề sinh hoạt lớp có ý nghĩa không?
Một số giải pháp nâng cao hiệu quả công tác chủ nhiệm lớp
2.1 Giải pháp thứ nhất: “Khảo sát đối tượng HS – Đề xuất các phương pháp giáo dục phù hợp với từng đối tượng HS”
2.1.1 Vai trò của công tác phân loại đối tượng HS
Một trong những nhiệm vụ quan trọng nhất của giáo viên chủ nhiệm là nắm rõ tình hình chung của lớp và từng học sinh Kết quả nghiên cứu này sẽ giúp xây dựng mục tiêu, chương trình và kế hoạch học tập cho năm học, từ đó xác định nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức giáo dục phù hợp với đặc điểm của lớp cũng như từng học sinh.
Albert Einstein từng nói: “Ai cũng là thiên tài Nhưng nếu bạn đánh giá một con cá bằng khả năng leo cây, nó sẽ sống suốt đời với niềm tin rằng nó là kẻ đần độn.” Điều này đặt ra câu hỏi về sự công bằng trong giáo dục khi ép buộc trẻ em theo những tiêu chuẩn không phù hợp với năng khiếu của chúng Mỗi học sinh đều có khả năng tiếp thu kiến thức, nhưng sự khác biệt về đặc điểm tâm lý và sở trường khiến chúng học theo những cách khác nhau Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng trẻ em không học với tốc độ và phương pháp giống nhau; có em nhanh chóng khái quát hóa, trong khi em khác lại chú trọng vào sự khác biệt Một số học sinh yêu thích môn Khoa học, trong khi những em khác lại đam mê Âm nhạc hay Thể thao Hơn nữa, có em học tốt hơn khi tự học, trong khi một số khác lại phát huy khả năng khi học theo nhóm.
Sự khác biệt tâm lý của con người chủ yếu do hai nguyên nhân: thứ nhất là sự khác biệt sinh học, bao gồm giới tính, lứa tuổi và đặc điểm cơ thể; thứ hai là hoàn cảnh sống, điều kiện hoạt động và giáo dục, ảnh hưởng đến mức độ hoạt động và giao tiếp Nguyên nhân thứ hai đóng vai trò quyết định trong việc hình thành sự khác biệt tâm lý Tuy nhiên, hiện tượng tâm lý không thể xuất hiện một cách tự nhiên mà có cơ sở vật chất từ bộ não, với các quá trình thần kinh diễn ra trước các quá trình tâm lý Carol Ann Tomlinson, một chuyên gia về phân hóa giáo dục, nhấn mạnh rằng giáo viên cần hiểu biết về từng học sinh để giải thích hành vi và cảm xúc, từ đó hỗ trợ giáo dục kịp thời, giảm thiểu tác động tiêu cực và nâng cao hiệu quả giáo dục, tạo ra môi trường học đường an toàn và lành mạnh.
Trong giáo dục, đặc biệt tại trường THPT Đặng Thúc Hứa, nhiều giáo viên chưa thực sự nghiên cứu và hiểu biết về từng học sinh khi tiếp nhận lớp Chỉ khi xảy ra các vấn đề như đánh nhau, bỏ nhà đi, hoặc học tập sa sút, giáo viên chủ nhiệm mới bắt đầu tìm hiểu về học sinh Tuy nhiên, khi sự việc đã xảy ra, các biện pháp xử lý thường để lại những tổn thương khó phục hồi.
Một trong những nhiệm vụ quan trọng của giáo viên chủ nhiệm khi tiếp nhận lớp học mới là tiến hành điều tra và phân loại học sinh Việc này giúp giáo viên áp dụng các phương pháp giáo dục phù hợp, từ đó đưa ra những dự đoán chính xác về tình hình học sinh Điều này không chỉ hỗ trợ trong việc giáo dục mà còn giúp phòng ngừa những sự cố đáng tiếc có thể xảy ra với học sinh.
Vậy, có những cách nào để điều tra, phân loại HS và những biện pháp giáo dục phù hợp với từng đối tượng HS là gì?
2.1.2 Phương pháp khảo sát, điều tra HS
2.1.2.1 Khảo sát, điều tra dựa trên sổ điểm, sổ học bạ và từ GVCN cũ (nếu tiếp nhận lớp từ GVCN khác)
Dựa vào điểm tổng kết các môn học trong những năm trước, giáo viên chủ nhiệm có thể nhận diện thiên hướng năng lực của học sinh theo từng môn khoa học hoặc theo nhóm bộ môn nhất định.
Việc khai thác thông tin từ lời phê trong học bạ và nhận xét của giáo viên chủ nhiệm cũ giúp chúng ta nắm bắt rõ hơn về đặc điểm, tính cách, năng lực và hoàn cảnh gia đình của từng học sinh Tuy nhiên, cần lưu ý rằng không phải giáo viên nào cũng có sự tận tâm trong việc đưa ra những nhận xét chính xác và chi tiết.
2.1.2.2 Khảo sát, điều tra dựa trên thông tin cung cấp từ HS trong lớp
Thông tin quan trọng và tế nhị thường được thu thập từ học sinh trong lớp, không chỉ qua quan sát mà còn thông qua mối quan hệ với bạn bè ở các lớp khác Do đó, giáo viên chủ nhiệm cần duy trì sự gần gũi với học sinh để xây dựng niềm tin và thu thập thông tin chính xác Bên cạnh đó, giáo viên cũng nên tổng hợp thông tin từ nhiều học sinh và nhóm bạn khác nhau để có cái nhìn tổng thể và khách quan nhất.
2.1.2.3 Khảo sát, điều tra thông qua trò chuyện với phụ huynh HS
GVCN thu thập thông tin từ phụ huynh học sinh (PHHS) thông qua việc thăm nhà hoặc gọi điện thoại Hình thức này được đánh giá là hiệu quả nhất, giúp GVCN hiểu rõ hơn về hoàn cảnh sống, lao động, học tập và tu dưỡng của học sinh.
HS, hiểu được sự giáo dục của gia đình; cùng gia đình kịp thời giải quyết những vấn đề nảy sinh trong quá trình giáo dục
Khi trò chuyện với phụ huynh học sinh, giáo viên có thể nắm bắt được tính cách, sở thích và xu hướng của học sinh Đồng thời, giáo viên chủ nhiệm cũng cung cấp cho gia đình những lời khuyên về phương pháp giáo dục tại nhà, cũng như các hình thức và phương pháp rèn luyện đạo đức cho trẻ.
Trò chuyện với phụ huynh học sinh (PHHS) là cách hiệu quả để tăng cường sự kết nối giữa gia đình và nhà trường, khuyến khích PHHS tham gia tích cực vào quá trình giáo dục học sinh Điều này giúp hạn chế tình trạng phụ thuộc vào nhà trường và giảm thiểu hiện tượng buông lỏng giáo dục trong gia đình, thay vì chỉ trông chờ vào giáo viên.
2.1.2.4 Khảo sát điều tra dựa trên phiếu khảo sát thông tin
Khảo sát thông tin qua phiếu khảo sát giúp giáo viên chủ nhiệm nhanh chóng thu thập lượng lớn dữ liệu và tiết kiệm thời gian làm việc với đông đảo học sinh Nội dung phiếu khảo sát có thể tham khảo theo mẫu trong phần phụ lục.
2.1.3 Phân loại đối tượng HS
Dựa trên thông tin thu thập từ các phương pháp điều tra, GVCN cần phân loại học sinh thành 5 nhóm khác nhau để ghi vào sổ kế hoạch công tác chủ nhiệm Các nhóm học sinh này sẽ giúp GVCN quản lý và hỗ trợ hiệu quả hơn trong quá trình giảng dạy.
- Nhóm HS gặp hoàn cảnh khó khăn
- Nhóm HS cá biệt về phẩm chất
- Nhóm HS yếu về năng lực học tập
- Nhóm HS có năng lực đặc biệt
=> Từ đó đưa ra biện pháp giáo dục từng loại đối tượng HS
2.1.4 Biện pháp giáo dục từng loại đối tượng HS
2.1.4.1 Đối với những HS có hoàn cảnh gia đình khó khăn
GVCN thường xuyên động viên giúp đỡ cả về vật chất lẫn tinh thần Kêu gọi
Sự đoàn kết trong lớp học giúp học sinh vượt qua khó khăn, và việc đề xuất với chi hội phụ huynh cùng nhà trường hỗ trợ các em gặp khó khăn là rất cần thiết Hành động này không chỉ khắc phục các vấn đề mà còn giáo dục lòng nhân ái cho học sinh, đồng thời tăng cường sự hợp tác giữa nhà trường và phụ huynh.
2.1.4.2 Đối với những HS khuyết tật
GVCN cần chú trọng hơn đến việc tạo sự gần gũi và thân thiện với học sinh, đặc biệt là trong việc bố trí chỗ ngồi hợp lý và đặt câu hỏi gợi mở để khuyến khích sự tham gia của các em Nội dung bài học cần được điều chỉnh để phù hợp với nhu cầu và khả năng của từng học sinh Ngoài ra, việc thường xuyên gặp gỡ phụ huynh sẽ giúp theo dõi sát sao tình hình sức khỏe và học tập của học sinh, từ đó có biện pháp hỗ trợ kịp thời.
2.1.4.3 Đối với HS cá biệt về phẩm chất
Hiệu quả của đề tài
3.1 Phạm vi áp dụng Đề tài “ Một số giải pháp nâng cao hiệu quả công tác chủ nhiệm ở trường
THPT” được tôi thực hiện kể từ khi nhận nhiệm vụ chủ nhiệm lớp A khóa 44 (2019
Từ năm 2022 đến nay, việc áp dụng giải pháp giáo dục đã diễn ra thuận lợi, với giáo viên thực hiện đúng nguyên tắc và phương pháp Học sinh thể hiện sự hứng thú, khả năng thích ứng tốt và sáng tạo, qua đó phát huy hiểu biết và tiềm năng của bản thân một cách linh hoạt Tập thể lớp trở nên đoàn kết, tiến bộ vượt bậc và đạt nhiều thành tích đáng kể.
3.2 Mức độ áp dụng Đề tài có thể áp dụng triển khai cho tất cả các đối tượng HS từ lớp 10, lớp 11, lớp 12 GVCN có thể vận dụng một cách linh hoạt, có điều chỉnh cho phù hợp với từng lớp mình chủ nhiệm trên cơ sở bám sát các giải pháp
Giải pháp có tính gợi mở trên cơ sở hướng tiếp cận cho nhiểu giải pháp chủ nhiệm khác trong nhà trường phổ thông
Chỉ cần các thầy cô giáo chủ nhiệm yêu nghề làm việc tâm huyết, với tinh thần trách nhiệm cao
Với trái tim tâm huyết và kinh nghiệm thực tế nhiều năm làm công tác chủ nhiệm, tôi đã kết hợp tham khảo ý kiến từ các đồng nghiệp giàu kinh nghiệm và nghiên cứu các nguồn tài liệu trên internet để áp dụng và đưa ra những kết quả đáng kể.
5 giải pháp quan trọng góp phần nâng cao hiệu quả trong công tác chủ nhiệm tại lớp
A khóa 44 (2019 – 2022) trường THPT Đặng Thúc Hứa, đồng thời đã đem lại được rất nhiều lợi ích thiết thực như:
+ Tạo môi trường học tập thân thiện cho HS để HS học tập tốt hơn
+ Tạo hứng thú cho học sinh đến trường, tham gia các hoạt động để tiếp thu kiến thức, rèn luyện kĩ năng và phát triển năng lực
+ Phát huy tối đa tính tích cực của HS
+ Phát huy thế mạnh của hoạt động nhóm/tổ
+ Giáo viên quan tâm đến được tất cả các đối tượng học sinh
Sử dụng linh hoạt các thiết bị và phương tiện dạy học, đặc biệt là ứng dụng công nghệ thông tin, là yếu tố quan trọng để đảm bảo tính thực tiễn trong giáo dục Điều này cần phù hợp với cơ sở vật chất và các điều kiện tổ chức hoạt động của nhà trường.
+ Trao đổi kịp thời đến từng phụ huynh học sinh,
Các giải pháp mà tôi đã trình bày được tổng hợp một cách chi tiết, cung cấp nguồn tài liệu đáng tin cậy cho giáo viên chủ nhiệm trường THPT Đặng Thúc Hứa cũng như các giáo viên chủ nhiệm khác để tham khảo và áp dụng hiệu quả.
Sau khi thực hiện đề tài “ Một số giải pháp nâng cao hiệu quả công tác chủ nhiệm ở trường THPT” ở lớp A khóa 44 (2019-2022) trường THPT Đặng Thúc
Trong năm học 2021 – 2022, tôi nhận thấy sự chuyển biến tích cực rõ rệt trong chất lượng lớp chủ nhiệm và công tác chủ nhiệm của bản thân, đạt được nhiều thành tích đáng ghi nhận.
Học sinh lớp A khóa 44 (2019-2022) đã thể hiện tốt năng lực và sở trường của mình trong các hoạt động học tập và rèn luyện, không chỉ tại trường mà còn trong cuộc sống hàng ngày, qua đó hạn chế được nhiều khuyết điểm Kết quả học tập và rèn luyện của các em trong suốt những năm qua rất đáng ghi nhận.
STT MẶT THI ĐUA NĂM HỌC
2 CƠ SỞ VẬT CHẤT Tốt Tốt Tốt
3 AN NINH NỀ NẾP Tốt Tốt Tốt
Xếp loại tập thể lớp Tiên tiến Xuất sắc Xếp thứ 1
Kết quả rèn luyện trước và sau áp dụng các giải pháp lớp A khóa 44 (2019 – 2022) (sĩ số lớp 46 em):
TT Nội dung Trước tác động Sau tác động
3 Học lực trung bình 4 HS
- Năm học 2019-2020: Lớp đạt lớp tiên tiến; đạt giải khuyến khích hội diễn văn nghệ do nhà trường tổ chức
Trong năm học 2020-2021, lớp đã xuất sắc đạt danh hiệu lớp tiên tiến và giành giải Ba trong hội diễn văn nghệ Đặc biệt, em Nguyễn Bá Tuyến đã xuất sắc đạt giải Nhất trong cuộc thi “Tìm kiếm tài năng học sinh” tại trường THPT Đặng Thúc Hứa Tập thể lớp cũng được Huyện Đoàn trao tặng giấy khen vì những thành tích nổi bật này.
Trong năm học 2021-2022, lớp đã xuất sắc đứng thứ nhất toàn trường trong tổng kết thi đua đợt 1 Ngoài ra, lớp cũng giành giải Nhất tại hội diễn văn nghệ chào mừng ngày Nhà giáo Việt Nam và đạt giải Nhì trong các hoạt động khác.
MV “Thầy cô trong mắt em” đã giành giải Nhất trong cuộc thi “Nét đẹp nữ sinh” Tập thể lớp được Đoàn trường trao giấy khen vì những thành tích xuất sắc trong công tác Đoàn và phong trào thanh niên Lớp trưởng cũng nhận giấy khen từ Đoàn trường nhờ vào những đóng góp tích cực cho phong trào Đặc biệt, trong kỳ thi HSG cấp Tỉnh, lớp có 14 em tham gia các môn Toán, Lý, Hóa, Sinh, Tin, Tiếng Anh và đạt 12/14 em, với thành tích nổi bật gồm 3 giải nhì, 7 giải ba và 2 giải khuyến khích.
