Tớnh cấp thiết của ủề tài
Ngân sách Nhà nước đóng vai trò chủ đạo trong hệ thống tài chính, là nguồn lực thiết yếu để duy trì hoạt động của bộ máy quản lý và thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội của đất nước Tại Việt Nam, trong bối cảnh đổi mới nền kinh tế và thực hiện chương trình cải cách hành chính, cải cách tài chính trở thành một trong bốn trụ cột quan trọng, dẫn đến những thay đổi cơ bản trong lĩnh vực tài chính Sự ra đời của Luật NSNN sửa đổi năm 2002 đánh dấu bước ngoặt trong quá trình cải cách tài chính của địa phương, với việc Hội đồng nhân dân cấp tỉnh, thành phố, quận huyện lần đầu tiên được trao quyền quyết định phân cấp nguồn thu và nhiệm vụ chi giữa các cấp chính quyền địa phương.
Theo báo cáo của Kiểm toán Nhà nước, huyện Đắk Song – Đắk Nông đã có những đổi mới trong quản lý và sử dụng ngân sách nhà nước giai đoạn 2013-2020, phù hợp với Nghị quyết số 12 – NQ/TU của Ban Thường vụ Tỉnh ủy Đắk Nông Trong bối cảnh đổi mới kinh tế, huyện không ngừng phát triển kinh tế - xã hội, cải thiện đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân Đặc biệt, công tác quản lý chi ngân sách nhà nước đã có nhiều cải tiến, đáp ứng tốt hơn yêu cầu của quá trình đổi mới hiện nay.
Trong lĩnh vực quản lý chi ngân sách nhà nước của huyện Đắk Song, còn tồn tại nhiều bất cập cần được nhận diện một cách khách quan để tìm biện pháp cải thiện Hiện nay, hiệu quả quản lý chi ngân sách của huyện chưa cao, khi các đơn vị dự toán vẫn phụ thuộc vào chính sách, chế độ và tiêu chuẩn định mức mà không ràng buộc về hiệu quả sử dụng ngân sách được giao Điều này ảnh hưởng tiêu cực đến việc huy động và khai thác các nguồn lực cho đầu tư, từ đó không đạt được các mục tiêu phát triển và giải quyết các vấn đề xã hội Tình trạng ỷ lại vào ngân sách Nhà nước vẫn phổ biến, cho thấy cần nâng cao nhận thức về vai trò cấp thiết của việc hoàn thiện quản lý chi ngân sách nhà nước trong những năm tới Việc tập trung nghiên cứu làm rõ luận cứ, nội hàm, phương thức và thực tiễn quản lý chi ngân sách ở địa phương là rất quan trọng, không chỉ về lý luận mà còn về thực tiễn Do đó, nghiên cứu đề tài “Hoàn thiện quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Đắk Song – tỉnh Đắk Nông” là cần thiết cho luận văn thạc sỹ.
Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là phân tích thực trạng quản lý chi ngân sách của huyện Đắk Song và đề xuất các giải pháp hoàn thiện quản lý chi NSNN tại địa phương này Để đạt được mục tiêu này, đề tài xác định cần hoàn thành các nhiệm vụ cụ thể như sau:
+ Hệ thống hóa lý luận về quản lý chi NSNN, các nhân tố ảnh hưởng ủến quản lý chi NSNN và vai trũ của chi NSNN;
+ Tổng hợp những kinh nghiệm của một số tỉnh, thành phố, quận, huyện của Việt nam và rút ra bài học cho huyện ðắk Song;
+ Khảo sỏt, ủỏnh giỏ thực trạng quản lý chi NSNN ở huyện ðắk Song qua 5 năm 2010 - 2015
+ ðề xuất một số giải pháp và kiến nghị hoàn thiện công tác quản lý chi NSNN trờn ủịa bàn huyện.
ðối tượng và phạm vi nghiên cứu
- ðối tượng nghiờn cứu: Quản lý chi ngõn sỏch nhà nước trờn ủịa huyện
Phạm vi nghiên cứu của luận văn này tập trung vào chi ngân sách nhà nước (NSNN) theo nghĩa hẹp, cụ thể là chi tiêu của chính quyền huyện Đắk Song từ các nguồn lực tài chính Luận văn cũng giới hạn nghiên cứu vào hai loại chi chính: chi thường xuyên và chi đầu tư phát triển.
Để đảm bảo tính thống nhất về cơ sở pháp lý trong nghiên cứu chi ngân sách nhà nước của huyện, luận văn này sẽ giới hạn phạm vi thời gian thu thập tư liệu và nghiên cứu đánh giá quản lý chi ngân sách nhà nước từ năm ngân sách 2010 đến 2014, đồng thời đề xuất giải pháp đến năm 2020.
Phương pháp nghiên cứu
Cơ sở phân tích thực tiễn về quản lý ngân sách nhà nước được xây dựng dựa trên Luật NSNN sửa đổi năm 2002, Luật ngân sách Nhà nước năm 2015, cùng với những kinh nghiệm chi tiêu công từ các nước OECD Ngoài ra, các văn bản hướng dẫn của cấp trên về quản lý chi NSNN và Nghị quyết của HĐND tỉnh Đắk Nông về định mức tiêu chuẩn phân bổ chi NSNN cũng đóng vai trò quan trọng trong việc tạo lập cơ sở dẫn liệu khoa học.
Phương pháp thu thập dữ liệu bao gồm việc sử dụng dữ liệu thứ cấp từ các thông tin chung về tình hình kinh tế - xã hội của huyện Đắk Song Ngoài ra, các thông tin và bài học kinh nghiệm từ các nghiên cứu trước đó cũng được xem xét Bên cạnh đó, các báo cáo quyết toán ngân sách thường xuyên và đầu tư phát triển của huyện trong giai đoạn 2010-2014 tại các phòng chức năng của UBND huyện Đắk Song và Kho bạc Nhà nước huyện Đắk Song sẽ được khai thác để phục vụ nghiên cứu.
Phương pháp phân tích dữ liệu bao gồm các kỹ thuật thống kê, tổng hợp - phân tích và tổng hợp - so sánh Các kết quả sẽ được minh họa thông qua bảng biểu, sử dụng công cụ Microsoft Excel để nâng cao tính trực quan và hiệu quả trong việc trình bày thông tin.
Dựa trên kết quả thu thập thông tin và nghiên cứu tài liệu, bài viết đưa ra cái nhìn tổng quát và đa chiều về công tác quản lý chi ngân sách nhà nước tại huyện Đắk Song, tỉnh Đắk Nông Nhiều đề xuất giải pháp và kiến nghị đã được đưa ra nhằm cải thiện hiệu quả quản lý của các cơ quan chức năng trong khu vực này.
í nghĩa lý luận và thực tiễn của ủề tài nghiờn cứu
Hệ thống hóa và làm rõ những vấn đề lý luận cơ bản về công tác quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện trong luận văn này sẽ cung cấp những đóng góp quan trọng về mặt lý luận cho các nghiên cứu có liên quan.
Phân tích khách quan về công tác quản lý chi ngân sách nhà nước tại huyện Đắk Song cho thấy những kết quả đạt được, đồng thời chỉ ra các hạn chế và nguyên nhân của những vấn đề này Những thông tin này góp phần cung cấp cái nhìn thực tế và xác thực về tình hình quản lý ngân sách tại địa phương.
Những đề xuất giải pháp nhằm tăng cường công tác quản lý chi ngân sách nhà nước (NSNN) tại huyện Đắk Song trong thời gian tới không chỉ mang lại ý nghĩa thực tiễn cho địa phương mà còn góp phần hoàn thiện công tác quản lý chi NSNN của Việt Nam trong bối cảnh hội nhập quốc tế.
Kết cấu của luận văn
Nội dung của luận văn được cấu trúc thành ba chương, bên cạnh các phần mở đầu, kết luận, mục lục, danh mục bảng biểu, danh mục viết tắt, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục.
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý chi ngân sách nhà nước của chính quyền ủịa phương cấp huyện
Chương 2 trình bày thực trạng quản lý chi ngân sách nhà nước (NSNN) tại huyện Đắk Song, nêu rõ những vấn đề hiện tại và thách thức trong công tác quản lý tài chính Chương 3 đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý chi NSNN, tập trung vào việc nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, tăng cường minh bạch và trách nhiệm trong quản lý tài chính tại huyện Đắk Song.
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CỦA CHÍNH QUYỀN ðỊA PHƯƠNG CẤP HUYỆN
CÁC VẤN ðỀ CHUNG VỀ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC VÀ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
1.1.1 Khái niệm ngân sách nhà nước
Luật Ngân sách Nhà nước (NSNN) được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XI, kỳ họp thứ hai thông qua vào ngày 16/12/2002, có hiệu lực từ năm ngân sách 2004 Luật này định nghĩa ngân sách nhà nước là tổng hợp tất cả các khoản thu, chi của Nhà nước do cơ quan có thẩm quyền quyết định và thực hiện trong một năm, nhằm đảm bảo thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của nhà nước.
1.1.2 ðặc ủiểm của ngõn sỏch nhà nước
Hoạt động thu - chi của ngân sách nhà nước luôn liên quan chặt chẽ đến quyền lực kinh tế và chính trị của Nhà nước, đồng thời phản ánh việc thực hiện các chức năng của Nhà nước dựa trên những quy định rõ ràng và nhất quán.
Hoạt ủộng ngõn sỏch nhà nước là hoạt ủộng phõn phối lại cỏc nguồn tài chính, nó thể hiện ở hai lãnh vực thu và chi của nhà nước
Hoạt ủộng thu - chi của ngõn sỏch nhà nước ủược thực hiện theo nguyên tắc không hoàn trả trực tiếp là chủ yếu
1.1.3 Vai trò của ngân sách nhà nước a Ngõn sỏch nhà n ướ c - cụng c ụ huy ủộ ng ngu ồ n tài chớnh ủể ủả m b ả o các nhu c ầ u chi tiêu c ủ a nhà n ướ c ðây là vai trò lịch sử của ngân sách nhà nước, mà trong cơ chế nào và trong thời ủại nào ngõn sỏch nhà nước cũng phải thực hiện Vai trũ này của ngõn sỏch nhà nước ủược xỏc ủịnh trờn cơ sở bản chất kinh tế của ngõn sỏch nhà nước Sự hoạt ủộng của nhà nước trong cỏc lĩnh vực chớnh trị , kinh tế, xó hội luụn ủũi hỏi phải cú cỏc nguồn tài chớnh ủể chi tiờu cho những mục ủớch xỏc ủịnh Cỏc nhu cầu chi tiờu của nhà nước phải ủược thỏa món từ cỏc nguồn thu bằng hình thức thuế và thu ngoài thuế b Ngõn sỏch nhà n ướ c - cụng c ụ ủ i ề u ti ế t v ĩ mụ n ề n kinh t ế - xó h ộ i c ủ a nhà n ướ c
Trong quản lý và điều tiết vĩ mô nền kinh tế - xã hội, ngân sách nhà nước là một công cụ quan trọng mà nhà nước không thể bỏ qua.
Ngân sách nhà nước đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển kinh tế - xã hội, với phạm vi tác động rộng lớn, phù hợp với chức năng và nhiệm vụ của nhà nước trong mọi lĩnh vực.
Trong cơ chế thị trường, sự điều chỉnh vĩ mô từ phía nhà nước là cần thiết để đảm bảo sự ổn định và phát triển Tuy nhiên, nhà nước chỉ có thể thực hiện điều chỉnh này một cách hiệu quả khi có nguồn tài chính đảm bảo, tức là sử dụng ngân sách nhà nước một cách triệt để và hiệu quả.
Vai trò điều tiết vĩ mô của ngân sách nhà nước không thể thiếu trong các lĩnh vực kinh tế, xã hội và thị trường Nó giúp duy trì sự ổn định kinh tế, hỗ trợ phát triển xã hội và điều chỉnh các yếu tố thị trường Ngân sách nhà nước đóng vai trò quan trọng trong việc phân bổ nguồn lực, thúc đẩy tăng trưởng bền vững và đảm bảo công bằng xã hội.
Ngân sách nhà nước đóng vai trò quan trọng trong việc định hướng hình thành cơ cấu kinh tế mới, thúc đẩy phát triển sản xuất kinh doanh và ngăn chặn độc quyền.
Ngân sách nhà nước đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp nguồn kinh phí cho đầu tư vào cơ sở hạ tầng, từ đó hình thành các doanh nghiệp trong các ngành then chốt Điều này tạo ra môi trường và điều kiện thuận lợi cho sự ra đời và phát triển của các doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế khác.
Việc thành lập các doanh nghiệp nhà nước là một biện pháp quan trọng nhằm chống lại độc quyền và bảo vệ thị trường khỏi tình trạng cạnh tranh không hoàn hảo.
Hỗ trợ sự phát triển của doanh nghiệp trong các trường hợp cần thiết, nhằm đảm bảo sự ổn định về cơ cấu hoặc chuẩn bị chuyển đổi sang một cơ cấu mới, hiệu quả hơn.
- Thụng qua cỏc khoản thuế và chớnh sỏch thuế sẽ ủảm bảo thực hiện vai trũ ủịnh hướng ủầu tư, kớch thớch hoặc hạn chế sản xuất kinh doanh
Các nguồn vay nợ từ trong nước và nước ngoài có thể cung cấp thêm vốn cho nền kinh tế Tuy nhiên, cần phải xem xét cẩn thận hiệu quả sử dụng các nguồn vốn vay của nhà nước trước khi quyết định thực hiện các biện pháp huy động tiền vay.
- ðầu tư của ngõn sỏch ủể thực hiện cỏc chớnh sỏch xó hội: chi Giỏo dục
Đào tạo và y tế đóng vai trò quan trọng trong kế hoạch phát triển gia đình, bên cạnh văn hóa và thể thao Truyền thanh và chi bảo xã hội cũng cần được chú trọng để nâng cao chất lượng cuộc sống Việc sắp xếp lao động và tạo việc làm hợp lý sẽ góp phần vào sự ổn định và phát triển bền vững, cùng với việc trợ giá mặt hàng để hỗ trợ người dân.
- Thông qua thuế thu nhập cá nhân, thuế thu nhập doanh nghiệp nhằm ủiều tiết thu nhập ủể phõn phối lại cho cỏc ủối tượng cú thu nhập thấp
Thông qua thuế gián thu, nhà nước có thể hướng dẫn tiêu dùng hợp lý và tiết kiệm Tuy nhiên, việc sử dụng công cụ ngân sách nhà nước để điều chỉnh các vấn đề xã hội không hề đơn giản Điều này đòi hỏi phải có nghiên cứu sâu và sự thống nhất giữa chính sách và biện pháp thực hiện Ví dụ, khi trợ giá cho các mặt hàng như điện, xăng dầu hay dịch vụ truyền hình, đối tượng được hưởng lợi không chỉ là người nghèo mà còn bao gồm cả những người có thu nhập trung bình hoặc cao.
Ngành sách nhà nước đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện các chính sách ổn định giá cả, thị trường và chống lạm phát Thông qua các công cụ như thuế, phí, lệ phí, vay mượn và chính sách chi ngân sách, nhà nước có thể điều chỉnh giá cả và thị trường một cách chủ động.
- Một chớnh sỏch ngõn sỏch thắt chặt hay nới rộng ủều cú thể tỏc ủộng mạnh mẽ ủến cung - cầu xó hội
KHÁI QUÁT VỀ QUẢN LÝ CHI NSNN ðỊA PHƯƠNG
1.2.1 Khỏi niệm, ủặc ủiểm, vai trũ của quản lý chi NSNN a Khái ni ệ m qu ả n lý chi NSNN
Trong mọi lĩnh vực kinh tế - xã hội, vai trò của con người là yếu tố quyết định để đảm bảo hoạt động bình thường Quản lý chính là quá trình thiết lập và tổ chức thực hiện các phương pháp và biện pháp một cách có chủ định nhằm tác động đến các đối tượng quan tâm, từ đó đạt được kết quả mong muốn.
Quản lý chi ngân sách nhà nước (NSNN) là một phần quan trọng trong công tác quản lý NSNN và quản lý chung Theo nghĩa rộng, quản lý chi NSNN sử dụng NSNN như một công cụ để quản lý hệ thống xã hội thông qua các chức năng vốn có Trong khi đó, theo nghĩa hẹp, quản lý chi NSNN tập trung vào việc quản lý các đầu ra của NSNN thông qua các công cụ và quy định cụ thể.
Quản lý chi ngân sách nhà nước (NSNN) bao gồm một hệ thống các yếu tố quan trọng, trong đó đối tượng quản lý chi NSNN là toàn bộ các khoản chi từ ngân sách nhà nước.
Chủ thể quản lý chi NSNN: Nhà nước là người trực tiếp tổ chức, ủiều khiển quá trình phân phối, sử dụng quỹ NSNN
Mục tiờu quản lý chi NSNN: Thỳc ủẩy kinh tế tăng trưởng nhanh, bền vững và ổn ủịnh trong khuụn khổ nguồn lực và kỷ luật tài chớnh
Quản lý chi ngân sách nhà nước (NSNN) là quá trình mà Nhà nước áp dụng các quy luật khách quan và sử dụng các phương pháp tác động để điều chỉnh hoạt động chi tiêu, bao gồm hình thành, tập trung, phân phối và sử dụng nguồn tài chính Mục tiêu của quản lý này là phục vụ cho việc thực hiện các chức năng và nhiệm vụ của Nhà nước.
Quỏ trỡnh tỏc ủộng và ủiều chỉnh của Nhà nước ở ủõy cần ủược hiểu:
- Là quỏ trỡnh vận dụng cỏc chức năng Nhà nước ủể hoạch ủịnh chiến lược, kế hoạch, chớnh sỏch, chế ủộ liờn quan ủến thu - chi của Nhà nước
Việc áp dụng các phương pháp phù hợp trong quản lý thu - chi của Nhà nước là cần thiết để đáp ứng yêu cầu khách quan và điều kiện cụ thể của đất nước trong từng giai đoạn.
Quá trình thanh tra và kiểm tra là cần thiết để đảm bảo tính hợp pháp trong thu – chi ngân sách nhà nước, đồng thời ngăn chặn các hiện tượng tiêu cực Việc áp dụng các phương pháp thích hợp trong quản lý ngân sách giúp nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực công, bảo vệ tài sản nhà nước và thúc đẩy sự minh bạch trong quản lý tài chính.
Chi ngân sách nhà nước (NSNN) được quản lý bằng pháp luật và theo dự toán, giúp Nhà nước và các cơ quan chức năng xây dựng cơ chế quản lý và điều hành chi NSNN đúng luật, từ đó đảm bảo quá trình thực thi ngân sách hiệu quả.
- Quản lí chi NSNN sử dụng một hệ thống các biện pháp, một trong những biện pháp quan trọng nhất là biện pháp tổ chức hành chính
Hiệu quả của công tác quản lý chi ngân sách nhà nước được đánh giá từ góc độ biện chứng và toàn diện, kết hợp với phân tích định lượng Vai trò của quản lý chi ngân sách nhà nước rất quan trọng trong việc đảm bảo tính hiệu quả và minh bạch trong sử dụng nguồn lực tài chính công.
Quản lý chi ngân sách nhà nước (NSNN) đóng vai trò quan trọng trong hệ thống tài chính quốc gia, đảm bảo thực hiện chức năng và nhiệm vụ của Nhà nước NSNN không chỉ điều tiết nền kinh tế vĩ mô mà còn góp phần vào việc đạt được các mục tiêu chiến lược của quốc gia.
Quản lý chi ngân sách nhà nước (NSNN) đóng vai trò quan trọng trong việc phát huy hiệu quả của ngân sách, giúp NSNN thực sự trở thành công cụ hữu hiệu hướng tới mục tiêu phát triển bền vững.
Quản lý chi ngân sách nhà nước đóng vai trò quan trọng trong việc định hướng và hoạch định chính sách, thông qua việc ban hành cơ chế, tiêu chuẩn và định mức nhằm thực hiện hiệu quả các chức năng của ngân sách.
Chức năng của ngân sách nhà nước (NSNN) là đảm bảo hoạt động kinh tế cho bộ máy nhà nước, vì vậy công tác quản lý chi NSNN cần hướng tới việc thực hiện chính sách chi phù hợp với cải cách hành chính Điều này góp phần làm trong sạch bộ máy, đồng thời xác định rõ quyền và trách nhiệm trong mối quan hệ ràng buộc giữa các bên liên quan.
Quản lý chi ngân sách nhà nước giúp sử dụng ngân sách một cách minh bạch, đảm bảo các khoản chi chủ yếu liên quan đến lương, từ đó nâng cao năng suất lao động và cải thiện đời sống cá nhân cũng như gia đình Việc tính toán lương là một phần quan trọng trong chi hành chính, liên quan đến năng lực và hiệu suất làm việc, khuyến khích nhân tài, đặc biệt trong các lĩnh vực đòi hỏi trình độ chuyên môn cao và có trách nhiệm xã hội lớn Hệ thống chi hành chính trong cơ chế thị trường được kiểm soát chặt chẽ thông qua các công cụ quản lý, bao gồm quản lý sản phẩm đầu ra đối với dịch vụ công do bộ máy nhà nước cung cấp, cùng với các kế hoạch trung hạn để đảm bảo khả năng đáp ứng chi cho bộ máy hành chính, trong đó yếu tố tiền lương được coi là quan trọng nhất.
Nhà nước thực hiện chức năng đảm bảo kinh tế cho quản lý xã hội thông qua việc phát triển y tế, văn hóa và giáo dục bằng hệ thống chính sách và giải pháp đầu tư Điều này cho phép Nhà nước quyết định quy mô đầu tư, xác định lĩnh vực ưu tiên và nâng cao chất lượng chi tiêu ngân sách nhà nước Chính sách ưu tiên của Nhà nước phản ánh sự can thiệp sâu sắc vào các lĩnh vực, tạo ảnh hưởng đến sự phát triển từng ngành và góp phần tạo môi trường cạnh tranh cho các thành phần kinh tế Qua đó, dịch vụ được cung cấp đa dạng, đáp ứng nhu cầu ngày càng phong phú của người dân, giúp họ tự do lựa chọn.
Nhà nước sử dụng chi ngân sách nhà nước (NSNN) như một công cụ điều tiết vĩ mô nền kinh tế thị trường, nhằm phát triển kinh tế khi cần thiết, đặc biệt là đối với các ngành, lĩnh vực chiến lược Khi các tổ chức kinh tế tư nhân không muốn tham gia, Nhà nước đóng vai trò nhà tài trợ để đảm bảo sự phát triển bền vững và hài hòa.
NỘI DUNG QUẢN LÝ CHI NSNN ðỊA PHƯƠNG
Quản lý chi ngân sách nhà nước (NSNN) ở địa phương thường bao gồm ba khâu chính: lập dự toán chi, chấp hành dự toán và quyết toán Để đảm bảo hiệu quả trong quản lý chi NSNN, việc thực hiện tốt công tác lập dự toán, chấp hành dự toán và quyết toán là vô cùng quan trọng.
* Ý nghĩa của việc lập dự toán chi NSNN:
Dự toán chi ngân sách nhà nước (NSNN) là yếu tố quyết định đến hiệu quả quản lý và điều hành NSNN Nó tạo cơ hội để thẩm tra tính khả thi của kế hoạch kinh tế - xã hội, đồng thời là công cụ điều chỉnh quá trình phát triển kinh tế xã hội của Nhà nước.
Lập dự toán chi ngân sách nhà nước (NSNN) là quá trình dự đoán các khoản chi tiêu bằng tiền trong một năm Đây là bước quan trọng không thể thiếu trong hoạt động của NSNN, giúp đảm bảo nguồn lực cần thiết để đáp ứng nhu cầu chi tiêu của chính phủ và các cấp chính quyền địa phương.
* Xây dựng dự toán chi NSNN
Dự toán ngân sách nhà nước (NSNN) được xây dựng dựa trên kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, nhằm đảm bảo nội dung tích cực cho sự phát triển này Dự toán NSNN không chỉ hỗ trợ mà còn thúc đẩy sản xuất và phát triển kinh tế - xã hội, góp phần quan trọng vào sự ổn định và tăng trưởng của nền kinh tế.
Căn cứ lập dự toán ngân sách nhà nước (NSNN) dựa trên nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm quốc phòng an ninh Bên cạnh đó, các nhiệm vụ cụ thể của các bộ, ngành và địa phương cũng đóng vai trò quan trọng Phân cấp quản lý NSNN và mức bổ sung ngân sách cấp trên cho các địa phương là những yếu tố cần xem xét trong quá trình lập dự toán.
NS cấp dưới phải tuân thủ quy định, chế độ, tiêu chuẩn và định mức chi NSNN hiện hành Cần chú ý đến chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ về xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế xã hội và dự toán ngân sách cho năm sau, cùng với các thông tư hướng dẫn của Bộ Tài chính về lập dự toán NSNN và các văn bản hướng dẫn khác của Nhà nước Đồng thời, cần tham khảo số kiểm tra về dự toán ngân sách do cơ quan có thẩm quyền thông báo, cũng như số kiểm tra về dự toán NS của các năm trước.
- Trình tự lập dự toán NSNN:
Hàng năm, trước ngày 10 tháng 6, Thủ tướng Chính phủ ban hành chỉ thị về kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và dự toán ngân sách nhà nước (NSNN) cho năm kế hoạch, làm căn cứ hướng dẫn lập dự toán NSNN Bộ Tài Chính sẽ hướng dẫn các cơ quan Trung ương và địa phương về yêu cầu, nội dung và thời gian lập dự toán NSNN, đồng thời thông báo số kiểm tra dự toán NSNN Các cơ quan Trung ương và UBND tỉnh sẽ hướng dẫn và thông báo số kiểm tra dự toán cho các đơn vị trực thuộc và UBND cấp dưới Các cơ quan, đơn vị dự toán và doanh nghiệp Nhà nước sẽ lập dự toán chi NS thuộc phạm vi và nhiệm vụ được giao, gửi cho cơ quan quản lý cấp trên Các cơ quan Nhà nước ở Trung ương và địa phương sẽ xem xét dự toán do các đơn vị trực thuộc lập, tổng hợp và lập dự toán chi NS thuộc phạm vi quản lý, gửi cho cơ quan Tài chính cùng cấp và các cơ quan liên quan.
- Lập, quyết ủịnh, phõn bổ và giao dự toỏn NSNN ở ủịa phương
Uỷ ban nhân dân cấp tỉnh cung cấp hướng dẫn chi tiết về việc lập dự toán ngân sách cho các cấp địa phương, đảm bảo phù hợp với yêu cầu, nội dung và thời gian lập dự toán ngân sách của tỉnh và thành phố trực thuộc Trung ương.
Cơ quan tài chính các cấp phối hợp với cơ quan kế hoạch và đầu tư để xem xét dự toán ngân sách của các đơn vị thuộc tỉnh, bao gồm dự toán thu từ cơ quan thuế và hải quan (nếu có), cũng như dự toán thu, chi ngân sách của các huyện Họ lập dự toán thu ngân sách nhà nước trên địa bàn, dự toán thu, chi ngân sách tỉnh (bao gồm dự toán ngân sách huyện, xã và cấp tỉnh), cùng với dự toán chi cho các chương trình mục tiêu quốc gia Sau đó, báo cáo sẽ được gửi đến Uỷ ban nhân dân tỉnh để trình Thường trực Hội đồng nhân dân tỉnh xem xét trước khi báo cáo Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, và các bộ quản lý lĩnh vực giáo dục – đào tạo, khoa học công nghệ (đối với dự toán chi giáo dục – đào tạo, khoa học công nghệ), cũng như các cơ quan Trung ương quản lý chương trình mục tiêu quốc gia, với thời hạn chậm nhất vào ngày 25 tháng 7 hàng năm.
Theo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ, Sở Tài chính có trách nhiệm hỗ trợ UBND tỉnh trình HĐND tỉnh quyết định dự toán thu, chi ngân sách cấp tỉnh và phương án phân bổ ngân sách trước ngày 10 tháng 12 hàng năm UBND tỉnh cũng cần báo cáo Bộ Tài chính và Bộ Kế hoạch - Đầu tư về dự án ngân sách tỉnh và kết quả phân bổ ngân sách đã được HĐND tỉnh phê duyệt.
Dựa trên Nghị quyết của HĐND cấp tỉnh, Sở Tài chính sẽ trình UBND tỉnh quyết định giao nhiệm vụ thu – chi ngân sách cho các cơ quan, đơn vị trực thuộc Nhiệm vụ thu chi sẽ được xác định cùng với tỷ lệ phần trăm (%) phân chia các khoản thu giữa ngân sách Trung ương và ngân sách địa phương, cũng như giữa các cấp chính quyền địa phương Đồng thời, sẽ xác định mức bổ sung từ ngân sách tỉnh cho ngân sách cấp huyện và dự toán chi từ nguồn kinh phí ủy quyền.
1.3.2 Chấp hành dự toán chi NSNN
Chấp hành ngân sách là giai đoạn tiếp theo sau lập ngân sách, bao gồm việc sử dụng các biện pháp kinh tế, tài chính và hành chính để hiện thực hóa các chỉ tiêu thu, chi trong kế hoạch ngân sách nhà nước năm Mục tiêu của việc chấp hành ngân sách là biến các chỉ tiêu dự kiến thành kết quả thực tế, đảm bảo sự hiệu quả trong quản lý tài chính công.
Để đạt được các mục tiêu trong kế hoạch phát triển kinh tế xã hội của Nhà nước, cần kiểm tra việc thực hiện các chính sách chế độ, tiêu chuẩn về kinh tế và tài chính Quản lý ngân sách nhà nước (NSNN) và chấp hành NSNN là những khâu trọng tâm, có ý nghĩa quyết định đến chu trình ngân sách.
* Việc chấp hành chi ngân sách phải tuân thủ các nguyên tắc sau
Trong dự toán ngân sách nhà nước (NSNN) đã được giao, việc tạm cấp sẽ được thực hiện theo định mức khi chưa có dự toán hoặc được quyết định ngoài dự toán bởi cấp có thẩm quyền.
- đúng chế ựộ, tiêu chuẩn, ựịnh mức do cấp có thẩm quyền quy ựịnh
- ðược thủ trưởng ủơn vị sử dụng NSNN hoặc người ủược uỷ quyền quyết ủịnh chi
Đối với việc sử dụng ngân sách nhà nước (NSNN) cho mua sắm và đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB), các công việc theo quy định phải được đấu thầu hoặc áp dụng các hình thức khác Do đó, cần tuân thủ quy định và lập kế hoạch sử dụng vào thời điểm cụ thể để chủ động trong việc giải ngân nguồn vốn.
Việc cấp phỏt, thanh toỏn từ NSNN ủược phõn ra căn cứ vào tớnh chất các khoản chi như sau:
PHƯƠNG THỨC QUẢN LÝ CHI NSNN
Phương thức quản lý chi ngân sách nhà nước (NSNN) là tổng hợp các cách thức và biện pháp áp dụng để quản lý chi ngân sách theo một quy trình thống nhất, nhằm đạt được các mục tiêu chi ngân sách đã định Điều này bao gồm hai yếu tố chính: mục tiêu chi ngân sách và quy trình thực hiện các biện pháp nhằm đạt được mục tiêu đó.
Mục tiêu chi ngân sách cần được xác định rõ ràng, bao gồm mục tiêu tổng quát và cụ thể, cũng như mục tiêu ngắn hạn và chiến lược Các chế độ xã hội và các quốc gia khác nhau sẽ có những mục tiêu chi ngân sách khác nhau Những mục tiêu này đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành và ảnh hưởng đến phương thức quản lý chi ngân sách.
Phương thức quản lý chi là quy trình thống nhất bao gồm lập dự toán, thẩm định dự toán, công bố dự toán, chấp hành dự toán, kiểm tra, giám sát, đánh giá hiệu quả và điều chỉnh ngân sách.
Chi ngân sách nhà nước (NSNN) là quá trình phức tạp bao gồm hai giai đoạn chính: phân bổ và sử dụng quỹ NSNN Chính phủ các quốc gia luôn mong muốn các khoản chi ngân sách phải đảm bảo tính hiệu quả và tiết kiệm Để đạt được mục tiêu này, nhiều yếu tố như chính sách, cơ chế và biện pháp khác nhau được áp dụng để quản lý chi NSNN Tất cả các yếu tố này được gọi chung là phương thức quản lý chi NSNN.
Theo tính chất hình thành các khoản chi, hiện nay có ba phương thức chi phổ biến: Quản lý chi theo yếu tố đầu vào (phương thức quản lý truyền thống), quản lý chi ngân sách theo kết quả đầu ra, và quản lý chi ngân sách theo chương trình dự án.
Hiện nay, nhiều tổ chức đang chuyển từ phương thức quản lý chi truyền thống sang các phương pháp quản lý hiện đại hơn Thay vì lập dự toán dựa trên các yếu tố đầu vào, tổ chức thực hiện và giám sát mức độ chi phí theo dự toán, các phương pháp mới cho phép tối ưu hóa quy trình quản lý tài chính và nâng cao hiệu quả quyết định Việc áp dụng các phương thức tiên tiến này giúp cải thiện tính chính xác và minh bạch trong quản lý chi tiêu.
Phương thức quản lý ngân sách hiện tại không cho phép xác định mối liên hệ giữa ngân sách và kế hoạch kinh tế vĩ mô, cũng như không phân biệt rõ ràng về không gian và thời gian đối với các mục tiêu phát triển kinh tế Điều này dẫn đến việc thiếu thông tin về quy trình chi tiêu ngân sách và hiệu quả của nó Do đó, nhiều quốc gia trên thế giới đã bắt đầu áp dụng các phương thức quản lý ngân sách mới, như chi ngân sách theo kết quả đầu ra và chi theo chương trình dự án, ngày càng phổ biến ở cả nước phát triển và đang phát triển Luận văn này sẽ tập trung vào một số phương thức mới, nhấn mạnh tính ưu việt của chúng đã được kiểm nghiệm tại nhiều quốc gia.
1.4.1 Phương thức quản lý chi theo kết quả ủầu ra
- Chi ngõn sỏch theo kết quả ủầu ra
Hiện nay, các nước OECD đang chuyển hướng kiểm soát chi phí và yếu tố đầu vào sang các biện pháp kiểm soát hiệu quả hơn, với sự chú trọng vào quản lý theo kết quả đầu ra Bài viết này sẽ trình bày một phương pháp tiếp cận ngân sách dựa trên kết quả đầu ra, nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và đáp ứng nhu cầu phát triển bền vững.
Yếu tố đầu vào là những nguồn lực mà các cơ quan, đơn vị sử dụng để thực hiện các hoạt động, bao gồm lao động, tài sản và tài chính Thông tin về trạng thái đầu vào cho biết bản chất và giá trị của những nguồn lực được sử dụng trong quá trình hình thành kết quả đầu ra Tuy nhiên, yếu tố đầu vào không cung cấp nhiều thông tin về bản chất của kết quả đầu ra.
Kết quả đầu ra là các loại hàng hóa và dịch vụ do các cơ quan, đơn vị sản xuất cho người tiêu dùng bên ngoài Kết quả đầu ra có thể là hữu hình hoặc vô hình, và nó thể hiện sự hoàn thành của một chu kỳ sản xuất Chu kỳ sản xuất là quá trình diễn ra để tạo ra kết quả đầu ra, đóng vai trò quan trọng trong việc đánh giá trách nhiệm của đơn vị hoạt động Đầu ra là sản phẩm hoặc dịch vụ được tạo ra cho mục đích sử dụng bên ngoài, phản ánh kết quả của quá trình hoạt động.
Chi ngân sách theo kết quả đầu ra là phương pháp phân bổ ngân sách dựa trên các kết quả đạt được, cung cấp thông tin về hiệu quả đầu ra trong các tài liệu ngân sách Phương pháp này so sánh mối quan hệ giữa chi phí ngân sách và mức độ đạt được các kết quả đầu ra khác nhau, nhằm lựa chọn phương án phân bổ nguồn lực ngân sách hiệu quả nhất.
Nguyờn tắc chi NSNN theo kết quả ủầu ra: Khi thực hiện quản lý chi theo kết quả ủầu ra cần phải tuõn thủ cỏc nguyờn tắc sau:
Đầu tiên, cần chú trọng đến việc đáp ứng các nhu cầu thiết yếu từ bên ngoài, điều này liên quan đến việc xác định kết quả đầu ra cần phản ánh những vấn đề mà người mua quan tâm và mong muốn từ hoạt động của cơ quan cung cấp hàng hóa và dịch vụ, liên kết với sản phẩm và dịch vụ cuối cùng.
Nhóm các công việc tương tự với một đầu ra chung: Tất cả những nội dung tương đồng trong quá trình hoạt động cần được liên kết với quy mô và các mục tiêu cần đạt để đảm bảo đạt được một kết quả đầu ra hiệu quả.
Kết quả đầu ra cần được xác định cụ thể để kiểm soát mục tiêu của ngân sách Việc xác định rõ ràng này nhằm giao quyền chủ động cho các nhà quản lý, đồng thời họ phải chịu trách nhiệm về kết quả đầu ra.
Để đảm bảo tính toàn diện của các kết quả đầu ra, cần xác định các kết quả này dựa trên toàn bộ các loại hàng hóa, dịch vụ và quy trình hoạt động của một cơ quan.
CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ðẾN QUẢN LÝ CHI NSNN
1.5.1 Các nhân tố khách quan
Mỗi vùng và mỗi lãnh thổ có điều kiện tự nhiên khác nhau, do đó cần thiết kế và kiến trúc phù hợp với các yếu tố tự nhiên tại nơi đầu tư vốn, đặc biệt trong lĩnh vực xây dựng cơ bản.
Điều kiện kinh tế - xã hội đóng vai trò quan trọng trong việc thu hút vốn đầu tư Khi môi trường kinh tế ổn định, vốn đầu tư sẽ được cung cấp đầy đủ và phát triển thuận lợi Ngược lại, nếu nền kinh tế mất ổn định và tăng trưởng chậm, Nhà nước sẽ thắt chặt tín dụng để kiểm soát lạm phát, dẫn đến việc điều chỉnh cơ cấu vốn đầu tư và giảm chi ngân sách nhà nước.
Cơ chế chính sách và quy định của Nhà nước về quản lý chi ngân sách nhà nước (NSNN) đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế thị trường Trong bối cảnh này, pháp luật trở thành yếu tố thiết yếu trong công tác quản lý Nhà nước, đặc biệt là trong việc kiểm soát và điều tiết chi tiêu ngân sách.
Môi trường pháp lý đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý chi ngân sách nhà nước (NSNN) tại địa phương, ảnh hưởng đến định mức chi tiêu, cũng như sự phân định trách nhiệm và quyền hạn của các cơ quan và cấp chính quyền trong quy trình quản lý này.
- Khả năng về nguồn lực tài chính công: Thực tiễn thu ngân sách và các khoản thu khác các năm trước và dự báo tăng thu trong năm nay
1.5.2 Các nhân tố chủ quan
Năng lực quản lý của người lãnh đạo và trình độ chuyên môn của đội ngũ cán bộ trong bộ máy quản lý chi ngân sách nhà nước (NSNN) rất quan trọng Họ cần có khả năng xây dựng chiến lược và kế hoạch triển khai công việc một cách hợp lý và rõ ràng Điều này bao gồm việc tạo ra một cơ cấu tổ chức hiệu quả, với sự phân định rõ ràng trách nhiệm và quyền hạn giữa các nhân viên, cũng như giữa các bộ phận trong hệ thống quản lý chi NSNN tại địa phương.
- Tổ chức bộ máy quản lý chi NSNN: Tổ chức bộ máy quản lý phù hợp sẽ nâng cao chất lượng, hạn chế sai phạm trong quản lý
Công nghệ quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn địa phương giúp tiết kiệm thời gian xử lý công việc, đảm bảo tính chính xác, nhanh chóng và thống nhất về mặt dữ liệu thông qua việc ứng dụng công nghệ tin học vào công tác quản lý.
KINH NGHIỆM QUẢN LÝ CHI NSNN CỦA MỘT SỐ ðỊA PHƯƠNG VÀ BÀI HỌC CHO HUYỆN ðẮK SONG – TỈNH ðẮK NÔNG
1.6.1 Kinh nghiệm quản lý chi NSNN của một số ủịa phương a Kinh nghi ệ m c ủ a huy ệ n ðứ c Ph ổ - Qu ả ng Ngãi
Trong quản lý chi NSNN gắn với quá trình CNH - HðH, huyện ðức Phổ - Quảng Ngói ủó thực hiện một số chớnh sỏch:
Chính sách phân phối tài chính trung hạn nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế nhanh, ổn định và bền vững Mục tiêu là chuyển dịch hiệu quả cơ cấu kinh tế, đồng thời thực hiện phân phối và sử dụng nguồn lực tài chính nhà nước một cách hiệu quả Chính sách này còn gắn kết việc phân phối ngân sách nhà nước với việc huy động các nguồn lực xã hội.
Tập trung nguồn lực ngân sách nhà nước vào các lĩnh vực trọng điểm như phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội, giáo dục đào tạo, công nghiệp, dịch vụ và du lịch, đồng thời đẩy mạnh thực hiện xã hội hóa và huy động nguồn lực ngoài xã hội để đáp ứng nhu cầu phát triển.
Điều chỉnh cơ cấu chi ngân sách nhà nước cần tập trung vào việc tăng cường chi cho đầu tư phát triển, đồng thời đảm bảo nguồn lực cho chi thường xuyên Cần phát triển các hoạt động trong lĩnh vực giáo dục, y tế, văn hóa và xã hội nhằm phục vụ tốt hơn nhu cầu đời sống của nhân dân.
Chính phủ khuyến khích các thành phần kinh tế tham gia vào các dịch vụ xã hội, đồng thời nghiên cứu cơ chế đầu tư để cung cấp dịch vụ theo hình thức đặt hàng từ nhà nước đối với các tổ chức dịch vụ thuộc mọi thành phần kinh tế.
Quy hoạch và quản lý hiệu quả cơ sở hạ tầng là yếu tố then chốt để thúc đẩy phát triển kinh tế Đầu tư vào cơ sở hạ tầng cần được ưu tiên, và chính sách hỗ trợ tài chính cũng như thu hút nhân tài là cần thiết Kinh nghiệm từ huyện Đắk Mil, Đắk Nông cho thấy rằng việc áp dụng các chính sách hợp lý có thể tạo ra bước đột phá trong phát triển địa phương.
Chương trình thực hiện xây dựng Kế hoạch tài chính và Kế hoạch chi tiêu trung hạn trong khuôn khổ Dự án “Cải cách quản lý tài chính công” nhằm cung cấp thông tin cho các cấp, các ngành và các tổ chức Mục tiêu là tạo ra một bức tranh tổng thể về ngân sách để thực hiện chính sách và chủ trương của Đảng và Nhà nước.
Trong khuụn khổ chi tiờu trung hạn, huyện ðắk Mil ủó cú những chớnh sỏch và dự bỏo chi, ủú là:
Chính phủ tiếp tục thực hiện các giải pháp kiềm chế lạm phát, tạm dừng mua sắm các phương tiện ủi lại và tài sản ủắt tiền Nguồn lực ngân sách nhà nước sẽ được tập trung vào phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội và đào tạo nguồn nhân lực Đồng thời, cần đẩy mạnh thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia, các dự án và giải pháp an sinh xã hội Bên cạnh đó, cần bố trí kinh phí để nhanh chóng lập cơ sở dữ liệu hồ sơ địa chính và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.
- Bố trí phân bổ ngân sách theo chương trình mục tiêu phát triển KT –
XH theo nguyên tắc tính ủng, tính ủủ, dựa trên cơ sở ủú ủảm bảo toàn bộ hoặc một phần đối với đối tượng chính sách xã hội, nhằm thúc đẩy các đơn vị sự nghiệp có khả năng tự hạch toán để phát triển Kinh nghiệm quản lý chi NSNN huyện Tuy Phước - tỉnh Bình Định.
Khi UBND huyện giao dự toán, các cơ quan tham mưu xác định và quản lý nguồn thu là nhiệm vụ quan trọng giúp địa phương đảm bảo nguồn chi Thành lập Hội đồng đấu giá đất, xây dựng lực lượng ủy nhiệm thu thuế cho UBND xã, thực hiện công khai quy trình thu tại trụ sở UBND và đài truyền thanh về số hộ kinh doanh, mức thuế để dân biết tham gia giám sát Điều này nhằm bảo đảm công bằng, minh bạch, nhắc nhở các hộ nộp thuế, coi đây là tiêu chuẩn thi hàng năm, từ đó góp phần giúp Tuy Phước vượt thu hàng năm.
1.6.2 Bài học cho huyện ðắk Song a N ỗ l ự c ki ể m soát các kho ả n chi ngân sách nhà n ướ c
Để tăng cường hoạt động tiết kiệm chi ngân sách nhà nước, cần thực hiện nghiêm túc các quy định về tiết kiệm và chống lãng phí trong mọi lĩnh vực Đồng thời, cần cải cách thủ tục hành chính, rà soát và tinh giảm biên chế nhằm làm gọn bộ máy nhà nước Việc trao quyền tự quyết cho các nhà quản lý cũng cần được tăng cường Trong thời gian tới, cần mở rộng việc khoán biên chế và kinh phí quản lý hành chính đối với các cơ quan hành chính nhà nước để cải cách quản lý chi ngân sách nhà nước hiệu quả hơn.
Tiếp cận và đổi mới phương pháp quản lý chi ngân sách nhà nước (NSNN) là cần thiết để nâng cao hiệu quả và tiết kiệm, đồng thời chống lãng phí Việc thực hiện thí điểm ở một số đơn vị sẽ giúp rút ra những kinh nghiệm thành công và kiểm tra các cách tiếp cận khác nhau trước khi thể chế hóa và áp dụng rộng rãi phương thức quản lý ngân sách theo kết quả đầu ra Tổ chức đào tạo và nâng cao năng lực quản lý cho đội ngũ cán bộ là yếu tố quan trọng trong tiến trình triển khai hệ thống lập ngân sách theo kết quả đầu ra Đồng thời, cần thực hiện kiểm tra, giám sát và đánh giá quá trình quản lý chi NSNN để đảm bảo tính hiệu quả.
Cần thực hiện việc kiểm tra và giám sát toàn bộ các hoạt động để đảm bảo ra quyết định hợp lý Việc sử dụng thông tin thực hiện không chỉ phục vụ cho báo cáo mà còn hỗ trợ cho quá trình học tập quản lý và đưa ra các quyết định chính xác.
Trỏnh lạm dụng hệ thống ủo lường thực hiện trong ủỏnh giỏ kết quả dẫn ủến khụng trung thực
Cần gắn kết chặt chẽ quyền tự chủ và trách nhiệm của người quản lý trong hệ thống lập ngõn sỏch theo kết quả ủầu ra
Để đảm bảo sự minh bạch và dân chủ trong quản lý ngân sách nhà nước, cần thực hiện tốt công tác công khai từ khâu lập dự toán, phân bổ đến chấp hành dự toán chi ngân sách Việc này không chỉ giúp nâng cao trách nhiệm giải trình mà còn tạo điều kiện cho người dân tham gia giám sát, từ đó tăng cường niềm tin vào quản lý ngân sách.
