Tổng quan nghiên cứu
Giới thiệu chung về thuốc bảo vệ thực vật
2.1.1 Đặc tính của thuốc bảo vệ thực vật
Thuốc bảo vệ thực vật là các chất độc tự nhiên hoặc hóa học được sử dụng để bảo vệ cây trồng và nông sản khỏi sự tấn công của sinh vật gây hại Những sinh vật này bao gồm sâu hại, bệnh hại, cỏ dại, chuột và nhiều tác nhân khác.
– Tiếp xúc: thuốc tác động qua da
– Vị độc: thuốc tác động qua miệng
– Xông hơi: thuốc tác động qua đường hô hấp
Nội hấp và lưu dẫn là quá trình mà thuốc thấm vào tế bào và xâm nhập vào hệ thống mạch dẫn của cây Khi sâu chích hút hoặc ăn phần vỏ cây đã được phun thuốc, chúng sẽ bị tiêu diệt.
– Thấm sâu: Thuốc thấm vào mô cây và diệt những côn trùng sống ẩn dưới những phần phun thuốc
Ngoài ra còn có một số thuốc có tính xua đuổi hoặc gây ngán ăn đối với côn trùng
Tiếp xúc: tiêu diệt nấm bệnh nơi tiếp xúc với thuốc và ngăn chặn sự xâm nhiễm tiếp tục của nấm bệnh
Nội hấp (lưu dẫn): thuốc xâm nhập và chuyển vị trong cây nhằm tiêu diệt ổ nấm bệnh nằm sâu trong mô cây, ở xa nơi tiếp xúc với thuốc
– Tiếp xúc: thuốc hủy diệt các mô cây cỏ khi tiếp xúc trực tiếp với thuốc
Nội hấp và lưu dẫn là quá trình mà thuốc được cây cỏ hấp thu và di chuyển qua mạch nhựa, từ đó chuyển đến các bộ phận khác của cây Quá trình này có thể làm thay đổi trạng thái sinh học của cỏ hoặc thậm chí tiêu diệt cây cỏ.
– Chọn lọc: diệt cỏ dại nhưng không hại đến nhóm cỏ khác hoặc cây trồng
– Không chọn lọc: diệt tất cả các loài cỏ kể cả cây trồng
Tiền nẩy mầm là loại thuốc diệt cỏ hiệu quả, hoạt động trước hoặc ngay khi hạt cỏ bắt đầu nảy mầm Để đạt được hiệu quả tối ưu, đất cần phải bằng phẳng và có độ ẩm đầy đủ Thuốc sẽ thẩm thấu vào cây cỏ qua rễ và lá mầm, giúp kiểm soát sự phát triển của cỏ dại.
– Hậu nẩy mầm sớm: diệt cỏ từ khi cây cỏ đang mọc và đã mọc (được hai lá trở lại)
Hậu nẩy mầm là loại thuốc diệt cỏ hiệu quả, tác động sau khi cỏ và cây trồng đã phát triển Thuốc này xâm nhập vào cây cỏ chủ yếu qua lá và một phần qua rễ, giúp kiểm soát sự phát triển của cỏ dại.
2.1.2 Vai trò của thuốc BVTV
Thuốc BVTV đóng một vai trò quan trọng trong sản xuất nông nghiệp với nhiều ưu điểm nổi trội:
Thuốc bảo vệ thực vật có khả năng tiêu diệt dịch hại một cách nhanh chóng và triệt để, đồng thời bảo vệ diện rộng, giúp ngăn chặn các trận dịch trong thời gian ngắn mà nhiều biện pháp khác không thể thực hiện được.
Phương pháp này mang lại hiệu quả rõ rệt trong việc phòng trừ sâu bệnh, đảm bảo năng suất cây trồng cao và tối ưu hóa hiệu quả kinh tế, đồng thời giúp tiết kiệm diện tích canh tác.
- Là biện pháp đơn giản, có thể áp dụng ở nhiều vùng khác nhau, hiệu quả ổn định
Thuốc bảo vệ thực vật xâm nhập và lưu lại trên các bộ phận của cây, ảnh hưởng đến quá trình sinh trưởng và phát triển của chúng Những tác động tích cực của thuốc BVTV đối với cây trồng bao gồm việc tăng cường khả năng chống chịu với sâu bệnh, cải thiện năng suất và chất lượng nông sản.
- Rút ngắn thời gian sinh trưởng, và có thể điều chỉnh thời gian ra hoa và kết quả theo ý muốn
- Tăng năng suất và chất lượng nông sản
- Làm tăng khả năng chống chịu của cây đối với những điều kiện bất lợi của thời tiết
Liều lượng sử dụng thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) có thể mang lại cả tác động tích cực và tiêu cực đối với ngành nông nghiệp Những ảnh hưởng này không chỉ tác động đến cây trồng mà còn đến môi trường sống, bao gồm đất, nước, không khí và các yếu tố xung quanh.
Tác động tiêu cực của thuốc bảo vệ thực vật
Mặc dù sản xuất nông nghiệp đã có những đóng góp tích cực cho sự phát triển toàn cầu, nhưng việc lạm dụng hóa chất bảo vệ thực vật (HCBVTV) đang gây ra nhiều hệ lụy tiêu cực Hiện nay, việc không tuân thủ các quy tắc "4 đúng" và các biện pháp an toàn lao động đã dẫn đến ô nhiễm môi trường đất, nước và không khí, ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ sinh thái.
2.2.1 Thuốc BVTV gây kháng thuốc Định nghĩa tính kháng thuốc của dịch hại: là sự giảm sút phản ứng của thể động thực vật đối với một loại thuốc trừ dịch hại, sau một thời gian dài, quần này liên tục tiếp xúc với thuốc đó khiến cho những loài sinh vật ấy chịu được lượng thuốc lớn hơn có thể tiêu diệt được hầu hết các cá thể cùng loài chưa kháng thuốc khả năng này được di truyền qua đời sau, dù cá thể đời sau có hay không tiếp xúc thuốc (WHO, 1976)
Lạm dụng thuốc hóa học bảo vệ thực vật (BVTV) đã dẫn đến sự hình thành tính kháng thuốc ở nhiều loài dịch hại Từ đầu thế kỷ XIX, chỉ có một loài dịch hại kháng thuốc, nhưng đến cuối thế kỷ XX, con số này đã tăng lên khoảng 900 loài, bao gồm côn trùng, bệnh cây và cỏ dại Tại Việt Nam, một số loài như sâu tơ, rầy nâu và nhện đỏ cam đã được ghi nhận có tính kháng thuốc Để kiểm soát dịch hại kháng thuốc, nông dân thường phải sử dụng nhiều thuốc hơn, dẫn đến chi phí gia tăng và ô nhiễm môi trường Mặc dù các loại thuốc trừ dịch mới liên tục ra đời, nhưng chúng vẫn không thể thay thế kịp thời cho những thuốc đã bị kháng Hệ quả là dịch hại kháng thuốc đã gây tổn thất lớn trong sản xuất nông nghiệp và y tế ở nhiều quốc gia, và tình hình ngày càng trở nên nghiêm trọng.
2.2.2 Sự xuất hiện loài dịch hại mới
Sau một thời gian sử dụng thuốc, nhiều loài dịch hại trước đây đã giảm thiểu tác hại, trong khi một số loài sâu hại không được chú ý trước đây lại trở nên nguy hiểm và gây thiệt hại lớn Việc kiểm soát những loài dịch hại mới nổi này thường phức tạp và khó khăn hơn so với trước.
Thuốc BVTV giết hại các thiên địch (động vật ăn sâu hại) đã dẫn đến sự gia tăng của một số loài sâu bệnh hại (Pimentel and Greiner, 1997)
Sự biến đổi của dịch hại đã dẫn đến sự hình thành các chủng sinh học có độc tính cao hơn, đặc biệt khi sử dụng liên tục giống lúa kháng sâu bệnh, gây ra sự xuất hiện các biotype mới ở sâu năn (Orseolia oryzae), rầy nâu (Nilaparvata lugens) và bệnh đạo ôn (Pyricularia oryzae) Việc áp dụng liên tục giống cây trồng chuyển gen cũng đã tạo ra các nòi mới kháng gen đã chuyển, làm giảm hiệu quả của giống cây này Một ví dụ điển hình là sâu hồng (Pectinophora gossypiella) thu từ ruộng bông chuyển gen Cry1A(c), đã cho thấy tính kháng độc tố Bt tăng lên 300 lần (Tabashnik et al., 2002).
Dịch hại mới không chỉ đến từ nơi khác mà thường là những loài dịch hại thứ yếu đã tồn tại tại địa phương, bùng phát do sự khác biệt về độ nhạy cảm và khả năng kháng thuốc Tại Việt Nam, nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng một số loài dịch hại mới, bao gồm cả dịch hại ngoại lai, khó kiểm soát hơn, như bệnh virút lúa lùn sọc đen phương Nam, nhện gié Steneotarsonemus spinki, rệp sáp giả sắn màu hồng Phenacoccus manihoti, rầy u lõm lá nhãn Cornegenapsylla sinica, rầy xám Laodelphax striatellus, sâu gai ngô Dactylispa balyi, sâu đục thân mía bốn vạch đầu nâu Chilo tumidicostalis, và bệnh nén hương lúa E oryzae.
2.2.3 Sự suy giảm tính đa dạng trong sinh quần
Trong hệ sinh thái, các loài sinh vật tương tác qua lại, không chỉ hỗ trợ mà còn cạnh tranh lẫn nhau, tạo ra sự cân bằng tự nhiên Sự phức tạp của những mối quan hệ này giúp ngăn chặn sự phát triển quá mức của một loài, từ đó tránh được các dịch bệnh Hệ sinh thái càng đa dạng và phức tạp thì càng bền vững Mặc dù tính đa dạng trong hệ sinh thái nông nghiệp không phong phú như trong tự nhiên, nhưng cũng rất phức tạp và chịu ảnh hưởng lớn từ hoạt động của con người Việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) trên quy mô lớn và kéo dài có thể làm giảm số lượng cá thể và loài trong quần thể, ảnh hưởng đến sự ổn định của hệ sinh thái.
Ảnh hưởng của thuốc BVTV đến môi trường
Nông dân thường xuyên sử dụng thuốc bảo vệ thực vật để bảo vệ mùa màng và nông sản Tuy nhiên, việc lạm dụng thuốc trừ sâu có thể dẫn đến tình trạng nhờn thuốc và ô nhiễm môi trường do sự tích tụ dư lượng hóa chất trong đất và nước.
2.3.1 Ảnh hưởng của thuốc BVTV đến môi trường đất Đất canh tác là nơi tập trung nhiều dư lượng hóa chất BVTV Hóa chất BVTV đi vào trong đất do các nguồn: phun xử lý đất, các hạt thuốc BVTV rơi vào đất, theo mưa lũ, theo xác sinh vật vào đất Thời gian tồn tại của thuốc trong đất dài hay ngắn tùy thuộc vào nhiều yếu tố môi trường Tuy nhiên, một chỉ tiêu thường dùng để đánh giá khả năng tồn tại trong đất của thuốc là “thời gian bán phân hủy”, tính từ khi thuốc được đưa vào đất cho tới khi một nửa lượng thuốc bị phân hủy và được biều thị bằng DT50, người ta còn dùng các trị số DT75, DT90 là thời gian để 75% và 90% lượng thuốc bị phân hủy trong đất.Lượng thuốc BVTV, đặc biệt là nhóm Clo tồn tại quá lớn trong đất mà lại khó phân hủy nên chúng có thể tồn tại trong đất gây hại cho thực vật trong nhiều năm Sau một khoảng thời gian nó sinh ra một hợp chất mới, thường có tính độc cao hơn bản thân nó Ví dụ Ví dụ: sản phẩm tồn lưu của DDT trong đất là DDE cũng có tác dụng như thuốc trừ sâu nhưng tác hại đối với sự phát triển của phôi bào trứng chim độc hơn DDT từ 2 đến 3 lần Loại thuốc Aldrin cũng đồng thời với DDT, có khả năng tồn lưu trong môi trường sinh thái (MTST) đất và cũng tạo thành sản phẩm "dieldrin" mà độc tính của nó cao hơn aldrin nhiều lần Thuốc diệt cỏ 2,4 – D tồn lưu trong MTST đất và cũng có khả năng tích lũy trong quả hạt cây trồng gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng nông sản
Bảng 2.1 Độ bền vững của một số hóa chất BVTV trong đất
Hóa chất BVTV Thời gian tồn lưu trong đất (tuần)
Theo nghiên cứu của Bùi Vĩnh Diên và cộng sự (2004), tại Đắclắk, có 62,22% mẫu đất canh tác chứa dư lượng thuốc bảo vệ thực vật (BVTV), trong đó 44,44% mẫu vượt quá tiêu chuẩn cho phép Đặc biệt, trong đất trồng cà phê, tỷ lệ mẫu có dư lượng thuốc BVTV là 60,0%, với 33,3% mẫu vượt quá mức quy định.
Bảng 2.2 Dư lượng thuốc BVTV trong đất tại Đăk Lăk Đơn vị: %
Loại đất Chứa dư lượng thuốc BVTV
Dư lượng vượt quá tiêu chuẩn Đất canh tác 62,22 44,44 Đất trồng cà phê 60 33,33 Đất trồng rau, màu 66,66 60 Đất trồng lúa 60 40
Thuốc bảo vệ thực vật, đặc biệt là nhóm lân hữu cơ, xâm nhập vào môi trường đất và làm giảm tính chất cơ lý của đất, khiến đất trở nên cứng hơn Tương tự như phân bón hóa học dư thừa, thuốc bảo vệ thực vật có khả năng diệt khuẩn cao, đồng thời tiêu diệt nhiều vi sinh vật có lợi trong đất, dẫn đến sự giảm hoạt tính sinh học Sự hiện diện của hóa chất bảo vệ thực vật ảnh hưởng tiêu cực đến hệ vi sinh vật, giun đất và các động vật khác, làm giảm hoạt động của chúng, gây khó khăn trong việc phân hủy chất hữu cơ và làm cho đất trở nên nghèo dinh dưỡng.
2.3.2 Ảnh hưởng của thuốc BVTV đến môi trường nước Ô nhiễm môi trường đất sẽ là nguyên nhân gián tiếp gây ô nhiễm môi trường nước Dưới tác dụng của mưa và rửa trôi sẽ tích lũy và lắng đọng trong lớp bùn đáy ở sông, ao, hồ,…sẽ làm ô nhiễm nguồn nước ảnh hưởng đến các loại sinh vật thủy sinh Thuốc bảo vệ thực vật thường rất khó phân hủy, nó có thể tồn tại hàng chục năm trong lòng đất và ảnh hưởng đến nguồn nước ngầm
Việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến nguồn nước, đặc biệt khi người dân phun thuốc gần ao, hồ, kênh, mương hoặc khi họ đổ thừa hóa chất dư thừa và nước súc rửa bình phun Các loại thuốc bảo vệ thực vật tan trong nước có khả năng tồn tại lâu dài và duy trì các đặc tính lý hóa của chúng, dẫn đến việc tích tụ trong môi trường nước và có thể gây ra tình trạng độc hại.
Thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) có thể xâm nhập vào môi trường nước chủ yếu thông qua quá trình rửa trôi từ các cánh đồng nông nghiệp và đồng cỏ.
Thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) khi xâm nhập vào môi trường nước có khả năng phân bố nhanh chóng qua gió và nước Ngoài các yếu tố tự nhiên và nhận thức của người dân, một nguyên nhân quan trọng khiến thuốc BVTV xâm nhập vào môi trường nước là do việc kiểm soát cỏ dại dưới nước, tảo, cũng như trong quá trình đánh bắt cá và các động vật không xương sống, cùng với côn trùng độc không mong muốn.
2.3.3 Ảnh hưởng của thuốc BVTV đến môi trường không khí Ô nhiễm không khí do HCBVTV chủ yếu do phun thuốc Ngay trong quá trình phun thuốc, các hạt nhỏ bay hơi tạo thành những hạt mù lỏng có thể bay rất xa theo gió Thông thường HCBVTV loại tương đối ít bay hơi như DDT cũng bay hơi trong không khí rất nhanh khi ở vùng khí hậu nóng gây ô nhiễm không khí và rất nguy hiểm nếu hít phải HCBVTV trong không khí Tuy vậy, HCBVTV cũng có thể bám dính theo các hạt bụi và xâm nhập cơ thể con người qua hít thở hoặc bám lên rau quả xâm nhập cơ thể người qua ăn uống (Lê Hồng Trân, 2008)
Thuốc trừ sâu có thể gây ô nhiễm không khí và đất, ảnh hưởng đến các loài cây khác, với lượng thuốc phát tán chiếm từ 2 đến 25% và tác động trong phạm vi từ vài thước đến vài trăm dặm (Glotfelty và Schomburg, 1989) Khoảng 80-90% thuốc trừ sâu có khả năng bay hơi trong vài ngày sau khi phun (Majewski, 1995) Mặc dù có ít nghiên cứu về vấn đề này, nhưng dư lượng thuốc trừ sâu vẫn được phát hiện trong không khí Theo USGS, thuốc trừ sâu đã được tìm thấy trong khí quyển ở tất cả các khu vực lấy mẫu tại Mỹ (Savonen, 1997), và gần như mọi loại thuốc trừ sâu đều xuất hiện trong mưa, không khí, sương mù hoặc tuyết trên toàn quốc vào các thời điểm khác nhau trong năm (U.S Geological Survey, 1999).
2.3.4 Ảnh hưởng của thuốc BVTV đến sức khỏe của con người và động vật
Thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) đóng vai trò quan trọng trong sản xuất nông nghiệp, nhưng dư lượng của chúng gây ra nhiều tác động tiêu cực đến môi trường và sức khỏe con người cũng như động vật Các độc tố từ hóa chất BVTV có thể xâm nhập vào rau quả, cây lương thực, thức ăn gia súc và động vật sống trong nước, từ đó lan truyền vào thực phẩm và đồ uống như thịt, cá, sữa và trứng Nhiều loại hóa chất BVTV đã được xác định có khả năng gây quái thai và ung thư Đường lây nhiễm độc chủ yếu qua tiêu hóa (97,3%), trong khi tiếp xúc qua da và hô hấp chỉ chiếm 1,9% và 1,8% Các chất độc hại phổ biến nhất bao gồm Wolfatox (77,3%), tiếp theo là 666 (14,7%) và DDT (8%).
Hình 2.1 Tác hạ của thuốc BVTV đố vớ con ngườ và động vật
Nguồn: Tổng cục môi trường (2009)
Biểu hiện tác động gây bệnh của thuốc BVTV trên người và động vật
Nhiễm độc Di truyền Dị ứng Sinh bào non
Cấp tính Độc bào thai Độc sinh học Độc đột biến
Thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) có thể xâm nhập vào cơ thể con người và động vật qua nhiều con đường khác nhau, bao gồm hấp thụ qua lỗ chân lông trên da, vào thực quản qua thức ăn và nước uống, hoặc qua đường hô hấp Tại các quốc gia, những người trực tiếp sử dụng thuốc BVTV có tỷ lệ nhiễm cao nhất, tiếp theo là cư dân sống gần các khu vực canh tác thường xuyên phun thuốc Nghiên cứu dịch tễ học đã chỉ ra những mối nguy hiểm này.
Tại Mỹ và Châu Âu, tỷ lệ ung thư ở nông dân cao hơn đáng kể so với những người không làm nông nghiệp Nghiên cứu đã chỉ ra mối liên hệ rõ ràng giữa ung thư phổi và các thuốc trừ sâu có chứa Clo Ngoài ra, cũng có những bằng chứng về mối liên quan giữa bệnh u bạch huyết và một số loại thuốc trừ sâu khác (Nguyễn Văn Oánh và cs., 2007).
Bảng 2.3 Biểu hiện lâm sàng và các triệu chứng nhiễm độc thuốc BVTV
Triệu chứng Tác động Tác động gây độc
Rối loạn thần kinh trung ương có thể gây ra nhiều triệu chứng nghiêm trọng như nhức đầu, mất ngủ, rùng mình và giảm trí nhớ Ngoài ra, tổn thương thần kinh ngoại biên có thể dẫn đến liệt, hôn mê và tổn thương não Những triệu chứng này cũng có thể bao gồm cáu gắt và mất tự chủ trong hành vi.
Thủy ngân hữu cơ, lân hữu cơ, clo hữu cơ, Arsenic vô cơ…
2.Máu Thiếu máu, giảm bạch cầu, xuất huyết, thay đổi hoạt tính men, tăng LDH, GOT, GPT, giảm RPC
Lân hữu cơ, Cacbamat, Clordimeform…
3.Hô hấp Viêm đường hô hấp trên, đau rát cổ, thở khò khè, khó thở, viêm mũi, viêm phổi, suy hô hấy cấp
Lân hữu cơ, clo hữu cơ, cacbamat…
4.Da Ngứa, đỏ, vàng da, nổi mẩn, ăn mòn da, nứt nẻ, viêm, sưng rộp, chai cứng, rụng tóc
Paraquat, lân hữu cơ, Endothall…
5.Tim mạch Co thát ngoại vi, nghẽn mạch tim, nhiễm độc cơ tim, rối loạn nhịp tim, suy tim
Lân hữu cơ, clo hữu cơ, arsenic vô cơ…
6.Tiêu hóa Viêm dạ dày, viêm gan, sưng gan, co thát đường mật, nôn mửa, tiêu chảy, tiết nước bọt, ăn kém ngon
Lân hữu cơ, cacbamat, borate, arsen vô cơ…
7.Mắt Viêm màng kết, sa mi mắt, giãn tròng mắt, mờ, chảy nước mắt, teo cơ mắt
Lân vô cơ, cacbamat, thủy ngân hữu cơ
8.Thận Tăng ure, protein, mủ trong nước tiểu, bí tiểu, tiểu nhiều
Arsen vô cơ, naphtalene, nitrophenols
9.Sinh sản Giảm tinh trùng, tinh dịch Dipromocloopropane, kepone
Khi thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) tồn dư trong thực phẩm xâm nhập vào cơ thể qua đường ăn uống, chúng có thể được loại bỏ qua hơi thở, phân hoặc nước tiểu, nhưng vẫn có khả năng chuyển hóa qua gan Những loại thuốc BVTV dễ hòa tan trong nước thường bị loại bỏ, trong khi một số chất có thể tạo ra các chất trung gian độc hại, tích lũy trong cơ thể, gây tổn thương và dẫn đến các triệu chứng ngộ độc cấp tính như rối loạn tiêu hóa, rối loạn thần kinh, suy tim mạch, suy hô hấp, thậm chí có thể gây tử vong Ngoài ra, ngộ độc mãn tính cũng có thể gây tổn thương cho các hệ thống tiêu hóa, hô hấp, tim mạch và thần kinh, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chức năng gan và thận.
Thực trạng quản lí thuốc bvtv trên thế giới và việt nam
2.4.1 Thực trạng quản lí thuốc BVTV trên thế giới
Thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) ngày càng trở thành yếu tố quan trọng trong việc phòng trừ sâu bệnh và bảo vệ sản xuất, góp phần đảm bảo an ninh lương thực thực phẩm toàn cầu Theo các chuyên gia, trong các thập kỷ 70, 80, và 90 của thế kỷ 20, thuốc BVTV đã giúp bảo vệ và tăng năng suất cây trồng chủ yếu như lương thực, rau, và hoa quả từ 20% đến 30%.
Trong những năm gần đây, nhiều tổ chức khoa học và chuyên gia nông nghiệp đã chỉ ra rằng quá trình sử dụng thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) trên toàn cầu trải qua ba giai đoạn chính Giai đoạn đầu tiên là "Cân bằng sử dụng", yêu cầu sử dụng thuốc một cách hiệu quả Tiếp theo là "Dư thừa sử dụng", khi việc lạm dụng thuốc BVTV bắt đầu diễn ra, gây ảnh hưởng xấu đến môi trường và giảm hiệu quả Cuối cùng là "Khủng hoảng sử dụng", khi việc lạm dụng thuốc BVTV trở nên nghiêm trọng, đe dọa đến cây trồng, môi trường và sức khỏe cộng đồng, đồng thời làm giảm hiệu quả kinh tế trong sản xuất nông nghiệp Giai đoạn dư thừa sử dụng diễn ra từ những năm 80 đến 90, trong khi giai đoạn khủng hoảng bắt đầu từ đầu thế kỷ 21 Đối với các nước đang phát triển, bao gồm Việt Nam, các giai đoạn này thường chậm hơn khoảng 10-15 năm.
Tất cả các quốc gia trên thế giới đã thiết lập quy định riêng về quản lý thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) nhằm đảm bảo sử dụng an toàn và hiệu quả Các chính phủ tập trung vào việc bảo vệ môi trường, duy trì kỷ cương trong hoạt động kinh doanh thuốc BVTV, và bảo vệ quyền lợi của người sử dụng thuốc cũng như người tiêu dùng nông sản và thực phẩm có sử dụng thuốc BVTV.
2.4.1.1 Quản lí thuốc BVTV ở Trung Quốc
Cơ chế quản lý thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) ở Trung Quốc đã được thiết lập từ ngày 07 tháng 10 năm 1963 Sau một thời gian gián đoạn do Đại Cách mạng Văn hóa, cơ chế này đã được khôi phục vào ngày 20 tháng 09 năm 1978.
Cục quản lý Nông dược Trung Quốc (ICAMA) là cơ quan thuộc Bộ Nông nghiệp Trung Quốc, có nhiệm vụ xem xét và đăng ký thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) của các công ty, đánh giá hoạt chất BVTV mới từ các đơn vị nghiên cứu, và khảo nghiệm hiệu lực sinh học của thuốc ICAMA bao gồm 10 phòng chức năng như đăng ký, hóa học, kiểm tra sinh học, thanh tra, tổng hợp, tài chính, thông tin, tư vấn, hành chính, và mạng lưới đơn vị địa phương Hệ thống của ICAMA được xây dựng theo mô hình tương tự như các cơ quan quản lý nông nghiệp ở hầu hết các nước Đông Nam Á.
2.4.1.2 Quản lí thuốc BVTV ở Thụy Điển
Thụy Điển đã áp dụng nhiều cách để tiếp cận quản lý việc sử dụng thuốc BVTV:
Tất cả các sản phẩm thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) đều phải trải qua quy trình kiểm tra nghiêm ngặt Nhiều loại thuốc BVTV cũ đã bị cấm lưu hành nhằm bảo vệ sức khỏe con người và môi trường.
ICAMA địa phương bao gồm 29 chi nhánh – 260 người
Thanh tra ở các tỉnh, thành phố
Nhiều loại thuốc BVTV cũ có thể thay thế được bằng những thuốc mới với hiệu quả tương đương nhưng ít tác động tới môi trường hơn
Từ năm 1986, chính phủ Thụy Điển đề ra thuế môi trường, để tác động vào việc mua bán thuốc BVTV
Chương trình huấn luyện, kèm ban hành các quy định mới, tất cả mọi người dân được tập huấn về sử dụng thuốc BVTV
Lập trang trại kiểu mẫu nhằm chứng minh khả năng giảm lượng thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) mà vẫn duy trì hiệu quả kinh tế trong sản xuất nông nghiệp Quản lý thuốc BVTV tại Mỹ cũng đóng vai trò quan trọng trong việc tối ưu hóa việc sử dụng và bảo vệ môi trường.
Quản lý thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) tại Mỹ được chú trọng từ sớm, với quy định rõ ràng trong bộ luật về sử dụng thuốc trừ sâu của Liên Bang Theo đó, các loại thuốc BVTV cấm sử dụng và mọi cá nhân, tổ chức muốn sử dụng thuốc BVTV phải có giấy chứng nhận từ Liên Bang Để nhận được giấy chứng nhận này, người sử dụng phải được nhà nước công nhận có thẩm quyền trong việc sử dụng và xử lý thuốc BVTV, hoặc tham gia các khóa học được nhà nước chứng nhận về sử dụng thuốc BVTV.
Bất kỳ loại thuốc nào không được kiểm tra hoặc vi phạm quy định an toàn, như pha trộn các loại thuốc khác nhau, không ghi rõ thông tin trên nhãn mác, hoặc thuốc không màu hoặc bị đổi màu trong quá trình vận chuyển, thì cá nhân sở hữu hoặc buôn bán sẽ phải chịu trách nhiệm trước tòa án.
Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ (EPA) được thành lập vào tháng 7 năm 1970 với nhiệm vụ khôi phục và bảo vệ môi trường EPA cùng với các bang, thường là văn phòng nông nghiệp nhà nước, quản lý việc đăng ký và cấp giấy phép cho các loại thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) tại Hoa Kỳ Tất cả thuốc BVTV phải được đăng ký tại cả EPA và các cơ quan nhà nước Ngoài việc cấp phép, EPA còn đánh giá tác động của thuốc BVTV và tìm kiếm các phương pháp sử dụng hiệu quả Cơ quan này cũng quy định các loại thuốc được phép nhập khẩu vào Mỹ và tham gia vào các hoạt động giảm thiểu rủi ro liên quan đến thuốc BVTV trên toàn cầu.
2.4.2 Thực trạng quản lí thuốc BVTV tại Việt Nam
Theo Cục Bảo vệ thực vật, từ năm 2011 đến nay, Việt Nam hàng năm nhập và sử dụng từ 70.000 đến 100.000 tấn thuốc bảo vệ thực vật Trong số đó, thuốc trừ sâu chiếm 20,4%, thuốc trừ bệnh chiếm 23,2%, thuốc trừ cỏ chiếm 44,4%, và các loại thuốc bảo vệ thực vật khác chiếm 12%.
Việt Nam chủ yếu nhập khẩu thuốc trừ sâu và nguyên liệu từ các thị trường như Trung Quốc, Ấn Độ, Đức, Singapore, Thái Lan và Nhật Bản Trong đó, Trung Quốc là nguồn cung lớn nhất, chiếm 57,2% tổng kim ngạch nhập khẩu, tương đương với 151,6 triệu USD, tăng 26,08% Thị trường Ấn Độ đứng thứ hai với kim ngạch đạt 14,5 triệu USD, tăng 5,77%.
Hằng năm, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam công bố danh mục thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) được phép sử dụng và cấm sử dụng Theo Thông tư số 15/2017/TT-BNNPTNT ban hành ngày 14 tháng 8 năm 2017, có 4 loại thuốc sửa đổi tên tổ chức đăng ký sử dụng, 1 loại thuốc trừ bệnh và 4 loại thuốc trừ cỏ được chính thức đưa vào danh mục Hiện tại, danh sách bao gồm 108 thuốc trừ sâu, 138 thuốc trừ bệnh, 44 thuốc trừ cỏ, 16 thuốc điều hòa sinh trưởng và 9 thuốc trừ ốc.
2 chất dẫn dụ và 01 thuốc trừ mối được đăng ký bổ sung vào danh mục thuốc bvtv được phép sử dụng ở Việt Nam
Thị trường phân phối thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) tại Việt Nam hiện đang gặp phải tình trạng hỗn loạn Lợi nhuận khổng lồ từ ngành này đã khiến nhiều đại lý bỏ qua quyền lợi của nông dân, dẫn đến việc họ cung cấp các sản phẩm kém chất lượng, tương tự như các thương hiệu nổi tiếng, thay vì những sản phẩm tốt nhất cho người tiêu dùng.
Trên thị trường hiện nay, người dân thường bị "lái" mua các sản phẩm thuốc bảo vệ thực vật kém chất lượng với giá cao tương đương sản phẩm tốt, trong khi những sản phẩm chất lượng lại bị giấu đi do chiết khấu thấp Nhiều đại lý lợi dụng tâm lý "thuốc càng đắt hiệu quả càng cao" để đẩy giá lên gấp 2-3 lần Theo thống kê của Chi cục BVTV Hà Nội, trong số hơn 1.300 cửa hàng bán thuốc BVTV, chỉ có 62/74 doanh nghiệp đăng ký kinh doanh hợp pháp và 693 cửa hàng có chứng chỉ hành nghề, còn lại là các cửa hàng nhỏ lẻ chưa được cấp phép Năm 2013, Chi cục đã thanh tra 210 cửa hàng và 56 công ty, phát hiện 26 trường hợp vi phạm, xử lý 9 trường hợp cảnh cáo và phạt 17 trường hợp với tổng số tiền 19,3 triệu đồng, đồng thời tịch thu nhiều loại thuốc BVTV quá hạn sử dụng và không rõ nguồn gốc.
Hệ thống quản lí thuốc bvtv ở việt nam
Theo chức năng nhiệm vụ đã được nhà nước phân công, thuốc BVTV được phân công quản lí bởi các cơ quan nhà nước theo Bảng dưới đây:
Hình 2.2 Sơ đồ mạng lưới tổ chức quản lí thuốc BVTV
Sở nông nghiệp và phát triển nông thôn tỉnh Hội nông dân tỉnh
Trung tâm dịch vụ nông nghiệp huyện
Trạm BVTV huyện Hội nông dân huyện
UBND xã HTX dịch vụ nông nghiệp
Cửa hàng kinh doanh thuốc
Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn
Cục Bảo vệ thực vật
Cục Bảo vệ thực vật là cơ quan quản lý nhà nước chuyên ngành, có nhiệm vụ tham mưu cho Bộ trưởng trong việc quản lý và thực thi các chính sách liên quan đến bảo vệ thực vật Cục đảm nhận việc phòng trừ sinh vật gây hại rừng, kiểm dịch thực vật, sử dụng thuốc hóa học bảo vệ thực vật, và thực hiện thanh tra chuyên ngành về bảo vệ và kiểm dịch thực vật trong phạm vi quản lý của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn.
Cục Bảo vệ thực vật, trực thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, có nhiệm vụ tham mưu và hỗ trợ Bộ trưởng trong việc quản lý nhà nước Cơ quan này thực hiện chức năng tổ chức thực thi pháp luật liên quan đến bảo vệ và kiểm dịch thực vật trong phạm vi quản lý của Bộ.
Bộ theo phân cấp, ủy quyền của Bộ trưởng
Cục Bảo vệ thực vật, thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, có trách nhiệm báo cáo trực tiếp với Bộ trưởng bộ này Tiền thân của Cục là Cục Bảo vệ và Kiểm dịch thực vật, được thành lập vào ngày 05 tháng 10 năm 1961 theo Nghị định số 152/CP của Hội đồng Chính phủ.
Cục Bảo vệ Thực vật có chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức được quy định tại Quyết định số 664/QĐ-BNN-TCCB, thay thế Quyết định số 17/2008/QĐ-BNN ngày 28 tháng 1 năm 2008.
BVTV có trách nhiệm và quyền hạn toàn diện trong việc bảo vệ và kiểm định thuốc BVTV, với 21 quyền hạn và nhiệm vụ được quy định rõ ràng trong điều luật.
Cục Bảo vệ thực vật có nhiệm vụ và quyền hạn quản lý nhà nước về bảo vệ và kiểm dịch thực vật thông qua 09 Chi cục Kiểm dịch thực vật vùng và 09 Trung tâm Bảo vệ thực vật vùng được đặt tại các địa phương.
Trên toàn quốc, có 63 chi cục bảo vệ thực vật tại các tỉnh và thành phố Mỗi chi cục trồng trọt và bảo vệ thực vật tại từng tỉnh đảm nhiệm vai trò quan trọng trong việc bảo vệ cây trồng và kiểm dịch thuốc bảo vệ thực vật.
BVTV tại địa phương Các tỉnh thường có các quyết định tại cấp tỉnh ghi rõ chức năng nhiệm vụ của mỗi chi cục
- Trung tâm BVTV vùng: là đơn vị trực thuộc Cục BVTV, phụ trách về công tác BVTV ở các vùng trên cả nước
Chi cục Bảo vệ thực vật tỉnh, cụ thể là các Trạm Bảo vệ thực vật huyện, là đơn vị trực thuộc Cục Bảo vệ thực vật, có nhiệm vụ quản lý trực tiếp việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật.
BVTV tại địa bàn đó
UBND xã được ủy quyền từ các cơ quan quản lý cấp trên để xử lý các vi phạm liên quan đến việc kinh doanh thuốc bảo vệ thực vật trên địa bàn xã, đồng thời thực hiện giám sát các cửa hàng kinh doanh này nhằm đảm bảo tuân thủ các quy định pháp luật.
Ban nông nghiệp trực thuộc UBND xã đóng vai trò quan trọng trong công tác bảo vệ thực vật (BVTV) tại địa phương Tại xã, không có ban riêng phụ trách thuốc BVTV, mà cán bộ xã phối hợp với trạm BVTV, khuyến nông và phòng nông nghiệp để hướng dẫn nông dân sử dụng thuốc một cách hiệu quả Cán bộ khuyến nông chung của xã có nhiệm vụ ứng dụng khoa học vào sản xuất, kiểm tra và theo dõi tình hình sản xuất, đồng thời tham mưu cho chính quyền về phát triển nông nghiệp Do đó, cán bộ này cũng chịu trách nhiệm trong việc quản lý và hướng dẫn nông dân sử dụng thuốc BVTV an toàn và hiệu quả.
- Ngoài ra còn có các cơ quan liên quan phối hợp trong công tác quản lí sử dụng thuốc BVTV như: Hội nông dân tỉnh, UBND huyện,
Kinh doanh thuốc bảo vệ thực vật phải tuân thủ các quy định trong pháp lệnh và Thông tư số 21/2015/TT-BNNPTNT Cửa hàng kinh doanh cần có giấy phép hợp lệ, diện tích tối thiểu 10m² và đảm bảo đầy đủ các điều kiện về vận chuyển và bảo hộ.
Đối tượng, phạm vi, nội dung và phương pháp nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu
Thực trạng công tác quản lý thuốc BVTV tại địa bàn huyện Phù Cừ, tỉnh Hưng Yên.
Phạm vi nghiên cứu
_ Địa điểm: xã Minh Tân, Tiên Tiến, Tam Đa - Huyện Phù Cừ - tỉnh Hưng Yên
_ Thời gian tiến hành: Từ tháng 08/2016 đến tháng 8/2017
Quản lý và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) là vấn đề quan trọng tại huyện, từ cấp quản lý huyện đến xã, cần được chú trọng để đảm bảo hiệu quả và an toàn trong nông nghiệp.
Nội dung nghiên cứu
3.3.1 Tìm hiểu về điều kiện tự nhiên, kinh tế-xã hội
- Điều kiện tự nhiên: Vị trí địa lí, đặc điểm địa hình, khí hậu, chế độ thủy văn
- Điều kiện KT -XH: Quỹ đất, đặc điểm về dân số, lao động, việc làm, thu nhập, cơ sở hạ tầng, tình hình phát triển KT-XH
3.3.2 Đánh giá thực trạng quản lí thuốc bảo vệ thực vật ở huyện Phù Cừ Đánh giá thực trạng sử dụng thông qua các hoạt động của các cán bộ liên quan Các hoạt động chính bao gồm:
- Công tác nâng cao nhận thức, tuyên truyền, tập huấn
- Công tác dự tính dự báo sinh vật hại
- Công tác chỉ đạo phòng trừ sâu bệnh
- Các biện pháp ứng phó khi có dịch bệnh xảy ra
- Đánh giá công tác quản lý, kinh doanh thuốc ở các cửa hàng bán thuốc BVTV ở xã
3.3.3 Thực trạng sử dụng thuốc bảo vệ thực vật
- Đối tượng sử dụng - Loại thuốc sử dụng
- Xử lí lượng bao bì thuốc bảo vệ thực vật sau khi sử dụng
- Nhận thức của người dân trong việc chấp hành các quy định quản lí thuốc bảo vệ thực vật
Phương pháp nghiên cứu
3.4.1 Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp
- Kế thừa chọn lọc các tài liệu, tư liệu đã nghiên cứu liên quan đến quản lý và sử dụng thuốc BVTV
- Điều tra các số liệu về Điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội từ các nguồn: UBND 3 xã, trạm BVTV huyện Phù Cừ
- Các văn bản pháp luật do nhà nước ban hành, các thông tư, nghị định
- Các tài liệu từ internet, sách báo,
3.4.2 Phương pháp thu thập số l ệu sơ cấp
3.4.2.1 Phương pháp khảo sát thực địa
Trong quá trình nghiên cứu, chúng tôi tiến hành quan sát khu vực để hiểu rõ cách người dân sử dụng thuốc bảo vệ thực vật (BVTV), tình hình sau khi sử dụng, cũng như quy trình thu gom và xử lý bao bì thuốc BVTV Phương pháp này không chỉ nhằm thu thập thông tin mà còn để kiểm chứng sơ bộ những dữ liệu đã có và thực hiện điều tra sâu hơn.
3.4.2.2 Thu thập thông tin bằng phương pháp phỏng vấn
Chúng tôi đã tiến hành phỏng vấn sâu 3 xã Số người tiến hành phỏng vấn sâu được tổng hợp trong bảng sau
Chúng tôi đã tiến hành phỏng vấn sâu 4 cán bộ trạm BVTV và 3 xã Số người tiến hành phỏng vấn sâu được tổng hợp trong bảng sau:
Bảng 3.1 Danh sách cán bộ được phỏng vấn và nội dung phỏng vấn sâu Đơn vị Cán bộ phỏng vấn Nội dung phỏng vấn sâu
Trạm bảo vệ thực vật huyện Phù Cừ
4 cán bộ gồm trạm trưởng và 3 cán bộ khác
Các hoạt động chính được thực hiện trong năm và hiệu quả
Các biện pháp cải tiến
Xã Tiến Tiến 1 Cán bộ khuyến nông
Tình hình thực hiện các hoạt động quản lý như dự báo, dự tính và hướng dẫn đang được chú trọng Hiện trạng sử dụng các biện pháp phòng trừ ngoài bảo vệ thực vật cần được đánh giá để xác định hiệu quả quản lý Việc này không chỉ giúp cải thiện quy trình quản lý mà còn nâng cao hiệu quả trong việc bảo vệ cây trồng.
Xã Minh Tân 1 Cán bộ khuyến nông
Xã Tam Đa 1 Cán bộ khuyến nông
Nguồn: Trạm BVTV huyện Phù Cừ Phỏng vấn nhóm
Chúng tôi tiến hành phỏng vấn sâu nhóm cán bộ nòng cốt tại 3 xã về tình hình dự báo và sử dụng thuốc BVTV
Dựa trên quy mô đất sản xuất nông nghiệp, dân số trong độ tuổi lao động và số lượng lao động nông nghiệp cũng như phi nông nghiệp của huyện, tôi đã tiến hành phỏng vấn ngẫu nhiên 300 hộ nông dân đại diện trong xã Cụ thể, tại mỗi xã, tôi phỏng vấn 100 hộ từ 3 thôn, trong đó mỗi thôn có 30-40 hộ dân với diện tích đất nông nghiệp lớn, nhằm đảm bảo tính toàn diện và chi tiết cho cuộc điều tra nông hộ.
Tiến hành phỏng vấn tại 3 xã:
Tam Đa Tiên Tiến Minh Tân
Ngũ Phúc Cự Phú Hoàng
Hoàng Các Lệ Khê Duyệt
Phỏng vấn , khảo sát 10 cơ sở kinh doanh thuốc BVTV tại 3 xã
Stt Tên cơ sở Địa chỉ Thông tin
1 Vũ Thị Bích Minh Tân Có GPKD
2 Nguyễn Hữu Điệp Minh Tân Có GPKD
3 Nguyễn Văn Trọng Tam Đa Có GPKD
4 Đặng Minh Đăng Tam Đa Có GPKD
5 Hoàng Văn Hải Tam Đa Có GPKD
6 Hoàng Hải Chọn Tiên Tiến Có GPKD
7 Trần Văn Đối Tiên Tiến Có GPKD
8 Nghiêm Thị Búp Tiên Tiến Có GPKD
9 Hoàng Thị Hằng Tiên Tiến Có GPKD
10 Nguyễn Thị Loan Tiên Tiến Có GPKD
3.4.3 Phương pháp xử lý số liệu
Sau khi thu thập dữ liệu từ khu vực nghiên cứu, số liệu sẽ được tổ chức theo các nhóm nội dung nghiên cứu Số liệu sơ cấp sẽ được tổng hợp trong bảng ma trận các vấn đề và sau đó sẽ được phân tích thống kê mô tả bằng phần mềm Microsoft Excel và Microsoft Word, kèm theo việc lập các bảng biểu và đồ thị so sánh.
Kết quả đạt được
Đặc điểm điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội
Huyện Phù Cừ, tọa lạc ở phía đông nam tỉnh Hưng Yên, tiếp giáp với huyện Ân Thi ở phía bắc, huyện Hưng Hà (Thái Bình) ở phía nam, huyện Thanh Miện (Hải Dương) ở phía đông, và huyện Tiên Lữ ở phía tây Huyện này nằm trên giao điểm quan trọng của quốc lộ 38B và đường 202, tạo điều kiện thuận lợi cho việc giao lưu và phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội với các địa phương trong vùng đồng bằng sông Hồng và vùng đông bắc.
Huyện có 54 thôn được phân giới thành 14 xã:
1- Xã Minh Hoàng có 4 thôn: Ải Quan, Quế Lâm, Hoàng Tranh, Ngọc Trúc
2- Xã Đoàn Đào có 6 thôn: Đoàn Đào, Khả Duy, Đại Duy, Đông Cáp, Đồng Minh, Long Cầu
3- Xã Phan Sào Nam có 4 thôn: Ba Đông, Trà Bồ, Phương Bồ, Phú Mãn
4- Xã Minh Tân có 4 thôn: Duyệt Văn, Duyệt Lễ, Nghĩa Vũ, Tần Tiến
5- Xã Quang Hưng có 4 thôn: Viên Quang, Quang Xá, Thọ Lão và Ngũ Lão 6- Xã Trần Cao có 3 thôn: Cao Xá, Trần Xá Hạ và Trần Xá Thượng
7- Xã Tống Phan có 5 thôn: Phan Xá, Tống Xá, Vũ Xá, Hạ Cát và Cát Dương 8- Xã Tam Đa có 3 thôn: Tam Đa, Cự Phú và Ngũ Phúc
9- Xã Nguyên Hoà gồm 4 thôn: Hạ Đồng, Sỹ Quý, Thị Giang và La Tiến
10 Xã Minh Tiến có 3 thôn: Kim Phương, Phạm Xá và Phù Oanh
11- Xã Đình Cao gồm 5 thôn: Đình Cao, An Nhuế, Văn Sa, Hà Linh và Duyên Linh
12- Xã Tiên Tiến có 3 thôn: Hoàng Xá, Hoàng Các và Nại Khê
13- Xã Nhật Quang có 3 thôn: Nhật Lệ, Quang Yên và Tân An
14- Xã Tống Trân có 3 thôn: Võng Phan, An Cầu và Trà Dương
Phù Cừ có địa hình chủ yếu phẳng, với cốt đất trũng, là một trong những khu vực thấp nhất trong tỉnh Điểm cao nhất tại thôn Đoàn Đào là +3,09 m so với mực nước biển, trong khi điểm thấp nhất ở xã Minh Tiến chỉ đạt +1,5 m so với mực nước biển.
Khu vực dọc theo sông Cửu An và sông Luộc có độ dốc không đều, nghiêng về phía đông bắc, đông và nam, dẫn đến tình trạng trũng tại các xã như Nguyên Hòa, Tống Trân, Minh Tiến và khu lòng chảo xã Minh Tân Hệ thống đê điều của sông Luộc, sông Cửu An và sông Kẻ Sặt làm cho việc tiêu úng và cải tạo đồng ruộng trở nên khó khăn hơn so với nhiều huyện khác trong tỉnh Đất canh tác tại đây có độ phì tương đối cao nhờ vào phù sa từ sông Hồng và sông Luộc, tuy nhiên, một số diện tích bị pha cát non hoặc úng thủy lâu ngày dẫn đến tình trạng chua Điều này khiến cho việc canh tác gặp nhiều khó khăn, với 6.155,78 ha đất canh tác được phân thành 5 nhóm theo kết quả điều tra về nông hóa thổ nhưỡng.
Khí hậu Phù Cừ mang đặc điểm của đồng bằng sông Hồng với khí hậu nhiệt đới gió mùa, có mùa đông lạnh Gió mùa có sự khác biệt rõ rệt giữa hai mùa: từ tháng 5 đến tháng 10, gió mùa hạ thổi từ đông nam, trong khi từ tháng 11 đến tháng 4 năm sau, gió mùa đông thổi từ đông bắc Nhiệt độ cũng thay đổi rõ rệt giữa mùa hè nóng bức và mùa đông lạnh giá Mùa mưa tập trung chủ yếu vào mùa hè, chiếm tới 90% lượng mưa cả năm Tổng quan, khí hậu Phù Cừ có hai mùa chính: mùa hè với gió đông nam, nóng và mưa nhiều, và mùa đông với gió đông bắc, lạnh và mưa ít, xen kẽ là hai thời kỳ chuyển tiếp ngắn là mùa xuân và mùa thu.
Huyện Phù Cừ có điều kiện tự nhiên thuận lợi cho phát triển nông nghiệp, với cây lúa là cây lương thực chính Ngoài ra, khu vực này còn trồng một số cây công nghiệp ngắn ngày như mía, đay, lạc và đặc biệt là rau màu vụ đông, cùng với các loại cây ăn quả có giá trị kinh tế cao Chăn nuôi gia súc, gia cầm cũng phát triển đa dạng, đáp ứng nhu cầu của người dân và cung cấp nguyên liệu cho ngành chế biến thực phẩm trong khu vực và xuất khẩu.
Đồng đất Phù Cừ, với điều kiện tự nhiên thuận lợi, có tiềm năng phát triển nghề nông mạnh mẽ trong những năm "Mưa thuận gió hoà" Tuy nhiên, thiên nhiên cũng có những khắc nghiệt, đặc biệt trong những năm mưa nắng thất thường, dẫn đến các hiện tượng như úng thủy, bão lụt và dịch bệnh, ảnh hưởng nghiêm trọng đến canh tác và đời sống của người dân.
Các xã trong huyện không chỉ có nghề nông mà còn phát triển đa dạng các nghề như xây dựng, mộc, đan lát, trồng dâu nuôi tằm, dệt lụa, rèn, chế biến nông sản và nhiều nghề phụ khác, tạo nên nền kinh tế tự cung tự cấp trong quá khứ Trong thời kỳ đổi mới, nghề truyền thống đã hưng thịnh và xuất hiện thêm nhiều nghề mới với quy mô lớn Đặc biệt, xã Quang Hưng và Minh Tân nổi tiếng với sản xuất gạch ngói, nung vôi, mở xưởng gỗ và vận tải thủy - bộ Hầu hết các xã đều phát triển các trạm xay xát nhỏ và chế biến sản phẩm nông nghiệp phục vụ tiêu dùng và xuất khẩu, góp phần làm phong phú thêm kinh tế nông thôn.
Sự phát triển của sản xuất nông nghiệp và tiểu thủ công nghiệp đã tạo nền tảng cho thương mại và giao lưu kinh tế Từ xa xưa, các xã ven sông Luộc và sông Cửu An đã có thương thuyền buôn bán lúa gạo, tơ lụa, và sản phẩm địa phương với các thị trường lớn như Hải Phòng, Hà Nội, và Quảng Ninh Chợ nông thôn phát triển mạnh mẽ ở nhiều làng xã, với các chợ nổi bật như chợ Cao ở xã Đình Cao, chợ Từa ở xã Trần Cao, và chợ Tràng ở xã Quang Hưng Ngày nay, những trung tâm buôn bán này vẫn duy trì truyền thống và phát triển đa dạng, phong phú, góp phần thúc đẩy giao lưu kinh tế của địa phương và khu vực.
Huyện P hù Cừ có diện tích tự nhiên là 9.380 ha, trong đó có 6.155,78 ha là đất canh tác
4.1.2 Đặc điểm kinh tế -xã hội
Phù Cừ là một huyện nông nghiệp với tốc độ nhanh, cơ cấu kinh tế chuyển dịch đúng hướng, trên một số lĩnh vực đã có bước đột phá
Theo số liệu từ UBND huyện, diện tích đất nông nghiệp chiếm 6.524,07 ha trong tổng số 9.382,33 ha đất tự nhiên Mặc dù diện tích đất trồng trọt có xu hướng giảm qua các năm, nhưng vẫn chiếm 60% tổng diện tích tự nhiên và hơn 87% diện tích đất nông nghiệp.
Bảng 4.1:Diễn biến sử dụng đất nông nghiệp huyện Phù Cừ Đơn vị tính: ha
Diện tích đất nông nghiệp 6.549,25 6
547 ,75 6.547,75 6.527,39 6.525,79 6.524,39 6.524,07 1.Đất trồng trọt 5.880,15 5.832,4 5.805,17 5.721,30 5.719,70 5.718,30 5.692,65 Đất trồng hằng năm 5.799,2 5.751,2 5.723,15 5.433,53 5.431,89 5.430,49 5.404,84 Lúa 5.541,2 5.493,2 5.464,48 5.177,68 5.176,04 5.174,64 5.149,05 Cây hằng năm khác 258 258 258,67 255,85 255,85 255,85 255,79 Cây trồng lâu năm 80,95 81,2 82,02 287,77 287,81 287,81 287,81
2.Đất chăn nuôi 669,1 715,35 742,58 804,10 804,10 804,10 804,07 Đất chăn nuôi gia súc, gia cầm 499,8 503,5 507,7 568,05 572,33 572,33 573,05 Đất có mặt nước để chăn nuôi thủy sản 169,3 211,85 234,88 236,05 231,77 231,77 231,02
Nguồn: Phòng Tài nguyên và Môi trường huyện Phù Cừ (2017) Ngành trồng trọt
Tổng diện tích gieo, trồng cây hàng năm 2106 đạt 5.692,65 ha giảm 25,65 ha so với năm 2015
Diện tích trồng lúa trong năm đạt 5.149,05 ha với năng suất ước tính 122,2 tạ/ha, tổng sản lượng lúa đạt khoảng 6.292 tấn Đáng chú ý, diện tích lúa chất lượng cao lên tới 4.352 ha, chiếm 85% tổng diện tích, vượt xa kế hoạch ban đầu là 60%.
+ Lúa xuân: 2358 ha, năng suất bình quân 67,2 tạ/ha, sản lượng ước 1.584 tấn
+ Lúa mùa: Diện tích 2791 ha, năng suất ước đạt 55 tạ/ha, sản lượng ước 1.535 tấn
- Đàn gia cầm của huyện trên 700.000 con các loại
Đàn trâu, bò hiện có trên 7.800 con, trong đó 100% là bò lai Sind Chăn nuôi bò đã chuyển hướng từ sản xuất bê cái lai Sind giống hàng hóa sang sản xuất bê thịt chất lượng cao Việc áp dụng phương pháp thụ tinh nhân tạo giúp tạo ra đàn bò thịt chất lượng, đáp ứng nhu cầu thị trường và mang lại hiệu quả kinh tế cao.
Đàn lợn hiện có hơn 70.000 con, trong đó tỷ lệ lợn hướng nạc đạt trên 95% Chúng tôi đang phát triển đàn lợn theo mô hình trang trại quy mô lớn, áp dụng phương pháp công nghiệp hiện đại.
Để nâng cao chất lượng đàn vật nuôi và tạo thu nhập cho người chăn nuôi, cần thực hiện hiệu quả các chương trình dự án giống vật nuôi chất lượng cao, chăn nuôi theo hướng VietGap Một số giống vật nuôi chính bao gồm gà đông tảo lai, bò thịt Brahman chất lượng cao và gà quý phi, giúp mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm.
Năm 2016, huyện đã tích cực chỉ đạo các xã, thị trấn và các phòng, ban liên quan tổ chức tập huấn kỹ thuật cho các hộ nuôi trồng thủy sản nhằm chăm sóc và bảo vệ đàn cá giống, cá thịt Đến nay, tổng diện tích nuôi trồng thủy sản của huyện đạt 850 ha, trong đó diện tích nuôi thâm canh phát triển mạnh với khoảng 500 ha Diện tích ươm nuôi cá giống hiện đã vượt 35 ha, với số lượng cá hương đạt trên 25 triệu con Sản lượng cá thịt ước đạt trên 6.000 tấn, tương đương với cùng kỳ năm trước, mang lại giá trị thu nhập ước đạt trên 120 tỷ đồng.
Trong lĩnh vực sản xuất công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp, năm 2016, các doanh nghiệp trên địa bàn đã mở rộng sản xuất kinh doanh, góp phần tăng giá trị sản xuất và thúc đẩy sự phát triển toàn ngành Một số ngành nghề như may mặc và vật liệu xây dựng đã được duy trì và phát triển ổn định Sự phát triển đa dạng của các cơ sở sản xuất vừa và nhỏ tại các làng xã đã tạo ra khu vực sản xuất hàng hóa, góp phần giải quyết việc làm thường xuyên cho nhiều lao động.
Thực trạng quản lý thuốc BVTV tại huyện Phù Cừ quy định chung về đăng ký thuốc bảo vệ thực vật
Điều 6 Các loại thuốc bảo vệ thực vật không được phép đăng ký ở Việt Nam
1 Thuốc bảo vệ thực vật trong Danh mục thuốc bảo vệ thực vật cấm sử dụng ở Việt Nam (sau đây gọi là Danh mục cấm)
2 Thuốc thành phẩm hoặc hoạt chất trong thuốc thành phẩm có độc cấp tính loại
I, II theo phân loại của Hệ thống hài hòa toàn cầu về phân loại và ghi nhãn hóa chất (GHS), trừ thuốc bảo vệ thực vật sinh học, thuốc bảo vệ thực vật dùng để xông hơi khử trùng, thuốc trừ chuột; thuốc trừ mối hại công trình xây dựng, đê điều; thuốc bảo quản lâm sản mà lâm sản đó không dùng làm thực phẩm và dược liệu
3 Thuốc bảo vệ thực vật có nguy cơ cao ảnh hưởng xấu đến sức khỏe con người, vật nuôi, hệ sinh thái, môi trường, gồm: a) Thuốc bảo vệ thực vật được cảnh báo bởi Tổ chức Nông nghiệp và Lương thực Liên hợp quốc (FAO), Chương trình Môi trường của Liên hợp quốc (UNEP), Tổ chức Y tế thế giới (WHO); Thuốc bảo vệ thực vật có trong Phụ lục III của Công ước Rotterdam; b) Thuốc bảo vệ thực vật hoá học là hỗn hợp của các loại thuốc bảo vệ thực vật có công dụng khác nhau (trừ sâu, trừ cỏ, trừ bệnh, điều hoà sinh trưởng) trừ thuốc xử lý hạt giống; c) Thuốc bảo vệ thực vật chứa vi sinh vật gây bệnh cho người; d) Thuốc bảo vệ thực vật gây đột biến gen, ung thư, độc sinh sản cho người; đ) Thuốc bảo vệ thực vật hóa học đăng ký phòng trừ sinh vật gây hại thực vật hoặc điều hoà sinh trưởng cho cây ăn quả, cây chè, cây rau hoặc để bảo quản nông sản sau thu hoạch có độ độc cấp tính của hoạt chất hoặc thành phẩm thuộc loại III, IV theo GHS; thuộc nhóm clo hữu cơ; có thời gian cách ly ở Việt Nam trên 07 ngày
4 Thuốc bảo vệ thực vật trùng tên thương phẩm với tên hoạt chất hoặc tên thương phẩm của thuốc bảo vệ thực vật khác trong Danh mục
5 Thuốc bảo vệ thực vật chứa hoạt chất methyl bromide
6 Thuốc bảo vệ thực vật đăng ký để phòng trừ các loài sinh vật không phải là sinh vật gây hại thực vật ở Việt Nam
7 Thuốc bảo vệ thực vật được sáng chế ở nước ngoài nhưng chưa được phép sử dụng ở nước ngoài Điều 7 Thuốc bảo vệ thực vật bị loại khỏi Danh mục
1 Thuốc bảo vệ thực vật bị loại khỏi Danh mục trong các trường hợp sau: a) Thuốc bảo vệ thực vật thuộc một trong các trường hợp quy định tại khoản 2 Điều 49; điểm b, c khoản 1 Điều 54 Luật Bảo vệ và kiểm dịch thực vật; b) Thuốc bảo vệ thực vật trong Phụ lục III của Công ước Rotterdam, cảnh báo bởi Tổ chức Nông nghiệp và Lương thực Liên Hợp Quốc (FAO), Chương trình
Môi trường của Liên hợp quốc (UNEP), Tổ chức Y tế thế giới (WHO)
2 Quy trình loại thuốc bảo vệ thực vật khỏi Danh mục a) Trường hợp quy định tại điểm b khoản 1 Điều này, Cục Bảo vệ thực vật báo cáo và đề xuất với Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn bằng văn bản loại bỏ thuốc bảo vệ thực vật khỏi Danh mục; b) Trường hợp quy định tại điểm a, b khoản 2 Điều 49 Luật bảo vệ và kiểm dịch thực vật, Cục Bảo vệ thực vật tổng hợp thông tin, thành lập Hội đồng khoa học để xem xét, tư vấn việc loại bỏ thuốc bảo vệ thực vật, báo cáo và đề xuất với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn loại bỏ thuốc bảo vệ thực vật khỏi Danh mục Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn quyết định việc loại bỏ thuốc bảo vệ thực vật khỏi Danh mục; c) Trường hợp quy định tại điểm c khoản 2 Điều 49; điểm b, c khoản 1 Điều 54 Luật Bảo vệ và kiểm dịch thực vật, Cục Bảo vệ thực vật trình Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn loại bỏ khỏi Danh mục
3 Thuốc bảo vệ thực vật quy định tại điểm b khoản 1 Điều này; điểm a, b khoản
2 Điều 49 Luật Bảo vệ và kiểm dịch thực vật chỉ được sản xuất, nhập khẩu tối đa
Thuốc bảo vệ thực vật sẽ được buôn bán và sử dụng tối đa trong vòng 02 năm kể từ ngày quyết định loại thuốc này được loại khỏi Danh mục của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn có hiệu lực.
KIỂM TRA CHẤT LƯỢNG THUỐC BẢO VỆ THỰC VẬT Điều 43 Kiểm tra nhà nước về chất lượng thuốc bảo vệ thực vật nhập khẩu
1 Thuốc bảo vệ thực vật phải được kiểm tra nhà nước về chất lượng bao gồm thuốc kỹ thuật và thuốc thành phẩm nhập khẩu trừ các trường hợp: thuốc bảo vệ thực vật mẫu; thuốc bảo vệ thực vật triển lãm hội chợ; thuốc bảo vệ thực vật tạm nhập tái xuất, gia công xuất khẩu; thuốc bảo vệ thực vật quá cảnh chuyển khẩu; thuốc bảo vệ thực vật gửi kho ngoại quan; thuốc bảo vệ thực vật sử dụng với mục đích nghiên cứu, thử nghiệm, khảo nghiệm; thuốc bảo vệ thực vật nhập khẩu theo giấy phép nhập khẩu để sử dụng trong các dự án đầu tư nước ngoài và các loại thuốc khác nhập khẩu theo giấy phép không nhằm mục đích kinh doanh
2 Cơ quan kiểm tra nhà nước về chất lượng thuốc bảo vệ thực vật nhập khẩu là Cục Bảo vệ thực vật hoặc tổ chức đánh giá sự phù hợp được Cục Bảo vệ thực vật ủy quyền
3 Kiểm định chất lượng thuốc bảo vệ thực vật nhập khẩu do các tổ chức đánh giá sự phù hợp được Bộ nông nghiệp và Phát triển nông thôn hoặc Cục Bảo vệ thực vật chỉ định thực hiện kiểm tra, được công bố trên website của Cục Bảo vệ thực vật
4 Lô hàng thuốc bảo vệ thực vật nhập khẩu chỉ được thông quan khi có Thông báo của cơ quan hoặc tổ chức quy định tại khoản 2 Điều này về kết quả kiểm tra nhà nước về chất lượng thuốc bảo vệ thực vật nhập khẩu đáp ứng yêu cầu theo mẫu quy định tại Phụ lục XXVI ban hành kèm theo Thông tư này
5 Thuốc bảo vệ thực vật được phép đưa về kho bảo quản trước khi có kết quả kiểm tra được thực hiện theo quy định tại Điều 35 Thông tư 38/2015/TT- BTC ngày 25/3/2015 của Bộ Tài chính quy định về thủ tục hải quan; kiểm tra, giám sát hải quan; thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu và quản lý thuế đối với hàng hoá xuất khẩu, nhập khẩu
BẢO QUẢN THUỐC BẢO VỆ THỰC VẬT Điều 56 Quy định chung về kho thuốc bảo vệ thực vật
1 Kho thuốc bảo vệ thực vật phải đảm bảo các yêu cầu của TCVN 5507:2002 Hóa chất nguy hiểm – quy phạm an toàn trong sản xuất, kinh doanh, sử dụng, bảo quản và vận chuyển
2 Đủ khả năng để chứa toàn bộ lượng thuốc bảo vệ thực vật của cơ sở bất cứ thời điểm nào;
3 Kho chuyên dùng bảo quản thuốc bảo vệ thực vật sinh học không bắt buộc phải tuân thủ quy định tại Mục này nhưng phải bảo đảm không gây ô nhiễm môi trường
SỬ DỤNG THUỐC BẢO VỆ THỰC VẬT Điều 75 Quyền và nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân sử dụng thuốc bảo vệ thực vật
Theo khoản 2 Điều 72 Luật Bảo vệ và Kiểm dịch thực vật, quyền và nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân sử dụng thuốc bảo vệ thực vật được quy định rõ ràng Bên cạnh đó, Điều 76 nêu rõ nội dung tập huấn về việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, nhằm đảm bảo an toàn và hiệu quả trong quá trình áp dụng.
1 Hướng dẫn sử dụng thuốc an toàn và hiệu quả;
2 Cách đọc nhãn thuốc bảo vệ thực vật;
3 Tác hại của thuốc bảo vệ thực vật với người sử dụng và cách phòng ngừa;
4 Bảo vệ môi trường, an toàn thực phẩm;
5 Quyền và nghĩa vụ của người sử dụng thuốc Điều 77 Trách nhiệm tổ chức tập huấn sử dụng thuốc bảo vệ thực vật
1 Cục Bảo vệ thực vật chịu trách nhiệm xây dựng nội dung, chương trình tập huấn về hướng dẫn sử dụng thuốc bảo vệ thực vật
2 Chi cục Bảo vệ thực vật hoặc Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật chủ trì hoặc phối hợp với các cơ sở đào tạo, dạy nghề, các doanh nghiệp tổ chức tập huấn sử dụng thuốc bảo vệ thực vật theo đúng nội dung chương trình quy định tại Điều 76 của Thông tư này
3 Các cơ sở sản xuất thuốc bảo vệ thực vật chủ động tổ chức tập huấn, hướng dẫn sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, phòng ngừa sự cố do thuốc bảo vệ thực vật gây ra khi sử dụng
4.2.1 Hệ thống tổ chức quản lý thuốc BVTV tại địa bàn huyện Phù Cừ
Thực trạng sử dụng thuốc BVTV tại địa bàn huyện Phù Cừ
4.3.1 Phân loại hóa chất BVTV
Phân loại theo nguồn gốc sản xuất và cấu trúc hoá học
Thuốc BVTV có nguồn gốc hữu cơ
+ Nhóm các chất trừ sâu có chứa Clo: DDT, Clodan
+ Nhóm các chất trừ sâu có chứa phốt pho: Wophatox, Diazinon, Malathion, + Monitor
+ Nhóm các hợp chất cacbamat: Sevin, Furadan, Mipcin, Bassa
Phân loại theo mục đích sử dụng
Nhóm các chất trừ sâu, trừ nhện, trừ côn trùng gây hại:
+ Nhóm các chất trừ sâu có chứa Clo: DDT, Clodan
+ Nhóm các chất trừ sâu có chứa phốt pho: Wophatox, Diazinon, Malathion, Monitor
+ Nhóm các hợp chất cacbamat: Sevin, Furadan, Mipcin, Bassa
+ Nhóm các hợp chất sinh học: Pyrethroid, Permetrin
Nhóm các chất trừ nấm, trừ bệnh, trừ vi sinh vật gây hại:
+ Các hợp chất chứa đồng
+ Các hợp chất chứa lưu huỳnh
+ Các hợp chất chứa thuỷ ngân
Nhóm các chất trừ cỏ dại, làm rụng lá, kích thích sinh trưởng:
+ Các hợp chất chứa Phênol (2,4- D)
+ Các hợp chất của axits propyoníc (Dalapon)
+ Các dẫn xuất của cacbamat (ordram)
Nhóm các chất diệt chuột và động vật gặm nhấm: Photphua kẽm và Warfarin
Phân loại nhóm độc theo tổ chức Ytế thế giới (TCYTTG)
Các chuyên gia độc học đã tiến hành nghiên cứu về tác động của chất độc lên cơ thể động vật sống trên cạn, cụ thể là chuột nhà, và phân loại độc tố thành 5 nhóm dựa trên ảnh hưởng của chúng đối với cơ thể qua đường miệng và da.
Phân loại nhóm độc theo TCYTTG
Thể rắn Thể lỏng Thể rắn Thể lỏng
Có thể nhận biết tính độc của thuốc bảo vệ thực vật theo dấu hiệu màu trên bao bì thuốc như sau:
- Vạch màu đỏ trên bao bì là thuốc độc nhóm I, thuộc loại rất độc và độc
- Vạch màu vàng trên bao bì là thuốc độc nhóm II, thuộc loại độc trung bình
- Vạch màu xanh trên bao bì da trời là thuốc độc nhóm III, , thuộc loại ít độc
- Vạch màu xanh lá cây trên bao bì là thuốc độc nhóm IV, , thuộc loại độc.rất nhẹ
Các hóa chất bảo vệ thực vật (BVTV) có độ bền vững khác nhau, với nhiều chất có khả năng lưu trữ trong môi trường đất, nước, không khí và trong cơ thể động, thực vật Điều này dẫn đến những tác động trực tiếp hoặc gián tiếp đến sức khỏe con người Dựa vào độ bền vững, các hóa chất BVTV có thể được phân loại thành nhiều nhóm khác nhau.
Nhóm chất không bền vững bao gồm các hợp chất phốt pho hữu cơ và cacbamat, với thời gian bền vững kéo dài từ 1 đến 12 tuần.
Nhóm chất bền vững trung bình bao gồm các hợp chất có thời gian bền vững từ 1 đến 18 tháng, trong đó điển hình là thuốc diệt cỏ 2,4D, một loại hợp chất chứa Clo.
Nhóm chất bền vững bao gồm các hợp chất có độ bền từ 2 đến 5 năm, trong đó có những loại thuốc trừ sâu đã bị cấm sử dụng tại Việt Nam như DDT và 666 (HCH) Các hợp chất này thuộc nhóm Clo bền vững, gây lo ngại về tác động lâu dài đến môi trường và sức khỏe con người.
Nhóm chất bền vững bao gồm các hợp chất kim loại hữu cơ, chứa các kim loại nặng như thủy ngân (Hg) và asen (As) Các kim loại nặng này không bị phân hủy theo thời gian và đã bị cấm sử dụng tại Việt Nam.
4.3.2 Một số loại sâu bệnh hại trên cây trồng tại 3 xã
Dựa vào kết quả điều tra từ Trạm BVTV huyện và cán bộ khuyến nông tại
3 xã, một số loại sâu bệnh hại trên cây trồng phổ biến như:
- Cây lúa: Sâu cuốn lá nhỏ, sâu đục thân 2 chấm, , bệnh bạc lá – đốm sọc vi khuẩn, ốc bươu vàng, chuột,
Bảng 4.7 Tình hình sử dụng các loại thuốc trên lúa trên địa bàn huyện Phù Cừ
STT Tên thuốc Đối tượng phòng trừ Số hộ sử dụng
1 Virtako 40WG Sâu cuốn lá, rầy nâu, sâu đục thân 146 48.8
2 Ridomil 68WG Vàng lá/lúa 10 22.2
5 Regent 800WG Rầy nâu, sâu cuốn lá, đục thân trên lúa 20 44.4
6 Daconil Đạo ôn, khô vằn/lúa 17 37.7
7 Padan Sâu cuốn lá, sâu đục thân, rầy nâu 8 17.7
8 Sattrungđan Sâu đục thân, sâu cuốn lá, bọ trĩ 5 11.1
10 Reasgant Sâu đục thân, sâu cuốn lá, nhện gié, sâu đục bẹ 19 42.2
12 Anvil 5SC Khô vằn, lem lép hạt 16 35.5
15 Ofatox Bọ xít, bọ trĩ 2 4.4
16 Dylan Sâu cuốn lá, sâu đục bẹ, nhện giẻ 1 2.2
17 Antracol Khô vằn, đạo ôn, lem lép hạt 3 6.6
18 Dogent Sâu cuốn lá, sâu đục thân 10 22.2
22 Bafurit Rầy nâu, sâu cuốn lá nhỏ, nhện giẻ, sâu đục bẹ 6 13.3
24 Chess 50WG Rầy nâu, rầy lưng trắn, bọ phấn 5 11.1
25 Tasieu Sâu cuốn lá, nhện gié, sâu đục thân, sâu đục bẹ 7 15.6
27 Sutin 50SC Đặc trị rầy nâu 2 4.4
28 Clodan super Ốc bươu vàng 2 4.4
29 Bestox Sâu cuốn lá, bọ trĩ 6 13.3
30 Nevo 330EC Khô vằn, lem lép hạt, vàng lá, thối thân 15 33.3
Nguồn: tổng hợp từ phiếu phỏng vấn nông hộ (2017)
4.3.3 Các loại thuốc BVTV được người dân sử dụng
Theo kết quả khảo sát từ 300 hộ dân, nhiều người cho biết họ thường gặp phải vấn đề về hiệu quả của thuốc bảo vệ thực vật, dẫn đến việc phải phun thuốc nhiều lần để đạt được kết quả mong muốn.
Người dân tin rằng việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) là biện pháp hiệu quả nhất để phòng ngừa và kiểm soát dịch bệnh trong nông nghiệp Đối với nông dân, BVTV không chỉ là lựa chọn hàng đầu mà còn là giải pháp thiết yếu để bảo vệ mùa màng khỏi sâu bệnh hại.
Kết quả điều tra cho thấy hầu hết các hộ dân đã sử dụng thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) phù hợp sau khi phát hiện dịch bệnh Tuy nhiên, một số hộ không sử dụng thuốc do diện tích nhiễm bệnh nhỏ, không ảnh hưởng nhiều đến năng suất Ngoài ra, một số hộ bị nhiễm bệnh nhưng không tuân thủ hướng dẫn sử dụng thuốc đúng cách vì họ không nhận được thông tin từ cán bộ hoặc đã mua thuốc khác theo lời khuyên của người bán với giá rẻ hơn.
4.3.4 Tình hình sản xuất nông nghiệp
- Tốc độ tăng trưởng kinh tế nông nghiệp bình quân 6,3%/năm (mục tiêu 5,5%/năm) vượt 0,8%/năm so với mục tiêu đề ra
- Cơ cấu nội bộ ngành nông nghiệp có sự chuyển dịch tích cực theo hướng phát triển những loại cây, con hàng hoá
- Năng suất lúa bình quân 5 năm: 126 tạ/ha/năm (mục tiêu 125tạ/ha/năm), vượt 01tạ/ha/năm so với mục tiêu
Cả năm trồng được 2.000 ha (tương đương cùng kỳ năm trước), gồm các cây trồng chính:
Rau cải các loại: 750 ha, năng suất 202 tạ/ha, sản lượng ước đạt 15.150 tấn (so với năm 2015, diện tích giảm 60 ha, sản lượng giảm 1.133 tấn)
Cây khoai Tây 18,05 ha năng suất 180 tạ/ha, sản lượng ước đạt 325 tấn (tăng 121 lần so với cùng kỳ năm trước)
Bí các loại:550 ha, năng suất đạt 190 tạ/ha, sản lượng ước đạt 10.450 tấn, tương đương cùng kỳ năm trước
Rau các loại khác: 682 ha, tương đương cùng kỳ năm trước
4.3.5 Cách lựa chọn thuốc của người dân
Mỗi khi có sâu bệnh, Trạm BVTV, HTXNN tiến hành cảnh báo sớm trước
5 – 7 ngày, ra thông báo tình hình sinh vật gây hại và biện pháp phòng trừ Trong đó có kèm theo các loại thuốc diệt trừ hữu hiệu
Theo hướng dẫn của cán bộ khuyến nông
Theo hướng dẫn của người bán thuốc
Theo kinh nghiệm của bản thân
Nguồn: Số liệu điều tra nông hộ Hình 4.7 Biểu đồ cách lựa chọn thuốc BVTV của người dân
Kết quả điều tra cho thấy, 100% hộ dân được hướng dẫn bởi cán bộ khuyến nông trong việc chọn thuốc bảo vệ thực vật (BVTV), tuy nhiên, vẫn có 100 hộ lựa chọn thuốc theo hướng dẫn của người bán và 50 hộ dựa vào kinh nghiệm cá nhân Việc này có thể dẫn đến việc sử dụng thuốc không hiệu quả, không chỉ không phòng trừ được sâu bệnh mà còn có thể làm gia tăng dịch bệnh, ảnh hưởng tiêu cực đến hiệu quả phòng trừ, sức khỏe con người và môi trường sinh thái.
Theo điều tra phỏng vấn gần đây về dịch bệnh và cách sử dụng thuốc BVTV của nông hộ, 50% người dân sử dụng thuốc dựa vào hướng dẫn của cán bộ khuyến nông Sự tư vấn từ các chủ cửa hàng bán thuốc chiếm 33,33%, trong khi 16,66% người dân dựa vào hướng dẫn từ nhà sản xuất ghi trên bao bì Một số hộ dân vẫn sử dụng thuốc dựa vào kinh nghiệm cá nhân, tuy nhiên tỷ lệ này thấp và có thể ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng Để đạt hiệu quả cao nhất, việc sử dụng thuốc phải tuân theo nguyên tắc 4 đúng.
4.3.6 Cách sử dụng thuốc BVTV
Các hộ nông dân thường dựa vào hướng dẫn từ cán bộ khuyến nông hoặc khuyến cáo của nhà sản xuất khi sử dụng thuốc bảo vệ thực vật Một số hộ lại căn cứ vào kinh nghiệm cá nhân, dẫn đến việc điều chỉnh liều lượng thuốc phun không hoàn toàn chính xác so với khuyến cáo Kết quả phỏng vấn nông hộ đã phản ánh rõ điều này.
Bảng 4.8 Liều lượng sử dụng một số loại thuốc BVTV của các hộ điều tra
Thực tế Đúng liều lượng
800WG 15 15 20 Pha 1 gói 0,8gr thuốc/bình 8 lít 35 10 5
900SP 45 30 55 Pha 3gr thuốc/bình 16 lít 110 10 10
Nguồn: Số liệu điều tra nông hộ
Kết quả điều tra cho thấy, đa số nông dân pha thuốc đúng theo hướng dẫn của cán bộ khuyến nông và khuyến cáo trên bao bì Tuy nhiên, một số hộ lại pha thuốc đặc hơn khuyến cáo do tin rằng liều lượng cao sẽ hiệu quả hơn trong việc phòng trừ sâu bệnh, đặc biệt khi ruộng có mật độ sâu hại cao Ngược lại, một tỷ lệ nhỏ nông dân pha thuốc loãng hơn khuyến cáo vì cho rằng ruộng của họ chỉ bị nhẹ, cần giảm nồng độ để đạt hiệu quả.
4.3.6.2 Sử dụng hỗn hợp thuốc
Theo số liệu điều tra, người dân sử dụng hỗn hợp từ 2-3 loại thuốc trong một lần phun để tiết kiệm công sức và nâng cao hiệu quả diệt trừ sâu bệnh Việc kết hợp nhiều loại thuốc giúp họ xử lý được nhiều loại sâu bệnh hơn.
Theo kết quả khảo sát, 80% hộ được phỏng vấn cho biết họ sử dụng phương pháp pha trộn nhiều loại thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) trong quá trình canh tác Cụ thể, họ thường kết hợp các loại thuốc như thuốc trừ sâu với thuốc trừ sâu, thuốc trừ sâu với thuốc trừ bệnh, và thuốc trừ bệnh với nhau để tăng hiệu quả bảo vệ cây trồng.
Số hộ dùng hỗn hợp 2,3 loại thuốc chiếm tỷ lệ cao
Hiệu quả của công tác quản lý BVTV
Hiệu quả công tác quản lý thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) được đánh giá thông qua các hoạt động đã thực hiện và kết quả đạt được Trong năm qua, các cơ quan liên ngành đã tổ chức 15 lớp tập huấn, giúp nâng cao nhận thức của người dân về việc sử dụng thuốc BVTV Tuy nhiên, thời gian tập huấn còn hạn chế Công tác dự báo dịch bệnh đã được thực hiện chính xác, với 3/5 dịch bệnh dự đoán đã xảy ra, tạo điều kiện thuận lợi cho công tác phòng trừ Kết quả cho thấy tại 3 xã nghiên cứu, cán bộ đã dự đoán đúng loại dịch bệnh, địa điểm và diện tích bị ảnh hưởng.
4.4.1 Hiệu quả công tác quản lý thuốc BVTV qua sự tín nhiệm của người dân
Kết quả điều tra nông hộ cho thấy người dân sử dụng thuốc bảo vệ thực vật dựa vào các nguồn thông tin chính, bao gồm kinh nghiệm cá nhân về mùa màng, cây trồng và dịch bệnh, tư vấn từ cán bộ xã và trạm, hướng dẫn từ người bán thuốc, chỉ dẫn trên bao bì, biểu hiện của mùa màng và sâu bệnh, cũng như ý kiến từ những người xung quanh.
Bảng 4.11 Tín nhiệm của người dân về hướng dẫn của cán bộ
TT Các hoạt động Số hộ (tổng 300) Tỷ lệ (%)
Kết quả khảo sát cho thấy tỷ lệ tín nhiệm đối với hướng dẫn của cán bộ khá cao, với 3 trong 4 tiêu chí kỹ thuật được người dân thực hiện tốt Tuy nhiên, trong việc phun thuốc, người dân thường dựa vào quan sát cá nhân khi thăm đồng, cho thấy họ thường xuyên kiểm tra đồng ruộng Điều này tạo thuận lợi cho việc thực hiện phòng trừ dịch hại tổng hợp, nhưng cũng cho thấy thông báo từ trạm chưa được người dân đánh giá cao.
4.4.2 Đánh giá của người dân về công tác thăm đồng và dự báo
Gần 70% hộ được hỏi cho biết rằng cán bộ thường xuyên kiểm tra tình hình sâu bệnh hại, đặc biệt trong các đợt dịch hại cây trồng, giúp nâng cao hiệu quả sản xuất Việc phát hiện sâu bệnh chủ yếu dựa vào công tác kiểm tra kết hợp với sự hợp tác của người dân, đồng thời có các lớp tập huấn về phun thuốc bảo vệ thực vật Công tác kiểm tra là rất cần thiết cho mỗi mùa vụ, cung cấp dữ liệu chính xác cho dự đoán sinh vật hại và thể hiện sự quan tâm của các cơ quan quản lý nhà nước đối với người dân, giúp cải thiện công tác quản lý.
4.4.3 Đánh giá của người dân về hiệu quả của công tác dự báo dịch hại trên địa bàn xã
Trong những năm gần đây, hệ thống dự tính dự báo đã giúp xác định chính xác điểm gây hại của từng đối tượng trước 5 đến 7 ngày Bên cạnh việc điều tra sâu bệnh tại ruộng, trạm BVTV còn chỉ đạo cán bộ kết hợp với cán bộ khuyến nông thu thập ý kiến của người dân về tình hình dịch bệnh Thông qua việc tổ chức thăm đồng thường xuyên, trạm BVTV đưa ra các thông báo kịp thời về dịch bệnh hại, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nông nghiệp.
Hài lòng Tạm hài lòng Không hài lòng
Nguồn: số liệu điều tra nông hộ Hình 4.9 Mức độ hài lòng của người dân đến công tác dự báo dịch hại trên địa bàn
Kết quả dự báo cho thấy trạm dự báo đã xác định chính xác 3/5 dịch bệnh và dự báo được khu vực, thời gian xảy ra dịch bệnh Tuy nhiên, trong số 300 hộ được khảo sát, có 30 hộ không hài lòng vì không nhận được thông báo về tình hình dịch hại Trong 270 hộ phỏng vấn, hầu hết đều cho rằng thông báo qua loa đài, bảng tin và truyền miệng rất chính xác, hỗ trợ hiệu quả cho công tác phòng trừ sâu bệnh Cụ thể, 225/300 hộ hài lòng với công tác dự báo, trong khi 45 hộ chỉ tạm hài lòng, mặc dù họ nhận thấy độ chính xác không ổn định.
4.4.4 Đánh giá của người dân về cơ quan quản lý thuốc BVTV tại huyện Phù Cừ
Tại xã Minh Tân, đội ngũ cán bộ khuyến nông có một cán bộ với trình độ trung cấp, tạo điều kiện thuận lợi cho công tác quản lý Cán bộ này có khả năng tiếp thu tốt và linh hoạt trong việc triển khai các kỹ thuật mới, cũng như tiến bộ khoa học, từ đó hướng dẫn bà con nông dân và nâng cao hiệu quả sản xuất.
Bảng 4.12 Tổng hợp các tiêu chí đánh giá việc thực hiện của cán bộ
STT Cơ quan/cán bộ
Người dân có biết không
Cán bộ thực hiện có tốt không
1 Chi cục BVTV tỉnh Hưng Yên
Quản lý về chuyên ngành
Có được biết cơ quan và chức năng nhiệm vụ
Nhận được sự hướng dẫn nhiệt tình
2 Trạm BVTV huyện Phù Cừ
Quản lý trực tiếp về việc sử dụng thuốc BVTV tại địa bàn huyện
Có được biết cơ quan và chức năng nhiệm vụ
Nhận được sự hướng dẫn nhiệt tình
3 Cán bộ nông nghiệp xã
Nâng cao nhận thứ của người dân về thuốc và cách sử dụng thuốc BVTV
Có được biết cơ quan và chức năng nhiệm vụ
Nhận được sự hướng dẫn nhiệt tình
Nguồn: Phỏng vấn nông hộ
Theo bảng đánh giá từ người dân, sự hài lòng về công tác quản lý của cán bộ chuyên trách tại địa phương là rất cao.
Mặc dù đã có những nỗ lực trong quản lý, nhưng hiệu quả vẫn chưa cao và chưa phản ánh đúng thực tế Nguyên nhân chủ yếu là do đội ngũ cán bộ chuyên ngành và khuyến nông còn mỏng, không đủ sức bao quát toàn bộ tình hình Thêm vào đó, trình độ văn hóa của người nông dân chưa cao, dẫn đến việc họ chưa tiếp thu tốt các quy định và kiến thức mà các cán bộ chuyên ngành truyền đạt trong các lớp học và tập huấn.
Kết quả điều tra tại 300 hộ dân cho thấy 225 hộ hài lòng với cách quản lý của cán bộ địa phương, trong khi 45 hộ chỉ tạm hài lòng và 30 hộ không hài lòng Khi được hỏi về lý do không hài lòng, nhiều hộ tỏ ra ngại ngùng và không muốn chia sẻ, nhưng nhìn chung, họ có vẻ không quan tâm nhiều đến công việc của cán bộ xã và thường tự dựa vào kinh nghiệm cá nhân.
Đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý thuốc BVTV
Nhiệm vụ phòng chống ô nhiễm và suy thoái môi trường từ sản xuất, kinh doanh và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) cần được coi là mục tiêu hàng đầu của ngành BVTV Theo các chính sách của nhà nước, biện pháp phòng ngừa phải được ưu tiên, và biện pháp hóa học chỉ nên được áp dụng khi thật sự cần thiết Tuy nhiên, nghiên cứu cho thấy đa số nông dân vẫn sử dụng thuốc BVTV hóa học mà chưa nhận thức đầy đủ về các kỹ thuật sử dụng đúng cách, như nguyên tắc "4 đúng", và tác hại của thuốc đối với sức khỏe con người cũng như môi trường Để giải quyết vấn đề này, chúng tôi đã tổ chức thảo luận nhóm nhằm đề xuất các biện pháp giảm thiểu ô nhiễm do hóa chất BVTV gây ra.
Bảng 4.13 Tổng hợp kết quả phỏng vấn nhóm về các biện pháp
TT Biện pháp Chi tiết hoạt động/Đánh giá
Tam đa Tiên tiến Minh tân
1 Biện pháp canh tác: cơ cấu mùa vụ, làm đất, giống Đã và đang hoạt động sẽ tăng cường
Khả thi sẽ tăng cường
Biện pháp luân canh và làm đất sẽ khuyến khích
Biện pháp giống khó thực hiện vì người dân ưu tiên hiệu quả kinh tế và năng suất hơn
Sẽ thực hiện nhưng chưa đến thời cơ
Việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật sinh học mang lại hiệu quả cao nhưng gặp khó khăn do người dân còn thiếu thông tin Để đạt được hiệu quả đồng bộ, cần có sự phối hợp giữa các hộ nông dân, vì nếu chỉ một vài hộ thực hiện, sâu bệnh từ các hộ khác sẽ dễ dàng xâm nhập và gây hại.
Khả thi sẽ tăng cường
3 Biện pháp cơ giới, vật lý: bẫy đèn vào mùa, ngắt bỏ ổ trứng sâu, bắt sâu
Bãy đèn khả thi Biện pháp khác sẽ khuyến khích
Cơ quan chức năng sẽ khuyến cáo Hiệu quả, Khó khả thi vì cần đồng bộ tất cả các hộ áp dụng
Tổ chức tổ bảo vệ tại thôn hoặc nhóm tổ thực hiện, thôn trả kinh phí điện, dầu đèn, tốn công sức,
Khả thi Trạm và xã sẽ tăng cường thăm đồng
Khả thi Trạm và xã sẽ tăng cường thăm đồng
Khả thi Trạm và xã sẽ tăng cường thăm đồng
Xã sẽ chỉ đạo thông báo cho các thôn
Công tác thông báo, hướng dẫn đã làm theo đúng quy trình, hướng dẫn nhưng hiệu quả đạt được chưa cao
Cần phải thông báo xuống tận loa đài các thôn không chỉ ở xã
Xã sẽ chỉ đạo thông báo cho các thôn
6 Xử lý bao bì, vỏ hộp thuốc bvtv:
Không cần thiết vì đã có các hố bể và hệ thống thu gom, xử lý lượng bao bì ít; không khả thi do kinh phí khó xin
Biện pháp 2: Sẽ tăng cường thêm nội dung này vào các thông báo và tập huấn
Biện pháp 1: Việc không cần thiết áp dụng biện pháp này xuất phát từ việc đã có hệ thống hố bể và thu gom, xử lý lượng bao bì ít Tuy nhiên, việc triển khai không khả thi do khó khăn trong việc xin kinh phí Nguồn thông tin được thu thập từ kết quả thảo luận nhóm cán bộ liên quan và đại diện hộ dân.
Kết quả thảo luận nhóm đã đưa ra 6 biện pháp hiệu quả để nâng cao bảo vệ cây trồng, đồng thời giảm thiểu việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật hóa học, phù hợp với tình hình hiện tại.
Dự báo tình hình sâu bệnh dựa vào kinh nghiệm từ các năm trước, tình hình canh tác và diễn biến thời tiết trong năm Tuy nhiên, độ chính xác của dự báo vẫn còn hạn chế Do đó, Ban Nông nghiệp xã cần chủ động kiểm tra và thăm đồng ruộng để nắm bắt tình hình sâu bệnh một cách rõ ràng và nhanh chóng, đặc biệt là trước khi dịch hại xảy ra.
