Tính cấp thiết của đề tài
Trong bối cảnh cuộc sống ngày càng nâng cao, nhu cầu du lịch và nghỉ ngơi sau những ngày làm việc căng thẳng ngày càng được nhiều người quan tâm Nhiều loại hình du lịch như du lịch văn hóa, mạo hiểm và biển đã ra đời để đáp ứng nhu cầu này Đặc biệt, du lịch văn hóa tâm linh đang phát triển mạnh mẽ tại nhiều quốc gia như Thái Lan, Ấn Độ, Nepal Việt Nam, với hàng ngàn năm lịch sử và nền văn minh lúa nước, sở hữu một nền văn hóa dân tộc phong phú, đặc trưng với nhiều di tích tôn giáo và tín ngưỡng Các lễ hội văn hóa đa dạng diễn ra suốt cả năm trên khắp ba miền đất nước, cho thấy sự phát triển của du lịch văn hóa tâm linh là nhu cầu tất yếu, đặc biệt đối với một quốc gia có nền văn hóa Phật giáo như Việt Nam.
Phát triển du lịch văn hóa tâm linh không chỉ mang lại lợi ích kinh tế, xã hội và văn hóa cho địa phương mà còn giúp du khách nâng cao tinh thần và tìm kiếm những giá trị cao cả, góp phần nâng cao phẩm giá cuộc sống Nếu được phát triển đúng hướng, loại hình du lịch này sẽ tạo ra những trải nghiệm sâu sắc và ý nghĩa cho cả du khách và cộng đồng địa phương.
Chí Linh, vùng đất "địa linh nhân kiệt", nổi bật với giá trị văn hóa, lịch sử và huyền tích trong kho tàng di sản văn hóa Việt Nam, là đô thị dịch vụ du lịch lịch sử - văn hóa cấp quốc gia trong chuỗi du lịch Côn Sơn - Kiếp Bạc Nơi đây có 303 di tích, trong đó có 10 di tích cấp Quốc gia và 15 di tích cấp tỉnh, tiêu biểu như Đền Cao, Đền Chu Văn An, và Chùa Thanh Mai Quần thể di tích Côn Sơn - Kiếp Bạc là điểm đến du lịch văn hóa tâm linh nổi tiếng, cùng với Yên Tử, tạo thành cụm du lịch lớn kết nối Hà Nội, Hải Dương, Quảng Ninh, thu hút hơn 1.000.000 lượt khách du lịch mỗi năm.
Thị xã Chí Linh đang nỗ lực phát triển du lịch và dịch vụ, với trọng tâm là du lịch văn hóa tâm linh, tận dụng những lợi thế sẵn có để thu hút du khách.
Mặc dù thị xã Chí Linh có tiềm năng lớn cho du lịch văn hóa tâm linh, nhưng hoạt động du lịch tại đây vẫn chưa phát triển tương xứng Ngành du lịch và dịch vụ đang đối mặt với nhiều khó khăn, nguồn lực đầu tư cho hạ tầng và sản phẩm du lịch còn hạn chế Sự cạnh tranh giữa các điểm du lịch ngày càng gia tăng, trong khi chất lượng dịch vụ chưa được cải thiện đáng kể Do đó, việc nghiên cứu thực trạng và phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển du lịch văn hóa tâm linh là rất cần thiết để đề xuất các giải pháp phù hợp, thúc đẩy hoạt động này ngày càng mạnh mẽ hơn.
Xuất phát từ thực tiễn du lịch tại địa phương, tôi tiến hành nghiên cứu đề tài “Phát triển du lịch văn hóa tâm linh tại thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương” nhằm khám phá tiềm năng và giá trị văn hóa tâm linh trong việc thu hút du khách.
Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu chung
Nghiên cứu về sự phát triển du lịch văn hóa tâm linh tại thị xã Chí Linh nhằm đưa ra các kiến nghị và giải pháp để nâng cao vai trò của loại hình du lịch này trong cơ cấu kinh tế của thị xã Mục tiêu là biến du lịch văn hóa tâm linh thành một trong những yếu tố kinh tế quan trọng, góp phần vào sự phát triển bền vững của tỉnh Hải Dương.
Mục tiêu cụ thể
- Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển du lịch văn hóa tâm linh
Từ ngày 01/03/2019, thị xã Chí Linh chính thức trở thành Thành phố Chí Linh, là thành phố thứ hai của tỉnh Hải Dương, theo Nghị quyết số 623/NQ-UBTVQH của Ủy ban Thường vụ Quốc hội Nghị quyết này, được ban hành vào ngày 10/01/2019, quy định việc nhập 02 đơn vị hành chính cấp xã và thành lập 06 phường thuộc thị xã Chí Linh Lễ công bố Nghị quyết diễn ra vào ngày 20/04/2019 tại Quảng trường Sao Đỏ Tuy nhiên, trong báo cáo này, tên gọi Thị xã Chí Linh vẫn được giữ nguyên.
- Đánh giá thực trạng phát triển du lịch văn hóa tâm linh trên địa bàn Thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương
- Phân tích các yếu tố ảnh hưởng tới phát triển du lịch văn hóa tâm linh tại Thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương
- Đề xuất các định hướng và giải pháp chủ yếu nhằm phát triển du lịch văn hóa tâm linh tại Thị xã Chí Linh trong thời gian tới.
Các đóng góp của luận văn
Về lý luận
Luận văn này hệ thống hóa các vấn đề lý luận liên quan đến du lịch văn hóa tâm linh, đồng thời tổng hợp và trình bày các quan điểm cũng như khái niệm về loại hình du lịch đặc biệt này.
Ngoài ra, nghiên cứu cũng chỉ ra đặc điểm, nội dung, vai trò, những yếu tố ảnh hưởng đến phát triển du lịch văn hóa tâm linh.
Về thực tiễn
Bài viết này tổng hợp kinh nghiệm phát triển du lịch văn hóa tâm linh từ một số quốc gia và địa phương, nhằm áp dụng vào việc phát triển du lịch văn hóa tâm linh tại thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương Đánh giá thực trạng và phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển du lịch văn hóa tâm linh ở Chí Linh, bài viết chỉ ra những điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức trong lĩnh vực này Từ đó, đề xuất các định hướng và giải pháp nhằm thúc đẩy sự phát triển bền vững của du lịch văn hóa tâm linh tại thị xã Chí Linh trong thời gian tới.
Luận văn đề xuất được hệ thống giải pháp khả thi cho phát triển du lịch văn hóa tâm linh tại địa phương.
Cơ sở lý luận và thực tiễn phát triển du lịch văn hóa tâm linh
Cơ sở lý luận
2.1.1 Các khái niệm có liên quan
Theo Tổ chức du lịch Thế giới (UNWTO), du lịch được định nghĩa là tất cả các hoạt động của những người du hành với mục đích tham quan, khám phá, trải nghiệm, nghỉ ngơi, giải trí và thư giãn, trong thời gian không quá một năm và không ở nơi cư trú của họ Các hoạt động này phải diễn ra liên tục trong một khoảng thời gian và không gian nhất định, đồng thời không nhằm mục đích kiếm tiền Du lịch cũng được coi là một hình thức nghỉ ngơi năng động trong môi trường khác biệt với nơi sinh sống.
Theo Luật du lịch 2017, du lịch được định nghĩa là các hoạt động liên quan đến chuyến đi của con người ra ngoài nơi cư trú thường xuyên trong một khoảng thời gian không quá dài.
01 năm liên tục nhằm đáp ứng nhu cầu tham quan, nghỉ dưỡng, giải trí, tìm hiểu, khám phá tài nguyên du lịch hoặc kết hợp với mục đích khác’’
Du lịch, theo định nghĩa của Từ điển Bách khoa toàn thư Việt Nam, có hai khía cạnh chính Thứ nhất, du lịch được xem như một nghi thức dưỡng sức và tham quan tích cực của con người, nhằm nghỉ ngơi, giải trí và khám phá các danh lam thắng cảnh, di tích lịch sử, và công trình văn hóa nghệ thuật Thứ hai, du lịch là một ngành kinh doanh tổng hợp mang lại hiệu quả cao, không chỉ nâng cao hiểu biết về thiên nhiên và văn hóa dân tộc, mà còn góp phần tăng cường tình yêu nước và tình hữu nghị với các quốc gia khác Về mặt kinh tế, du lịch được coi là lĩnh vực kinh doanh có giá trị lớn, tương tự như hình thức xuất khẩu hàng hóa và dịch vụ tại chỗ.
Du lịch được định nghĩa qua hai khía cạnh chính: một là hoạt động đi du lịch của du khách, và hai là việc làm du lịch của các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân trong ngành du lịch.
Du lịch, theo “Giáo trình kinh tế du lịch” của Nguyễn Văn Đính và Trần Minh Hòa (2006), được định nghĩa là một ngành kinh doanh bao gồm các hoạt động tổ chức và hướng dẫn du lịch, sản xuất, trao đổi hàng hóa và dịch vụ Mục tiêu của ngành này là đáp ứng nhu cầu về đi lại, lưu trú, ăn uống, tham quan, giải trí và tìm hiểu của khách du lịch Các hoạt động du lịch không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn có tác động tích cực đến chính trị - xã hội cho quốc gia và doanh nghiệp.
Trên toàn cầu, có hơn 400 khái niệm về văn hóa với các cách tiếp cận khác nhau Theo Trần Ngọc Thêm trong giáo trình “Cơ sở văn hóa Việt Nam” (1991), văn hóa được định nghĩa là một hệ thống hữu cơ các giá trị, bao gồm cả vật chất và tinh thần, tĩnh và động, vật thể và phi vật thể, do con người sáng tạo và tích lũy qua quá trình hoạt động thực tiễn, trong sự tương tác giữa con người với môi trường tự nhiên và xã hội của mình.
Năm 2002, UNESCO định nghĩa văn hóa là tập hợp các đặc trưng tâm hồn, vật chất, tri thức và xúc cảm của một xã hội hoặc nhóm người Định nghĩa này nhấn mạnh rằng văn hóa không chỉ bao gồm văn học và nghệ thuật, mà còn bao gồm cách sống, phương thức chung sống, hệ thống giá trị, truyền thống và đức tin.
Tâm linh được cấu thành từ hai yếu tố: "tâm" và "linh" Theo từ điển Hán Việt của Thiền Chửu (1993), "tâm" biểu thị cho trái tim, tâm hồn, gắn liền với thế giới nội tâm Trong khi đó, "linh" mang nhiều ý nghĩa phong phú, như sự linh hoạt và nhạy bén.
Trong văn hóa Việt Nam, từ "linh" mang nhiều ý nghĩa phong phú, bao gồm cả khái niệm về thần linh và người đã khuất Ngoài ra, "linh" còn được sử dụng trong các hoạt động như ứng nghiệm và bói toán Theo Hoàng Phê (1975), tâm linh được hiểu là "tâm hồn, tinh thần" hoặc "khả năng biết trước một biến cố nào đó sẽ xảy ra, theo quan niệm duy tâm".
Tâm linh được hiểu là niềm tin vào sự linh thiêng trong cuộc sống Theo Nguyễn Đăng Duy (1996), tâm linh là "cái linh thiêng cao cả trong cuộc sống đời thường, là niềm tin linh thiêng trong cuộc sống tín ngưỡng tôn giáo." Niềm tin này được thể hiện qua các biểu tượng, hình ảnh và ý niệm, tạo nên sự thiêng liêng trong tâm hồn con người.
2.1.1.4 Du lịch văn hóa tâm linh
Khái niệm du lịch văn hóa tâm linh hay còn gọi là du lịch tâm linh được nhiều nhà nghiên cứu trong và ngoài nước đề cập đến
Du lịch tâm linh, theo định nghĩa của nhà nghiên cứu Alex Norman, là hình thức du lịch mà du khách tìm kiếm lợi ích tinh thần thông qua việc tham gia vào các nghi lễ tôn giáo và tín ngưỡng.
Du lịch tâm linh tại Việt Nam, theo tác giả Nguyễn Văn Tuấn, là một loại hình du lịch văn hóa, tập trung vào yếu tố văn hóa tâm linh như mục tiêu và cơ sở để đáp ứng nhu cầu tinh thần của con người Hình thức du lịch này khai thác các giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể, liên quan đến lịch sử và nhận thức của con người về thế giới, cùng với các giá trị đức tin, tôn giáo và tín ngưỡng Qua đó, du lịch tâm linh mang đến những trải nghiệm và cảm xúc thiêng liêng cho du khách trong hành trình khám phá.
Du lịch tâm linh có thể được xem là một biểu hiện của du lịch văn hóa, với các giá trị văn hóa tâm linh đóng vai trò cốt lõi trong việc hình thành hoạt động và sản phẩm du lịch Khi du khách trải nghiệm những giá trị này, họ sẽ phát triển những suy nghĩ tích cực, góp phần vào sự cân bằng và phát triển tinh thần.
2.1.2 Đặc điểm của du lịch văn hóa tâm linh
Theo tác giả Nguyễn Văn Tuấn (2013), du lịch tâm linh ở Việt Nam có những đặc trưng sau:
Du lịch tâm linh tại Việt Nam chủ yếu gắn liền với tôn giáo và đức tin, trong đó Phật giáo chiếm tỷ lệ lớn nhất, lên tới 90% Bên cạnh Phật giáo, nhiều tôn giáo khác cũng tồn tại, tạo nên một bức tranh đa dạng về giá trị văn hóa Những ngôi chùa, tòa thánh và các công trình văn hóa tôn giáo, cùng với các di tích lịch sử, là những điểm đến chính thu hút du khách trong hành trình khám phá du lịch tâm linh.
Du lịch tâm linh ở Việt Nam không chỉ là hành trình khám phá các di tích lịch sử mà còn thể hiện lòng tri ân đối với những anh hùng dân tộc và các bậc tiền bối đã có công với đất nước Hình thức du lịch này gắn liền với truyền thống uống nước nhớ nguồn, giúp du khách hiểu rõ hơn về cội nguồn dân tộc và các giá trị văn hóa tâm linh sâu sắc.
Du lịch tâm linh ở Việt Nam gắn với tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên, dòng tộc, tri ân báo hiếu đối với các bậc sinh thành
Cơ sở thực tiễn 14 1 Tình hình phát triển và kinh nghiệm phát triển du lịch văn hóa tâm linh
2.2.1 Tình hình phát triển và kinh nghiệm phát triển du lịch văn hóa tâm linh của một số nước trên Thế giới
2.2.1.1 Phát triển du lịch văn hóa tâm linh tại Thái Lan
Thái Lan, vương quốc của Phật giáo, có 95% dân số theo Phật giáo Nam Tông, mang trong mình tinh thần từ bi và hỷ xả Điều này đã tạo nên hình ảnh đất nước nổi tiếng với những nụ cười và tự do, phản ánh sâu sắc trong tâm thức người dân nơi đây.
Thái Lan, nổi tiếng với danh xưng "đất nước nụ cười", được xem là một thiên đường du lịch của khu vực Ngành du lịch tại đây đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế, góp phần 9% vào GDP quốc gia, khẳng định vị thế của ngành công nghiệp không khói này.
Một số kinh nghiệm phát triển du lịch của Thái Lan:
Thái Lan là một trong những quốc gia tiên phong trong việc thực hiện chính sách xuất nhập cảnh cho khách du lịch quốc tế, tạo điều kiện thuận lợi cho du khách đến tham quan và trải nghiệm văn hóa đa dạng của đất nước này.
Thái Lan đã đơn giản hóa thủ tục visa cho công dân 55 quốc gia và vùng lãnh thổ, cho phép họ nhập cảnh mà không cần visa nếu lưu trú không quá 30 ngày Những du khách đến từ các quốc gia giáp biên giới Thái Lan sẽ được miễn visa trong 15 ngày, ngoại trừ công dân Malaysia, được miễn visa trong 30 ngày Thái Lan cũng đã ký thỏa thuận song phương miễn visa với Brazil, Hàn Quốc, Peru, Argentina và Chile, cho phép công dân của các quốc gia này, với hộ chiếu ngoại giao hoặc phổ thông, được miễn visa tối đa 90 ngày mỗi lần nhập cảnh.
Chính sách thuế tại Thái Lan là một yếu tố quan trọng thu hút du khách, đặc biệt là việc hoàn thuế giá trị gia tăng (VAT) 7% cho những người sở hữu visa du lịch khi mua sắm tại các cửa hàng có biển hiệu "Hoàn thuế giá trị gia tăng cho khách du lịch" Bên cạnh đó, các điểm bán hàng thủ công địa phương cũng được miễn thuế VAT, và các công ty lữ hành có thu nhập dưới 600.000 bath cũng được hưởng chính sách miễn thuế này.
Thái Lan đã đầu tư mạnh mẽ vào cơ sở hạ tầng du lịch, bao gồm các điểm tham quan và hệ thống giao thông công cộng Hệ thống đường xá được quy hoạch hợp lý và hoạt động ổn định, trong khi các tòa nhà và trung tâm thương mại phát triển nhanh chóng Hệ thống tàu điện trên cao và xe buýt kết nối rộng rãi giữa các điểm du lịch, giúp du khách dễ dàng và nhanh chóng di chuyển trong cả nước.
Thái Lan luôn chú trọng phát triển chất lượng nguồn nhân lực trong ngành du lịch, với việc đào tạo chuyên môn cho hướng dẫn viên một cách bài bản Hầu hết các hướng dẫn viên tại đây thành thạo ít nhất ba ngoại ngữ, đảm bảo phục vụ khách hàng một cách chuyên nghiệp trong các dịch vụ như đăng ký visa, vé máy bay và khách sạn Năm 2003, Thái Lan thành lập trung tâm hỗ trợ nhân lực cho du lịch, hoạt động như một cơ sở tư vấn và hỗ trợ kỹ thuật nhằm nâng cao chất lượng đồng bộ của ngành du lịch quốc gia.
Chính phủ Thái Lan tích cực đẩy mạnh quảng bá du lịch thông qua việc tổ chức các hội chợ du lịch, cung cấp nhiều ưu đãi hấp dẫn và mời gọi các đơn vị truyền thông quốc tế đến tham quan, nhằm thu hút đông đảo du khách đến với đất nước này.
Tổng cục du lịch Thái Lan (Tourism Authority of Thailand - TAT) hiện có
Thái Lan hiện có 27 văn phòng đại diện ở nước ngoài, bao gồm 6 văn phòng tại Châu Âu, 18 văn phòng tại Châu Á, 2 văn phòng tại Châu Mỹ và 1 văn phòng tại Châu Đại Dương Việc thiết lập nhiều văn phòng này là một chiến lược hiệu quả nhằm thúc đẩy du lịch Thái Lan tại các quốc gia sở tại.
2.2.1.2 Phát triển du lịch văn hóa tâm linh tại Ấn Độ Ấn Độ là một trong những quốc gia cổ xưa nhất trên Thế giới, quê hương của đạo Phật và đạo Hindu nổi tiếng Chính vì vậy mà niềm tin tôn giáo đã thấm nhuần và trở thành một phong cách sống của người Ấn Ấn Độ có rất nhiều các di tích lịch sử, đền đài cổ xưa, thánh đường Hồi giáo, nhà thờ và những nơi thờ tự của các tín ngưỡng, và Ấn Độ trở là một trong những điểm đến hấp dẫn cho du lịch tâm linh Để du lịch tâm linh thu hút du khách, chính phủ Ấn Độ thiết lập các đường bay từ các thủ đô của các bang quan trọng đến thẳng các thánh địa Phật giáo, thêm các chuyến xe lửa độc lập dành cho du khách hành hương đến đất Phật
Trong những năm gần đây, Ấn Độ đã phát triển một hệ thống cơ sở hạ tầng lưu trú đạt tiêu chuẩn quốc tế, đáp ứng tốt nhu cầu của du khách Hệ thống khách sạn phong phú, phân bố rộng rãi tại các thành phố khác nhau, cung cấp nhiều mức giá để phục vụ đa dạng đối tượng khách hàng.
Năm 2017, Ấn Độ đã ra mắt 5 hãng hàng không giá rẻ, mở rộng mạng lưới với hơn 100 tuyến bay Chính phủ đã ưu đãi để phát triển các đường bay đến những khu vực xa xôi, hẻo lánh.
2.2.2 Tình hình phát triển và kinh nghiệm phát triển du lịch văn hóa tâm linh ở một số địa phương của Việt Nam
2.2.2.1 Phát triển du lịch văn hóa tâm linh tại Ninh Bình
Ninh Bình là một điểm đến du lịch tiềm năng với nhiều cảnh quan thiên nhiên tuyệt đẹp và di sản văn hóa độc đáo Nơi đây nổi bật với các địa danh hấp dẫn như chùa Bái Đính, nhà thờ đá Phát Diệm, cố đô Hoa Lư, vườn quốc gia Cúc Phương và khu Tâm Cốc - Bích Động, thu hút du khách trong và ngoài nước.
Trong những năm qua, du lịch tỉnh Ninh Bình đã phát triển vượt bậc nhờ sự quan tâm chỉ đạo từ các cấp, ngành và nỗ lực đầu tư của doanh nghiệp Với đa dạng loại hình như du lịch tâm linh, du lịch sinh thái và khu nghỉ dưỡng, ngành du lịch Ninh Bình đang dần trở thành mũi nhọn kinh tế, góp phần tích cực vào sự phát triển của tỉnh.
Hệ thống cơ sở lưu trú du lịch tại tỉnh đã trải qua sự phát triển mạnh mẽ về cả số lượng lẫn chất lượng Từ chỉ 2 cơ sở với 58 phòng nghỉ vào năm 1992, đến cuối năm 2016, tỉnh đã có tới 423 cơ sở lưu trú với 5.748 phòng nghỉ, bao gồm 10 khách sạn đạt tiêu chuẩn từ 3 đến 5 sao.
Phương pháp nghiên cứu
Đặc điểm địa bàn nghiên cứu
3.1.1 Đặc điểm điều kiện tự nhiên
Hình 3.1 Bản đồ hành chính thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương
Nguồn: chilinhquetoi.com (2018) Thị xã Chí Linh nằm ở phía Đông Bắc tỉnh Hải Dương, cách trung tâm tỉnh 40 km
- Phía Bắc giáp tỉnh Bắc Giang
- Phía Nam giáp huyện Nam Sách và huyện Kinh Môn
- Phía Đông giáp huyện Đông Triều, Tỉnh Quảng Ninh
- Phía Tây và Tây Bắc giáp tỉnh Bắc Ninh
Thị xã Chí Linh nằm trong vùng kinh tế trọng điểm Hà Nội – Hải Phòng – Quảng Ninh
Tổng diện tích tự nhiên của toàn Thị xã là 28.202 ha
Chí Linh sở hữu vị trí địa lý thuận lợi cho sự phát triển kinh tế, với nhiều tuyến đường giao thông quan trọng như Quốc lộ 18 kết nối Hà Nội và Quảng Ninh.
Quốc lộ 183 kết nối Quốc lộ 18 với Quốc lộ 5, trong khi Quốc lộ 37 đóng vai trò là vành đai chiến lược, nối trung tâm thị xã với thành phố Hải Dương, liên kết Quốc lộ 5 với Chí Linh và Bắc Giang.
Chí Linh có địa hình bán sơn địa phong phú và đa dạng, với sự kết hợp giữa đồi núi và đồng bằng Địa hình dốc bậc thang từ phía Bắc xuống phía Nam, được chia thành ba tiểu vùng chính.
Vùng núi cao thuộc cánh cung Đông Triều nằm ở phía Bắc của Thị xã, bao gồm các xã như Hoàng Tân, Hoàng Tiến, Hoàng Hoa Thám, Lê Lợi và một phần phường Cộng Hòa Nơi đây có dãy núi Dây Diều cao nhất với độ cao 618m và Đèo Trê cao 533m, trong khi phần lớn địa hình dao động từ 200 đến 300m so với mực nước biển, chủ yếu được hình thành từ trầm tích.
Vùng giữa Thị xã, dọc theo Quốc lộ 18, là khu đồi bát úp với độ cao trung bình từ 50 – 60 m và độ dốc 10 – 15 độ Khu vực này có nhiều đồi thấp, thuận lợi cho việc phát triển kinh tế nông lâm nghiệp theo mô hình vườn đồi Ngoài ra, vùng này còn có nhiều thung lũng rộng, nơi chủ yếu trồng lúa màu.
Vùng đồng bằng phù sa phía Nam Quốc lộ 18 bao gồm các xã như Cổ Thành, Nhân Huệ, phường Văn An, Chí Minh, Đồng Lạc và Tân Dân Địa hình ở đây tương đối bằng phẳng, nhưng càng về phía Nam thì địa hình càng thấp trũng Đất đai trong vùng chủ yếu được hình thành từ sự bồi đắp phù sa của sông Kinh Thầy, với nhiều bãi ngoài đê thích hợp cho việc trồng rau màu ngắn ngày.
Thị xã Chí Linh, nằm gần chí tuyến Bắc trong vành đai nhiệt đới Bắc bán cầu, có khí hậu nhiệt đới gió mùa với hai mùa rõ rệt Mùa nắng, kéo dài từ tháng 4 đến tháng 10, đặc trưng bởi lượng mưa nhiều, trong khi mùa lạnh từ tháng 11 đến tháng 3 năm sau có lượng mưa ít hơn.
- Nhiệt độ trung bình năm khoảng 22 - 23 0 C, nhiệt độ cao nhất vào khoảng
36 - 38 0 C vào các tháng 6, 7; nhiệt độ thấp nhất từ 10 - 12 0 C vào tháng 1, 2
Lượng mưa trung bình hàng năm tại khu vực này đạt 1.463 mm, thấp hơn một chút so với mức trung bình của tỉnh Hải Dương Tuy nhiên, lượng mưa không phân bố đồng đều trong năm, với khoảng 80% tổng lượng mưa rơi vào các tháng 6, 7, 8 và 9 Điều này dẫn đến tình trạng xói mòn, rửa trôi và úng lụt cục bộ trong mùa mưa, trong khi mùa khô lại gặp phải tình trạng khô hạn, gây ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp.
- Tổng tích ôn khoảng 8.200 0 C, độ ẩm không khí 81,6% Đây là điều kiện quan trọng đảm bảo gieo trồng 2 - 3 vụ cây ngắn ngày/ năm, đối với rau có thể 4
- 6 vụ/ năm ở đất chuyên rau
Do cấu tạo địa hình nên khí hậu của vùng được chia làm 2 tiểu vùng:
Tiểu vùng phía Bắc quốc lộ 18 có địa hình núi thấp và đồi bát úp, với khí hậu bán sơn địa Vào mùa đông, khu vực này thường xuyên xuất hiện sương muối và sương mù bao phủ.
Tiểu vùng phía Nam quốc lộ 18 có khí hậu đồng bằng tương tự như các vùng khác trong tỉnh, nhưng do vị trí địa lý và cấu trúc địa hình, nhiệt độ ở đây thấp hơn trong cả hai mùa.
Bảng 3.1 Đặc điểm khí hậu, thời tiết thị xã Chí Linh
Yếu tố Cả năm Ghi chú
Lấy theo số liệu nhiều năm của trạm Hải Dương
2 Lượng mưa trung bình (mm) 1.463
Nguồn: Tổng cục khí tượng thuỷ văn (2018)
3.1.2 Đặc điểm kinh tế - xã hội
3.1.2.1 Lĩnh vực kinh tế a) Cơ cấu kinh tế
Trong những năm gần đây, thị xã Chí Linh đã ghi nhận sự tăng trưởng kinh tế ấn tượng với tốc độ bình quân đạt khoảng 9% vào năm 2018 Cơ cấu kinh tế của thị xã đang chuyển dịch theo đúng định hướng, với sự phát triển mạnh mẽ của dịch vụ, công nghiệp và tiểu thủ công nghiệp, đồng thời nông nghiệp cũng được chú trọng Tổng giá trị sản phẩm toàn thị xã năm 2018 đạt 11.613 tỷ đồng.
Bảng 3.2 Giá trị sản xuất các ngành kinh tế thị xã Chí Linh năm 2018
Ngành Giá trị (tỷ đồng) So với năm 2017
Ngành Thương mại – dịch vụ 11.600 Tăng 8,8%
Ngành Công nghiệp – xây dựng 2.923 Tăng 7,8%
Ngành Nông lâm – thủy sản 2.108 Tăng 4,3%
Theo số liệu từ Phòng thống kê thị xã Chí Linh (2019), các loại hình dịch vụ tại đây phát triển nhanh chóng và đa dạng, đáp ứng nhu cầu sản xuất, kinh doanh của người dân Sự chuyển dịch cơ cấu các ngành kinh tế đô thị theo hướng hiện đại đã thúc đẩy sự phát triển kinh tế của thị xã Hàng năm, tổng thu ngân sách địa phương đạt và vượt dự toán tỉnh giao, với tổng thu ngân sách năm 2017 đạt 713,4 tỷ đồng, gấp 3,4 lần so với dự toán và năm trước.
Hoạt động thương mại – dịch vụ trên địa bàn đang phát triển mạnh mẽ với thị trường hàng hóa đa dạng về chủng loại và chất lượng sản phẩm được nâng cao Nguồn cung ứng phong phú đáp ứng nhu cầu tiêu dùng của người dân, trong khi các chương trình xúc tiến thương mại và khuyến mại tại các trung tâm thương mại, siêu thị diễn ra thường xuyên, kích cầu tiêu dùng hiệu quả Đồng thời, việc tăng cường liên kết và hợp tác với các địa phương trong nước giúp phát triển thương mại, dịch vụ, thúc đẩy lưu thông hàng hóa Sự phát triển nhanh chóng về số lượng và chất lượng trong một số ngành thương mại, dịch vụ đã đáp ứng tốt hơn nhu cầu tiêu dùng của cộng đồng.
Công tác quảng bá du lịch tâm linh đã thu hút 2,1 triệu lượt khách đến địa phương vào năm 2018, tăng 10% so với năm trước, góp phần nâng tổng doanh số bán lẻ hàng hóa và dịch vụ thương mại lên 4.061 tỷ đồng, tăng 16,63% so với năm 2016 Thị xã Chí Linh đã phát triển mạng lưới thương mại – dịch vụ đa dạng và hiện đại, với sự mở rộng của hệ thống siêu thị, trung tâm thương mại và nâng cấp chợ Địa phương cũng đang quy hoạch và đầu tư vào các chợ, siêu thị, trung tâm thương mại tài chính, ngân hàng, cùng với việc xây dựng mạng lưới chợ nông thôn để thu hút nhiều thành phần kinh tế Đồng thời, thị xã chú trọng khai thác tiềm năng du lịch lễ hội Côn Sơn – Kiếp Bạc, du lịch tâm linh, nghỉ dưỡng và sinh thái.
3.1.2.2 Lĩnh vực xã hội a) Văn hóa, thông tin
Để nâng cao nhận thức cộng đồng, cần tập trung vào công tác tuyên truyền các ngày lễ lớn của đất nước, các lễ hội và sự kiện địa phương Đồng thời, vận động nhân dân chấp hành nghiêm quy định cấm sản xuất, tàng trữ, buôn bán và đốt pháo nổ Bên cạnh đó, phong trào xây dựng làng, khu dân cư văn hóa cũng cần được thực hiện hiệu quả, với tỷ lệ đạt 84,8% cho làng, khu dân cư văn hóa và 90,6% cho gia đình văn hóa vào năm 2017.
Phương pháp nghiên cứu
3.2.1 Phương pháp thu thập thông tin
Các thông tin thứ cấp liên quan đến phát triển du lịch văn hóa tâm linh bao gồm lý luận, tình hình phát triển tại một số quốc gia và địa phương ở Việt Nam, cùng với đặc điểm tự nhiên, kinh tế và xã hội của thị xã Chí Linh Thông tin này được thu thập từ sách báo, giáo trình, luận án, báo cáo tổng kết của các phòng ban và các website Chi tiết được trình bày trong bảng 3.3.
Bảng 3.3 Thông tin và nguồn thu thập thông tin thứ cấp
Thông tin/ số liệu Nguồn thông tin
1, Các vấn đề lý luận có liên quan đến phát triển du lịch văn hóa tâm linh
Sách báo, giáo trình và các bài luận án, luận văn có thể được tìm thấy tại thư viện Học viện Nông Nghiệp Việt Nam, thư viện Khoa Kinh tế và Phát triển Nông thôn, cũng như trên internet.
2, Thông tin về tình hình phát triển du lịch văn hóa tâm linh ở một số nước trên thế giới và một số địa phương ở Việt
Các số liệu thống kê, các báo cáo trên Website
3, Thông tin về đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội của thị xã Chí Linh
Cổng thông tin Thị xã Chí Linh, báo cáo tổng kết của các phòng ban trong UBND thị xã Chí Linh
4, Các thông tin về phát triển du lịch văn hóa tâm linh trên địa bàn thị xã Chí Linh
Các dự án, đề án, báo cáo của thị xã
3.2.1.2 Thông tin sơ cấp a) Chọn địa điểm khảo sát
Thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương, nổi bật với nhiều điểm du lịch văn hóa tâm linh hấp dẫn, trong đó có bốn địa điểm đặc thù: Khu di tích Quốc gia đặc biệt Côn Sơn - Kiếp Bạc, Đền thờ thầy giáo Chu Văn An, Chùa Thanh Mai, và Khu di tích đền Cao Những tài nguyên này không chỉ được khai thác phục vụ du lịch mà còn nhận được sự quan tâm đặc biệt từ chính quyền địa phương và du khách Đối tượng khảo sát bao gồm người dân địa phương, khách du lịch, cán bộ du lịch tại Chí Linh và tỉnh Hải Dương, cùng với một số doanh nghiệp du lịch, được thực hiện thông qua bộ câu hỏi và phỏng vấn sâu.
Bảng 3.4 Đối tượng và phương pháp khảo sát
STT Đối tượng Số lượng
1 Người dân trên địa bàn di tích điều tra
Phỏng vấn thông qua bộ câu hỏi Thảo luận
Phát triển du lịch văn hóa tâm linh tại thị xã Chí Linh đang đối mặt với nhiều vấn đề, bao gồm cả thuận lợi và khó khăn Các yếu tố thuận lợi như di sản văn hóa phong phú và tiềm năng thu hút du khách đang tạo cơ hội cho sự phát triển này Tuy nhiên, những khó khăn như cơ sở hạ tầng chưa hoàn thiện và thiếu nguồn nhân lực chất lượng cũng cần được giải quyết Để thúc đẩy du lịch văn hóa tâm linh, cần có những mong muốn và đề xuất cụ thể, bao gồm cải thiện hạ tầng, đào tạo nhân lực, và quảng bá điểm đến một cách hiệu quả hơn trong thời gian tới.
2 Khách du lịch 60 Phỏng vấn thông qua bộ câu hỏi Thảo luận
3 Cán bộ du lịch thị xã Chí
Trong bài phỏng vấn sâu, chúng tôi đã thu thập thông tin chung về tên và chức vụ của người được phỏng vấn, đồng thời đánh giá hoạt động du lịch văn hóa tâm linh tại thị xã Chí Linh Bài viết cũng đề cập đến các yếu tố thuận lợi và khó khăn trong lĩnh vực du lịch văn hóa tâm linh tại đây Cuối cùng, chúng tôi trình bày định hướng, mong muốn, cũng như các đề xuất và kiến nghị nhằm phát triển bền vững du lịch văn hóa tâm linh tại thị xã Chí Linh.
Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Hải
5 Cán bộ Ban quản lý di tích
4 Phỏng vấn sâu Các thông tin chung
Phát triển du lịch văn hóa tâm linh tại Chí Linh đang trở thành một vấn đề quan trọng, đòi hỏi sự chú ý và đầu tư thích đáng Để thúc đẩy loại hình du lịch này, cần có các đề xuất và kiến nghị cụ thể nhằm nâng cao trải nghiệm du khách, bảo tồn di sản văn hóa và tôn giáo Việc kết hợp giữa bảo vệ môi trường và phát triển hạ tầng du lịch cũng là yếu tố then chốt giúp Chí Linh trở thành điểm đến hấp dẫn cho du khách tìm kiếm sự thanh tịnh và khám phá văn hóa tâm linh.
3.2.2.1 Phương pháp thống kê mô tả
Thông qua việc thu thập và điều tra số liệu, chúng tôi sử dụng các chỉ tiêu như số bình quân, số tương đối và số tuyệt đối để tính toán các chỉ tiêu phản ánh kết quả hoạt động du lịch qua các năm Những chỉ tiêu này bao gồm số lượng khách du lịch, doanh thu từ du lịch, cùng với trang thiết bị và cơ sở vật chất phục vụ ngành du lịch.
Phương pháp này được áp dụng để so sánh ảnh hưởng của các yếu tố đối với sự phát triển du lịch văn hóa tâm linh Bằng cách đối chiếu các chỉ tiêu, chúng ta có thể xác định xu hướng và mức độ biến động, từ đó đánh giá kết quả phát triển du lịch văn hóa tâm linh theo không gian và thời gian.
3.2.2.3 Phương pháp phân tích SWOT
Phương pháp này giúp xác định điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức trong việc phát triển du lịch văn hóa tâm linh tại thị xã Chí Linh Qua đó, chúng ta có thể đề xuất các phương hướng và giải pháp phù hợp nhằm thúc đẩy sự phát triển bền vững của loại hình du lịch này trong khu vực.
Bảng 3.5 Bảng phân tích SWOT
+ Các lợi thế có sẵn, tác nhân bên trong mang tính tích cực hoặc có lợi đối với phát triển du lịch văn hóa tâm linh thị xã
+ Cần được duy trì, sử dụng làm nền tảng, đòn bẩy
+ Tác nhân bên trong mang tính tiêu cực hoặc gây khó khăn cho phát triển du lịch văn hóa tâm linh thị xã Chí Linh
+ Cần được sửa chữa, thay thế hoặc chấm dứt
+ Tác nhân bên ngoài mang tính tích cực hoặc có lợi đối với phát triển du lịch văn hóa tâm linh thị xã Chí Linh
+ Cần được tận dụng, ưu tiên, nắm bắt kịp thời, xây dựng và phát triển trên những cơ hội này
+ Những tác nhân bên ngoài mang tính tiêu cực hoặc gây khó khăn đối với phát triển du lịch văn hóa tâm linh thị xã Chí Linh
+ Cần đưa nguy cơ này vào những kế hoạch nhằm đề ra phương án phòng bị, giải quyết và quản lý
3.2.3 Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu
3.2.3.1 Nhóm chỉ tiêu thực trạng phát triển du lịch văn hóa tâm linh
- Số lượng cơ sở kinh doanh dịch vụ ăn uống trên địa bàn
- Số lượng cơ sở lưu trú trên địa bàn
- Phân loại cơ sở lưu trú
- Số lao động du lịch
- Cơ cấu lao động du lịch
- Số lượng phương tiện vận chuyển hành khách
- Cơ cấu phương tiện vận chuyển hành khách
Đánh giá mức độ hài lòng của khách du lịch về chất lượng cơ sở hạ tầng và dịch vụ du lịch được thực hiện thông qua 5 cấp độ: 1- Rất tốt, 2- Tốt, 3- Trung bình, 4- Không tốt, 5- Rất không tốt Việc phân loại này giúp xác định rõ ràng cảm nhận của du khách về trải nghiệm của họ, từ đó cải thiện và nâng cao chất lượng dịch vụ du lịch.
Đánh giá mức độ hài lòng của khách du lịch về chất lượng dịch vụ du lịch được thực hiện qua 5 cấp độ: 1- Rất tốt, 2- Tốt, 3- Trung bình, 4- Không tốt, và 5- Rất không tốt Các cấp độ này giúp xác định rõ ràng cảm nhận của du khách về dịch vụ, từ đó cải thiện chất lượng và nâng cao trải nghiệm du lịch.
Đánh giá mức độ hài lòng của khách du lịch về giá cả dịch vụ du lịch được thực hiện qua 5 cấp độ: 1- Rất hợp lý, 2- Hợp lý, 3- Trung bình, 4- Không hợp lý, và 5- Rất không hợp lý.
Đánh giá mức độ hài lòng của khách du lịch về chất lượng lao động du lịch được thực hiện thông qua 5 cấp độ: 1 - Rất tốt, 2 - Tốt, 3 - Trung bình, 4 - Không tốt, và 5 - Rất không tốt.
- Số lượng, quy mô các kiên kết
- Chất lượng các liên kết
3.2.3.2 Nhóm chỉ tiêu về kết quả phát triển du lịch văn hóa tâm linh
- Số lượng khách du lịch
- Tổng mức bán lẻ hàng hóa
- Doanh thu dịch vụ lưu trú và ăn uống
3.2.3.3 Nhóm chỉ tiêu về những yếu tố ảnh hưởng đến phát triển du lịch văn hóa tâm linh
- Các văn bản chính sách liên quan đến phát triển du lịch văn hóa tâm linh
- Các lớp đào tạo nghiệp vụ du lịch
- Tổng nguồn vốn đầu tư
- Số lượng và nguồn thông tin du lịch hóa tâm linh
- Cơ cấu kinh tế thị xã
- Tỷ trọng khách du lịch biết đến thông tin về các điểm du lịch
- Số lượng và nguồn thông tin du lịch
