CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ TÔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
Cơ sở lý luận
1.1.1 Khái niệm của hiệu quả kinh doanh trong nền kinh tế thị trường
Hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp là chỉ tiêu kinh tế tổng hợp, phản ánh khả năng sử dụng các yếu tố sản xuất một cách hiệu quả Nó thể hiện sự khéo léo của các nhà quản trị trong việc kết hợp lý luận và thực tiễn để tối ưu hóa các nguồn lực như nhân công, nguyên vật liệu và máy móc, từ đó tối đa hóa lợi nhuận Do đó, hiệu quả kinh doanh không chỉ là chỉ số phản ánh trình độ sử dụng nguồn lực mà còn là thước đo khả năng quản lý tài chính của doanh nghiệp nhằm đạt được hiệu quả cao nhất.
Mọi tổ chức đều mong muốn đạt hiệu quả cao trong các hoạt động kinh tế, xã hội và bảo vệ môi trường Hiệu quả kinh doanh trong cơ chế thị trường ngày càng trở nên cấp bách, là động lực thúc đẩy doanh nghiệp cạnh tranh và phát triển Hiệu quả kinh doanh không chỉ được đánh giá từ khía cạnh kinh tế mà còn liên quan đến hiệu quả xã hội và môi trường Thực chất của hiệu quả kinh doanh là sự so sánh giữa kết quả đầu ra và các yếu tố đầu vào của tổ chức trong một khoảng thời gian nhất định Các chỉ tiêu tài chính phản ánh hiệu quả kinh doanh là cơ sở khoa học để đánh giá trình độ quản lý và đưa ra quyết định cho tương lai Tuy nhiên, độ chính xác của thông tin từ các chỉ tiêu này phụ thuộc vào nguồn số liệu, thời gian và không gian phân tích Để làm rõ bản chất của hiệu quả kinh doanh, cần nghiên cứu mối quan hệ giữa các chỉ tiêu tài chính phản ánh kết quả và hiệu quả.
Kết quả kinh doanh là các chỉ tiêu tài chính thể hiện quy mô thu về từ các hoạt động như sản lượng tiêu thụ và doanh thu bán hàng Những chỉ tiêu này thường được phân thành hai nhóm: nhóm phản ánh kết quả hoạt động trước mắt của doanh nghiệp và nhóm phản ánh kết quả cuối cùng của doanh nghiệp.
Hiệu quả kinh doanh là chỉ tiêu quan trọng phản ánh chất lượng hoạt động trong điều kiện hiện có để đạt được các mục tiêu tối ưu Nó thường được chia thành hai nhóm: các chỉ tiêu phản ánh hiệu quả kinh doanh phía trước, như số vòng quay hàng tồn kho và số vòng quay tài sản, và các chỉ tiêu phản ánh hiệu quả kinh doanh cuối cùng, bao gồm tỷ suất sinh lời như ROA, ROE và ROS.
Các chỉ tiêu phản ánh kết quả và hiệu quả kinh doanh thường có mối liên hệ chặt chẽ với nhau; khi các chỉ tiêu trước cao, thì các chỉ tiêu sau cũng thường cao Tuy nhiên, trong một số trường hợp cụ thể, quy luật này không luôn đúng Do đó, để tối ưu hóa kết quả và hiệu quả kinh doanh cuối cùng, các nhà quản trị cần thực hiện các biện pháp nâng cao các chỉ tiêu trước trong điều kiện hiện có của doanh nghiệp.
Phân tích hiệu quả kinh doanh là một quá trình quan trọng nhằm đánh giá tình hình sử dụng nguồn lực tại các cơ sở, ngành và xã hội, từ đó giúp cải thiện hiệu quả kinh tế Đây là yêu cầu thường xuyên đối với từng cơ sở sản xuất, ngành nghề và địa phương, góp phần nâng cao sức cạnh tranh cho doanh nghiệp Thông tin từ các chỉ tiêu phân tích cung cấp cơ sở khoa học để đưa ra quyết định kinh doanh hữu ích, mang lại lợi ích cho các đối tượng liên quan.
Hiệu quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng thương mại (NHTM) là yếu tố quan trọng phản ánh khả năng sử dụng nguồn lực để đạt được kết quả tối ưu Sự hiệu quả này không chỉ quyết định sự tồn tại và phát triển của ngân hàng, mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến uy tín và lòng tin của khách hàng Khi hiệu quả kinh doanh cao, ngân hàng sẽ dễ dàng thu hút vốn, mở rộng quy mô hoạt động và nâng cao chất lượng dịch vụ, từ đó tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển bền vững.
1.1.2 Phân ti ́ch hiê ̣u quả kinh doanh trong ngân hàng thương mại
Trong nền kinh tế thị trường, hoạt động của ngân hàng thương mại (NHTM) rất nhạy cảm với xã hội và đóng vai trò trung gian quan trọng trong hệ thống tài chính Với đặc thù hoạt động trên thị trường tiền tệ đầy biến động, việc đánh giá hiệu quả kinh doanh của NHTM trở nên phức tạp và khó khăn Những năm gần đây, hệ thống ngân hàng TMCP đã phát triển đa dạng và hoàn thiện hơn, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và quá trình hội nhập quốc gia trong bối cảnh toàn cầu hóa Do đó, việc nâng cao hiệu quả kinh doanh của các ngân hàng càng trở nên cần thiết.
Các ngân hàng thương mại (NHTM) hoạt động với mục tiêu lợi nhuận, phải đối mặt với áp lực giảm chi phí trong môi trường cạnh tranh khốc liệt với nhiều định chế tài chính khác Hiệu quả hoạt động của họ được đánh giá dựa trên khả năng chuyển đổi đầu vào thành đầu ra.
Phân tích hiệu quả là giai đoạn quan trọng trong quản trị ngân hàng, giúp đánh giá quá trình thực hiện chiến lược kinh doanh Qua việc xác định nguyên nhân ảnh hưởng đến chiến lược, ngân hàng có thể đưa ra các kiến nghị và giải pháp hợp lý Các chỉ tiêu trong phân tích hiệu quả cho phép ngân hàng so sánh kết quả kinh doanh với chi phí đầu tư, từ đó đưa ra quyết định kịp thời và đúng đắn.
Vốn chủ sở hữu của ngân hàng thường rất nhỏ so với tổng tài sản nợ, với chức năng trung gian tín dụng là hoạt động chính và quan trọng nhất của ngân hàng thương mại Ngân hàng đóng vai trò cầu nối giữa người thừa vốn và người cần vốn, vừa là người cho vay vừa là người đi vay, thu lợi từ chênh lệch lãi suất Tuy nhiên, hoạt động ngân hàng tiềm ẩn rủi ro lớn; nếu hệ thống kiểm soát kém, có thể dẫn đến nợ xấu và mất vốn, gây mất cân đối và thậm chí sụp đổ Hơn nữa, hoạt động ngân hàng ảnh hưởng sâu rộng đến nền kinh tế, vì sự yếu kém hoặc sụp đổ của một ngân hàng có thể tác động tiêu cực đến toàn bộ hệ thống ngân hàng.
Khác với các doanh nghiệp phi tài chính, ngân hàng chủ yếu sở hữu tài sản dưới dạng quyền tài chính như các khoản vay và chứng khoán, trong khi tài sản cố định (TSCĐ) chỉ chiếm một tỷ trọng nhỏ và không sinh lời TSCĐ chỉ đóng vai trò là công cụ hoạt động của ngân hàng Ngược lại, việc phân tích hiệu quả sử dụng TSCĐ lại rất quan trọng đối với các doanh nghiệp phi tài chính Đối với doanh nghiệp nói chung, tỷ lệ vốn vay trên nguồn vốn cao thường được coi là không an toàn, nhưng trong ngân hàng, vốn vay lại là yếu tố chính tạo ra lợi nhuận.
Các ngân hàng thương mại (NHTM) thực hiện nhiều hoạt động chính như huy động vốn, cho vay, đầu tư và cung cấp dịch vụ cho khách hàng Để đánh giá hiệu quả của từng hoạt động, các nhà quản trị ngân hàng cần tập trung vào các chỉ tiêu quan trọng như tổng dư nợ trên vốn huy động, hiệu quả sử dụng vốn huy động, tỷ lệ thu nhập lãi cận biên, tỷ suất lợi nhuận hoạt động tín dụng, lãi suất bình quân đầu vào và lãi suất bình quân đầu ra.
Các nhà quản trị cần xác định các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả cho tất cả các hoạt động của ngân hàng thương mại (NHTM) Hiện nay, các chỉ tiêu phổ biến bao gồm tổng thu nhập trên tổng tài sản, tổng chi phí trên tổng thu nhập, tỷ lệ lợi nhuận, tỷ lệ lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu (ROE) và tỷ lệ lợi nhuận trên tổng tài sản (ROA) Ngoài ra, việc áp dụng các mô hình phân tích khả năng sinh lợi cũng rất quan trọng để đánh giá hiệu quả hoạt động.
Nâng cao hiệu quả kinh doanh và lành mạnh hóa hoạt động tài chính là yêu cầu cấp thiết đối với các ngân hàng, đặc biệt là ngân hàng thương mại cổ phần (TMCP) Việc tích cực phân tích hiệu quả kinh doanh giúp các ngân hàng khẳng định vị thế và tồn tại vững chắc trong môi trường cạnh tranh cả trong nước lẫn quốc tế.
1.1.3 Nội dung nghiên cứu phân tích hiệu quả kinh doanh trong các ngân ha ̀ng thương mại
Tổng quan ca ́c công trình nghiên cƣ́u có liên quan đến đề tài nghiên cƣ́u
2.1.1 Nghiên cứu tài liệu tại bàn Để thực hiện phương pháp nghiên cứu này, tác giả tìm kiếm và tổng hợp các nghiên cứu, các tài liệu có liên quan đến đề tài nghiên cứu của tác giả đã đƣợc công bố sau đó chọn lọc lấy các nghiên cứu, tài liệu có nội dung phù hợp và gần với nội dung mà tác giả muốn nghiên cứu Từ những nghiên cứu đã đƣợc chọn lọc này, tác giả sẽ nghiên cứu và phân tích cách tiếp cận và giải quyết vấn đề, tìm ra khoảng trống về mặt lý luận và thực tiễn để tiến hành nghiên cứu sâu qua đó góp phần làm sáng tỏ vấn đề nghiên cứu Việc nghiên cứu tài liệu tại bàn sẽ giúp tác giả kế thừa được cách tiếp cận giải quyết vấn đề của các tác giả trước đồng thời giúp tác giả xây dựng đƣợc mô hình nghiên cứu sơ bộ phù hợp với đề tài nghiên cứu của tác giả Bên cạnh đó, tác giả nghiên cứu các quy định, quy trình, đặc điểm sản phẩm dịch vụ của NHTMCP BIDV
Tác giả đã phỏng vấn các chuyên gia trong lĩnh vực đánh giá hiệu quả kinh doanh tại ngân hàng nhằm điều chỉnh mô hình nghiên cứu cho phù hợp và xây dựng hệ thống thu thập dữ liệu sơ cấp Những chuyên gia này bao gồm cán bộ ngân hàng và các nhà quản lý thực tiễn, như trưởng phòng giao dịch và giám đốc chi nhánh, những người đang nỗ lực nâng cao hiệu quả kinh doanh trong ngân hàng.
Tác giả áp dụng phương pháp định tính thông qua việc quan sát tổ chức và vận hành các phương pháp đánh giá hiệu quả kinh doanh Bên cạnh đó, tác giả cũng tiến hành phỏng vấn nhân viên trực tiếp sử dụng các phương pháp này và lãnh đạo các ngân hàng nhằm tìm kiếm giải pháp khắc phục những khiếm khuyết trong đánh giá hiệu quả kinh doanh.
PHƯƠNG PHÁP VÀ THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU
Phương pháp nghiên cứu
2.1.1 Nghiên cứu tài liệu tại bàn Để thực hiện phương pháp nghiên cứu này, tác giả tìm kiếm và tổng hợp các nghiên cứu, các tài liệu có liên quan đến đề tài nghiên cứu của tác giả đã đƣợc công bố sau đó chọn lọc lấy các nghiên cứu, tài liệu có nội dung phù hợp và gần với nội dung mà tác giả muốn nghiên cứu Từ những nghiên cứu đã đƣợc chọn lọc này, tác giả sẽ nghiên cứu và phân tích cách tiếp cận và giải quyết vấn đề, tìm ra khoảng trống về mặt lý luận và thực tiễn để tiến hành nghiên cứu sâu qua đó góp phần làm sáng tỏ vấn đề nghiên cứu Việc nghiên cứu tài liệu tại bàn sẽ giúp tác giả kế thừa được cách tiếp cận giải quyết vấn đề của các tác giả trước đồng thời giúp tác giả xây dựng đƣợc mô hình nghiên cứu sơ bộ phù hợp với đề tài nghiên cứu của tác giả Bên cạnh đó, tác giả nghiên cứu các quy định, quy trình, đặc điểm sản phẩm dịch vụ của NHTMCP BIDV
Tác giả đã phỏng vấn các chuyên gia trong lĩnh vực đánh giá hiệu quả kinh doanh tại ngân hàng nhằm điều chỉnh mô hình nghiên cứu và xây dựng hệ thống thu thập dữ liệu sơ cấp Những chuyên gia này bao gồm cán bộ ngân hàng và những người thực tiễn như trưởng phòng giao dịch và giám đốc chi nhánh, những người đang thực hiện quản lý và nâng cao hiệu quả kinh doanh tại ngân hàng.
Tác giả áp dụng phương pháp định tính thông qua việc quan sát tổ chức và vận hành các phương pháp đánh giá hiệu quả kinh doanh Bên cạnh đó, tác giả tiến hành phỏng vấn nhân viên trực tiếp sử dụng các phương pháp này và lãnh đạo ngân hàng nhằm tìm kiếm giải pháp khắc phục những khiếm khuyết trong đánh giá hiệu quả kinh doanh.
Các thông tin định lượng được thu thập từ tài liệu thống kê và kết quả quan sát, thực nghiệm Sau khi thu thập, tác giả tiến hành tính toán và sắp xếp để làm rõ ưu, nhược điểm của các phương pháp Số liệu được trình bày dưới nhiều dạng khác nhau như con số rời rạc, bảng số liệu, biểu đồ, đồ thị, và phân tích chỉ số trung bình cuối cùng nhằm đạt được mục đích nghiên cứu.
Phương pháp thu thập thông tin
Việc thu thập thông tin đóng vai trò quan trọng trong nghiên cứu, nhằm tạo cơ sở lý luận khoa học và chứng minh giả thuyết của tác giả Qua đó, các kết luận chính xác được đưa ra Trong công trình nghiên cứu, tác giả áp dụng cả phương pháp thu thập dữ liệu thứ cấp và sơ cấp.
2.2.1 Thu thập dữ liệu thứ cấp:
Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các số liệu thực tế liên quan đến hoạt động kinh doanh của Phòng giao dịch 1 thuộc Ngân hàng TMCP BIDV trong những năm gần đây.
- Bảng cân đối kế toán rút gọn
- Báo cáo tình hình thu nhập chi phí
Trong luận văn, phần lớn tác giả sử dụng nuồn dữ liệu thứ cấp, đây là nguồn dữ liệu rất phong phú cho nghiên cứu, gồm có:
Bên trong Ngân hàng: các sổ sách kế toán, thống kê, báo cáo tài chính, dữ liệu về chi phí, các tài liệu nội bộ khác
Ngoài ngân hàng, nguồn tài liệu phong phú bao gồm giáo trình, tài liệu tham khảo, tạp chí chuyên ngành, thông tin từ Internet, các văn bản và quy định của Nhà nước, cũng như dữ liệu từ các hiệp hội và công ty nghiên cứu thị trường, cùng với số liệu từ các cơ quan quản lý chuyên ngành.
2.2.2 Thu thập dữ liệu sơ cấp:
Dữ liệu sơ cấp được thu thập thông qua các phương pháp như điều tra và phỏng vấn, bao gồm phỏng vấn trực tiếp qua thư, qua điện thoại, cũng như phỏng vấn nhóm hoặc cá nhân Những phương pháp này giúp đánh giá hiệu quả kinh doanh một cách trực tiếp và chính xác.
Phương pháp tổng hợp, phân tích thông tin
Kết quả thu thập thông tin được phân loại thành hai dạng chính: thông tin định tính và thông tin định lượng Việc xử lý các thông tin này là cần thiết để xây dựng các luận cứ phục vụ cho nghiên cứu đề tài.
Trong luận văn, các thông tin chủ yếu phục vụ cho việc phân tích vấn đề nghiên cứu thường là thông tin định lượng Để xử lý các thông tin này, tác giả chủ yếu áp dụng phương pháp so sánh.
So sánh là một phương pháp quan trọng trong phân tích kinh tế và tài chính, giúp làm rõ sự khác biệt và đặc trưng của đối tượng nghiên cứu Qua đó, phương pháp này cung cấp căn cứ cho các đối tượng quan tâm trong việc đưa ra quyết định lựa chọn.
Điều kiện so sánh trong nghiên cứu yêu cầu các chỉ tiêu phải đảm bảo sự thống nhất về nội dung kinh tế, phương pháp tính toán, thời gian và đơn vị đo lường.
Các dạng so sánh bao gồm so sánh bằng số tuyệt đối, số tương đối và số bình quân So sánh bằng số tuyệt đối cho thấy quy mô của chỉ tiêu nghiên cứu và sự biến động của chúng qua các kỳ Trong khi đó, so sánh bằng số tương đối giúp phân tích cấu trúc, mối quan hệ, tốc độ phát triển, mức độ phổ biến và xu hướng biến động của các chỉ tiêu Cuối cùng, so sánh bằng số bình quân cho biết mức độ đạt được của đơn vị so với bình quân chung của tổng thể, ngành và khu vực, từ đó xác định vị trí hiện tại của ngân hàng.
Phương pháp mô tả thống kê được áp dụng để xử lý dữ liệu từ quá trình phỏng vấn, bao gồm các bước phân nhóm, tính phần trăm, tỷ lệ và giá trị trung bình Qua đó, chúng ta có thể đưa ra những nhận định về hiệu quả kinh doanh của Ngân hàng TMCP BIDV – Chi nhánh Phòng Giao dịch 1.
Thiết kế nghiên cứu
Bước 1: Xác định vấn đề nghiên cứu
Lĩnh vực nghiên cứu là gì ?
Mục tiêu nghiên cứu đề tài là xác định các vấn đề cần giải quyết và những câu hỏi cần trả lời Nghiên cứu này sẽ đóng góp vào sự phát triển của Ngân hàng TMCP BIDV, đặc biệt là cho chi nhánh Phòng giao dịch 1, thông qua việc cung cấp những hiểu biết và giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động và phục vụ khách hàng tốt hơn.
Bước 2: Tổng quan tài liệu
Nghiên cứu các công trình khoa học đã được công bố trước đây giúp xác định những kết quả đạt được và phát hiện lỗ hổng trong nghiên cứu Điều này tạo điều kiện cho tác giả thực hiện bài nghiên cứu của mình một cách hiệu quả hơn.
Bước 3: Xác định các thành phần cho thiết kế nghiên cứu
Sau khi đã xác định đƣợc khoảng trống nghiên cứu thì tác giả tiếp tục
- Xây dựng khung lý thuyết sơ bộ
- Lựa chọn các phương pháp nghiên cứu
- Thu thập các thong tin sơ cấp và thứ cấp để phục vụ cho bài nghiên cứu
Bước 5: Phân tích dữ liệu: tác giả thực hiện phân tích các dữ liệu thu thập được Bước 7: Viết báo cáo kết quả đạt được
Tác giả đã phân tích để xác định ưu điểm và nhược điểm của các phương pháp đánh giá hiệu quả kinh doanh, đồng thời đề xuất một số giải pháp nhằm cải thiện những nhược điểm này và hoàn thiện các phương pháp hiện có.
*Quy trình thực hiện nghiên cứu
Chương 2 đã tác giả nêu lên phương pháp nghiên cứu, phương pháp thu thập thông tin và phương pháp phân tích thông tin thu thập được Từ đó tác giả đã nêu ra một quy trình dùng để phân tích hiệu quả kinh doanh của ngân hàng TMCP đầu tƣ và Phát triển Việt Nam – Chi nhánh PGD 1.
