LUẬN CƠ BẢN VỀ CHẤT LƯỢNG THẨM ĐỊNH TÀI CHÍNH Dự ÁN CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI
TỔNG QUAN VỀ THẨM ĐỊNH TÀI CHÍNH Dự ÁN CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI
1.1.1 Hoạt động cho vay theo dự án của NHTM
1.1.1.1 Vai trò của hoạt động cho vay của NHTM
Ngân hàng là tổ chức tài chính cung cấp dịch vụ đa dạng như tín dụng, tiết kiệm và thanh toán, đồng thời thực hiện nhiều chức năng tài chính quan trọng nhất trong nền kinh tế Với vai trò trung gian tài chính, hệ thống ngân hàng của mỗi quốc gia phản ánh hoạt động kinh tế tổng thể Theo quy định của luật các tổ chức tín dụng, ngân hàng thương mại (NHTM) thực hiện toàn bộ hoạt động ngân hàng và các hoạt động kinh doanh liên quan.
Hệ thống ngân hàng có chức năng chính là cung cấp các dịch vụ tài chính đáp ứng nhu cầu thị trường, trong đó cho vay là dịch vụ quan trọng nhất Hoạt động cho vay không chỉ tài trợ cho doanh nghiệp, cá nhân và cơ quan chính phủ mà còn chiếm hơn một nửa tổng tài sản của ngân hàng, đóng góp từ 70% đến 80% nguồn thu của ngân hàng thương mại Điều này cho thấy vai trò thiết yếu của cho vay trong việc tạo ra lợi nhuận và thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế, đặc biệt là trong bối cảnh nền kinh tế thị trường.
Cho vay là hình thức cấp tín dụng, trong đó ngân hàng cung cấp cho khách hàng một khoản tiền để sử dụng theo mục đích và thời gian nhất định, với cam kết hoàn trả cả gốc và lãi Hoạt động cho vay không chỉ có ý nghĩa quan trọng đối với nền kinh tế mà còn ảnh hưởng đến các ngân hàng thương mại và người vay.
Hoạt động cho vay của các ngân hàng thương mại (NHTM) đóng vai trò quan trọng trong việc thu hút vốn đầu tư cho nền kinh tế Với tư cách là tổ chức trung gian tài chính có quy mô và điều kiện hoạt động trong lĩnh vực tài chính, NHTM có khả năng dễ dàng huy động nguồn vốn nhỏ lẻ từ cá nhân và tổ chức, cũng như tận dụng nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi từ dân cư và doanh nghiệp.
Chính phủ và Nhà nước sử dụng hoạt động cho vay để kiểm soát lượng cung tiền trong nền kinh tế, phối hợp với Ngân hàng trung ương và hệ thống ngân hàng thương mại (NHTM) để tạo tiền Thông qua các chính sách như hạn mức tín dụng, tỷ lệ dự trữ bắt buộc, quy định về lãi suất trần và tỷ lệ tái chiết khấu, Nhà nước điều chỉnh lượng tiền cung ứng, từ đó điều hòa chính sách tiền tệ, kiểm soát lạm phát và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
Hoạt động cho vay đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế, mở rộng sản xuất kinh doanh và nâng cao trình độ kỹ thuật Việc chuyển tiền từ nguồn vốn nhàn rỗi đến những nơi cần vốn giúp đáp ứng kịp thời nhu cầu tài chính, từ đó phát triển các phương án sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp và cá nhân Điều này không chỉ tạo ra việc làm lâu dài cho cư dân mà còn hạn chế các tệ nạn xã hội, đồng thời thúc đẩy các dự án khoa học kỹ thuật và áp dụng công nghệ tiên tiến, góp phần vào sự phát triển bền vững của nền kinh tế xã hội.
Hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy mối quan hệ kinh tế quốc tế Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu ngày càng mở rộng, sự hợp tác và phát triển giữa các tổ chức kinh tế các nước ngày càng gia tăng, đặc biệt là thông qua hoạt động xuất nhập khẩu Việc tài trợ cho các hoạt động xuất nhập khẩu không chỉ giúp tăng cường mối quan hệ tài chính giữa các quốc gia mà còn góp phần vào sự phát triển bền vững của nền kinh tế toàn cầu.
Hoạt động cho vay đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra lợi nhuận cho ngân hàng thương mại (NHTM) thông qua lãi suất và các khoản chi phí, với doanh số cho vay chiếm từ 50%-70% tổng doanh thu, đặc biệt là ở các ngân hàng truyền thống Trong quá trình cho vay, NHTM thu thập thông tin từ khách hàng và đối tác, giúp ngân hàng có nguồn vốn giá rẻ, nắm bắt thông tin cạnh tranh về lãi suất, và xây dựng mối quan hệ với các tổ chức kinh tế tài chính Dù cho vay vẫn là hoạt động chủ yếu trong tín dụng tại Việt Nam, nhưng sự phát triển của nhiều hình thức cho vay và tín dụng đang thúc đẩy sự đa dạng trong hoạt động của NHTM.
Đáp ứng nhu cầu vay vốn của cá nhân và tổ chức kinh tế, kênh thông tin này trở thành lựa chọn hàng đầu cho doanh nghiệp khi cần vốn Người vay không cần gặp trực tiếp bên cho vay, giúp tiết kiệm thời gian và chi phí tìm kiếm nguồn vốn Hơn nữa, nguồn vốn dồi dào và khả năng đáp ứng nhanh chóng nhu cầu vay vốn là những lợi ích nổi bật của kênh này.
Giảm áp lực thanh toán cho khách hàng nhờ sự bảo đảm từ ngân hàng là rất cần thiết, đặc biệt đối với doanh nghiệp xuất-nhập khẩu Tham gia vào các hoạt động bao thanh toán và thanh toán xuất nhập khẩu thông qua hình thức cho vay giúp doanh nghiệp duy trì tính kịp thời trong sản xuất kinh doanh, do đó, hoạt động cho vay trở nên vô cùng quan trọng.
1.1.1.2 Các hình thức cho vay của NHTM Để đáp ứng nhu cầu vay vốn khác nhau của khách hàng, NHTM thực hiện cung cấp nhiều loại hình cho vay khác nhau tương ứng đa dạng phù hợp với từng đối tượng khác hàng vay vốn Hiện tại, trên thị trường Việt Nam, NHTM chia các hình thức cho vay như sau:
Thấu chi là dịch vụ cho vay mà ngân hàng cho phép khách hàng rút tiền vượt quá số dư tài khoản thanh toán của mình, trong một giới hạn và thời gian nhất định Giới hạn này được gọi là hạn mức thấu chi Khi khách hàng có tiền gửi vào tài khoản, ngân hàng sẽ tự động thu hồi nợ gốc và lãi.
Số lãi KH Lãi suất Thời gian Số tiền
Thấu chi là hình thức tín dụng ngắn hạn, linh hoạt với thủ tục đơn giản, thường không yêu cầu bảo đảm Hình thức này chỉ áp dụng cho khách hàng có độ tin cậy cao, thu nhập ổn định và chu kỳ thu nhập ngắn.
Cho vay trực tiếp từng lần là hình thức cho vay phổ biến của ngân hàng, dành cho những khách hàng không có nhu cầu vay thường xuyên hoặc không đủ điều kiện để được cấp hạn mức thấu chi Mỗi lần vay, khách hàng cần làm đơn và trình bày phương án sử dụng vốn vay Ngân hàng sẽ phân tích thông tin của khách hàng để xác định quy mô cho vay, thời hạn giải ngân, thời hạn trả nợ, lãi suất và các yêu cầu đảm bảo nếu cần thiết.
Cho vay theo hạn mức là hình thức tín dụng mà ngân hàng cấp cho khách hàng một hạn mức tín dụng nhất định Hạn mức này có thể được tính cho cả kỳ hoặc vào cuối kỳ, đại diện cho số dư tối đa tại thời điểm tính Việc cấp hạn mức tín dụng dựa trên kế hoạch sản xuất kinh doanh, nhu cầu vốn cho hoạt động sản xuất và nhu cầu vay vốn của khách hàng.
NHỮNG NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG TỚI CHẤT LƯỢNG THẨM ĐỊNH TÀI CHÍNH DỰ ÁN TRONG CHO VAY CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 40 1 Nhân tố chủ quan
DỰ ÁN TRONG CHO VAY CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI
Thẩm định tài chính dự án đóng vai trò quan trọng trong quyết định cho vay và chất lượng tín dụng của ngân hàng Mục tiêu hàng đầu của ngân hàng là đảm bảo chất lượng thẩm định cao Tuy nhiên, quá trình thẩm định tài chính dự án có thể bị ảnh hưởng bởi một số yếu tố nhất định.
1.3.1.1 Đội ngũ cán bộ thẩm định
Con người giữ vai trò quyết định trong công tác thẩm định Tài chính Dự án Đầu tư (TCDA), vì kết quả thẩm định phụ thuộc vào phân tích và đánh giá tài chính dự án dựa trên nhận định chủ quan của cán bộ thẩm định Nếu cán bộ thẩm định không có đủ trình độ, kinh nghiệm và phương pháp làm việc khoa học, những sai lầm trong quá trình thẩm định có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng, ảnh hưởng tới ngân hàng, gây khó khăn trong việc thu hồi nợ, tăng nguy cơ mất vốn và giảm lợi nhuận kinh doanh.
Thẩm định TCDA là một công việc phức tạp, đòi hỏi cán bộ thẩm định phải có kiến thức chuyên môn vững vàng, năng lực xử lý công việc tốt, kinh nghiệm thực tiễn phong phú và phẩm chất đạo đức cao Kiến thức không chỉ bao gồm sự am hiểu về nghiệp vụ mà còn về các lĩnh vực khoa học, kinh tế-xã hội Năng lực giúp cán bộ nắm bắt và xử lý thông tin hiệu quả, trong khi kinh nghiệm từ việc tiếp xúc khách hàng và phân tích báo cáo tài chính làm tăng độ chính xác trong nhận định Đạo đức nghề nghiệp và bản lĩnh vững vàng cũng đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì tiến độ công việc và giảm thiểu rủi ro đạo đức cho ngân hàng.
Số lượng cán bộ thẩm định TCDA quá ít ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng công việc, khi mỗi cán bộ phải gánh vác khối lượng công việc lớn, dẫn đến việc thẩm định không được thực hiện một cách kỹ lưỡng và hiệu quả.
1.3.1.2 Chất lượng các nguồn thông tin thu thập
Thẩm định là quá trình xử lý thông tin nhằm đưa ra đánh giá về dự án Thông tin đóng vai trò quan trọng như nguyên liệu cho cán bộ thẩm định Trong thời đại bùng nổ thông tin hiện nay, việc thu thập thông tin về khách hàng phục vụ cho thẩm định không còn khó khăn, nhưng thách thức lớn nhất là đảm bảo tính chính xác và kịp thời của các nguồn thông tin thu được.
Ngân hàng dựa vào hồ sơ dự án (DA) mà chủ đầu tư nộp, thực hiện phỏng vấn trực tiếp với chủ đầu tư và khảo sát địa điểm kinh doanh của doanh nghiệp xin vay vốn, cùng với việc xem xét các báo cáo tài chính Trong đó, hồ sơ DA được coi là nguồn thông tin cơ bản và quan trọng nhất.
Số lượng, chất lượng và tính kịp thời của thông tin ảnh hưởng lớn đến chất lượng thẩm định Thiếu thông tin có thể dẫn đến thẩm định kém hoặc không thực hiện được, trong khi thông tin không chính xác có thể gây ra những quyết định sai lầm, làm tăng rủi ro cho ngân hàng Vì vậy, việc thu thập thông tin từ nhiều nguồn liên quan đến dự án là rất cần thiết.
1.3.1.3 Tiêu chuẩn và phương pháp thẩm định
Phương pháp thẩm định tài chính dự án (TCDA) dựa trên hệ thống chỉ tiêu, mỗi chỉ tiêu có ưu nhược điểm riêng trong việc phản ánh các khía cạnh tài chính khác nhau của dự án Cán bộ thẩm định cần sử dụng và kết hợp các chỉ tiêu một cách hiệu quả để có được phân tích toàn diện và chính xác Việc xác định chỉ tiêu quan trọng phụ thuộc vào đặc điểm của từng dự án, do đó, phương pháp thẩm định phải được lựa chọn khoa học, phù hợp với tính chất và đặc thù của dự án, đồng thời xem xét tính pháp lý, phương tiện kỹ thuật và thị trường liên quan.
1.3.1.4 Tổ chức điều hành công tác thẩm định
Tổ chức điều hành công tác thẩm định là quá trình sắp xếp nhân sự nhằm đảm bảo hiệu quả và quy trình hoàn thiện Khi hoạt động thẩm định tài chính dự án được tổ chức khoa học và phân định rõ chức năng, thời gian thẩm định sẽ được rút ngắn và độ tin cậy cao hơn Việc bố trí cán bộ thẩm định có năng lực và kinh nghiệm phù hợp với lĩnh vực dự án cũng nâng cao chất lượng kết quả thẩm định Do đó, tổ chức điều hành công tác thẩm định đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng thẩm định tài chính dự án trong hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại.
1.3.1.5 Kết quả của các khâu thẩm định khác
Thẩm định tài chính là một quá trình quan trọng, dựa vào nhiều kết quả từ các khâu thẩm định khác như tính pháp lý của dự án, năng lực của chủ đầu tư, và khả năng kỹ thuật Nó cũng bao gồm việc phân tích thị trường tiêu thụ sản phẩm đầu ra Mặc dù thẩm định tài chính được coi là khâu quan trọng nhất, nhưng khả năng giúp Ngân hàng đưa ra quyết định đúng đắn lại phụ thuộc vào sự hỗ trợ từ các khâu thẩm định liên quan.
1.3.1.6 Trang thiết bị, công nghệ của ngân hàng
Với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ, các ngân hàng đã có điều kiện thuận lợi để hoàn thiện hệ thống thông tin phục vụ công tác chuyên môn Hệ thống máy tính hiện đại và phần mềm chuyên dụng đã nâng cao hiệu quả thẩm định TCDA, giúp tính toán các chỉ tiêu nhanh chóng và chính xác, rút ngắn thời gian thẩm định Việc ứng dụng phần mềm tài chính trong phân tích cũng hỗ trợ cán bộ thẩm định giải quyết các vấn đề phức tạp một cách hiệu quả hơn.
Ngân hàng cần nâng cấp hệ thống công nghệ và trang thiết bị kỹ thuật để duy trì tính cạnh tranh Nếu không thực hiện nâng cấp, ngân hàng sẽ dễ dàng trở nên lạc hậu và mất khả năng cạnh tranh với các đối thủ khác trong ngành.
1.3.2.1 Môi trường kinh tế xã hội
Nền kinh tế quốc gia phát triển thiếu đồng bộ và không ổn định sẽ hạn chế khả năng cung cấp thông tin chính xác cho việc thẩm định dự án, đặc biệt là thẩm định tài chính Sự thiếu hụt trong các định hướng, chính sách và chiến lược phát triển kinh tế, xã hội theo vùng và ngành cũng tạo ra rủi ro trong quá trình phân tích và chấp nhận dự án Thêm vào đó, những yếu tố ngoài tầm kiểm soát như thiên tai, chiến tranh và khủng bố có thể khiến ngân hàng không thu hồi được vốn, ảnh hưởng nghiêm trọng đến dự án và khả năng chống đỡ của doanh nghiệp.
Khi thẩm định, cán bộ cần chú ý đến lãi suất, lạm phát, tỷ giá và sự phát triển kinh tế Môi trường kinh tế - xã hội ổn định sẽ giúp Ngân hàng dự đoán biến động thị trường chính xác hơn, giảm thiểu rủi ro cho dự án Hơn nữa, trong bối cảnh ổn định, thông tin thị trường được cung cấp nhanh chóng và chính xác, từ đó rút ngắn thời gian thẩm định và nâng cao độ chính xác của kết quả thẩm định tài chính dự án.
Môi trường pháp lý với những khiếm khuyết về tính hợp lý, đồng bộ và hiệu lực của các văn bản pháp lý ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng thẩm định tài chính dự án và kết quả hoạt động của các dự án Các dự án thường kéo dài và liên quan đến nhiều văn bản pháp luật về quản lý tài chính, thuế và luật doanh nghiệp Sự thiếu ổn định, rõ ràng và minh bạch trong các văn bản pháp luật này có thể làm thay đổi tính khả thi của dự án theo thời gian, gây khó khăn cho ngân hàng trong việc phân tích và đánh giá hiệu quả, dự báo rủi ro, từ đó ảnh hưởng đến lợi nhuận và khả năng thu hồi nợ của ngân hàng.
