CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KẾ TOÁN DOANH THU, CHI PHÍ VÀ XÁC ĐỊNH KẾT QUẢ KINH DOANH TRONG
Sự cần thiết của công tác kế toán doanh thu, chi phí và xác định kết quả kinh
quả kinh doanh trong doanh nghiệp xây dựng
1.1.1 Một số khái niệm chung
Theo Chuẩn mực kế toán Việt Nam số 14 (VAS 14), doanh thu được xác định từ các giao dịch giữa doanh nghiệp và bên mua, bên sử dụng dịch vụ hoặc tài sản, và được tính bằng giá trị hợp lý sau khi trừ các khoản chiết khấu và giảm giá Đối với doanh nghiệp xây dựng, doanh thu phát sinh từ nhiều hoạt động khác nhau, bao gồm doanh thu từ bán hàng, cung cấp dịch vụ và hoạt động tài chính.
Doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ bao gồm doanh thu từ các công việc dịch vụ xây lắp đã được thỏa thuận theo hợp đồng trong một hoặc nhiều kỳ kế toán.
Doanh thu hoạt động tài chính của doanh nghiệp bao gồm các khoản thu từ tiền lãi, tiền bản quyền, cổ tức, lợi nhuận được chia và các nguồn thu khác liên quan đến hoạt động tài chính.
Chi phí đóng vai trò quan trọng trong quản lý hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp Được định nghĩa từ nhiều khía cạnh, chi phí chủ yếu phản ánh những gì mà chủ sở hữu đã đầu tư nhằm mục đích thu được lợi ích lớn hơn trong tương lai.
Theo chuẩn mực kế toán số 01 (VAS 01), chi phí của doanh nghiệp bao gồm chi phí sản xuất, kinh doanh phát sinh trong quá trình hoạt động kinh doanh thông thường và các chi phí khác Các chi phí này bao gồm giá vốn hàng bán, chi phí bán hàng, chi phí quản lý doanh nghiệp, chi phí lãi tiền vay, và các chi phí liên quan đến việc cho bên khác sử dụng tài sản sinh ra lợi tức Những chi phí này có thể phát sinh dưới dạng tiền, hàng tồn kho, hoặc khấu hao máy móc, thiết bị Ngoài ra, chi phí khác còn bao gồm chi phí thanh lý, nhượng bán tài sản cố định và các khoản tiền bị khách hàng phạt do vi phạm hợp đồng.
- Khái niệm kết quả kinh doanh
Lợi nhuận thuần từ hoạt động kinh doanh là chỉ tiêu quan trọng phản ánh kết quả sản xuất kinh doanh trong một kỳ kế toán, được tính bằng chênh lệch giữa tổng doanh thu và tổng chi phí từ hoạt động bán hàng, cung cấp dịch vụ và hoạt động tài chính của doanh nghiệp Đối với các doanh nghiệp xây dựng, lợi nhuận này chủ yếu phát sinh từ hoạt động bán hàng và cung cấp dịch vụ, cùng với kết quả từ hoạt động tài chính.
Lợi nhuận thuần từ hoạt động kinh doanh được tính bằng cách cộng lợi nhuận gộp từ bán hàng và cung cấp dịch vụ với hiệu số giữa doanh thu hoạt động tài chính và chi phí tài chính, sau đó trừ đi tổng chi phí bán hàng và chi phí quản lý doanh nghiệp.
1.1.2 Yêu cầu quản lý kế toán doanh thu, chi phí và xác định kết quả kinh doanh trong doanh nghiệp xây dựng Để thông tin kế toán doanh thu, chi phí, xác định kết quả kinh doanh là công cụ tốt trong điều hành và quản lý quá trình kinh doanh của doanh nghiệp xây dựng và phục vụ cho các nhu cầu khác của đối tuợng khác ngoài doanh nghiệp thì quản lý công tác kế toán doanh thu, chi phí và xác định kết quả kinh doanh phải đáp ứng yêu cầu sau:
Việc xác định đúng đắn, kịp thời và chính xác các khoản doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh là rất quan trọng để cung cấp thông tin chính xác và đầy đủ cho các nhà quản trị.
Quản lý doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh theo từng hoạt động và bộ phận của doanh nghiệp là rất quan trọng Việc theo dõi chính xác các yếu tố này giúp xác định hiệu quả của từng hoạt động kinh doanh, từ đó nhận diện những lĩnh vực hoạt động kém hiệu quả và tìm cách cải thiện.
Cuối kỳ, k/c CKTM, doanh thu
1.1.3 Vai trò, nhiệm vụ của kế toán doanh thu, chi phí và xác định kết quả kinh doanh trong doanh nghiệp xây dựng
Kế toán doanh thu, chi phí và xác định kết quả kinh doanh là phần hành quan trọng trong doanh nghiệp, đặc biệt là trong ngành xây dựng Thông qua việc phân tích thông tin kinh tế về doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh, các bên liên quan có thể đánh giá trình độ tổ chức và hiệu quả làm việc của các tổ đội xây dựng, từ đó nâng cao khả năng kiểm soát hoạt động kinh doanh.
Việc thường xuyên đánh giá tính hợp pháp và hợp lý của doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh trong các doanh nghiệp xây dựng sẽ nâng cao quản lý tài sản tại công trình Điều này không chỉ giúp tiết kiệm chi phí mà còn giảm giá thành xây dựng, từ đó tăng cường hiệu quả kinh doanh.
Để đảm bảo hiệu quả trong công tác kế toán doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh, doanh nghiệp cần xây dựng bộ máy kế toán một cách hợp lý Việc trang bị thiết bị hiện đại và ứng dụng công nghệ quản lý tiên tiến sẽ giúp tối ưu hóa quy trình kế toán và nâng cao hiệu suất làm việc.
1.2 Ke toán doanh thu, chi phí và xác định kết quả kinh doanh trong các doanh nghiệp xây dựng
1.2.1.1 Các nguyên tắc kế toán chi phối việc ghi nhận doanh thu
Theo VAS 01, khi ghi nhận doanh thu thì doanh nghiệp cần tuân thủ một số các nguyên tắc sau đây:
Nguyên tắc doanh thu thực hiện quy định rằng doanh thu được ghi nhận khi quyền sở hữu hàng hóa được chuyển giao và dịch vụ được thực hiện Trong một số trường hợp đặc biệt như mua bán bất động sản, bán tài sản trả góp, doanh thu có thể được xác định theo các phương pháp khác nhau như theo số tiền thực thu, theo phương thức trả góp, hoặc theo phần trăm hoàn thành.
Nguyên tắc thận trọng trong kế toán yêu cầu sự cẩn trọng do mỗi số liệu kế toán ảnh hưởng đến quyền lợi và nghĩa vụ của nhiều bên liên quan Trong lĩnh vực kinh tế, có nhiều tình huống không thể dự đoán trước kết quả, vì vậy kế toán cần thực hiện công việc của mình một cách nghiêm túc và thận trọng.
Nguyên tắc thận trọng theo quy định VAS 01 nhu sau:
- Phải lập các khoản dự phòng nhung không lập quá lớn.
Không đánh giá thấp hơn giá trị của khoản nợ phải trả và các khoản chi phí.
Kế toán doanh thu, chi phí và xác định kết quả kinh doanh theo chuẩn mực kế toán quốc tế và kinh nghiệm của một số quốc gia trên thế giới
kế toán quốc tế và kinh nghiệm của một số quốc gia trên thế giới
1.3.1 So sánh chuẩn mực kế toán Việt Nam (VAS) và chuẩn mực kế toán quốc tế Bảng 1.1 So sánh VAS và IAS
Về thu nhập khác Theo VAS 14 “doanh thu và thu nhập khác” thì có quy định về thu nhập khác với từng khoản mục cụ thể.
Theo IAS 18 “doanh thu” không đề cập đến nội dung thu nhập khác
Chi phí phải trả theo VAS bao gồm các khoản tiền lương nghỉ phép, chi phí sửa chữa lớn tài sản cố định đã được dự tính và phê duyệt, chi phí cho các hoạt động dự kiến trong tương lai, cùng với chi phí bảo hành khi được xác định chính xác.
Theo IAS là toàn bộ những chi phí không đuợc kết chuyển vào cuối kỳ
Chi phí đi vay Theo VAS 16 quy định hạch toán chi phí này vào chi phí
Theo IAS 21, các khoản chênh lệch tỷ giá phát sinh từ tài chính cần được xem xét cẩn thận Cụ thể, theo VAS, khi hạch toán chi phí mua trả chậm tài sản cố định, khoản chênh lệch giữa giá trả chậm và giá trả ngay có thể được đưa vào chi phí tài chính hoặc tính vào nguyên giá tài sản cố định, phù hợp với quy định vốn hóa chi phí lãi vay từ các khoản vay ngoại tệ Ngoài ra, phần thặng dư giữa giá trị ghi sổ của tài sản dở dang và giá trị có thể thu hồi sẽ được điều chỉnh khi giá trị hoặc chi phí ước tính của tài sản lớn hơn giá trị thu hồi thuần, dẫn đến việc ghi giảm giá trị còn lại theo yêu cầu của ISA.
Ke toán và trình các khoản tài trợ và trợ cấp chính phủ
Không đề cập đến vấn đề này ở bất cứ chuẩn mực nào.
Theo IAS 20, chi phí phát sinh cho tài sản dở dang sẽ được giảm trừ khi nhận được các khoản thanh toán theo tiến độ kế hoạch và các khoản trợ cấp liên quan Các loại chi phí như chi phí nghiên cứu phát triển, chi phí quảng cáo, chi phí chuẩn bị và chi phí tái phân bổ cũng cần được xem xét trong quá trình này.
Theo VAS 04, các chi phí phát sinh mang lại lợi ích kinh tế được hạch toán như tài sản cố định vô hình Do đó, việc khấu hao sẽ được thực hiện dựa trên thời gian hữu ích của các chi phí này.
Theo IAS 38 đuợc ghi nhận trong năm phát sinh chi phí, trong một số truờng hợp thì chi phí này đuợc luu giữ và phân bổ cho kỳ sau.
VAS 29 thì đuợc quy định rõ ràng và chi tiết cho từng loại hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp đó là kết quả từ bán hàng và cung cấp dịch vụ, KQHĐKD, kết quả hoạt động khác.
IAS 8 mang nội dung huớng dẫn nghiệp vụ và mang tính chất tổng quát
1.3.2 Kinh nghiệm kế toán doanh thu, chi phí và xác định kết quả kinh doanh của
Mỹ sở hữu nền kinh tế phát triển mạnh mẽ với tiềm lực kinh tế và quản lý theo hướng thị trường mở Các trung tâm tài chính và cơ sở giao dịch thị trường tài chính tại đây đang phát triển nhanh chóng Mô hình kế toán hiện nay chủ yếu tập trung vào lĩnh vực tài chính, nhằm đáp ứng nhu cầu thông tin của thị trường và phù hợp với các thông lệ quốc tế.
Trong chuẩn mực kế toán Mỹ, việc ghi nhận doanh thu và chi phí tuân theo các điều kiện tương tự như chuẩn mực quốc tế Doanh thu có thể được ghi nhận tại một trong ba thời điểm: trước khi giao hàng, tại thời điểm giao hàng, hoặc sau khi giao hàng Các khoản giảm trừ doanh thu bao gồm giảm giá hàng bán, hàng bán bị trả lại, chiết khấu thanh toán và chiết khấu thương mại, nhưng không được coi là khoản giảm trừ doanh thu.
Trong hệ thống kế toán Mỹ, chi phí được phân loại chủ yếu theo hai phương pháp: theo giá phí, bao gồm chi phí cố định và chi phí biến đổi; và theo mối quan hệ với các khoản mục trên báo cáo tài chính, bao gồm chi phí sản phẩm và chi phí thời kỳ.
Hệ thống tài khoản phản ánh doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh bao gồm các loại tài khoản 4, 5 và 6 Để xác định kết quả kinh doanh, cần thực hiện việc khóa sổ các tài khoản tương tự như quy định tại Việt Nam.
Hệ thống kế toán Mỹ tuân thủ các nguyên tắc và quy định riêng biệt, đặc biệt trong việc trình bày doanh thu và chi phí trên báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh Các doanh nghiệp phải lập báo cáo kết quả kinh doanh theo phương pháp chi phí, theo yêu cầu của chuẩn mực kế toán Mỹ.
1.3.3 Kinh nghiệm kế toán doanh thu, chi phí và xác định kết quả kinh doanh của
Theo mô hình kế toán thuế, kế toán đóng vai trò quan trọng trong việc giúp Nhà nước kiểm soát thuế, do đó, pháp luật kế toán quy định chi tiết cho các loại hình doanh nghiệp trong các thành phần kinh tế Nguyên tắc ghi nhận doanh thu cũng được quy định rõ ràng nhằm đảm bảo tính minh bạch và chính xác trong hoạt động tài chính của doanh nghiệp.
- Giá bán hàng hoá dùng hạch toán là giá thực tế tức là số tiền không gồm các khoản giảm giá, hồi khấu chấp nhận cho người mua.
- Giá bán không bao gồm các khoản thuế đã thu của người mua và phải nộp sau
Khi có các khoản chiết khấu cho người mua đã trừ trên tổng giá trị hóa đơn, cần kê vào giá bán hàng và hạch toán vào chi phí tài chính Về thời điểm ghi nhận doanh thu, kế toán Pháp chỉ đề cập đến thời điểm khi việc bán hàng thực sự xảy ra và kế toán đã có kết quả của nghiệp vụ để ghi nhận vào sổ kế toán.
Sau khi hoàn tất việc bán hàng, doanh nghiệp đã thực hiện hầu hết các công việc cần thiết và mọi công việc còn lại trở nên không đáng kể.
- Giá bán đã đuợc nguời bán và nguời mua thoả thuận tại thời điểm bán hàng.
Kế toán các khoản giảm trừ doanh thu: Theo kế toán Pháp, các khoản giảm trừ gồm giảm giá, bớt giá, hồi khấu và chiết khấu thanh toán.
Khi các khoản giảm giá, bớt giá và hồi khấu được ghi trên hóa đơn bán hàng, chúng sẽ được trừ vào tổng số tiền trên hóa đơn Kế toán sẽ ghi nhận doanh thu dựa trên giá thực thu.
Khi các khoản giảm giá, bớt giá hoặc hồi khấu được chấp thuận ngoài hóa đơn bán hàng, người bán cần lập hóa đơn báo có gửi đến khách hàng Khoản giảm trừ doanh thu này sẽ được ghi giảm doanh thu bán hàng vào cuối kỳ.
