CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ TỔNG QUAN VỀ CÔNG TÁC QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG BẢO HIỂM VẬT CHẤT XE CƠ GIỚI
Tổng quan tình hình nghiên cứu về công tác quản trị rủi ro trong bảo hiểm vật chất xe cơ giới
Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế, sự phát triển và mở cửa của nền kinh tế đã dẫn đến cạnh tranh khốc liệt trong ngành bảo hiểm Các doanh nghiệp bảo hiểm hiện nay không chỉ cạnh tranh về sản phẩm và chất lượng dịch vụ mà còn về nguồn nhân lực, công nghệ thông tin và kênh phân phối Đặc biệt, các doanh nghiệp bảo hiểm Việt Nam đang phải đối mặt với áp lực từ các công ty bảo hiểm nước ngoài có tiềm lực tài chính mạnh mẽ Do đó, nâng cao năng lực quản trị rủi ro trở thành yêu cầu thiết yếu để đảm bảo hiệu quả đầu tư, bảo toàn và phát triển vốn, cũng như duy trì vị thế cạnh tranh trong bối cảnh hội nhập toàn cầu.
1.1.1 Tình hình nghiên cứu trên thế giới
Trên thế giới có khá nhiều nghiên cứu liên quan đến hoạt động của bảo hiểm nhƣ:
Trong nghiên cứu "Ngành bảo hiểm và cơ quan dịch vụ tài chính" của Boleat năm 1998, vai trò và ảnh hưởng của chính phủ đối với doanh nghiệp bảo hiểm đã được phân tích Sự giảm dần phân biệt giữa doanh nghiệp bảo hiểm và các tổ chức tài chính khác có thể mang lại lợi ích cho doanh nghiệp bảo hiểm, nhưng cũng tạo ra những điều kiện bất lợi về chi phí.
Trong chương 12 “Các tổ chức tài chính phi ngân hàng” của cuốn Tiền tệ, ngân hàng và thị trường tài chính, tác giả Frederic Mishkin phân tích vai trò của các doanh nghiệp bảo hiểm, xếp chúng vào nhóm các tổ chức tài chính phi ngân hàng bên cạnh quỹ trợ cấp, quỹ tương hỗ và các công ty tài chính Ông chỉ ra rằng, khi có thu nhập đầu tư cao, các doanh nghiệp bảo hiểm có khả năng duy trì mức phí bảo hiểm thấp Tuy nhiên, sự giảm sút trong đầu tư, lãi suất thấp và gia tăng tai nạn cùng các khoản bồi thường đã dẫn đến tổn thất nghiêm trọng cho các doanh nghiệp này.
1.1.2 Tình hình nghiên cứu trong nước
Xung quanh chủ đề bảo hiểm có khá nhiều công trình đề cập đến, trong đó đáng chú ý có một số công trình sau:
Giáo trình Quản trị kinh doanh bảo hiểm của trường ĐH Kinh tế quốc dân do
PGS.TS Nguyễn Văn Định và PGS.TS Phan Thị Cúc đã chủ biên các tài liệu quan trọng về quản trị trong kinh doanh bảo hiểm, trong đó nhấn mạnh vai trò và nguyên tắc đầu tư của các doanh nghiệp bảo hiểm Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động đầu tư, hình thức đầu tư, cách tổ chức hoạt động đầu tư và phương pháp đánh giá hiệu quả đầu tư cũng được làm rõ, giúp nâng cao hiểu biết về công tác quản lý trong lĩnh vực này.
Nguyễn Hoàng Trung (2013), Một số kiến nghi ̣ và giải pháp nhằm nâng cao hiê ̣u quả khai thác của đại lý bảo hiểm
Bài luận đã tổng hợp và phân tích tình hình kinh doanh bảo hiểm tại thị trường Việt Nam, nhấn mạnh sự phát triển mạnh mẽ của thị trường này Trong bối cảnh các công ty bảo hiểm nước ngoài đang gia tăng cạnh tranh, các công ty bảo hiểm Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức Để tồn tại và phát triển, các công ty bảo hiểm nội địa cần xây dựng những chiến lược mạnh mẽ trong hoạt động kinh doanh Bài luận cũng đề xuất những biện pháp hiệu quả nhằm nâng cao hiệu quả khai thác bảo hiểm, đặc biệt là thông qua việc đầu tư và phát triển mô hình đại lý bảo hiểm.
Trịnh Chi Mai (2013), Hiệu quả hoạt động đầu tư của các doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ Việt Nam
Cơ sở lý luận về quản trị rủi ro trong bảo hiểm vật chất xe cơ giới
Luận án nghiên cứu tại Việt Nam đã thiết lập mối liên hệ giữa các nguyên tắc đầu tư và đánh giá hiệu quả hoạt động đầu tư của doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ Khái niệm hiệu quả hoạt động đầu tư được định nghĩa dựa trên ba nguyên tắc đặc thù: an toàn, sinh lời và đảm bảo khả năng thanh toán thường xuyên Ngoài ra, luận án còn phát triển lý luận và phương pháp xác định chỉ tiêu vốn chủ sở hữu tối thiểu, giúp doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ tối ưu hóa cấu trúc vốn và đạt được hiệu quả đầu tư theo hệ thống đánh giá đã đề ra.
Nghiên cứu hiện tại chủ yếu tập trung vào việc đánh giá hoạt động đầu tư và kinh doanh của doanh nghiệp bảo hiểm, nhưng chưa đi sâu vào các loại hình bảo hiểm cụ thể Hơn nữa, tầm quan trọng của quản trị rủi ro trong lĩnh vực bảo hiểm vẫn chưa được đề cập đầy đủ, mặc dù đây là yếu tố then chốt cho sự thành công của doanh nghiệp Đặc biệt trong bối cảnh xã hội Việt Nam đang phát triển nhanh chóng, việc hoàn thiện lý luận và đề xuất giải pháp cho quản trị rủi ro trong doanh nghiệp bảo hiểm là rất cần thiết Do đó, tôi đã chọn nghiên cứu đề tài: “Quản trị rủi ro trong bảo hiểm vật chất xe cơ giới tại Công ty Cổ phần bảo hiểm Hàng Không – Chi nhánh Hà Nội.”
1.2 Cơ sở lý luận về quản trị rủi ro bảo hiểm vật chất xe cơ giới
1.2.1 Các nghiệp vụ bảo hiểm xe cơ giới
Bảo hiểm xe cơ giới là một trong những dịch vụ chủ chốt của nhiều doanh nghiệp bảo hiểm tại Việt Nam Hiện nay, thị trường bảo hiểm xe cơ giới tại Việt Nam cung cấp đa dạng loại hình bảo hiểm, cho phép chủ xe có nhiều sự lựa chọn Nhờ đó, chủ xe có thể tìm kiếm và chọn lựa loại hình bảo hiểm phù hợp nhất với nhu cầu của mình.
Bảo hiểm trách nhiệm dân sự của chủ xe đối với người thứ ba là loại bảo hiểm bắt buộc theo Luật kinh doanh bảo hiểm, nhằm bồi thường thiệt hại về người và tài sản của bên thứ ba do lỗi của chủ xe gây ra khi điều khiển phương tiện cơ giới.
Bảo hiểm vật chất xe (thân xe) là loại hình bảo hiểm giúp bồi thường thiệt hại cho các phương tiện xe cơ giới khi gặp phải rủi ro hoặc tai nạn bất ngờ, nằm ngoài tầm kiểm soát của chủ xe.
Bảo hiểm hàng hóa vận chuyển trên xe là loại hình bảo hiểm nhằm bồi thường cho những tổn thất và thiệt hại xảy ra đối với hàng hóa trong quá trình vận chuyển, đảm bảo quyền lợi cho người sở hữu hàng hóa khi gặp rủi ro.
Bảo hiểm tai nạn cho lái xe, phụ xe và hành khách trên xe nhằm bảo vệ quyền lợi tài chính cho những người bị thương trong các sự cố giao thông Chính sách này chi trả tiền bảo hiểm cho những trường hợp thiệt hại về thân thể xảy ra khi lái xe hoặc hành khách đang ở trên xe hoặc trong quá trình lên xuống xe.
1.2.2 Những vấn đề cơ bản về bảo hiểm vật chất xe cơ giới
1.2.2.1 Đối tượng và phạm vi bảo hiểm a) Đối tƣợng bảo hiểm Đối tƣợng bảo hiểm là đối tƣợng ở trong tình trạng chịu sự rủi ro mà vì mục đích đảm bảo an toàn, phục hồi, tái tạo lại đối tƣợng bảo hiểm mà một hợp đồng bảo hiểm đã đƣợc ký kết Theo đó, bảo hiểm vật chất xe cơ giới có đối tƣợng bảo hiểm là chính những chiếc xe cơ giới còn giá trị, tham gia lưu thông trên đường bộ, (thường được chia làm 4 loại chính là môtô, xe gắn máy, xe ôtô và xe chuyên dụng khác) Để xác định đối tượng xe cơ giới, người ta thường dùng các tiêu thức sau để nhận diện:
Thứ nhất , xe cơ giới phải đƣợc gắn động cơ (khác với xe không có động cơ nhƣ xe đạp, xe do gia súc kéo…)
Thứ hai , xe cơ giới di chuyển trên đất liền không cần đường dẫn bằng chính động cơ gắn trên nó (khác với tàu hỏa, xe điện…)
Thứ ba , xe cơ giới phải có tối thiểu một chỗ ngồi cho người điều khiển
Để được coi là đối tượng bảo hiểm, xe cơ giới cần đáp ứng một số điều kiện như có giá trị sử dụng, xác định giá trị bằng tiền, đảm bảo an toàn kỹ thuật và môi trường, và phải được lưu hành hợp pháp Tại Việt Nam, xe mô tô và xe máy thường tham gia bảo hiểm toàn bộ vật chất thân xe, nhưng loại hình này vẫn chưa phổ biến Trong khi đó, chủ xe ô tô có thể tham gia bảo hiểm cho toàn bộ xe hoặc từng bộ phận như thân vỏ, hệ thống lái, hộp số, động cơ, và các bộ phận chuyên dụng như xe cứu thương hay xe chở container Tổng thành thân vỏ là phần chiếm tỷ trọng lớn nhất và chịu ảnh hưởng nhiều nhất từ rủi ro Do đó, các công ty bảo hiểm phi nhân thọ ở Việt Nam thường cung cấp hai loại hình bảo hiểm là bảo hiểm toàn bộ xe và bảo hiểm thân vỏ xe.
Phạm vi bảo hiểm xác định các rủi ro mà khi xảy ra sẽ gây thiệt hại cho xe cơ giới, và người bảo hiểm sẽ chịu trách nhiệm bồi thường cho những tổn thất đó.
Rủi ro được bảo hiểm là những thiệt hại vật chất xe do:
- Tai nạn do đâm va, lật đổ: trường hợp này rất dễ xảy ra và cần được bảo hiểm nhất
- Tai nạn do thiên tai: cháy, nổ, bão, lụt, động đất, sét đánh, mƣa…
Trong trường hợp mất cắp, bảo hiểm chỉ áp dụng cho việc mất toàn bộ xe, trong khi việc mất cắp các bộ phận của xe không được bảo hiểm do một số nguyên nhân nhất định.
Thứ nhất, tránh trục lợi bảo hiểm, vì chủ xe có thể tháo bộ phận xe giấu đi và đòi nhà bảo hiểm phải bồi thường
Thứ hai, bộ phận xe thường có giá trị không cao Do đó, chi phí xác nhận mất cắp lớn hơn so với số tiền được bồi thường
Thứ ba, nâng cao tinh thần trách nhiệm của người mua bảo hiểm trong việc bảo vệ tài sản của mình
- Tai nạn do rủi ro bất ngờ khác gây nên
Các công ty bảo hiểm không chỉ bồi thường thiệt hại vật chất cho xe được bảo hiểm trong các trường hợp quy định, mà còn thanh toán cho chủ xe những chi phí cần thiết và hợp lý liên quan đến việc bảo hiểm.
+ Chi phí ngăn ngừa và hạn chế tổn thất phát sinh thêm khi xe bị thiệt hại do các rủi ro đƣợc bảo hiểm
+ Chi phí bảo vệ xe và kéo xe thiệt hại tới nơi sửa chữa gần nhất
+ Chi phí giám định thuộc trách nhiệm của bảo hiểm
+ Chi phí ra toà (nếu có)
Rủi ro loại trừ : Công ty bảo hiểm không nhận bảo hiểm và không chịu bồi thường cho những thiệt hại vật chất của xe xảy ra do:
Hao mòn tự nhiên, hỏng hóc do sử dụng, lão hóa và mất giá là những yếu tố chính ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm Ngoài ra, việc giảm dần chất lượng cũng có thể xảy ra do khuyết tật hoặc hư hỏng thêm trong quá trình sửa chữa và thử nghiệm.
Hư hỏng về điện hoặc các bộ phận máy móc, thiết bị, bao gồm cả máy thu thanh và hệ thống điều hòa nhiệt độ, cùng với sự hư hỏng của săm lốp không do tai nạn gây ra, là những yếu tố cần lưu ý.
Thứ ba, mất cắp bộ phận của xe
Để ngăn chặn các "nguy cơ đạo đức" và hành vi vi phạm pháp luật liên quan đến bảo hiểm, cũng như các rủi ro đặc biệt khác, những thiệt hại và tổn thất phát sinh từ những nguyên nhân này sẽ không được bồi thường.
Một là, hành động cố ý của chủ xe, lái xe
PHƯƠNG PHÁP LUẬN VÀ THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU
Cách tiếp cận thiết kế nghiên cứu
Nghiên cứu các nguyên nhân gây rủi ro trong kinh doanh bảo hiểm vật chất XCG là rất quan trọng để tìm ra giải pháp hạn chế rủi ro Chương 1 sẽ cung cấp cơ sở lý thuyết, từ đó xác định mô hình nghiên cứu nhằm hướng dẫn thiết kế phương pháp thu thập và phân tích dữ liệu.
Dựa trên mô hình nghiên cứu, các nguyên nhân liên quan đến quản trị rủi ro trong bảo hiểm vật chất XCG tại chi nhánh đã được phân tích và chuyển đổi thành câu hỏi phỏng vấn Việc phỏng vấn các đối tượng liên quan sẽ giúp thu thập thông tin để đánh giá hiệu quả công tác quản trị rủi ro Kết quả phỏng vấn sẽ được phân tích bằng phương pháp thống kê đơn giản, từ đó đưa ra các kết luận ban đầu về tình hình quản trị rủi ro trong bảo hiểm vật chất XCG tại VNI – Chi nhánh Hà Nội.
Kết quả nghiên cứu từ phỏng vấn sẽ được xác thực thông qua việc phân tích quản trị rủi ro trong lĩnh vực bảo hiểm vật chất xe cơ giới tại Công ty.
Phương pháp nghiên cứu
Để đánh giá các hạn chế trong quản trị rủi ro bảo hiểm vật chất xe cơ giới tại VNI – Chi nhánh Hà Nội, tác giả đã tiến hành phát phiếu điều tra với bộ câu hỏi được thiết kế phù hợp với từng bộ phận cấu thành nguyên nhân và biện pháp hạn chế rủi ro Nghiên cứu này nhằm tổng hợp ý kiến đánh giá từ cán bộ nhân viên Công ty, từ đó tìm ra các biện pháp hiệu quả để giảm thiểu rủi ro trong bảo hiểm vật chất xe cơ giới tại VNI – Chi nhánh Hà Nội.
Nghiên cứu được thực hiện bằng phương pháp định tính, trong đó tác giả áp dụng phân tích so sánh và tổng hợp để đưa ra các kết luận và đánh giá định tính về nguyên nhân rủi ro cũng như cách thức quản trị rủi ro tại VNI – Chi nhánh Hà Nội.
Các bước phân tích được tiến hành như sau:
Sơ đồ 2.1 trình bày chu trình đánh giá công tác quản trị rủi ro bảo hiểm vật chất XCG và các biện pháp hạn chế rủi ro tại VNI - Chi nhánh Hà Nội, nhằm nâng cao hiệu quả quản lý rủi ro trong lĩnh vực bảo hiểm.
Câu hỏi phỏng vấn được xây dựng dựa trên các nội dung và thành phần của từng nguyên nhân, với việc tác giả sử dụng bảng hỏi để phỏng vấn 50 nhân viên tại Chi nhánh, những người tham gia trực tiếp vào quá trình thực hiện bảo hiểm cho khách hàng Địa điểm phỏng vấn được chọn linh hoạt, tại văn phòng Công ty hoặc bên ngoài, phù hợp với lịch trình làm việc của nhân viên, vì họ thường xuyên gặp gỡ khách hàng trong công việc kinh doanh.
Thời gian phỏng vấn được thiết kế kéo dài từ 20 đến 30 phút, tùy thuộc vào đối tượng và không khí của buổi phỏng vấn.
PHÂN TÍCH KẾT QUẢ KHẢO SÁT
TỔNG HỢP KẾT QUẢ KHẢO SÁT
LỰA CHỌN GIẢI PHÁP TỐT NHẤT
PHÁT VÀ THU PHIẾU HỎI
XÂY DỰNG BỘ PHIẾU HỎI
TIẾN HÀNH KHẢO SÁT CBCNV
XÁC ĐỊNH NGUYÊN NHẤN CHÍNH
XÁC ĐỊNH HIỆN TRẠNG ( VẤNĐỀ )
Thời gian tác giả tiến hành điều tra khảo sát từ tháng 10 năm 2014 đến tháng
Vào năm 2015, quy trình phỏng vấn bắt đầu bằng việc phỏng vấn viên liên hệ qua điện thoại với các đối tượng được phỏng vấn Sau đó, hai bên sẽ thống nhất thời gian phỏng vấn phù hợp, đảm bảo người được hỏi có khoảng thời gian thoải mái nhất để trò chuyện với phỏng vấn viên.
* Thiết kế công cụ điều tra khảo sát:
Bảng khảo sát đánh giá công tác quản trị rủi ro trong bảo hiểm vật chất xe cơ giới tại VNI – chi nhánh Hà Nội được chia thành hai phần chính.
Phần 1: Là những câu hỏi nhằm đánh giá công tác quản trị rủi ro tại Chi nhánh bao gồm đánh giá về mức độ quản trị rủi ro tại Chi nhánh, cơ sở dữ liệu của khách hàng
Phần 2: Là những câu hỏi liên quan đến nguyên nhân dẫn đến rủi ro mà Chi nhánh thường xuyên gặp phải trong quá trình cấp đơn và thực hiện đơn bảo hiểm cho khách hàng.
Tổ chức thu thập số liệu
Tác giả đã thu thập dữ liệu thông qua phỏng vấn chuyên sâu và các nguồn tài liệu thực tế như sổ sách, bảng ghi và máy tính để nghiên cứu nguyên nhân và cách thức quản trị rủi ro tại VNI – Chi nhánh Hà Nội Bên cạnh đó, tác giả cũng thu thập thông tin và số liệu sơ cấp cũng như thứ cấp từ các báo cáo thường niên và số liệu từ phòng bồi thường, đồng thời nhận sự hướng dẫn từ cán bộ nhân viên các phòng bồi thường, kế toán và kinh doanh.
Quan sát, trao đổi và ghi chép những thông tin bổ sung phục vụ cho yêu cầu phân tích thông tin của đề tài.
Phương pháp phân tích và xử lý số liệu
Luận văn này được thực hiện thông qua các phương pháp nghiên cứu truyền thống, bao gồm phân tích và tổng hợp dữ liệu thứ cấp theo cách tiếp cận hệ thống Dữ liệu thứ cấp được sử dụng bao gồm tài liệu thống kê, báo cáo kết quả kinh doanh và báo cáo tổn thất từ phòng bồi thường Nghiên cứu cũng xem xét giáo trình, tài liệu tham khảo và các tạp chí chuyên ngành nhằm tìm hiểu về rủi ro trong bảo hiểm vật chất xe cơ giới, từ đó xác định điểm mạnh, điểm yếu và đề xuất các biện pháp hạn chế rủi ro tại Công ty.
Chương 2 của luận văn đã xác định rõ phương pháp nghiên cứu, điều tra Qua đó, mô tả cụ thể các bước của việc thu thập, xử lý dữ liệu điều tra khảo sát thực trạng quản trị rủi ro bảo hiểm vật chất xe cơ giới tại bảo hiểm Hàng Không – Chi nhánh Hà Nội Phương pháp nghiên cứu ở đây đã xác định rất rõ loại thông tin cần thu thập để từ đó có phương pháp xử lý thích hợp (định tính, định lượng) Việc kết hợp cả 02 phương pháp phân tích định tính và định lượng sẽ cho kết quả đầy đủ hơn, đồng thời đƣa ra những góc nhìn đa chiều hơn về thực trạng quản trị rủi ro mà Công ty bảo hiểm Hàng Không – Chi nhánh Hà Nội đang thực hiện.
