Tớnh cấp thiết của ủề tài
ðắk Song là huyện nằm về phía Tây của tỉnh ðắk Nông, nằm dọc theo Quốc lộ14, là tuyến ựường huyết mạch nối Tây Nguyên với đông Nam Bộ
Từ trung tâm huyện Ủi Lờn, cách thành phố Buôn Ma Thuột khoảng 90 km về phía Bắc và 260 km về phía Nam đến thành phố Hồ Chí Minh, khu vực này có đường biên giới dài 24 km giáp với huyện Pích Chăm Đa, tỉnh Mundulkiri, Vương quốc Campuchia Địa hình cao nguyên núi lửa với mức độ chia cắt mạnh tạo nên những dãy núi dạng bọt, với độ dốc trung bình từ 100 đến 200 mét ở nhiều nơi.
200, cú ủộ cao trung bỡnh 700m - 800m so với mặt nước biển; là ủịa phương nằm trong vựng ảnh hưởng giú mựa Tõy Nam và mang ủặc ủiểm chung của khớ hậu cao nguyờn nhiệt ủới ẩm, mỗi năm có 2 mựa rừ rệt.
Đăk Song, với lợi thế về khí hậu và đất đai, đã trở thành một địa phương nổi bật trong phát triển cây công nghiệp, đặc biệt là cây hồ tiêu Mặc dù chỉ mới phát triển khoảng 10 năm, nhưng Đăk Song đã được đánh giá là vùng trồng tiêu mới nổi ở Tây Nguyên, trở thành một trong những khu vực sản xuất hồ tiêu lớn nhất tỉnh Đắk Nông về diện tích và sản lượng Hiện nay, Đăk Song đang hoàn thiện các thủ tục để trình Cục Sở hữu trí tuệ cấp chứng nhận thương hiệu “Hồ tiêu Đăk Song”, nhằm nâng cao chuỗi giá trị và khẳng định chất lượng sản phẩm hồ tiêu trên thị trường trong và ngoài nước Cây hồ tiêu đã được xác định là cây công nghiệp chủ lực của huyện Đăk Song, mang lại thu nhập cao cho nông dân và giúp nhiều hộ gia đình cải thiện cuộc sống.
Việc phát triển cây hồ tiêu tại huyện Đắk Song đang gặp nhiều thách thức, bao gồm việc chọn giống chưa được quan tâm đúng mức, chăm sóc kỹ thuật chưa đảm bảo, và tình trạng bệnh tật gây thối rễ dẫn đến nhiều vườn hồ tiêu chết hàng loạt Ngoài ra, công nghệ sau thu hoạch lạc hậu cũng ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm Hơn nữa, sự gia tăng diện tích trồng hồ tiêu không theo quy hoạch do chạy theo giá thị trường đã dẫn đến tình trạng rừng bị tàn phá, trong khi sản lượng tăng nhưng năng suất và chất lượng sản phẩm vẫn thấp, làm giảm sức cạnh tranh và hiệu quả kinh tế.
Nghiên cứu phát triển cây hồ tiêu tại huyện Đăk Song nhằm xác định hiệu quả kinh tế và các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển của loại cây này Qua đó, đề xuất những định hướng và giải pháp thúc đẩy sự phát triển cây hồ tiêu, góp phần nâng cao kinh tế của huyện Vì vậy, tôi chọn đề tài “Phát triển cây hồ tiêu trên địa bàn huyện Đăk Song tỉnh Đăk Nông” cho luận văn cao học của mình.
Mục tiêu
Bài viết này phân tích thực trạng phát triển cây hồ tiêu tại huyện Đắk Song, nhằm đề xuất các giải pháp thúc đẩy sự phát triển bền vững của loại cây trồng này trong tương lai.
ðối tượng và phạm vi nghiên cứu
Luận văn chỉ tập trung nghiờn cứu những vấn ủề lý luận và thực tiễn liờn quan ủến phỏt triển cõy hồ tiờu
Nghiên cứu này tập trung vào việc đánh giá thực trạng phát triển sản xuất cây Hồ tiêu tại huyện Đăk Song, tỉnh Đắk Nông trong giai đoạn từ năm 2010 đến 2014.
Phương pháp nghiên cứu
ðể thực hiện mục tiờu nghiờn cứu, ủề tài sử dụng phương phỏp thống kờ, thu thập, tổng hợp, so sỏnh, phõn tớch và phương phỏp ủỏnh giỏ.
í nghĩa khoa học và thực tiễn của ủề tài
Hệ thống hóa và làm rõ một số vấn đề lý luận về phát triển cây hồ tiêu có ý nghĩa khoa học quan trọng Thực tiễn, việc phân tích, đánh giá thực trạng và làm rõ các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển cây hồ tiêu tại huyện Đắk Song giúp chỉ ra những kết quả đạt được, những tồn tại hạn chế và nguyên nhân của các tồn tại này Từ đó, đề xuất phương hướng và giải pháp nhằm phát triển cây hồ tiêu trên địa bàn huyện Đắk Song.
Bố cục của ủề tài
Ngoài phần mở ủầu và kết luận, nội dung của luận văn ủược chia thành
Chương 1: Cơ sở lý luận về phát triển cây hồ tiêu
Chương 2: Thực trạng phỏt triển cõy hồ tiờu trờn ủịa bàn huyện ðăk Song, tỉnh ðắk Nông
Chương 3: Phương hướng và giải phỏp phỏt triển cõy hồ tiờu trờn ủịa bàn huyện ðăk Song, tỉnh ðắk Nông
7 Tổng quan tài liệu nghiên cứu
Trong kinh tế học phát triển, sự phát triển kinh tế được hiểu là sự gia tăng quy mô sản lượng của nền kinh tế, thường được phản ánh qua sự tăng trưởng của GDP hoặc GNP thực Điều này có nghĩa là sự phát triển của các hoạt động kinh tế, bao gồm cả cây công nghiệp, là sự gia tăng sản lượng theo thời gian Đối với cây công nghiệp lâu năm, phát triển được định nghĩa là sự gia tăng quy mô sản lượng và giá trị gia tăng Mặc dù có nhiều loại cây công nghiệp lâu năm khác nhau, quy mô sản xuất sẽ được thể hiện qua chỉ tiêu giá trị sản lượng Việc áp dụng khái niệm này chưa hoàn hảo nhưng vẫn phản ánh nội dung chính của phát triển.
Nghiên cứu Kinh tế Nông nghiệp của Đặng Phi Hổ (2003) trình bày các mô hình phát triển nông nghiệp, nhấn mạnh việc chuyển đổi từ sản xuất nhỏ sang sản xuất lớn và từ khai thác tài nguyên theo chiều rộng sang chiều sâu Điều này cho thấy sự chuyển dịch từ thâm dụng tài nguyên và vốn sang thâm dụng lao động Mặc dù các mô hình này có thể áp dụng để xây dựng khung lý thuyết cho phát triển cây công nghiệp lâu dài, việc áp dụng vào thực tiễn của từng địa phương, đặc biệt là Tây Nguyên, cần linh hoạt và phù hợp với điều kiện thực tế.
Nghiên cứu của Bùi Quang Bình về ngành sản xuất cà phê và sự phát triển kinh tế của Tây Nguyên đã chỉ ra mối liên hệ quan trọng giữa cây công nghiệp và sự phát triển khu vực Các kết quả từ nghiên cứu này góp phần nâng cao nhận thức về vai trò của cà phê trong nền kinh tế địa phương, đồng thời mở ra hướng đi mới cho việc phát triển bền vững ngành nông nghiệp tại Tây Nguyên.
Phát triển ngành sản xuất cà phê bền vững ở Tây Nguyên cần chú trọng vào việc nâng cao kiến thức cho người sản xuất và chuyển đổi phương thức canh tác từ lạm dụng hóa chất sang sử dụng phân hữu cơ và thuốc bảo vệ thực vật thân thiện với môi trường Nghiên cứu của Hồ Phước Thành về phát triển cây công nghiệp lâu năm tại huyện Đức Cơ chỉ ra rằng cây công nghiệp lâu năm không chỉ mang lại hiệu quả kinh tế cho các thành phần tham gia sản xuất mà còn đóng góp vào sự phát triển kinh tế nông nghiệp, nông thôn theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa Điều này giúp cải thiện đời sống vật chất và tinh thần của người dân, đặc biệt là ở những vùng sâu, vùng xa, và vùng đồng bào dân tộc, góp phần thay đổi bộ mặt kinh tế - xã hội.
Về phát triển cây hồ tiêu có:
Nghiên cứu về cây hồ tiêu đang thu hút sự quan tâm lớn, với nhiều giải pháp được đề xuất để phát triển loại cây này Các nghiên cứu tập trung vào việc nâng cao trình độ kỹ thuật và áp dụng quy trình sản xuất tiên tiến Cục Trồng trọt đã tổ chức hội nghị vào tháng 6/2009 để đánh giá hiện trạng và bàn về các giải pháp phát triển cây hồ tiêu tại các tỉnh phía Nam Ngoài ra, tác phẩm của Phạm Kim Hồng Phúc và Nguyễn Văn A (2000) cũng cung cấp những kinh nghiệm quý báu trong việc trồng tiêu đạt năng suất cao, được phát hành bởi NXB Đà Nẵng.
Kinh nghiệm thực tế trong việc trồng tiêu ở Việt Nam được chia sẻ qua các tài liệu như của Nguyễn Phi Long (1987) và báo cáo tại hội nghị thường niên Hiệp hội hồ tiêu Việt Nam năm 2009 Những bài học từ những nghiên cứu này không chỉ giúp nông dân nâng cao kỹ thuật trồng tiêu mà còn cung cấp cái nhìn sâu sắc về sự phát triển của ngành hồ tiêu tại các địa phương khác nhau.
Việc chú trọng đến phòng chống bệnh cho cây tiêu là cực kỳ quan trọng, như đã nêu trong báo cáo của Cục Bảo vệ Thực vật (2007) về tình hình sản xuất hồ tiêu và ảnh hưởng của các loại dịch hại tới sản xuất tại Việt Nam Hội thảo về sâu bệnh hại tiêu và phương pháp phòng trừ diễn ra tại Đắk Nông vào tháng 7/2007 cũng đã nhấn mạnh tầm quan trọng này Ngoài ra, Ngô Vĩnh Viễn (2007) cũng đã báo cáo về dịch hại trên hồ tiêu và các biện pháp phòng trừ cần thiết.
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN CÂY HỒ TIÊU
1.1 NHỮNG VẤN ðỀ CHUNG VỀ PHÁT TRIỂN CÂY HỒ TIÊU
1.1.1 Khỏi niệm và ủặc ủiểm cõy hồ tiờu a Khái ni ệ m
Hồ tiêu, hay còn gọi là cổ nguyệt, hắc cổ nguyệt, bạch cổ nguyệt (tên khoa học: Piper nigrum), là một loại cây leo có hoa thuộc họ hồ tiêu (Piperaceae) Loài cây này chủ yếu được trồng để thu hoạch quả và hạt, thường được sử dụng làm gia vị dưới dạng khô hoặc tươi.
Hồ tiêu là loại dây leo dài, nhẵn, không lông, bám vào cây khác bằng rễ và có hai loại nhánh: nhánh mang quả và nhánh dinh dưỡng, cả hai đều xuất phát từ kẽ lá Hoa của hồ tiêu hình chùm và khi chín sẽ rụng cả chùm Quả hồ tiêu nhỏ, hình cầu, thường có từ 20-30 quả trên một chùm, bắt đầu màu xanh lục, sau đó chuyển sang màu vàng và cuối cùng là màu đỏ.
Cú 3 loại hồ tiờu: hồ tiờu trắng, hồ tiờu ủen và hồ tiờu ủỏ
Hồ tiêu được thu hoạch hàng năm một lần, và để có hồ tiêu đen, người ta thu hoạch khi quả xuất hiện một số quả chín màu đỏ hoặc vàng trên chùm, tức là khi quả còn xanh Những quả còn non quá giòn và dễ vỡ khi phơi, trong khi các quả khác sẽ săn lại và chuyển màu đen khi phơi Để có hồ tiêu trắng (hay hồ tiêu sọ), người ta thu hoạch khi quả chín hoàn toàn, sau đó bỏ vỏ Loại hồ tiêu này có màu trắng ngà hoặc xám, ít nhăn nheo và ít thơm hơn vì lớp vỏ chứa tinh dầu đã mất, nhưng lại cay hơn do quả đã chín.
Bên cạnh hai loại sản phẩm tiêu đen và tiêu trắng, tiêu hồng là loại tiêu hiếm hơn, được chế biến đặc biệt để giữ màu sắc của vỏ Tiêu hồng có màu hồng thẫm hơi ngả đen, chủ yếu được sản xuất tại Ấn Độ và Bà Rịa - Vũng Tàu (Việt Nam) Giá trị xuất khẩu của tiêu hồng sau khi chế biến cao gấp 3 đến 4 lần so với hạt tiêu đen.
Cây hồ tiêu có những yêu cầu riêng biệt phù hợp với điều kiện tự nhiên, bao gồm khí hậu ẩm ướt và nhiệt độ trung bình từ 22-28 độ C Để phát triển tốt, hồ tiêu cần lượng mưa cao từ 2000-3000mm/năm, phân bổ đều trong 7-8 tháng và cần 3-5 tháng khô ráo để ra hoa Loại đất thích hợp cho hồ tiêu là đất tơi xốp, nhiều mùn, với pH từ 5,5-6,5 Mật độ trồng lý tưởng cho hồ tiêu là từ 1.200-2.000 cây/ha, trong đó đất dốc nên trồng thưa, còn đất bằng có thể trồng dày hơn.
Cây hồ tiêu đòi hỏi một lượng vốn đầu tư lớn trong giai đoạn xây dựng cơ bản, dẫn đến chu kỳ kinh doanh dài và thời gian thu hồi vốn kéo dài Để đạt năng suất trung bình 2 tấn/ha, hàng năm cây hồ tiêu cần cung cấp khoảng 70kg đạm (N), 16kg lân (P2O5), 42kg kali (K2O), 18kg magiê (MgO) và 67kg canxi (CaO) Nghiên cứu trên thế giới cho thấy, với mật độ trồng hợp lý, cây hồ tiêu có thể mang lại hiệu quả kinh tế cao.
Mỗi năm, cây hồ tiêu tiêu thụ khoảng 250kg N, 35kg P2O5, 205kg K2O, 45kg CaO và 20kg MgO trên mỗi hecta (De Waard, 1965) Hàm lượng dinh dưỡng trong lá hồ tiêu thường dao động từ 3,1-3,4% N, 0,16-0,18% P, 3,4-4,3% K, 0,44% MgO và 1,67% CaO, cho thấy cây hồ tiêu hấp thụ và tích lũy nhiều dinh dưỡng hơn so với các loại cây trồng khác (Cục Trồng trọt, Bộ NN).
Cây hồ tiêu cần lượng kali và magiê cao, chỉ sau nitơ, canxi và các vi lượng khác Nhiều vườn hồ tiêu ở nước ta có địa hình cao, dốc và đất nhẹ, thường xuyên được tưới nước, dẫn đến tình trạng dinh dưỡng bị rửa trôi Các hàng tiêu ở rìa vườn, đặc biệt gần đường thoát nước, thường biểu hiện thiếu kali và magiê rõ rệt Khi thiếu kali, lá cây bị khụ đầu và lan ra toàn bộ lá Thiếu magiê khiến lá cây trưởng thành chuyển sang màu vàng lục, trong khi gân lá vẫn còn xanh.
