Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu các kỹ năng mềm cần thiết cho học sinh THPT, vai trò của tiết sinh hoạt cuối tuần và thực trạng rèn luyện kỹ năng mềm hiện nay cho thấy sự cần thiết phải tổ chức các hoạt động giáo dục trong tiết sinh hoạt này Những giải pháp này không chỉ giúp học sinh phát triển khả năng làm chủ bản thân mà còn nâng cao khả năng ứng phó tích cực với các tình huống trong cuộc sống Qua đó, học sinh có thể chuyển hóa kiến thức thành thái độ, hành vi và thói quen tích cực, đáp ứng yêu cầu của nền giáo dục hiện đại trong việc phát triển con người toàn diện.
Đối tượng và khách thể nghiên cứu
Một số giải pháp tổ chức các hoạt động giáo dục ở tiết sinh hoạt cuối tuần nhằm rèn luyện kĩ năng mềm cho HS.
Phương pháp nghiên cứu
Nhóm phương pháp nghiên cứu lí thuyết
Tiến hành thu thập tài liệu từ sách, báo và các văn bản liên quan đến đề tài để phân tích và tổng hợp thông tin Qua đó, rút ra những vấn đề cần thiết cho nghiên cứu.
Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Trong quá trình nghiên cứu, tôi đã trực tiếp làm việc với học sinh tại lớp chủ nhiệm và tham gia vào các hoạt động do Nhà trường và Đoàn trường THPT Diễn Châu 5 tổ chức Tôi cũng đã tham dự một số hoạt động giáo dục nổi bật tại các trường THPT trên địa bàn huyện Diễn Châu, tiếp xúc với cán bộ địa phương Tôi đã sử dụng các phương pháp như điều tra, khảo sát, tổng kết kinh nghiệm và trao đổi ý kiến với học sinh, từ đó tạo cơ sở cho việc triển khai và ứng dụng đề tài nghiên cứu.
Cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn
Cơ sở lí luận
1.1 Khái niệm kĩ năng mềm
1.1.1 Khái niệm kĩ năng (Skill)
Theo nhà tâm lý học Liên Xô Theo L D Levitov, kĩ năng là khả năng thực hiện một động tác hay hoạt động phức tạp một cách hiệu quả, thông qua việc lựa chọn và áp dụng các phương pháp phù hợp với điều kiện cụ thể Tác giả Vũ Dũng cũng định nghĩa kĩ năng là năng lực vận dụng tri thức về phương thức hành động mà cá nhân đã tiếp thu để hoàn thành các nhiệm vụ tương ứng Trong khi đó, tác giả Thái Duy Tuyên nhấn mạnh rằng kĩ năng chính là sự ứng dụng kiến thức trong hoạt động.
Kỹ năng có thể được hiểu một cách tổng quát là khả năng thực hiện một hành động hoặc hoạt động cụ thể thông qua việc lựa chọn và áp dụng những kiến thức, phương pháp hành động phù hợp nhằm đạt được mục tiêu đã đề ra.
1.1.2 Khái niệm kĩ năng mềm
Kỹ năng mềm được định nghĩa và hiểu theo nhiều cách khác nhau, tùy thuộc vào lĩnh vực nghề nghiệp, góc nhìn chuyên môn và ngữ cảnh sử dụng Các quan niệm về kỹ năng mềm cũng có thể thay đổi dựa trên cách thức diễn đạt và các thuật ngữ liên quan.
Kỹ năng mềm, theo định nghĩa của tác giả Jeremy Forland, là những kỹ năng xã hội quan trọng liên quan đến giao tiếp, khả năng hòa nhập và thái độ trong các tương tác giữa con người Điều này bao gồm khả năng tương tác hiệu quả với cá nhân, nhóm, tổ chức và cộng đồng, giúp con người hòa mình và sống chung trong xã hội.
Kĩ năng mềm, theo định nghĩa của nhà nghiên cứu N.J Pattrick, là khả năng và cách thức mà chúng ta thích ứng với môi trường xung quanh Đây không phải là yếu tố bẩm sinh hay kiến thức lý thuyết, mà là khả năng tương tác hiệu quả với người khác và môi trường, không phụ thuộc vào trình độ chuyên môn Kĩ năng mềm đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra sự tương tác tích cực cả trong cuộc sống cá nhân và công việc.
Michal Pollick nhìn nhận kỹ năng mềm như một năng lực gắn liền với trí tuệ cảm xúc (EQ) Kỹ năng mềm thể hiện khả năng của một cá nhân trong việc giao tiếp, tương tác và xây dựng mối quan hệ hiệu quả với người khác.
Trí tuệ cảm xúc (Emotional Intelligence Quotient) bao gồm các đặc điểm như tính cách, khả năng giao tiếp, ngôn ngữ, thói quen cá nhân, sự thân thiện và lạc quan trong mối quan hệ với người khác và trong công việc Kỹ năng mềm là yếu tố quan trọng giúp nâng cao khả năng tương tác cá nhân, từ đó cải thiện hiệu suất làm việc và triển vọng nghề nghiệp Những kỹ năng này liên quan đến khả năng tương tác hiệu quả với khách hàng nội bộ và bên ngoài, nhằm đạt được mục tiêu công việc và góp phần vào thành công của tổ chức.
Kĩ năng mềm, theo Nguyễn Thị Mỹ Lộc và Đinh Thị Kim Thoa, là những kĩ năng liên quan đến trí tuệ cảm xúc và ảnh hưởng đến mối quan hệ với người khác Những kĩ năng này bao gồm quản lý thời gian, khả năng thư giãn, vượt qua khủng hoảng, sáng tạo, sự tế nhị, kĩ năng ứng xử, thói quen, sự lạc quan, chân thành và khả năng làm việc theo nhóm Kĩ năng mềm không chỉ xác định bạn là ai và cách bạn làm việc, mà còn là thước đo hiệu quả công việc.
Kỹ năng mềm được định nghĩa là khả năng tinh thần của cá nhân, giúp thích ứng với người khác và công việc, từ đó duy trì mối quan hệ tích cực và hỗ trợ thực hiện công việc hiệu quả.
1.1.3 Phân biệt kĩ năng mềm với kĩ năng cứng
Kỹ năng mềm được phân biệt với kỹ năng cứng, mà kỹ năng cứng thường là những kiến thức và thực hành mang tính chất kỹ thuật nghề nghiệp Kỹ năng cứng được hình thành qua các môn học chính khóa, có sự liên kết logic chặt chẽ và được xây dựng một cách tuần tự Thời gian để phát triển kỹ năng cứng thường kéo dài hàng chục năm, bắt đầu từ những kiến thức cơ bản như tư duy hình học, tư duy ngôn ngữ - văn phạm, và các khái niệm lý thuyết trong vật lý, hóa học, sinh học, toán học Những kiến thức và kỹ năng này được nâng cao qua giảng dạy, thực hành và tự học một cách hệ thống.
1.1.4 Phân biệt kĩ năng mềm với kĩ năng sống
Kỹ năng mềm và kỹ năng sống không hoàn toàn tách biệt, mà kỹ năng mềm thực chất là một phần của kỹ năng sống Kỹ năng sống bao gồm kỹ năng mềm cùng với nhiều kỹ năng khác, tạo nên một tổng thể cần thiết cho sự phát triển cá nhân.
1.1.5 Đặc điểm của kĩ năng mềm Để xác lập định nghĩa về kĩ năng mềm là một việc làm hết sức khó khăn, vì vậy, phân tích các đặc điểm của kĩ năng mềm càng không phải là vấn đề đơn giản Tuy vậy, có thể nhấn mạnh đến những đặc điểm cơ bản sau:
Thứ nhất: Kĩ năng mềm không phải là yếu tố thuộc về bẩm sinh
Thứ hai: Kĩ năng mềm không chỉ là biểu hiện của trí tuệ cảm xúc
Thứ ba: Kĩ năng mềm được hình thành bằng con đường trải nghiệm chứ không phải là sự “nạp” kiến thức đơn thuần
Thứ tư: Kĩ năng mềm góp phần hỗ trợ cho kiến thức và kĩ năng chuyên môn, mà đặc biệt là kĩ năng cứng
Thứ năm: Kĩ năng mềm không thể cố định với những ngành nghề khác nhau 1.1.6 Phân loại kĩ năng mềm
Kỹ năng mềm có nhiều định nghĩa khác nhau, dẫn đến sự phân loại đa dạng Dưới đây là những hướng phân loại cơ bản về kỹ năng mềm được nhiều tác giả thống nhất.
Hướng thứ nhất cho rằng có thể đề cập đến hai nhóm sau:
Nhóm thứ nhất: Nhóm kĩ năng tương tác với con người (cá nhân với cá nhân; cá nhân với tổ chức)
Nhóm kỹ năng hỗ trợ là những kỹ năng cần thiết giúp cá nhân thực hiện công việc hiệu quả trong một thời điểm, địa bàn và vị trí cụ thể trong tổ chức Những kỹ năng này đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao năng suất làm việc và khả năng tương tác trong nhóm.
Hướng thứ hai cho rằng kĩ năng mềm có thể tạm chia thành các nhóm sau:
Nhóm thứ nhất: Nhóm kĩ năng trong quan hệ với con người
Nhóm thứ hai: Nhóm kĩ năng thuộc về sự tự chủ trong công việc và những hành vi tích cực trong nghề nghiệp/học tập
Hướng thứ ba cho rằng kĩ năng mềm bao gồm:
Nhóm thứ nhất: Nhóm kĩ năng hướng vào bản thân
Nhóm thứ hai: Nhóm kĩ năng hướng vào người khác
Có thể cụ thể hóa kĩ năng mềm như sau:
- Kĩ năng học và tự học (Learning to learn)
- Kĩ năng lắng nghe (Listening skills)
- Kĩ năng thuyết trình (Oral communication skills)
- Kĩ năng giải quyết vấn đề (Problem solving skills)
- Kĩ năng tư duy sáng tạo (Creative thinking skills)
- Kĩ năng quản lí bản thân và tinh thần tự tôn (Self-esteem skills)
- Kĩ năng xác lập mục tiêu/tạo động lực làm việc (Golf setting/Motivation skills)
- Kĩ năng phát triển cá nhân và sự nghiệp (Personal and career development skills)
- Kĩ năng giao tiếp và tạo lập mối quan hệ (Interpersonal skills)
- Kĩ năng làm việc nhóm (Teamwork skills)
- Kĩ năng tổ chức công việc hiệu quả (Organization effectiveness skills)
- Kĩ năng lãnh đạo (Leadership skills)
- Kĩ năng quản lí xung đột (Conflict management skills)
- Kĩ năng quản lí thời gian (Time management skills)
- Kĩ năng tư duy phản biện (Critical thinking skills),…
1.1.7 Một số kĩ năng mềm cần thiết cho HS THPT
Kỹ năng học và tự học là quá trình tự trau dồi kiến thức không chỉ từ sách vở mà còn từ những trải nghiệm trong cuộc sống Tự học thực chất là sự vận dụng trí tuệ thông qua quan sát, so sánh, phân tích và tổng hợp, cùng với việc sử dụng các phương tiện hỗ trợ Ngoài ra, nó còn đòi hỏi các phẩm chất như động cơ, tình cảm, kiên trì, nhẫn nại và lòng say mê để chiếm lĩnh một lĩnh vực khoa học, biến nó thành sở hữu của bản thân.
Cơ sở thực tiễn
2.1 Thực trạng của tiết sinh hoạt cuối tuần Để có cái nhìn đầy đủ, khách quan về việc tổ chức tiết sinh hoạt cuối tuần, chúng tôi đã điều tra, khảo sát 300 HS và 100 GVCN tại các trường trên địa bàn huyện Diễn Châu
Về phía HS, chúng tôi đã khảo sát qua phiếu thăm dò sau:
Phiếu khảo sát thực trạng hoạt động giáo dục của HS trong tiết sinh hoạt cuối tuần
Hãy trả lời câu hỏi dưới đây bằng cách đánh dấu x vào ô trống trong bảng có câu trả lời phù hợp với em
Trong tiết sinh hoạt cuối tuần, em có cơ hội tham gia vào các hoạt động giáo dục do GVCN tổ chức, bao gồm trò chơi, hoạt động nhóm, báo cáo dự án và trải nghiệm thực tế.
Em có mong muốn được GVCN tổ chức các hoạt động giáo dục nói trên hay không?
Kết quả thu được như sau:
Nội dung khảo sát Đã được học
Về phía GV, phiếu thăm dò như sau:
Phiếu khảo sát thực trạng của GVCN về việc tổ chức các hoạt động trong tiết sinh hoạt cuối tuần
Trong tiết sinh hoạt cuối tuần, thầy (cô) thường xuyên tổ chức các hoạt động giáo dục bổ ích, không chỉ dừng lại ở việc đánh giá tổng kết tuần mà còn triển khai nhiệm vụ cho tuần học mới.
Có kế hoạch và thường xuyên thực hiện
Thi thoảng có thực hiện Ít khi thực hiện
Câu 2: Theo thầy (cô), có những khó khăn và trở ngại nào khi tổ chức các hoạt động giáo dục khác trong tiết sinh hoạt cuối tuần?
……… Xin chân thành cảm ơn thầy (cô)
Kết quả thu được như sau:
Có kế hoạch và thường xuyên thực hiện
Thi thoảng có thực hiện Ít khi thực hiện
Trong quá trình tổ chức các hoạt động giáo dục trong tiết sinh hoạt, các thầy cô làm công tác chủ nhiệm thường gặp phải nhiều khó khăn và trở ngại Những thách thức này có thể bao gồm việc thiếu sự tham gia tích cực của học sinh, khó khăn trong việc sắp xếp thời gian và nguồn lực, cũng như sự khác biệt trong nhu cầu và mong muốn của từng học sinh Điều này đòi hỏi các giáo viên phải linh hoạt và sáng tạo trong việc thiết kế các hoạt động phù hợp nhằm thu hút sự chú ý và khuyến khích sự tham gia của tất cả học sinh.
Nội dung khảo sát Số lượng Tỉ lệ
1 Không có tài liệu hướng dẫn thực hiện hay giáo án tham khảo
2 Năng lực của GV còn hạn chế 37 37%
3 Mất nhiều thời gian và công sức, kinh phí 64 64%
4 Quỹ thời gian của HS bị chi phối nhiều bởi các môn học văn hóa
5 HS ái ngại thực hiện các hoạt động đòi hỏi phải dành nhiều thời gian, công sức và năng lực tổ chức,…
Từ kết quả điều tra khảo sát trên và thực tế quá trình làm công tác chủ nhiệm, chúng tôi rút ra một số nhận xét:
Tiết học vào cuối ngày thứ bảy thường diễn ra sau khi hoàn tất các hoạt động giáo dục chính thức, khiến cả thầy và trò cảm thấy thoải mái và muốn thư giãn.
Cả giáo viên và học sinh dường như không chú trọng vào các nội dung quan trọng trong tiết sinh hoạt Mặc dù thời gian chỉ có một tiết học, nhưng các hoạt động diễn ra lại rất đơn điệu và thiếu sự hấp dẫn.
Học sinh chú ý lắng nghe giáo viên chủ nhiệm và ban cán sự lớp đánh giá tổng kết những điểm mạnh, điểm yếu trong tuần qua, đồng thời triển khai kế hoạch cho tuần tới Trong thời gian còn lại, các em thư giãn, trò chuyện và vui đùa chờ đến giờ tan trường.
Nhiều giáo viên cũng chia sẻ suy nghĩ giống học sinh, với một số giáo viên chủ nhiệm đặt nặng thành tích, thường trách mắng học sinh vi phạm kỷ luật khi kết quả lớp không đạt yêu cầu Điều này tạo ra không khí ngột ngạt và nặng nề trong các tiết sinh hoạt cuối tuần Bên cạnh đó, một số giáo viên lại có thái độ bàng quan, chỉ đưa ra nhận xét một cách sơ sài và qua loa.
GV dành thời gian còn lại để hoàn thành hồ sơ chủ nhiệm và đợi cho hết giờ
Tiết sinh hoạt cuối tuần, mặc dù được tổ chức như một tiết học chính thức, nhưng việc kiểm tra và đánh giá từ nhà trường không được thực hiện chặt chẽ Nếu giáo viên đầu tư quá nhiều vào hình thức mà không có sự đảm bảo về hiệu quả, họ sẽ tốn thời gian, công sức và chi phí mà không đạt được kết quả như mong muốn Điều này dẫn đến việc giáo viên chủ nhiệm không chú trọng vào việc lập kế hoạch và soạn giáo án đầy đủ Kỹ năng mềm của học sinh phụ thuộc nhiều vào các hoạt động của nhà trường trong những ngày lễ lớn hay các hoạt động ngoài giờ, nhưng với quy mô học sinh toàn trường, những hoạt động này thường chỉ mang tính bề nổi và không có tác động sâu sắc đến suy nghĩ và hành động của học sinh.
Việc giáo dục đạo đức và kỹ năng của giáo viên chủ nhiệm (GVCN) hiện nay vẫn chủ yếu tập trung vào quản lý hành chính, với nội dung đơn điệu và phương pháp tẻ nhạt Điều này là một trong những nguyên nhân chính khiến nhiều GVCN cảm thấy hiệu quả giáo dục học sinh trong lớp chủ nhiệm chưa đạt như mong đợi.
Giá trị của tiết sinh hoạt cuối tuần rất lớn, nhưng kết quả thực tế vẫn chưa đạt được mục tiêu và kỳ vọng của nhà trường.
2.2.Thực trạng của việc giáo dục kĩ năng mềm cho HS THPT
Theo báo cáo của Bộ GD & ĐT, 100% Sở GD & ĐT đã xây dựng kế hoạch triển khai giáo dục đạo đức, lối sống và kỹ năng sống nhằm hoàn thiện nhân cách cho học sinh Tuy nhiên, việc thực hiện kế hoạch giảng dạy chưa đồng bộ, đặc biệt ở các trường nông thôn và vùng sâu, vùng xa Giáo dục kỹ năng mềm vẫn chưa được chú trọng đúng mức, và trường chúng tôi đang đối mặt với một số khó khăn trong công tác này.
Công tác đào tạo, bồi dưỡng và tập huấn cho đội ngũ giáo viên hiện đang gặp nhiều hạn chế Mặc dù một số ít giáo viên được tham gia tập huấn, nhưng khi trở về trường, họ lại không có cơ hội để báo cáo và áp dụng những kiến thức đã học.
Việc triển khai và báo cáo thường mang tính hình thức, cùng với việc tập huấn bị cắt xén, dẫn đến giáo viên tham gia không nắm bắt đầy đủ giá trị của nhiệm vụ này.
Cơ sở vật chất và thiết bị trong trường học hiện tại chỉ đáp ứng nhu cầu giảng dạy kiến thức cho học sinh, mà chưa chú trọng đến việc phát triển các kỹ năng mềm cần thiết.
Những giải pháp thực tiễn nhằm rèn luyện kĩ năng mềm cho HS qua việc đổi mới tiết sinh hoạt cuối tuần
Nhóm giải pháp chung
1.1.Tăng cường quán triệt quan điểm, đường lốicủa Đảng, Nhà nước, của ngành Giáo dục - Đào tạovề việc giáo dục đạo đức, kĩ năng sống cho HS Đây là nhiệm vụ quan trọng nhằm làm cho cán bộ quản lý, GV, phụ huynh,
HS nhận thức rõ quan điểm của Đảng, Nhà nước và ngành Giáo dục - Đào tạo về giáo dục lý tưởng sống, đạo đức và kỹ năng sống Điều này nhằm nâng cao nhận thức về các giá trị sống, giúp học sinh hành động đúng đắn và góp phần hạn chế, đẩy lùi các hiện tượng tiêu cực trong môi trường học đường hiện nay.
Nhà trường chú trọng tuyên truyền giáo dục học sinh về tác hại của vi phạm và tệ nạn xã hội, nhằm nâng cao nhận thức và giá trị đạo đức Đồng thời, nhà trường phát động các phong trào thi đua giữa các lớp, khuyến khích học sinh tham gia vào những hoạt động thiết thực, bổ ích, từ đó chuyển hóa quá trình giáo dục thành tự giáo dục cho các em.
Lãnh đạo trường cần xây dựng kế hoạch cụ thể dựa trên tình hình đặc điểm của nhà trường và tổ chức quán triệt các văn bản của Đảng, Nhà nước, và Ngành cho cán bộ, giáo viên, nhân viên cùng học sinh Việc giáo dục đạo đức và kỹ năng sống cho học sinh cần được đổi mới một cách mạnh dạn Đồng thời, cần kiểm tra và nắm bắt tình hình triển khai kế hoạch của các bộ phận để rút kinh nghiệm Các tổ chuyên môn, Công đoàn, Đoàn thanh niên và giáo viên chủ nhiệm cần căn cứ vào kế hoạch của nhà trường để xây dựng các giải pháp thực hiện Ban nề nếp phải thực hiện tốt công tác kiểm tra, giám sát, đánh giá, và xếp loại thi đua cho các lớp hàng tuần và hàng tháng, đảm bảo công tác thi đua diễn ra một cách chính xác và công tâm.
19 chú trọng chất lượng thực chất, khuyến khích được phong trào, vừa đánh giá, vừa thể nghiệm và dần hoàn thiện các tiêu chí thi đua
1.2 Nâng cao nhận thức, vai trò, trách nhiệm của các thành viên, tổ chức trong nhà trường về công tác giáo dục đạo đức, kĩ năng sống cho HS
Nâng cao nhận thức và trách nhiệm của tổ chức, cá nhân trong nhà trường là yếu tố quan trọng giúp các thành viên hiểu rõ vai trò của mình trong công tác giáo dục đạo đức và kỹ năng sống cho học sinh Việc này sẽ tạo điều kiện cho sự phối hợp đồng bộ và hiệu quả giữa các lực lượng giáo dục, từ đó thúc đẩy sự đầu tư và tìm tòi các biện pháp đổi mới nhằm nâng cao chất lượng hoạt động giáo dục đạo đức và kỹ năng sống cho học sinh.
Nhà trường nỗ lực tuyên truyền để cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên, phụ huynh và học sinh hiểu rõ vai trò và trách nhiệm của từng cá nhân trong công tác giáo dục đạo đức và kỹ năng sống Đồng thời, việc nắm bắt kịp thời tình hình tư tưởng của học sinh là cần thiết để điều chỉnh nội dung và giải pháp giáo dục một cách hiệu quả.
HS, nhà trường phải giữ vững kỉ cương, nề nếp dạy học, tạo môi trường tốt đẹp cho các em rèn luyện, hình thành và phát triển nhân cách
Bí thư chi bộ và Hiệu trưởng nhà trường sẽ xây dựng kế hoạch và tuyên truyền, quán triệt chỉ đạo phối hợp thực hiện từ chi bộ đến các tổ chức, cá nhân như Công đoàn, Đoàn thanh niên, tổ trưởng chuyên môn, GVCN, GV bộ môn, Ban đại diện Hội cha mẹ HS và HS Bên cạnh việc tổ chức thực hiện kế hoạch, việc kiểm tra, giám sát, đánh giá và điều chỉnh kịp thời cũng là yếu tố quan trọng để đảm bảo hiệu quả.
Trong công tác giáo dục, vai trò của giáo viên chủ nhiệm (GVCN) là vô cùng quan trọng, vì họ đại diện cho nhà trường và chịu trách nhiệm về toàn bộ hoạt động giáo dục của lớp GVCN cần phải kết hợp giữa kỷ cương, tình thương và trách nhiệm, đồng thời nắm bắt tâm lý học sinh để giáo dục hiệu quả, đặc biệt là đối với những em chậm tiến Mối quan hệ chặt chẽ giữa GVCN, Ban giám hiệu và Hội phụ huynh là cần thiết để cập nhật thông tin về tình hình học tập và rèn luyện của học sinh, từ đó tìm ra giải pháp giáo dục phù hợp Việc ký cam kết thực hiện nội quy nhà trường giữa GVCN, phụ huynh và học sinh vào đầu năm học cũng rất quan trọng Đối với giáo viên bộ môn, cần đổi mới phương pháp dạy học, chú ý đến từng đối tượng học sinh và lồng ghép giáo dục đạo đức, kỹ năng vào các môn học như Ngữ văn, Lịch sử, Địa lý và Giáo dục công dân.
Giáo dục an ninh quốc phòng cần trang bị cho học sinh những kiến thức cơ bản về phẩm chất, đạo đức, quyền và nghĩa vụ công dân, cũng như ý thức chấp hành pháp luật Như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy: “thông qua dạy chữ để dạy người”, điều này sẽ giúp các em hình thành thái độ tích cực và hành vi phù hợp với chuẩn mực xã hội, từ đó có khả năng “tự miễn nhiễm” trước những cám dỗ bên ngoài nhà trường.
Để đánh giá và xếp loại hạnh kiểm của học sinh một cách chính xác, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa giáo viên chủ nhiệm và giáo viên bộ môn Sự hợp tác này giúp giáo viên chủ nhiệm có cái nhìn toàn diện và đúng đắn về từng học sinh.
Nhóm giải pháp cụ thể
Tiết sinh hoạt cuối tuần chỉ cần từ 7 đến 15 phút để tổng kết đánh giá tuần qua và triển khai kế hoạch cho tuần tới Thời gian còn lại có thể được sử dụng cho các hoạt động khác, giúp nâng cao hiệu quả và chất lượng buổi sinh hoạt.
Trong vòng 30 phút, giáo viên chủ nhiệm có thể tổ chức các hoạt động giáo dục phù hợp Dựa trên kinh nghiệm cá nhân và quá trình tìm tòi, trao đổi, học hỏi, chúng tôi đề xuất một số giải pháp hiệu quả để nâng cao chất lượng giáo dục.
2.1 Xác định rõ đặc điểm, nét đặc thù của lớp chủ nhiệm
Dân gian có câu: “Mỗi cây mỗi hoa, mỗi người mỗi cảnh”, điều này cũng đúng với tập thể lớp, nơi mà sự đa dạng và phức tạp tương tự như một gia đình Vì vậy, một trong những nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của giáo viên chủ nhiệm khi nhận lớp mới là tìm hiểu về đặc điểm và nét đặc thù của lớp học đó.
GVCN thường thu thập thông tin qua bản Sơ yếu lí lịch của học sinh Ngoài các yêu cầu bắt buộc cho học bạ và sổ điểm, GVCN cần bổ sung thêm thông tin về thành tích học tập tốt nhất, môn học yêu thích, sở trường, sở thích, năng khiếu, số thành viên trong gia đình, và dự định sau khi tốt nghiệp THPT.
Sau khi hoàn thiện bản Sơ yếu lí lịch, GVCN cần làm việc chặt chẽ với ban cán sự lớp để nắm bắt tình hình lớp học Cụ thể, GVCN cần thu thập thông tin chi tiết về học sinh có hoàn cảnh khó khăn, những em có biểu hiện chưa tích cực, học sinh có năng khiếu, thành tích nổi bật, dự định tương lai và những em cần được quan tâm đặc biệt.
Khi tiếp quản lớp học mới, giáo viên chủ nhiệm có thể nắm bắt tình hình lớp thông qua điểm số thi đầu vào và các môn học mà học sinh đã đăng ký Đặc biệt, khi học sinh lên lớp 11 hoặc 12, đặc điểm của lớp sẽ trở nên rõ ràng hơn.
Trong quá trình làm công tác chủ nhiệm, chúng tôi đã đảm nhận nhiệm vụ tại nhiều lớp khác nhau vào các thời điểm khác nhau, như lớp A1 khóa 9 vào đầu kỳ hai lớp 11, lớp A12 khóa 18 đầu năm lớp 12, và lớp A2 khóa 21 đầu năm lớp 10 Những trải nghiệm này đã giúp chúng tôi hiểu rõ hơn về đặc điểm của từng lớp học.
Các lớp học có những đặc điểm riêng biệt, ví dụ như lớp A1 khóa 9 có năng lực học khối tự nhiên đồng đều và nhiều học sinh có khả năng viết văn, làm thơ và tổ chức sự kiện Trong khi đó, lớp A12 khóa 18 thiên về xã hội, với mục tiêu sau khi tốt nghiệp THPT là làm việc tại các khu công nghiệp hoặc xuất khẩu lao động Lớp A2 khóa 21 cũng có điểm đầu vào tương đối đồng đều.
HS nổi bật với thành tích học tập xuất sắc, trong đó nhiều em có hoàn cảnh khó khăn như mồ côi, thuộc hộ nghèo Một số em từng gặp vấn đề với game ở các lớp dưới nhưng lại rất yêu thích các hoạt động giáo dục vui tươi như văn nghệ và thể thao.
GVCN có thể tạo không gian lớp học độc đáo bằng cách trang trí theo phong cách riêng, giúp học sinh sáng tạo và cảm thấy lớp học như ngôi nhà thứ hai của mình Điều này rất quan trọng để tăng động lực và niềm vui đến trường cho các em Tuy nhiên, ý tưởng trang trí cần được Ban giám hiệu và Đoàn trường phê duyệt để đảm bảo tính thẩm mỹ và giáo dục Dưới đây là hình ảnh trang trí tại lớp 12A12 Khóa.
18 do chúng tôi chủ nhiệm
2.2 Tăng cường bồi dưỡng, nâng cao nhận thức của HS về vị trí, vai trò hoạt động giáo dục trong tiết sinh hoạt cuối tuần
Việc bồi dưỡng cho học sinh trong lớp, đặc biệt là ban cán sự lớp như lớp trưởng, bí thư và các tổ trưởng, giúp các em hiểu rõ vai trò của tiết sinh hoạt cuối tuần Điều này khuyến khích toàn bộ học sinh tự đánh giá và kiểm điểm bản thân, đồng thời yêu cầu ban cán sự lớp phải theo dõi và đánh giá một cách chính xác và có trách nhiệm.
Giáo dục thông qua các cuộc họp, tọa đàm và hội thảo giúp học sinh nhận thức rõ vai trò và trách nhiệm của mình đối với tập thể lớp và nhà trường Học sinh cần hiểu giá trị của việc đổi mới tiết sinh hoạt để tổ chức các hoạt động giáo dục hiệu quả hơn.
Việc đổi mới tiết sinh hoạt cuối tuần không chỉ là trách nhiệm mà còn là quyền lợi, giúp học sinh có cơ hội trải nghiệm, thể hiện năng lực bản thân và rèn luyện nhiều kỹ năng mềm cần thiết.
2.3 Quản lí, tập huấn, hướng dẫn đội ngũ ban cán sự lớp về cách thức tổ chức hoạt động, theo dõi, giám sát, nhận xét đánh giá Đây là việc tuy không khó về mặt thủ tục nhưng để đạt được hiệu quả cao, GVCN không những phân công công việc đầy đủ, chi tiết, phù hợp với chức năng nhiệm vụ mà còn hướng dẫn cho ban cán sự về quy trình tổ chức, theo dõi cũng như nhận xét đánh giá GVCN cần biết được những điểm mạnh của từng thành viên ban cán sự lớp cũng như một số HS có năng khiếu ở các lĩnh vực, từ đó đào tạo, hướng dẫn một số chuyên môn nhất định như thuyết trình, tổ chức các hoạt động, văn nghệ, thể thao, quay phim, làm video, thực hiện dự án,…Về công tác bồi dưỡng này, GVCN có thể chia theo các nhóm năng lực hoặc sở thích để bồi dưỡng, tập huấn Khi tiến hành, GVCN có thể cung cấp tài liệu cho các em đọc, liên hệ với các thầy cô bộ môn giúp đỡ, tổ chức các buổi hội thảo, nói chuyện, nhờ sự giúp đỡ của các anh chị cán bộ lớp trên, tạo điều kiện để các em đi dự giờ ở một số lớp, một số GV giàu kinh nghiệm và có phương pháp sáng tạo, đổi mới giúp các em nâng cao được năng lực tổ chức quản lí được các hoạt động giáo dục trong tiết sinh hoạt GVCN cũng có thể hướng dẫn HS lớp mình tham gia các câu lạc bộ, các nhóm theo đam mê, năng lực, sở thích qua mạng xã hội, hoặc đăng kí các gói học tập online các kĩ năng qua mạng internet, chẳng hạn như trên trang Edumall Có thể xây dựng các nhóm (ekip) làm việc như theo tổ, theo nhóm học tốt ở từng môn để HS tự bồi dưỡng, nâng cao năng lực, trình độ của bản thân lại tăng cường tính tổ chức khi tiến hành công việc
2.4 Thực hiện sáng tạo các chức năng lập kế hoạch, tổ chức, quản lý và đánh giá hoạt động giáo dục trong tiết sinh hoạt cuối tuần Đây là nhiệm vụ quan trọng nhất Nó quyết định thành công cho việc đổi mới tiết sinh hoạt cuối tuần Nhiệm vụ này đòi hỏi GVCN cần chủ động với kế hoạch hoạt động, tổ chức, quản lí và đánh giá các hoạt động khi đã thực hiện
Quy trình thiết kế một chủ đề giáo dục trong tiết sinh hoạt cuối tuần
Để tổ chức một chủ đề giáo dục hiệu quả, giáo viên chủ nhiệm cần thiết kế hoạt động giáo dục tương tự như việc soạn giáo án trước khi lên lớp Việc thiết kế này đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo chất lượng và tính hiệu quả của hoạt động giáo dục.
Bước 1: Lựa chọn và đặt tên cho hoạt động
Trong việc lựa chọn hoạt động giáo dục, GVCN cần phối hợp với học sinh để sắp xếp các chủ đề phù hợp với kế hoạch hoạt động của nhà trường và các hoạt động ngoài giờ Vào đầu năm học, nhà trường thường tổ chức cho học sinh tìm hiểu về truyền thống và nội quy, vì vậy các hoạt động trong tháng 9 nên tập trung vào việc đồng hành cùng học sinh Kế hoạch hoạt động trong tháng đầu năm học bao gồm việc tìm hiểu lịch sử truyền thống của địa phương và nhà trường, cũng như nâng cao ý thức chấp hành luật giao thông.
Việc đặt tên cho các hoạt động giáo dục có thể tạo ấn tượng và sự hào hứng khác nhau Ví dụ, hoạt động sưu tầm tranh ảnh về Bác Hồ sẽ thu hút hơn nếu được gọi là “Theo dấu chân Bác Hồ” Tuy nhiên, tên gọi và nội dung hoạt động cần phải tương đồng, phản ánh đúng bản chất của hoạt động để tránh sự xa rời nhau.
Bước 2: Xác định mục tiêu của hoạt động
Khi tổ chức một hoạt động giáo dục, giáo viên chủ nhiệm (GVCN) cần xác định rõ ràng mục tiêu của hoạt động đó Điều này giúp học sinh (HS) nhận được những giá trị, kiến thức và kỹ năng cần thiết sau khi kết thúc Việc xác định mục tiêu rất quan trọng để tránh tình trạng kế hoạch hấp dẫn nhưng khi triển khai lại không đạt hiệu quả, hoặc ngược lại Ví dụ, khi tìm hiểu về những vấn đề như mặt trái của game, bạo lực học đường, hay tác hại của rượu bia và ma túy, nếu GVCN không có mục tiêu rõ ràng, rất dễ dẫn đến thất bại trong quá trình giáo dục.
Bước 3: Xác định nội dung và hình thức hoạt động
Khi xác định nội dung hoạt động, chúng tôi dựa trên các yêu cầu sau:
Để hoạt động hiệu quả, cần làm rõ những nội dung thiết yếu Từ đó, hướng dẫn học sinh sưu tầm và tìm hiểu thông tin từ nhiều nguồn khác nhau, nhằm làm phong phú thêm hoạt động.
- Nội dung hoạt động phải gắn với yêu cầu của thực tiễn nhà trường, địa phương, đất nước
- Nội dung hoạt động phải phù hợp với đặc điểm lứa tuổi, phù hợp với nhu cầu, hứng thú của HS
Để nâng cao tính hấp dẫn trong các hoạt động giáo dục, hình thức thể hiện cần phải đa dạng và phong phú Đối với những vấn đề yêu cầu sự chính xác và nghiêm túc, các hình thức như thuyết trình, thảo luận hay phỏng vấn thường được sử dụng Trong khi đó, với các vấn đề liên quan đến tệ nạn và sự lệch chuẩn, các phương pháp như đóng vai, dựng phim hay làm phóng sự lại trở nên hiệu quả hơn Sự kết hợp hài hòa giữa các hình thức này không chỉ giúp thu hút người xem mà còn chạm đến trái tim của họ, tạo nên hiệu quả giáo dục tốt hơn.
Bước 4: Chuẩn bị hoạt động Ở bước này, cả GVCN và HS cùng tham gia chuẩn bị Là GVCN, chúng tôi chuẩn bị các phần sau:
- Dự kiến được nội dung công việc, hình dung được tiến trình hoạt động
- Dự kiến được những phương tiện cần cho hoạt động
- Dự kiến phân công nhiệm vụ như thế nào, thời gian hoàn thành hết bao lâu
- GVCN cần hỗ trợ HS như thế nào để vừa phát huy được tính tích cực của
HS, vừa đạt hiệu quả tối ưu
Khi giao nhiệm vụ cho học sinh, giáo viên chủ nhiệm cần phân công rõ ràng và hợp lý, đồng thời hướng dẫn cách thức thực hiện để đảm bảo công việc được hoàn thành hiệu quả nhất.
Bước 5: Tiến hành hoạt động
Khi các bước từ 1 đến 4 đã được chuẩn bị đầy đủ, bước 5 sẽ là giai đoạn thực hiện kịch bản, nơi học sinh là người thể hiện chính Giáo viên chủ nhiệm chỉ tham gia như một người chứng kiến.
Bước 6: Kết thúc hoạt động
Bước này, HS cũng có thể hoàn toàn làm chủ Tuy nhiên, để tăng tính hấp dẫn, GVCN có thể cùng với HS dự kiến hình thức phù hợp
Bước 7: Đánh giá kết quả hoạt động là cơ hội để học sinh xem xét lại toàn bộ quá trình tổ chức hoạt động từ khâu chuẩn bị đến khi kết thúc Việc đánh giá có thể thực hiện bởi nhóm học sinh tổ chức hoặc từ các thành viên khác trong lớp Hình thức đánh giá có thể bao gồm nhận xét, viết bài thu hoạch, và kiểm tra sự quan tâm cũng như mức độ cảm nhận qua bộ câu hỏi trắc nghiệm.
GVCN phối hợp với gia đình, nhà trường và các tổ chức chính trị, xã hội để khuyến khích HS tham gia các hoạt động nhằm rèn luyện kĩ năng mềm
Để học sinh tiếp nhận, ghi nhớ và vận dụng linh hoạt kiến thức là một thách thức lớn, đặc biệt trong việc phát triển kỹ năng nói chung và kỹ năng mềm Nhiệm vụ này không chỉ thuộc về giáo viên chủ nhiệm mà còn là trách nhiệm chung của nhà trường, gia đình và xã hội Tiết sinh hoạt cuối tuần chỉ là một phần nhỏ trong quá trình rèn luyện kỹ năng mềm Giáo viên chủ nhiệm có vai trò quan trọng trong việc kết nối học sinh với các cá nhân và tổ chức, cùng gia đình và xã hội để thực hiện sứ mệnh này Để tạo điều kiện tốt nhất cho học sinh rèn luyện kỹ năng mềm, chúng tôi đã triển khai nhiều biện pháp hỗ trợ ngoài các tiết sinh hoạt cuối tuần.
5.1 Phối hợp với GV bộ môn tại lớp chủ nhiệm thực hiện các chủ đề giáo dục nhằm tạo điều kiện cho HS phát huy tối đa việc rèn luyện kĩ năng mềm Đồng hành việc hình thành kiến thức, phẩm chất và năng lực, hình thành và phát triển kĩ năng mềm cũng có nhiều cơ hội ở các môn học văn hóa cụ thể Đặc biệt ở các môn khoa học xã hội, nếu GV khéo léo khâu thiết kế bài giảng, việc rèn luyện kĩ năng mềm cho HS lại càng hiệu quả
Sự hợp tác giữa giáo viên chủ nhiệm và giáo viên bộ môn không chỉ nâng cao hiệu quả quản lý học sinh trong lớp mà còn hỗ trợ lẫn nhau trong việc thiết kế và tổ chức các hoạt động giáo dục Điều này giúp học sinh giảm bớt áp lực khi chuẩn bị cho các chủ đề giáo dục.
Trong ba năm học 2019 – 2022, chúng tôi đã tích cực phối hợp với giáo viên bộ môn để triển khai nhiều chủ đề giáo dục liên quan đến từng môn học Việc tổ chức các hoạt động này diễn ra trong tiết sinh hoạt cuối tuần và các tiết học chính khóa Một ví dụ điển hình là chủ đề "Một số nhân vật lịch sử tiêu biểu ở Nghệ An trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc", do giáo viên bộ môn Lịch sử chủ trì.
GVCN đã tích hợp định hướng nghề nghiệp với các làng nghề truyền thống ở Diễn Châu như luyện quặng Nho Lâm, đúc đồng Cồn Cát, và dệt vải Phượng Lịch Sự phối hợp giữa các giáo viên bộ môn Lịch sử, Tiếng Anh và Giáo dục an ninh quốc phòng đã tạo nên những chương trình ý nghĩa, như lễ kỷ niệm ngày 22 tháng 12 và chủ đề "Truyền thống và nét đẹp tâm hồn phụ nữ Việt Nam" Những hoạt động này không chỉ giúp học sinh hiểu rõ hơn về nghề nghiệp mà còn tôn vinh giá trị văn hóa và truyền thống của địa phương.
5.2 Khuyến khích HS tích cực tham gia các hoạt động giáo dục ở tiết chào cờ đầu tuần, giáo dục ngoài giờ lên lớp và hướng nghiệp
Các hoạt động định kỳ như tiết chào cờ đầu tuần và các hoạt động ngoài giờ lên lớp, hướng nghiệp đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển toàn diện cho học sinh.
Trong giáo dục nhân cách học sinh, việc rèn luyện kỹ năng sống, bao gồm cả kỹ năng mềm, đóng vai trò quan trọng Để đạt được điều này, cần thực hiện các đổi mới về hình thức và nội dung giáo dục, nhằm phát triển toàn diện cho học sinh.
Hoạt động giáo dục tại trường chúng tôi, đặc biệt là tiết chào cờ đầu tuần và giáo dục ngoài giờ lên lớp, đã thu hút sự quan tâm lớn từ học sinh Kế hoạch được xây dựng từ đầu năm học với các hoạt động đa dạng như trò chơi trí tuệ, văn nghệ, và báo cáo dự án, tạo nên một môi trường học tập phong phú Chúng tôi khuyến khích học sinh tham gia tích cực vào các hoạt động như bảo vệ môi trường và tuyên truyền về sức khỏe Qua việc lựa chọn chủ đề phù hợp với năng lực lớp, học sinh tự tin thể hiện dự án của mình trong tiết sinh hoạt cuối tuần, nhờ vào sự đánh giá và hỗ trợ từ giáo viên chủ nhiệm và các giáo viên bộ môn.
Tham gia hoặc tổ chức các hoạt động như tiết chào cờ đầu tuần và ngoài giờ lên lớp không chỉ giúp học sinh rèn luyện kỹ năng học và tự học mà còn phát triển sự tự tin, khả năng hợp tác, kỹ năng lắng nghe, tư duy sáng tạo, giao tiếp và quản lý thời gian Những kỹ năng này rất cần thiết cho sự thành công trong học tập và cuộc sống.
5.3 Khuyến khích HS tổ chức và tham gia hoạt động ngoại khóa
Hoạt động ngoại khóa tại trường được Ban giám hiệu lên kế hoạch chi tiết hàng năm, với sự điều chỉnh phù hợp theo tình hình thực tế như dịch Covid-19 Các hoạt động này có quy mô lớn, chia thành nhiều phần và phân đoạn, trong đó Nhà trường đảm nhiệm các phần định hướng yêu cầu chuyên môn Đối với các tiểu mục, Nhà trường phối hợp với Đoàn trường khuyến khích các lớp tham gia Là GVCN, tôi động viên học sinh tích cực tham gia và đảm nhận một phần nội dung hoạt động Chẳng hạn, trong chương trình Lễ tri ân khóa 18, lớp 12A12 do tôi chủ nhiệm đã biểu diễn bài hát “Người thầy” với phần hát và múa phụ họa, tạo nên những khoảnh khắc cảm động cho thầy cô và phụ huynh Tương tự, trong chương trình Tết sum vầy, lớp 10A2 đảm nhận phần tuyên truyền về tục gói bánh chưng và viết câu đối, thư pháp trên bảng tin và trang fanpage của Nhà trường Thông qua các hoạt động ngoại khóa, học sinh có cơ hội thể hiện và phát triển kỹ năng.
31 góp phần rèn luyện cho học sinh nhiều kỹ năng quan trọng, bao gồm kỹ năng học và tự học, tự tin, làm việc nhóm, lắng nghe, tư duy sáng tạo, giao tiếp, quản lý thời gian và xác lập mục tiêu.
5.4 Khuyến khích HS tổ chức, tham gia các hoạt động trải nghiệm như hoạt động tình nguyện, nhân đạo, lao động công ích,…
Giá trị lớn nhất của việc đa dạng hóa các hoạt động giáo dục trong tiết sinh hoạt cuối tuần là giúp định hướng và phát triển các giá trị sống cũng như kỹ năng sống, đặc biệt là kỹ năng mềm Từ môi trường lớp học, học sinh có thể trở nên tự tin, năng động, sáng tạo và có tinh thần đoàn kết, tương trợ, cũng như trách nhiệm với cộng đồng khi bước ra ngoài cổng trường với những kỹ năng mềm đã được tích lũy Các hoạt động tình nguyện, nhân đạo và lao động công ích đóng vai trò quan trọng trong quá trình này.
Chúng tôi, với vai trò là GVCN, đã đề xuất với Ban giám hiệu về việc đổi mới các hoạt động trải nghiệm cho học sinh, bao gồm lao động, hoạt động tình nguyện và lao động công ích Thay vì chỉ lao động trong khuôn viên trường, học sinh có thể tham gia vào các hoạt động do đoàn xã tổ chức, như vệ sinh các công trình văn hóa địa phương như Đền Cuông, Đền Hạc Linh và nghĩa trang liệt sĩ Qua đó, các em không chỉ thực hiện nhiệm vụ lao động mà còn có cơ hội tham quan, tìm hiểu về các di tích văn hóa, từ đó nâng cao ý thức bảo tồn văn hóa, bảo vệ môi trường và phát triển tình yêu quê hương.
Trong các đợt cao điểm hoạt động tình nguyện của Nhà trường và các tổ chức địa phương, chúng tôi đã khuyến khích và giải thích cho các em về giá trị nhân văn, trách nhiệm cộng đồng và tinh thần đoàn kết Các em đã tích cực tham gia vào nhiều phong trào ý nghĩa như Tiếp sức mùa thi, Mùa hè xanh, trực chốt kiểm soát Covid, nấu cơm cho khu cách ly Covid, chương trình Áo ấm cho em, và Tết sum vầy.
Các buổi lao động công ích, tình nguyện và nhân đạo giúp các em rèn luyện nhiều kĩ năng mềm quan trọng như kĩ năng hợp tác, quản lí thời gian, giao tiếp, chia sẻ và cảm thông, học tập và tự học, quản lí bản thân, cùng với tinh thần tự tôn.
