Khái niệm, đặc điểm và bản chất của tham nhũng; Thực trạng trong công tác phòng, chống tham nhũng ở nước ta hiện nay; Kiến nghị một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả phòng, chống tham nhũng ở nước ta hiện nay
Phương pháp nghiên cứu
Bài tập lớn sử dụng phương pháp nghiên cứu phân tích, thống kê, liệt kê, so sánh, tổng hợp, bình luận, chứng minh.
Ý nghĩa việc nghiên cứu
Nghiên cứu đề tài này giúp chúng ta hiểu rõ hơn về tình hình công tác phòng, chống tham nhũng tại Việt Nam hiện nay Đồng thời, nó cũng nhấn mạnh sự cần thiết phải hoàn thiện các kẽ hở trong hệ thống pháp luật và nâng cao hiệu quả trong công tác phòng, chống tham nhũng.
Cấu trúc đề tài
Chương I Khái niệm, đặc điểm, bản chất và biểu hiện của tham nhũng
Chương II Thực trạng trong công tác phòng, chống tham nhũng ở nước ta hiện nay
Chương III Kiến nghị một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả trong công tác phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam hiện nay.
Khái niệm tham nhũng và phòng chống tham nhũng
Hiện nay có rất nhiều khái niệm về “tham nhũng” như:
Theo Ngân hàng Thế giới (World Bank – WB) thì “tham nhũng là hành vi lạm dụng quyền lực công để thu lợi ích riêng” Tổ chức Minh bạch
Theo tổ chức phi Chính phủ Quốc tế Transparency International, tham nhũng được định nghĩa là hành động lạm dụng quyền lực nhằm làm giàu bất chính cho bản thân hoặc cho những người gần gũi với nhân viên công quyền, bao gồm cả chính trị gia và viên chức.
Theo Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB), định nghĩa về tham nhũng của Ngân hàng Thế giới (WB) và Minh bạch Quốc tế (TI) mặc dù rõ ràng và súc tích, nhưng chưa chú trọng đến tham nhũng trong khu vực tư và tác động của nó đối với cuộc chiến chống tham nhũng trong khu vực công ADB đã đưa ra hai định nghĩa sửa đổi: định nghĩa thứ nhất xác định tham nhũng là “sự lạm dụng quyền lực công hoặc tư để thu lợi riêng”, trong khi định nghĩa thứ hai mở rộng hơn, cho rằng tham nhũng là “hành động lạm dụng chức vụ để làm giàu bất chính cho bản thân hoặc cho những người thân cận, hoặc để tạo cơ hội cho những kẻ khác làm như vậy” Tại Việt Nam, Luật Phòng, chống tham nhũng năm 2018 cũng định nghĩa tham nhũng là “hành vi của người có chức vụ, quyền hạn đã lợi dụng chức vụ, quyền hạn đó vì vụ lợi”.
Theo khoản 1 Điều 3 Luật Phòng, chống tham nhũng năm 2018, pháp luật Việt Nam chủ yếu điều chỉnh tham nhũng trong khu vực công Định nghĩa tham nhũng theo pháp luật hiện hành của Việt Nam tương thích với các định nghĩa của Ngân hàng Thế giới (WB) và Tổ chức Minh bạch Quốc tế (TI), nhưng lại hẹp hơn so với định nghĩa của Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB).
Phòng chống tham nhũng là tập hợp các biện pháp mà Nhà nước triển khai nhằm ngăn chặn, phát hiện và xử lý các hành vi tham nhũng Tại Việt Nam, công tác này luôn được Đảng và Nhà nước đặt lên hàng đầu và chú trọng đặc biệt.
Đặc điểm của hành vi tham nhũng
- Tham nhũng là hành vi của người có chức vụ, quyền hạn
- Khi thực hiện hành vi tham nhũng, người có chức vụ, quyền hạn lợi dụng chức vụ, quyền hạn của mình làm trái Pháp luật để mưu lợi riêng
- Động cơ của người có hành vi tham nhũng là vì vụ lợi.
Bản chất của tham nhũng
Tham nhũng được định nghĩa là những hành vi phi nghĩa và phi pháp, nhưng nó có những đặc điểm khác biệt so với các hành vi vi phạm pháp luật thông thường Điều này thể hiện qua hai yếu tố chính, cho thấy bản chất phức tạp và nghiêm trọng của tham nhũng trong xã hội.
Mục đích của hành vi tham nhũng là để thu lợi riêng, cho cá nhân hoặc người thân của người thực hiện Trong mọi trường hợp, chỉ khi hành vi này nhằm đạt được lợi ích cá nhân thì mới được coi là tham nhũng.
Trong hầu hết các trường hợp, người thực hiện hành vi tham nhũng thường là những cá nhân được giao quyền hạn nhất định, ngoại trừ một số hành vi như đưa hoặc môi giới hối lộ Những cá nhân này thường có chức quyền hoặc vị thế xã hội đặc biệt Bản chất của tham nhũng liên quan đến việc lạm dụng quyền lực, thể hiện sự tha hóa của quyền lực, và đây là một hiện tượng có tính quy luật từ góc độ tâm lý học hành vi của con người.
Tham nhũng là một "căn bệnh" cố hữu của mọi Nhà nước, không phân biệt thể chế chính trị Cùng với quan liêu, tham nhũng xuất hiện từ khi Nhà nước ra đời và sẽ tồn tại cho đến khi Nhà nước diệt vong Mặc dù có những nỗ lực phòng, chống tham nhũng mạnh mẽ, nhưng thực tế cho thấy rằng chỉ có thể giảm thiểu chứ không thể loại bỏ hoàn toàn tình trạng này trong bộ máy Nhà nước.
Biểu hiện của tham nhũng
Tham nhũng là một khái niệm cụ thể, được thể hiện qua các hành vi vi phạm pháp luật mà theo Pháp luật Quốc tế và các Quốc gia, sẽ bị coi là tội phạm và cần được ngăn chặn, trừng phạt Công ước của Liên hợp quốc về chống tham nhũng (UNCAC) đã xác định 11 dạng hành vi tham nhũng, bao gồm: hối lộ công chức quốc gia, hối lộ công chức nước ngoài, tham ô và biển thủ tài sản, lợi dụng ảnh hưởng để trục lợi, lạm dụng chức năng, làm giàu bất hợp pháp, hối lộ trong khu vực tư, biển thủ tài sản trong khu vực tư, tẩy rửa tài sản phạm tội, che dấu tài sản, và cản trở hoạt động tư pháp.
Trong Luật PCTN năm 2018 của Việt Nam, các hành vi bị coi là tham nhũng được quy định ở Điều 2, gồm:
Các hành vi tham nhũng trong khu vực Nhà nước bao gồm tham ô tài sản, nhận hối lộ, lạm dụng chức vụ để chiếm đoạt tài sản, và lợi dụng quyền hạn trong thi hành nhiệm vụ vì vụ lợi Ngoài ra, còn có hành vi giả mạo trong công tác, đưa hối lộ để giải quyết công việc, và sử dụng trái phép tài sản công Việc nhũng nhiễu, không thực hiện đầy đủ nhiệm vụ, và bao che cho các hành vi vi phạm pháp luật cũng là những hành vi tham nhũng nghiêm trọng Cuối cùng, cản trở công tác giám sát, kiểm tra, và điều tra cũng được xem là hành vi tham nhũng vì vụ lợi.
Các hành vi tham nhũng trong khu vực ngoài Nhà nước do những người có chức vụ, quyền hạn thực hiện bao gồm tham ô tài sản, nhận hối lộ, đưa hối lộ và môi giới hối lộ nhằm mục đích vụ lợi cho doanh nghiệp hoặc tổ chức của họ.
Chương I đã cung cấp cái nhìn tổng quan về tham nhũng, giúp chúng ta nắm rõ khái niệm và các biện pháp phòng chống tham nhũng, đồng thời phân tích đặc điểm, bản chất và các biểu hiện của hiện tượng này.
Đánh giá khái quát về công tác phòng, chống tham nhũng ở nước ta
Trong công tác phòng, chống tham nhũng tại Việt Nam, đã đạt được nhiều kết quả tích cực, góp phần nâng cao niềm tin của nhân dân vào Đảng và Nhà nước Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại những hạn chế và khó khăn, khiến tham nhũng trở thành một trong những vấn đề nghiêm trọng, đe dọa sự tồn vong của đất nước và chế độ.
Một số những điểm tích cực trong công tác phòng, chống tham nhũng
2.1 K ế t qu ả trong công tác phòng, ch ống tham nhũng giai đoạ n 2013-2020
Theo phát biểu kết luận của Tổng Bí thư,
Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng nhấn mạnh tại Hội nghị tổng kết công tác phòng, chống tham nhũng giai đoạn 2013-2020 rằng các cấp ủy và ủy ban kiểm tra đã chủ động tăng cường chỉ đạo, tập trung vào việc kiểm tra và xử lý các tổ chức Đảng, đảng viên có dấu hiệu vi phạm Việc xử lý không chỉ áp dụng cho cán bộ đương chức mà còn cho cả cán bộ đã nghỉ hưu, bao gồm cả những người giữ chức vụ cao trong lực lượng vũ trang Công tác này được thực hiện một cách bài bản và nghiêm minh, từ trên xuống dưới, với trọng tâm và trọng điểm rõ ràng, kỷ luật Đảng đi trước để tạo tiền đề cho thanh tra, điều tra và xử lý sau này.
Ủy ban Kiểm tra Trung ương đã thể hiện quyết tâm mạnh mẽ trong việc mở rộng phạm vi và đối tượng kiểm tra, bao gồm cả cấp ủy cấp huyện và cơ sở Họ đã xử lý triệt để nhiều vụ việc phức tạp, kéo dài qua nhiều nhiệm kỳ, liên quan đến nhiều cấp, ngành và địa phương.
Sơ đồ 2.1 Kết quả phòng, chống tham nhũng giai đoạn 2013-2020
Trong giai đoạn 2013 - 2020, hơn 131.000 đảng viên đã bị thi hành kỷ luật bởi các cấp ủy và ủy ban kiểm tra Từ đầu nhiệm kỳ Đại hội XII đến 2020, hơn 87.000 cán bộ, đảng viên đã bị kỷ luật, trong đó có trên 3.200 trường hợp liên quan đến tham nhũng Đặc biệt, hơn 110 cán bộ thuộc diện Trung ương quản lý cũng đã bị xử lý kỷ luật, bao gồm 27 Ủy viên Trung ương Đảng và nguyên Ủy viên Trung ương Đảng.
Bộ Chính trị, cùng với nguyên Ủy viên Bộ Chính trị và hơn 30 sĩ quan cấp tướng trong lực lượng vũ trang, đã thực hiện một bước đột phá quan trọng trong công tác kiểm tra và kỷ luật của Đảng.
Ngành Thanh tra, Kiểm toán đã nỗ lực công tâm và khách quan trong việc làm rõ các sai phạm, đồng thời kiến nghị và xử lý nghiêm các tổ chức, cá nhân liên quan, thu hồi nhiều tài sản cho Nhà nước Đặc biệt, ngành này tập trung vào các lĩnh vực có nhiều dư luận tiêu cực và tham nhũng, xử lý công khai các sai phạm liên quan đến các dự án gây thất thoát lớn Từ năm 2013 đến 2020, thông qua công tác thanh tra, kiểm toán, đã kiến nghị thu hồi và xử lý tài chính hơn 700.000 tỉ đồng và hơn 20.000 ha đất, đồng thời kiến nghị xử lý trách nhiệm hơn 14.000 tập thể và nhiều cá nhân, chuyển cơ quan điều tra xử lý gần
700 vụ việc có dấu hiệu tội phạm [4]
Quốc hội Việt Nam đã ban hành nhiều văn bản pháp luật quan trọng về phòng, chống tham nhũng, bao gồm Luật sửa đổi bổ sung một số Điều của Luật phòng, chống tham nhũng năm 2012 và Luật Phòng, chống tham nhũng năm 2018 được thông qua vào ngày 20/11/2018 Đặc biệt, khoản 2 Điều 8 của Hiến pháp năm 2013 đã nhấn mạnh vai trò quyết định của việc ngăn chặn tham nhũng trong việc xây dựng một nhà nước pháp quyền.
Các cơ quan Nhà nước và cán bộ, công chức, viên chức cần kiên quyết đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí và các biểu hiện quan liêu Đây là lần đầu tiên trong lịch sử Việt Nam, vấn đề phòng, chống tham nhũng được ghi nhận trong Hiến pháp Chính phủ đã ban hành Nghị định số 59/2019/NĐ-CP để quy định chi tiết các biện pháp thi hành Luật Phòng, chống tham nhũng, cùng với Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) đã thiết lập chế định pháp lý cho các tội phạm tham nhũng Những văn bản pháp luật này tạo cơ sở vững chắc cho công tác phòng, chống tham nhũng tại Việt Nam Để đạt được mục tiêu này, Chính phủ và các cơ quan liên quan đã thực hiện công khai, minh bạch trong hoạt động của mình.
Các cơ quan, tổ chức và đơn vị cần xây dựng và thực hiện các chế độ, định mức tiêu chuẩn để đảm bảo minh bạch tài sản và thu nhập của cán bộ, công chức Đồng thời, cần áp dụng các biện pháp đổi mới khoa học công nghệ quản lý và phương thức thanh toán không dùng tiền mặt nhằm phòng ngừa tham nhũng Công tác tuyên truyền, phổ biến và giáo dục về phòng, chống tham nhũng đã được triển khai qua nhiều hình thức, với sự lãnh đạo và chỉ đạo từ Chính phủ cùng các cơ quan như Thanh tra Chính phủ và các Bộ, cơ quan ngang.
Bộ đẩy mạnh công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng
2.2 V ề ch ỉ s ố c ả m nh ận tham nhũng (CPI) c ủ a Vi ệ t Nam
Biểu đồ 2.1 Chỉ số cảm nhận tham nhũng của Việt Nam năm 2012-2020
Theo Tổ chức Minh bạch Quốc tế (TI), Chỉ số cảm nhận tham nhũng (CPI) của Việt Nam đã có sự cải thiện trong những năm gần đây, phản ánh nỗ lực của Đảng và Nhà nước trong công tác phòng, chống tham nhũng Năm 2018, Việt Nam đạt 33/100 điểm, xếp hạng 117/180 toàn cầu, nhờ vào việc xử lý quyết liệt các vụ án tham nhũng và hoàn thiện khung pháp lý Đến năm 2019, CPI tăng lên 37/100 điểm, đứng thứ 96/180 quốc gia, đây là mức cao nhất từ trước đến nay và ghi nhận sự tiến bộ 21 bậc Tuy nhiên, năm 2020, CPI giảm nhẹ xuống 36/100 điểm, xếp hạng 104/180, thấp hơn mức trung bình của ASEAN (42/100) nhưng vẫn cao hơn một số nước trong khu vực như Philippines, Lào, Myanmar và Campuchia Tổ chức Hướng tới Minh bạch (TT) cho rằng sự giảm điểm này là không đáng kể.
Chỉ số CPI đánh giá mức độ cảm nhận tham nhũng từ 0 đến 100, trong đó 0 thể hiện mức độ tham nhũng cao nhất và 100 là mức độ thấp nhất Năm 2020, Việt Nam vẫn nằm trong số hai phần ba quốc gia có điểm dưới 50, cho thấy tình trạng tham nhũng trong khu vực công vẫn rất nghiêm trọng Mặc dù điểm CPI của Việt Nam có xu hướng cải thiện tích cực trong những năm gần đây nhờ nỗ lực của Đảng và Nhà nước trong công tác phòng, chống tham nhũng, đặc biệt là việc xử lý nhiều vụ án lớn, nhưng điểm số năm 2020 cho thấy cần phải tiếp tục đẩy mạnh các biện pháp phòng, chống tham nhũng để đạt được những bước tiến đột phá trong tương lai.
2.3 K ế t qu ả tích c ự c c ủ a công tác phòng, ch ố ng tham nhũng ở nướ c ta trong
Trong 6 tháng đầu năm 2021, thực hiện công tác phòng, chống tham nhũng, các cấp, các ngành đã tiếp tục triển khai nhiều nhiệm vụ theo Luật phòng, chống tham nhũng năm 2018, nhất là các nhiệm vụ theo quy định tại Nghị định 130/2020/NĐ-CP của Chính phủ; tập trung xây dựng kế hoạch, chương trình hành động để triển khai thực hiện các Nghị quyết, chỉ thị của Trung ương về công tác phòng, chống tham nhũng; xây dựng các kế hoạch, báo cáo sơ kết, tổng kết các văn bản liên quan theo yêu cầu Các cấp, các ngành tiếp tục đẩy mạnh tuyên truyền phổ biến Pháp luật về phòng, chống tham nhũng [6] Các bộ, ngành, địa phương thực hiện các giải pháp phòng ngừa tham nhũng như: công khai, minh bạch về tổ chức và hoạt động của cơ quan, tổ chức, đơn vị; kiểm soát xung đột lợi ích; xây dựng, thực hiện định mức, tiêu chuẩn, chế độ; thực hiện các quy tắc ứng xử, quy tắc đạo đức nghề nghiệp; nộp lại quà tặng, chuyển đổi vị trí công tác; cải cách hành chính, ứng dụng khoa học công nghệ trong quản lý và thanh toán không dùng tiền mặt
Công tác kiểm tra, giám sát, thanh tra và kiểm toán được tăng cường nhằm phát hiện và xử lý kịp thời các vụ việc tham nhũng, tiêu cực Điều này bao gồm việc xử lý nghiêm các cán bộ, đảng viên vi phạm, không phân biệt là đang đương chức hay đã nghỉ hưu, từ các cấp khác nhau.
Trong 06 tháng đầu năm, cấp ủy, ủy ban kiểm tra các cấp đã thi hành kỷ luật đối với trên 70 tổ chức đảng, trên 8.000 đảng viên vi phạm, trong đó có gần 180 đảng viên bị kỷ luật do tham nhũng, cố ý làm trái và hơn 20 đảng viên bị kỷ luật do vi phạm về kê khai tài sản, thu nhập [6] Nhất là, Ủy ban Kiểm tra Trung ương đã thành lập 14 đoàn kiểm tra, trong đó có 10 đoàn kiểm tra khi có dấu hiệu vi phạm đối với các tổ chức đảng, đảng viên liên quan đến các vụ án, vụ việc thuộc diện Ban Chỉ đạo theo dõi, chỉ đạo Qua kiểm tra đã xử lý, kiến nghị xử lý kỷ luật 01 tổ chức đảng trực thuộc Trung ương, 07 cán bộ diện Trung ương quản lý và nhiều cán bộ, lãnh đạo quản lý các doanh nghiệp nhà nước có sai phạm [6]
Ngành Thanh tra, Kiểm toán đã phát hiện sai phạm kinh tế lên tới 54.474 tỷ đồng và 1.760 ha đất, đồng thời kiến nghị xử lý tài chính hơn 23.499 tỷ đồng, thu hồi 7.017 tỷ đồng và 644 ha đất Ngoài ra, 851 tập thể và 2.073 cá nhân cũng bị kiến nghị xử lý hành chính Qua công tác thanh tra, kiểm tra nội bộ và giải quyết khiếu nại, tố cáo, ngành Thanh tra đã phát hiện và xử lý 20 vụ với 35 đối tượng liên quan đến tham nhũng.
Trong 06 tháng đầu năm, các cơ quan tố tụng cả nước đã khởi tố mới 1.850 vụ án/3.294 bị can về các tội tham nhũng, kinh tế, chức vụ, trong đó có 144 vụ án/384 bị can về các tội tham nhũng Riêng các vụ án, vụ việc thuộc diện Ban Chỉ đạo theo dõi, chỉ đạo, từ sau Phiên họp 19 của Ban Chỉ đạo đến nay, đã khởi tố mới 07 vụ án/35 bị can, khởi tố thêm 55 bị can trong 10 vụ án; phục hồi điều tra 01 vụ án/07 bị can; kết thúc điều tra 12 vụ án/111 bị can, kết thúc điều tra bổ sung 02 vụ án/23 bị can; truy tố 11 vụ án/112 bị can; xét xử sơ thẩm 13 vụ án/82 bị cáo, xét xử phúc thẩm
Hạn chế trong công tác phòng, chống tham nhũng ở nước ta hiện nay và nguyên nhân
3.1 H ạ n ch ế trong công tác phòng, ch ố ng tham nh ũ ng ở n ướ c ta
Mặc dù đã đạt được nhiều kết quả tích cực trong công tác phòng, chống tham nhũng, nhưng chúng ta vẫn phải thừa nhận rằng còn tồn tại nhiều khó khăn và hạn chế trong lĩnh vực này ở nước ta hiện nay.
3.1.1 Việc tham nhũng giữa đại dịch COVID-19, xuất hiện tình trạng nâng
“khống” giá thiết bị y tế
Tham nhũng trong lĩnh vực y tế tại Việt Nam đã gia tăng trong bối cảnh dịch COVID-19, thể hiện qua việc hối lộ liên quan đến xét nghiệm, điều trị và các dịch vụ y tế khác Đặc biệt, tình trạng nâng giá thiết bị y tế một cách "khống" đã trở thành vấn đề nghiêm trọng cần được giải quyết.
Vụ việc của ông Nguyễn Quang Tuấn, cựu giám đốc của hai bệnh viện lớn, đã gây rúng động dư luận do những sai phạm nghiêm trọng liên quan đến việc "thổi giá" thiết bị y tế Trước khi giữ chức giám đốc Bệnh viện Bạch Mai, ông Tuấn từng là giám đốc Bệnh viện Tim Hà Nội và cũng là đại biểu Quốc hội khóa XIV nhiệm kỳ 2016-2021.
Ông Tuấn, đại biểu Quốc Hội thành phố Hà Nội, bị xác định có liên quan đến sai phạm tại Bệnh viện Tim Hà Nội trong thời gian ông làm giám đốc Cơ quan điều tra đã phát hiện ông có hành vi làm tăng chi phí, gây thiệt hại lớn cho bệnh viện.
40 tỷ đồng cho tài sản Nhà nước và người bệnh, ảnh hưởng đến hoạt động đúng đắn của công tác khám chữa bệnh
Vào tháng 04/2020, Bộ Công an đã chỉ đạo các lực lượng phòng, chống tội phạm, đặc biệt là lực lượng Cảnh sát kinh tế, nhanh chóng điều tra vụ việc thông đồng và nâng giá máy xét nghiệm COVID-19 tại Trung tâm kiểm soát bệnh tật Hà Nội (CDC Hà Nội).
Kể từ đầu năm 2020, CDC Hà Nội đã tiến hành mua sắm các hệ thống Realtime PCR tự động để đáp ứng nhu cầu xét nghiệm phục vụ công tác phòng, chống dịch COVID-19.
19 Do thời gian gấp nên việc mua sắm này được thực hiện theo phương thức chỉ định thầu Lợi dụng tình trạng dịch bệnh, Nguyễn Nhật Cảm (giám đốc CDC Hà Nội) đã cấu kết với Nguyễn Ngọc nhất Nhất (nhân viên Công ty TNHH Phát triển Khoa học Vitech), Nguyễn Thanh Tuyền (nhân viên Công ty THNN Thiết bị Y tế Phương Đông), Đào Thế Vinh (Giám đốc Công ty TNHH Vật tư Khoa học và Thương Mại Việt Nam (MST)) thỏa thuận giá mua máy xét nghiệm cùng các vật tư khác trước khi thực hiện quy trình, thủ tục chỉ định thầu thông thường Giám đốc CDC Hà Nội cũng cấu kết với Nguyễn Trần Duy (Tổng giám đốc Công ty CP định giá và bán đấu giá tài sản Nhân Thành) gian lận, hợp thức thủ tục thẩm định giá gói thầu theo đúng giá do CDC Hà Nội yêu cầu Sau đó, ông Nguyễn Nhật Cảm chỉ đạo và giao cho các nhân viên dưới quyền thuộc CDC Hà Nội hợp thức hóa toàn bộ quy trình chỉ định thầu thông thường để Công ty MST trúng thầu theo đúng giá thỏa thuận từ trước, gây hậu quả thiệt hại cho Nhà nước số tiền hơn 5,4 tỷ đồng
Các đối tượng liên kết với cơ sở khám chữa bệnh và doanh nghiệp để nâng giá thiết bị y tế, nhằm rút ruột ngân sách và chia sẻ tỷ lệ phần trăm đã thỏa thuận Hệ thống Realtime PCR tự động bị "thổi giá" bởi các doanh nghiệp nhập khẩu thông qua các công ty con hoặc các giao dịch lòng vòng trong thời gian ngắn Cụ thể, trong một vụ án, các đối tượng đã thực hiện giao dịch máy xét nghiệm qua 4 công ty chỉ trong chưa đầy 2 ngày, làm tăng giá trị máy từ 2,3 tỷ đồng lên 7 tỷ đồng, tức gấp 3 lần giá trị thực tế.
Các vụ án gần đây đã phơi bày thực trạng nâng giá khống thiết bị y tế, tạo ra một bài học cảnh tỉnh cho các bệnh viện và trung tâm y tế trong việc mua sắm và đấu thầu thiết bị, đặc biệt trong bối cảnh cần gấp rút trang bị phục vụ phòng, chống dịch Việc đấu tranh chống tham nhũng và tiêu cực trong thời điểm dịch bệnh phức tạp không chỉ là trách nhiệm mà còn góp phần vào hiệu quả phòng, chống dịch và bảo đảm an sinh xã hội.
3.1.2 Ở nhiều nơi việc phát hiện, xử lý tham nhũng chưa thực sự bảo đảm tính răn đe, nhiều trường hợp chưa được xử lý kịp thời
Từ năm 2013 đến tháng 6/2020, các cơ quan tiến hành tố tụng cả nước đã giải quyết trên 1.930 vụ với 4.460 bị can, trong đó Hải Phòng có 39 vụ và 75 bị can Trung bình, mỗi đơn vị hành chính cấp huyện chỉ xử lý 2,72 vụ và 6,3 bị can tham nhũng trong 7,5 năm qua, tương đương với việc mỗi huyện chỉ giải quyết 01 vụ án tham nhũng trong 03 năm Điều này cho thấy số vụ án được phát hiện và xử lý chưa phản ánh đúng thực trạng tham nhũng hiện nay.
Hành vi tham nhũng ngày càng trở nên phức tạp và tinh vi, gây khó khăn trong việc phát hiện và xử lý Đặc biệt, tình trạng "tham nhũng vặt" của một số cán bộ, công chức vẫn chưa được xử lý triệt để.
3.1.3 Việc kê khai tài sản, thu nhập còn mang tính hình thức, chưa hiệu quả
Nhiều bản kê khai tài sản chưa được kiểm tra và xác minh, dẫn đến khó khăn cho các cơ quan chức năng trong việc kiểm soát biến động tài sản của những người có chức vụ và quyền hạn Hơn nữa, nhiều cơ quan và đơn vị vẫn chưa nắm rõ quy trình và thủ tục kê khai cũng như công khai giải trình.
3.1.4 Tỷ lệ thu hồi tài sản tham nhũng vẫn thấp hơn so với tài sản bị chiếm đoạt, thiệt hại
Hiện nay, công tác thu hồi tài sản trong các vụ án hình sự về tham nhũng kinh tế tại Việt Nam vẫn gặp nhiều khó khăn và hạn chế Mặc dù tỷ lệ thu hồi tài sản có tăng, nhưng vẫn còn thấp so với tổng số tài sản cần thu hồi Số tiền và tài sản bị thất thoát do tham nhũng rất lớn, trong khi tài sản đảm bảo thi hành án lại nhỏ Thiếu các biện pháp và quy định cụ thể để truy tìm tài sản bị che giấu của người phải thi hành án là một vấn đề nghiêm trọng Các cơ quan tiến hành tố tụng chưa áp dụng hiệu quả các biện pháp cưỡng chế, kê biên tài sản và phong tỏa tài khoản trong quá trình điều tra và xét xử, dẫn đến tình trạng đối tượng bỏ trốn và tẩu tán tài sản ra nước ngoài.
Theo báo cáo từ ngày 01/10/2020 đến 31/07/2021, có 3.047 vụ việc liên quan đến thu hồi tài sản tham nhũng với tổng giá trị tài sản lên tới 33.234 tỷ đồng Trong số đó, đã hoàn thành 1.745 vụ, thu hồi được hơn 2.008 tỷ đồng.
Trong các vụ án kinh tế lớn, như vụ Huỳnh Thị Huyền Như, Tòa án đã tuyên án bị cáo phải nộp 9.000 tỷ đồng, nhưng thực tế chỉ thu hồi được hơn 500 tỷ đồng cho Nhà nước Tương tự, Trịnh Xuân Thanh, cựu Chủ tịch HĐQT Tổng Công ty Cây lắp Dầu khí Việt Nam, mới chỉ thi hành xong 31 tỷ đồng, còn 91 tỷ đồng vẫn chưa thu hồi Đinh La Thăng cũng chỉ mới nộp được 4,5 tỷ đồng trong tổng số 630 tỷ đồng phải thi hành trong hai vụ án.
3.1.5 Công tác phát hiện, xử lý tham nhũng liên quan đến Doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn, thách thức
Nâng cao vai trò lãnh đạo của Đảng trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng 21 2 Hoàn thiện Pháp luật về phòng, chống tham nhũng
Nâng cao vai trò và trách nhiệm của các cấp ủy, tổ chức Đảng, chính quyền, cùng với người đứng đầu các cơ quan, tổ chức trong công tác phòng, chống tham nhũng là điều cần thiết Công tác này cần được xem là nhiệm vụ trọng tâm và phải được thực hiện một cách thường xuyên.
Để chống tham nhũng hiệu quả, cần có quyết tâm mạnh mẽ và triển khai các biện pháp một cách tích cực và triệt để Lãnh đạo các cấp ủy, tổ chức Đảng và chính quyền phải cam kết liêm khiết, trở thành "thanh bảo kiếm" để loại bỏ tham nhũng và đảm bảo công bằng xã hội.
2 Hoàn thiện Pháp luật về phòng, chống tham nhũng
2.1 Hoàn thi ệ n Lu ậ t Phòng, ch ống tham nhũng
Luật phòng, chống tham nhũng cần được sửa đổi toàn diện, tập trung vào việc quy định các biện pháp cụ thể nhằm đảm bảo công khai, minh bạch trong hoạt động của các cơ quan, tổ chức, đơn vị Cần xác định rõ nguyên tắc, hình thức, nội dung, thời gian và trách nhiệm thực thi công khai, minh bạch để mọi người đều nắm rõ, từ đó góp phần hạn chế tham nhũng hiệu quả.
Luật Phòng, chống tham nhũng cần thiết lập các biện pháp hiệu quả để quản lý và xác minh tài sản, thu nhập của những người có chức vụ, quyền hạn Cần thành lập các cơ quan, tổ chức chuyên trách để kiểm tra tính chính xác của các bản kê khai tài sản, thu nhập Đồng thời, luật cũng cần quy định cơ chế theo dõi sự biến động tài sản, thu nhập của các cá nhân này, đảm bảo trách nhiệm giải trình và làm rõ nguồn gốc gia tăng tài sản, thu nhập một cách minh bạch.
Cần tăng cường áp dụng biện pháp thu hồi tài sản thông qua thủ tục hành chính bằng cách bổ sung quy định tại mục 6 Chương 2 Luật Phòng, chống tham nhũng năm 2018 Cụ thể, những người có tài sản tăng lên bất thường và bị nghi ngờ có hành vi tham nhũng phải có trách nhiệm chứng minh nguồn gốc tài sản Nếu không chứng minh được, sẽ cần bổ sung thủ tục tịch thu tài sản đối với những trường hợp này.
Thứ tư, hoàn thiện các quy định tố cáo và giải quyết tố cáo hành vi tham nhũng
Những người tham nhũng thường giữ chức vụ cao và có quyền lực, khiến cho những người dưới quyền hoặc công dân khi phát hiện hành vi tham nhũng cảm thấy lo sợ khi tố cáo do nguy cơ bị trả thù Do đó, việc ban hành quy định cho phép xem xét các đơn tố cáo tham nhũng nặc danh sẽ khuyến khích người dân dũng cảm lên tiếng chống lại những hành vi tham nhũng.
2.2 Hoàn thi ệ n Pháp lu ậ t Hình s ự
Hình sự hóa hành vi làm giàu bất hợp pháp là một biện pháp cần thiết để nâng cao hiệu quả trong việc xử lý tham nhũng tại Việt Nam Hiện nay, việc điều tra và chứng minh tài sản bất minh gặp nhiều khó khăn và tốn thời gian, dẫn đến một số vụ tham nhũng không được xử lý hoặc tài sản tham nhũng không thể thu hồi Do đó, nếu cán bộ, công chức có chức vụ không chứng minh được tính hợp pháp của tài sản, thì có thể kết luận đó là tài sản tham nhũng.
Bổ sung cũng như hoàn thiện cơ chế, chính sách nhằm phòng, chống và trừng trị tham nhũng
Thực tế hiện nay cho thấy, khi các cơ chế và chính sách quản lý, đặc biệt trong phòng, chống tham nhũng, thiếu tính liên kết và chặt chẽ, sẽ tạo ra kẽ hở cho các hành vi tham nhũng Để ngăn chặn hiệu quả, cần hoàn thiện các quy định của Đảng và pháp luật Nhà nước, đặc biệt trong các lĩnh vực có nguy cơ tham nhũng cao, cùng với cải cách chính sách tiền lương để đảm bảo đãi ngộ xứng đáng cho cán bộ, công chức Những người làm công tác phòng, chống tham nhũng đóng vai trò quan trọng trong việc phát hiện và xử lý hành vi tham nhũng, xây dựng lòng tin của nhân dân vào Nhà nước Để họ có thể yên tâm làm việc, cần có cơ chế tiền lương và đãi ngộ phù hợp, nhằm đảm bảo cuộc sống mà không cần tham nhũng Đồng thời, cần tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, và xử lý nghiêm minh các vụ án tham nhũng, không phân biệt chức vụ hay vị trí, thực hiện triệt để các biện pháp trừng phạt theo chỉ đạo của Đảng: "Trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng không có 'vùng cấm'".
Xây dựng và phát triển đội ngũ cán bộ, công chức thực hiện công tác phòng, chống tham nhũng có năng lực, trình độ và chuyên môn cao, đạo đức công vụ tốt Đồng thời đẩy mạnh giáo dục nâng cao nhận thức, trách nhiệm chính trị cho cán bộ, đảng viên về đấu tranh phòng chống tham nhũng
nhiệm chính trị cho cán bộ, đảng viên về đấu tranh phòng chống tham nhũng
Phòng chống tham nhũng (PCTN) là một nhiệm vụ phức tạp và nhạy cảm, đòi hỏi cán bộ, công chức phải có năng lực, trình độ và đạo đức cao Việc nâng cao kiến thức là cần thiết, nhất là đối với những người làm công tác PCTN, bởi đối tượng tham nhũng thường là những người có trình độ chuyên môn cao, biết cách lợi dụng kẽ hở của pháp luật Trong bối cảnh công nghệ phát triển, các hành vi tham nhũng ngày càng tinh vi và quy mô lớn hơn Để hiệu quả PCTN được nâng cao, các cấp ủy, chính quyền cần tăng cường lãnh đạo và chỉ đạo, đồng thời chú trọng công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật về PCTN cho cán bộ, đảng viên Nội dung giáo dục cần giúp mỗi cá nhân nhận thức rõ tác hại của tham nhũng, coi đó là “kẻ thù” đe dọa sự tồn vong của dân tộc Cần gắn kết công tác giáo dục PCTN với thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW và Kết luận số 01 của Bộ Chính trị, đồng thời tăng cường tuyên truyền trên các phương tiện truyền thông đại chúng.
Phòng, chống tham nhũng trong khu vực tư
Hệ thống pháp luật Việt Nam đã bắt đầu điều chỉnh tham nhũng trong khu vực ngoài Nhà nước thông qua việc hình sự hóa một số hành vi tham nhũng và mở rộng phạm vi của Luật Phòng, chống tham nhũng 2018 Tuy nhiên, cần phải hoàn thiện pháp luật về hoạt động doanh nghiệp và kiểm toán doanh nghiệp, vì hiện tại hệ thống pháp luật còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong lĩnh vực kế toán và kiểm toán Việc minh bạch hóa hoạt động kinh doanh và thương mại là cần thiết để đảm bảo môi trường cạnh tranh lành mạnh.
Hợp tác Quốc tế phòng, chống tham nhũng
Cần thiết phải nội luật hóa các quy định của Công ước về hợp tác Quốc tế trong phòng, chống tham nhũng Đồng thời, Việt Nam cần tiếp tục đàm phán, ký kết và gia nhập các thỏa thuận Quốc tế song phương và đa phương liên quan đến công tác phòng, chống tham nhũng.
Thực trạng công tác phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam hiện nay gặp nhiều khó khăn và bất cập Nhận thức được vấn đề nhạy cảm này, chương III đã đưa ra một số kiến nghị nhằm khắc phục những khó khăn, từ đó nâng cao hiệu quả trong công tác phòng, chống tham nhũng tại nước ta.