Tớnh cấp thiết của ủề tài
Hiện nay, công tác quản lý ngân sách nhà nước (NSNN) tập trung vào việc lập kế hoạch, thực hiện và báo cáo ngân sách, đồng thời tăng cường trách nhiệm và minh bạch trong quản lý Mục tiêu là hạn chế tiêu cực trong sử dụng ngân sách, đảm bảo an ninh tài chính trong phát triển và hội nhập quốc gia Sự gắn kết giữa quản lý ngân sách và các mục tiêu tài chính phát triển được thể hiện qua kế hoạch tài chính và chi tiêu trung hạn, theo “Báo cáo khả thi Dự án Cải cách tài chính công” được Chính Phủ phê duyệt Điều này nhằm huy động, phân bổ và sử dụng hiệu quả các nguồn lực tài chính trong xã hội, xây dựng nền tài chính quốc gia lành mạnh, giữ vững an ninh tài chính, ổn định tài chính - tiền tệ, và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững Trong bối cảnh nguồn thu cho NSNN gặp khó khăn, việc quản lý chặt chẽ và sử dụng hiệu quả các khoản chi của NSNN là ưu tiên hàng đầu của Đảng, Nhà nước và các cấp ngành.
Trong thời gian qua, công tác quản lý chi ngân sách nhà nước (NSNN) đã liên tục được đổi mới và tăng cường, nhằm đơn giản hóa quy trình, nâng cao hiệu quả, thúc đẩy tiết kiệm và chống lãng phí Cơ cấu chi NSNN đã được điều chỉnh theo hướng giảm các khoản chi bao cấp, tăng tỷ lệ chi cho đầu tư phát triển, ưu tiên cho các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội quan trọng và giải quyết các vấn đề xã hội bức xúc Công tác quản lý và phân cấp ngân sách đã có những đổi mới cơ bản, nâng cao quyền chủ động và trách nhiệm cho các cấp chính quyền địa phương và các đơn vị sử dụng ngân sách, từng bước xóa bỏ cơ chế xin cho Thủ tục hành chính trong lĩnh vực quản lý, kiểm soát chi NSNN cũng đã được sửa đổi bổ sung theo hướng đơn giản và thuận lợi.
Mặc dù đã có những nỗ lực, nhưng tính dàn trải trong chi ngân sách nhà nước vẫn chưa được khắc phục triệt để, dẫn đến hiệu quả đầu tư thấp Thêm vào đó, tình trạng thất thoát và lãng phí trong quản lý và sử dụng vốn đầu tư xây dựng cơ bản vẫn còn cao, trong khi chi tiêu hành chính vẫn tồn tại nhiều bất hợp lý.
Thị xã Gia Nghĩa, trung tâm tỉnh Đắk Nông, được thành lập theo Nghị định 82/2005/NĐ-CP, bao gồm 08 đơn vị hành chính mới với tổng diện tích 284 km² và dân số hơn 46 ngàn người, sinh sống chủ yếu là 19 dân tộc Thị xã đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội, kết nối vùng Tây Nguyên với các trung tâm kinh tế lớn như Bình Dương, Đồng Nai và TP Hồ Chí Minh thông qua quốc lộ 14 và 28 Gia Nghĩa còn có tiềm năng du lịch với nhiều thác nước đẹp như Thác Liêng Nung và Thác 3 tầng Tuy nhiên, hiện nay, công tác thu chi ngân sách còn nhiều hạn chế, thu ngân sách chưa tương xứng với tiềm năng kinh tế, và tình trạng thất thu, nợ thuế còn lớn Do đó, việc quản lý và sử dụng ngân sách nhà nước một cách hiệu quả, tiết kiệm là yêu cầu cấp thiết để đảm bảo đáp ứng kịp thời nhu cầu chi tiêu của chính quyền địa phương và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội.
Quản lý chi ngân sách cấp xã hiệu quả có vai trò quan trọng trong việc điều hành ngân sách địa phương, góp phần thực hành tiết kiệm và ổn định tài chính quốc gia Điều này giúp ngăn chặn các hiện tượng tiêu cực, tham nhũng, đồng thời ổn định tiền tệ và kiểm soát lạm phát.
Chúng tôi đã chọn đề tài “Hoàn thiện quản lý chi ngân sách cấp xã trên địa bàn thị xã Gia Nghĩa, tỉnh Đắk Nông” cho nghiên cứu luận văn thạc sĩ kinh tế phát triển, nhằm mục tiêu cải thiện hiệu quả sử dụng ngân sách và nâng cao chất lượng dịch vụ công cộng tại địa phương.
Mục tiêu nghiên cứu
Bài viết này tập trung vào việc phân tích các vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến chi ngân sách cấp xã và quản lý chi ngân sách cấp xã Nó khảo sát, phân tích và đánh giá thực trạng công tác quản lý chi ngân sách cấp xã tại thị xã Gia Nghĩa, tỉnh Đắk Nông Đồng thời, bài viết cũng đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện quản lý chi ngân sách cấp xã tại khu vực này trong thời gian tới.
Trên cơ sở phân tích, hệ thống hóa lý luận về chi NSNN và quản lý chi
Bài luận văn này tập trung phân tích thực trạng quản lý chi ngân sách cấp xã tại thị xã Gia Nghĩa, từ đó xác định các nguyên nhân gây ra vấn đề và đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao chất lượng quản lý chi ngân sách.
NS cấp xó trờn ủịa bàn thị xó Gia Nghĩa trong thời gian tới.
ðối tượng và phạm vi nghiên cứu
- ðối tượng nghiờn cứu: quản lý chi NSNN trờn ủịa bàn thị xó Gia Nghĩa
Phạm vi nghiên cứu của luận văn tập trung vào hoạt động quản lý chi của ngân sách cấp xã tại thị xã Gia Nghĩa, tỉnh Đắk Nông Nghiên cứu không đề cập đến việc quản lý chi đối với các khoản chi của ngân sách trung ương, ngân sách tỉnh và ngân sách thị xã phát sinh trên địa bàn này.
- Thời gian nghiên cứu: luận văn nghiên cứu quản lý chi NSNN cấp xã trờn ủịa bàn Thị xó Gia Nghĩa trong khoảng thời gian từ 2011 ủến 2015.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu chủ đề này chủ yếu áp dụng các phương pháp nghiên cứu thường dùng trong kinh tế, bao gồm phương pháp thống kê, so sánh, phân tích – tổng hợp Những phương pháp này được sử dụng để hoàn thành các mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu đã đề ra.
Bố cục ủề tài
Ngoài phần mở ủầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn gồm 3 chương, như sau:
Chương 1: Những vấn ủề lý luận về quản lý chi ngõn sỏch cấp xó
Chương 2: Thực trạng quản lý chi ngõn sỏch cấp xó trờn ủịa bàn thị xó Gia Nghĩa, tỉnh ðắk Nông
Chương 3: Giải phỏp hoàn thiện quản lý chi ngõn sỏch cấp xó trờn ủịa bàn thị xã Gia Nghĩa trong thời gian tới
MỘT SỐ VẤN ðỀ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH CẤP XÃ
MỘT SỐ VẤN ðỀ CƠ BẢN VỀ CHI NGÂN SÁCH CẤP XÃ
1.1.1 Khỏi niệm, ủặc ủiểm chi ngõn sỏch cấp xó a Chi ngân sách nhà n ướ c
Chi NSNN là hoạt động mà Nhà nước phân bổ và sử dụng quỹ ngân sách nhà nước nhằm thực hiện các chức năng và nhiệm vụ theo những nguyên tắc nhất định.
Quá trình chi ngân sách nhà nước (NSNN) bao gồm hai giai đoạn chính: phân phối và sử dụng quỹ NSNN Phân phối NSNN là việc phân bổ kinh phí từ quỹ theo các tiêu chí và tỷ lệ nhất định để hình thành các quỹ tiền tệ nhỏ hơn trước khi đưa vào sử dụng Điều này có nghĩa là quỹ NSNN được chia thành nhiều phần với cấu trúc cụ thể cho các nội dung và đối tượng thụ hưởng khác nhau, nhằm đảm bảo sử dụng hiệu quả nguồn lực tài chính hạn chế để đáp ứng các nhu cầu chi tiêu trong quá trình thực hiện các chức năng và nhiệm vụ của Nhà nước.
Quá trình sử dụng là quá trình trực tiếp chi dựng các khoản tiền được cấp phát từ quỹ ngân sách nhà nước cho các công việc cụ thể theo các mục đích đã được quy định.
Chi NSNN bao gồm các khoản chi cho phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh, và hoạt động của bộ máy nhà nước; chi trả nợ của Nhà nước; chi viện trợ và các khoản chi khác theo quy định của pháp luật Ngoài ra, chi ngân sách cấp xã cũng là một phần quan trọng trong việc quản lý và sử dụng nguồn lực tài chính địa phương.
Chi ngân sách cấp xã là quá trình phân phối và sử dụng quỹ ngân sách nhằm đảm bảo thực hiện chức năng và nhiệm vụ của Nhà nước tại địa bàn xã Toàn bộ các khoản chi của ngân sách cấp xã được xác định trong dự toán, do cơ quan có thẩm quyền quyết định và thực hiện trong một năm Mục tiêu chính là đảm bảo chức năng nhiệm vụ của chính quyền địa phương cấp xã và phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn.
Một là, chi ngân sách cấp xã gắn với quyền lực nhà nước cấp xã
Chi ngân sách cấp xã gắn liền với nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, hoạt động của bộ máy hành chính và các tổ chức chính trị tại địa phương Việc phân cấp nhiệm vụ chi cho ngân sách xã cần phù hợp với trình độ và khả năng quản lý của chính quyền xã.
Chi ngân sách cấp xã là khoản chi tiêu tại cấp cơ sở, nơi xã không chỉ là đơn vị quản lý ngân sách mà còn là đơn vị sử dụng ngân sách Uỷ ban nhân dân xã chịu trách nhiệm xây dựng và quản lý chi ngân sách, trong khi Hội đồng nhân dân xã có nhiệm vụ quyết định và giám sát các khoản chi tiêu này.
Bốn là, hiệu quả chi NSNN là hiệu quả mang tính tổng hợp và toàn diện trên nhiều mặt
Năm là, cón ủối ngõn sỏch xó phải ủảm bảo nguyên tắc chi không vượt quá nguồn thu quy định Nghiêm cấm việc vay hoặc chiếm dụng dưới mọi hình thức để cón ủối ngõn sỏch xó Nội dung chi ngân sách cấp xã cần được thực hiện một cách minh bạch và đúng quy định.
Căn cứ vào yếu tố chi tiờu, phương thức quản lý và thời hạn tỏc ủộng, chi NSNN cấp xã bao gồm các nội dung sau:
* Chi ủầu tư phỏt triển, bao gồm:
Đầu tư xây dựng các công trình kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội do cấp xã quản lý theo phân cấp của tỉnh gặp khó khăn trong việc thu hồi vốn.
Chính quyền địa phương đầu tư xây dựng các công trình kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội từ nguồn huy động vốn góp của các tổ chức, cá nhân cho từng dự án cụ thể, theo quy định của pháp luật Quyết định này được Hội đồng nhân dân xã thông qua và đưa vào ngân sách xã quản lý.
- Cỏc khoản chi ủầu tư phỏt triển khỏc theo quy ủịnh của phỏp luật
* Chi thường xuyên, bao gồm:
- Chi cho hoạt ủộng của cỏc cơ quan nhà nước ở xó:
+ Tiền lương, tiền công cho cán bộ, công chức cấp xã;
+ Sinh hoạt phớ ủại biểu Hội ủồng nhõn dõn;
+ Cỏc khoản phụ cấp khỏc theo quy ủịnh của Nhà nước;
+ Chi về hoạt ủộng, văn phũng, như: chi phớ ủiện, nước, văn phũng phẩm, phớ bưu ủiện, ủiện thoại, hội nghị, chi tiếp tõn, khỏnh tiết;
+ Chi mua sắm, sửa chữa thường xuyên trụ sở, phương tiện làm việc; + Chi khỏc theo chế ủộ quy ủịnh
- Kinh phớ hoạt ủộng của cơ quan ðảng cộng sản Việt Nam ở xó
- Kinh phớ hoạt ủộng của cỏc tổ chức chớnh trị - xó hội ở xó (Mặt trận
Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức như Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Hội Cựu chiến binh Việt Nam, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam và Hội Nông dân Việt Nam, sẽ thực hiện việc thu các khoản theo quy định của điều lệ, sau khi đã trừ đi các khoản thu khác (nếu có).
- đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế cho cán bộ xã và các ựối tượng khỏc theo chế ủộ quy ủịnh
- Chi cho công tác dân quân tự vệ, trật tự an toàn xã hội:
Chi huấn luyện dân quân tự vệ và các khoản phụ cấp liên quan đến dân quân tự vệ là những nhiệm vụ chi quan trọng thuộc ngân sách xã, được quy định bởi Pháp lệnh về dân quân tự vệ.
Chi thực hiện việc đăng ký nghĩa vụ quân sự và các công tác nghĩa vụ quân sự khác theo quy định của pháp luật thuộc nhiệm vụ chi của ngân sách xã.
+ Chi tuyờn truyền, vận ủộng và tổ chức phong trào bảo vệ an ninh, trật tự an toàn xó hội trờn ủịa bàn xó;
+ Cỏc khoản chi khỏc theo chế ủộ quy ủịnh
- Chi cho cụng tỏc xó hội và hoạt ủộng văn hoỏ, thụng tin, thể dục thể thao do xã quản lý:
Trợ cấp hàng tháng cho cán bộ xã nghỉ việc theo quy định không bao gồm trợ cấp hàng tháng và trợ cấp thôi việc một lần cho cán bộ xã nghỉ việc từ ngày 01/01/1998 trở về sau do tổ chức bảo hiểm xã hội chi trả Ngoài ra, còn có chi thăm hỏi các gia đình chính sách, cứu tế xã hội và các hoạt động công tác xã hội khác.
+ Chi hoạt ủộng văn hoỏ, thụng tin, thể dục, thể thao, truyền thanh do xã quản lý
Chi sự nghiệp giáo dục bao gồm việc hỗ trợ các lớp bổ túc văn hóa, cung cấp trợ cấp cho nhà trẻ và lớp mẫu giáo, cũng như trợ cấp cho giáo viên mẫu giáo và cô nuôi dạy trẻ do các xã, thị trấn quản lý.
- Chi sự nghiệp y tế: Hỗ trợ chi thường xuyên và mua sắm các khoản trang thiết bị phục vụ cho khám chữa bệnh của trạm y tế xã
NỘI DUNG QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH CẤP XÃ
Nhiệm vụ chi của ngân sách cấp xã được quyết định bởi Hội đồng Nhân dân tỉnh, phù hợp với phân cấp quản lý kinh tế - xã hội, quốc phòng và an ninh trên địa bàn Điều này cần phải tương thích với trình độ quản lý của đội ngũ cán bộ cấp xã trong từng thời kỳ ổn định ngân sách.
Nhiệm vụ chi thuộc ngân sách cấp xã được đảm bảo bởi ngân sách cấp xã, trong khi ngân sách thị xã sẽ hỗ trợ cấp xã trong trường hợp ngân sách cấp xã không đủ khả năng tự cân đối thu chi.
Khi các cơ quan quản lý nhà nước cấp trung ương, tỉnh và thị xã ủy quyền cho cơ quan quản lý nhà nước cấp xã thực hiện nhiệm vụ chi, kinh phí sẽ được chuyển từ ngân sách cấp trên xuống cấp xã để thực hiện nhiệm vụ cụ thể thông qua việc chuyển giao ngân sách giữa các cấp.
Ngoài việc ủy quyền thực hiện nhiệm vụ chi, ngân sách cấp xã không được sử dụng ngân sách cấp mình cho nhiệm vụ của ngân sách cấp khác, trừ trường hợp đặc biệt phải được cơ quan có thẩm quyền quyết định.
1.2.1 Lập dự toán chi ngân sách cấp xã
Quản lý quá trình lập dự toán chi ngân sách cấp xã được thực hiện bởi UBND xã và Ban Tài chính xã Trong đó, UBND xã có nhiệm vụ cụ thể trong việc đảm bảo tính chính xác và hợp lý của dự toán ngân sách, đồng thời phối hợp với Ban Tài chính xã để thực hiện các chức năng và nhiệm vụ liên quan đến quản lý tài chính địa phương.
Hướng dẫn và tổ chức các đơn vị trực thuộc cũng như chính quyền cấp xã trong việc lập dự toán chi ngân sách theo phạm vi quản lý là nhiệm vụ quan trọng.
Hai là, tổng hợp và lập dự toán chi ngân sách cấp xã; báo cáo Thường trực HðND xã phường xem xét trước khi báo cáo UBND thị xã;
UBND thị xã căn cứ vào nhiệm vụ thu, chi ngân sách được giao để trình HĐND phường quyết định dự toán ngân sách địa phương Đồng thời, UBND phường cũng phải báo cáo UBND thành phố và Phòng Tài chính về dự toán ngân sách cấp xã cũng như kết quả phân bổ ngân sách cấp xã đã được HĐND phường thông qua.
Tổ chức giao nhiệm vụ thu, chi ngân sách cho từng ban và tổ chức trực thuộc dựa trên phương án phân bổ ngân sách cấp xã đã được Nghị quyết của Hội đồng nhân dân xã, phường thông qua.
Năm là, lập phương án điều chỉnh dự toán ngân sách cấp xã và phương án phân bổ dự toán thu, chi ngân sách cấp xã trình Hội đồng nhân dân xã, phường quyết định theo yêu cầu của cơ quan hành chính nhà nước cấp trên trong trường hợp nghị quyết của HĐND xã, phường không phù hợp với nhiệm vụ thu, chi ngân sách được cấp trên giao Ban Tài chính xã phường có nhiệm vụ thực hiện các công việc liên quan đến việc điều chỉnh và phân bổ ngân sách.
Một là, tổ chức làm việc với các ban, tổ chức thuộc Uỷ ban nhân dân xã, phường về dự toán chi ngân sách hàng năm
Hai là, chủ trỡ phối hợp với các cơ quan, đơn vị liên quan để tổng hợp và lập dự toán ngân sách, cũng như phương án phân bổ ngân sách cấp xã theo từng lĩnh vực và nhiệm vụ chi được phân cấp.
Bà là, lập dự toán chi đầu tư phát triển của ngân sách cấp xã; tổng hợp dự toán và phương án phân bổ dự toán chi đầu tư phát triển, chi cho Chương trình mục tiêu quốc gia do cấp xã quản lý.
Để thực hiện chính sách tăng thu và tiết kiệm chi cho ngân sách cấp xã, cần đề xuất các phương án cụ thể và biện pháp hiệu quả.
1.2.2 Chấp hành dự toán chi ngân sách cấp xã a Phân b ổ và giao d ự toán
UBND xã, phường căn cứ vào quyết định của UBND thị xã để thực hiện nhiệm vụ thu, chi ngân sách Đồng thời, trình Hội đồng nhân dân cấp xã quyết định dự toán chi ngân sách và phương án phân bổ ngân sách cấp xã trước ngày 31/12 hàng năm.
Dựa trên Nghị quyết của Hội đồng Nhân dân xã phường, Ủy ban Nhân dân xã phường phân công nhiệm vụ thu chi ngân sách cho từng đơn vị trực thuộc cấp xã, đặc biệt là trong lĩnh vực chi đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB).
Dự toán và kế hoạch vốn được phân khai cho các chủ đầu tư cần chi tiết theo loại, khoản, mục, tiểu mục trong Mục lục Ngân sách nhà nước, cùng với một số dự án theo quy định tại Quyết định số 33/2008/QĐ-BTC ngày 02/6/2008 của Bộ Tài chính Đối với chi thường xuyên, các chủ đầu tư cần tuân thủ các quy định hiện hành để đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả trong việc sử dụng ngân sách.
CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ðẾN QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH CẤP XÃ
1.3.1 Nhân tố khách quan a ð i ề u ki ệ n t ự nhiên ðiều kiện tự nhiờn như vị trớ ủịa lý, ủịa hỡnh,… sẽ là nhõn tố ảnh hưởng không nhỏ tới sự nhu cầu chi của ngân sách cấp xã Phạm vi diện tích lãnh thổ của ủịa phương lớn hơn sẽ ủũi hỏi chi cụng tỏc quản lý nhà nước lớn hơn, chi ủảm bảo an ninh, quốc phũng lớn hơn, và chi ủầu tư xõy dựng cơ sở hạ tầng nhiều hơn,… Nếu diện tớch rộng và ủịa hỡnh phức tạp cộng với yếu tố thời tiết khắc nghiệt sẽ làm tăng chi khắc phục thiên tai, cứu trợ xã hội, làm tăng chi phớ ủầu tư XDCB ðiều kiện ủịa lý và ủịa hỡnh sẽ khiến khú khăn hay thuận lợi cho việc phân bổ cơ sở cung cấp dịch vụ công này và liên quan tới chi phí mở rộng cơ sở và nâng cao chất lượng dịch vụ Ngoài ra những yếu tố này còn khiến cho việc phân bổ cơ sở hạ tầng và cũng như dịch vụ cung cấp cho khách hàng, nó còn khiến cho chi phí của người sử dụng cao hơn
Những khu vực có điều kiện thuận lợi cho việc di dân thường phát triển kinh tế xã hội mạnh mẽ hơn, tạo ra nhiều nguồn thu ngân sách và chi tiêu cao hơn so với những nơi ít thuận lợi Điều này cho thấy mối liên hệ chặt chẽ giữa điều kiện sống và sự phát triển kinh tế.
Sự phỏt triển kinh tế xó hội tỏc ủộng cả hai phớa ủầu vào và ủầu ra cụng tác quản lý chi ngân sách cấp xã
Sự phát triển kinh tế xã hội đang tạo ra nhu cầu cao hơn đối với dịch vụ công và cơ sở hạ tầng chất lượng, yêu cầu cung cấp dịch vụ đáp ứng nhu cầu hoạt động sản xuất của doanh nghiệp và đời sống của cư dân Đồng thời, khi các cơ sở kinh tế và điểm dân cư mở rộng, cần xây dựng nhiều cơ sở mới và tạo ra các dịch vụ mới để đáp ứng nhu cầu gia tăng của nền kinh tế Tình hình xã hội cũng ảnh hưởng đến sự phát triển cơ sở hạ tầng, với quy mô và tốc độ tăng dân số nhanh ở các nước đang phát triển làm tăng đáng kể nhu cầu về dịch vụ cơ sở hạ tầng và chi cho đảm bảo xã hội.
Khi sự phát triển kinh tế xã hội đạt mức cao, nền kinh tế sẽ có nhiều nguồn lực hơn để đóng góp vào ngân sách Điều này giúp đáp ứng nhu cầu chi thường xuyên và đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng Phân cấp quản lý và điều hành chi ngân sách nhà nước cũng trở nên hiệu quả hơn.
Phân cấp quản lý ngân sách là phương pháp hiệu quả để kết nối các hoạt động ngân sách nhà nước với các hoạt động kinh tế - xã hội, nhằm nâng cao tính tự chủ của địa phương Mục tiêu là tập trung nguồn tài chính quốc gia một cách kịp thời, phân phối và sử dụng một cách công bằng, hợp lý, tiết kiệm và hiệu quả Điều này không chỉ góp phần phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương mà còn giảm dần sự phụ thuộc vào ngân sách cấp trên, từ đó giảm bội chi ngân sách nhà nước, kiểm soát lạm phát và ổn định kinh tế vĩ mô.
Phân cấp quản lý ngân sách hợp lý không chỉ tăng tính chủ động, tự chủ của địa phương mà còn đảm bảo duy trì và phát triển hoạt động của các cấp chính quyền địa phương Điều này tạo điều kiện để phát huy các lợi thế đa dạng của từng vùng, từng địa phương, đồng thời giúp quản lý và kế hoạch hóa tốt hơn Hơn nữa, phân cấp này điều chỉnh mối quan hệ giữa các cấp chính quyền và các cấp ngân sách, góp phần thúc đẩy quản lý kinh tế - xã hội ngày càng hoàn thiện hơn.
1.3.2 Nhân tố chủ quan a Công tác t ổ ch ứ c b ộ máy qu ả n lý chi ngân sách c ấ p xã ðể tổ chức quản lý chi ngõn sỏch, chớnh quyền cỏc cấp ủều xõy dựng cơ cấu, tổ chức bộ máy tham gia giúp việc, phù hợp với thẩm quyền, chức năng và nhiệm vụ ủược giao Hiệu quả hoạt ủộng của bộ mỏy quản lý và ủội ngũ CBCC quản lý chi ngõn sỏch cú tỏc ủộng rất lớn ủến sự phỏt triển kinh tế xã hội Tổ chức bộ máy tinh gọn và chất lượng nguồn nhân lực cao luôn là mục tiờu hướng tới của tất cả cỏc ủịa phương Bộ mỏy cồng kềnh với chất lượng nguồn nhân lực thấp sẽ kéo theo sự trì trệ phát triển kinh tế xã hội, gây lóng phớ thời gian, tài sản tiền của quốc gia núi chung và của ủịa phương núi riêng
Bộ máy quản lý chi ngân sách cấp xã đóng vai trò chủ đạo trong việc điều hành và thực hiện các quyết định quản lý, nhằm đảm bảo quá trình quản lý chi ngân sách tại cấp xã diễn ra hiệu quả và minh bạch.
Bộ máy quản lý chi ngân sách cấp xã, bao gồm Ban Tài chính xã, UBND xã, Phòng Tài chính kế hoạch thị xã và Kho bạc Nhà nước thị xã, đóng vai trò quan trọng trong việc lập dự toán chi, kế hoạch đầu tư và các quyết định quản lý Chất lượng của những sản phẩm này phụ thuộc vào năng lực của các cơ quan này Nếu họ có khả năng lập dự toán chính xác, quản lý chi chặt chẽ và sử dụng hiệu quả nguồn lực hạn chế, sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế xã hội và tăng cường niềm tin của người dân.
Để quản lý hiệu quả các dự án cơ sở hạ tầng, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan liên quan, đồng thời đảm bảo tính thống nhất trong các quyết định Việc thiết lập một cơ chế phối hợp và điều chỉnh toàn bộ hoạt động của các cơ quan này là rất quan trọng Hiện nay, rào cản từ thủ tục hành chính đang là vấn đề lớn trong quản lý cơ sở hạ tầng Do đó, cải cách thủ tục hành chính là cần thiết và có ảnh hưởng quan trọng đến việc quản lý chi ngân sách cấp xã.
Tổ chức bộ máy và trình độ cán bộ là yếu tố quyết định hiệu quả thực thi công vụ Bộ máy cồng kềnh và đội ngũ cán bộ có trình độ thấp gây ra sự trì trệ và lạc hậu trong tổ chức điều hành, cản trở sự phát triển kinh tế xã hội của địa phương Đội ngũ cán bộ kém năng lực không chỉ dẫn đến nhận thức sai lệch mà còn tạo ra hành vi ứng xử không phù hợp, dễ dẫn đến sai lầm trong quá trình thực thi công vụ, làm giảm hiệu quả quản lý chi ngân sách nhà nước.
Các phương thức thu thập và xử lý thông tin thủ công đã trở nên lạc hậu, không còn đáp ứng được yêu cầu về chất lượng và thời gian, cũng như độ chính xác và an toàn Trong bối cảnh phát triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ và sự bùng nổ của công nghệ thông tin toàn cầu, việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý chi ngân sách nhà nước đã chứng minh được hiệu quả rõ rệt Điều này không chỉ nâng cao tính minh bạch tài chính mà còn tiết kiệm thời gian và giảm bớt những phiền hà do quy trình làm việc quan liêu gây ra.
THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH CẤP XÃ TRÊN ðỊA BÀN THỊ XÃ GIA NGHĨA
Tình hình kinh tế - xã hội
Gia Nghĩa luôn duy trì mức tăng trưởng ổn định và cao hơn so với các huyện trong tỉnh, với tỷ lệ bình quân giai đoạn 2011 - 2015 đạt 14,06%, so với mức tăng trưởng kinh tế chung toàn tỉnh là 13,14% Chỉ số tăng trưởng của các khu vực kinh tế nông - lâm - thủy sản, công nghiệp - xây dựng và dịch vụ năm 2015 lần lượt đạt 10,46%, 11,59% và 17,32% GDP bình quân đầu người năm 2015 đạt 35,19 triệu đồng/người (theo giá hiện hành).
Chuyển dịch cơ cấu kinh tế:
Tổng sản phẩm trên địa bàn thị xã đã có sự chuyển dịch tích cực giữa ba khu vực kinh tế nông - lâm - thủy sản, công nghiệp - xây dựng và dịch vụ Quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế diễn ra hợp lý, với tỷ trọng của công nghiệp - xây dựng và dịch vụ ngày càng gia tăng, đặc biệt là ngành dịch vụ thương mại, phù hợp với tiềm năng của thị xã.
Sự phát triển của các ngành:
Tốc độ tăng trưởng bình quân giai đoạn 2006 - 2010 đạt trên 2%/năm, trong khi giai đoạn 2010 - 2015 tăng bình quân 4,35%/năm, với năm 2015 giá trị sản xuất ước đạt 263,20 tỷ đồng, tăng 4,72% so với năm 2014 Tuy nhiên, giá trị khu vực kinh tế nông nghiệp chiếm tỷ trọng rất nhỏ trong cơ cấu kinh tế do quá trình đô thị hóa nhanh, dẫn đến diện tích sản xuất nông nghiệp trên địa bàn thị xã bị thu hẹp, đặc biệt là diện tích trồng lúa nước và ao hồ nuôi trồng thủy sản Mặc dù vậy, tình trạng di cư tăng mạnh đã dẫn đến việc người dân phá rừng để canh tác nông nghiệp, kết hợp với việc ứng dụng các mô hình nông nghiệp công nghệ cao, góp phần làm tăng sản lượng.
Khu v ự c kinh t ế công nghi ệ p - xây d ự ng:
Khu vực công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp và xây dựng tại thị xã Gia Nghĩa đã phát triển mạnh mẽ, khẳng định vai trò là ngành kinh tế quan trọng nhất Từ 2008 đến 2010, tốc độ tăng trưởng GDP của toàn ngành đạt gần 22% mỗi năm Giai đoạn 2011-2015, tốc độ tăng trưởng giảm dần nhưng vẫn duy trì ở mức cao trung bình 15,5% mỗi năm Năm 2015, giá trị GDP (giá so sánh 1994) tăng 21% so với năm 2014, với tỷ lệ GDP ngành công nghiệp - xây dựng chiếm 46,5% trong cơ cấu kinh tế.
Trong thời gian qua, hoạt động dịch vụ tại thị xã Gia Nghĩa đã phát triển phong phú và đa dạng, thu hút nhiều thành phần kinh tế Tổng giá trị hàng hóa bán lẻ và doanh thu dịch vụ tăng mạnh, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng của người dân và hỗ trợ sản xuất Cụ thể, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng xã hội năm 2015 ước đạt 1.764,15 tỷ đồng, tăng 20,5% so với năm 2014, với 2.740 cơ sở kinh doanh dịch vụ hoạt động.
Dõn số và lao ủộng
Dõn số trờn ủịa bàn thị xó năm 2015 là 56.905 người Tốc ủộ tăng bỡnh quõn dõn số giai ủoạn 2011-2015 ủạt 1,52%/năm
Năm 2015, tỷ lệ người trong độ tuổi lao động đạt trên 46,42% tổng dân số, trong đó số người làm việc trong các ngành kinh tế chiếm 42% tổng dân số, tăng trung bình 5,56% mỗi năm trong giai đoạn 2006-2010.
Từ năm 2011 đến 2015, số lượng người lao động tăng thêm 4.376 người, cho thấy trong 5 năm qua, thị trường đã tạo ra gần 4.876 chỗ làm việc mới, trung bình mỗi năm khoảng 1.000 chỗ việc làm mới được tạo ra.
* Những thuận lợi, khó khăn ở thị xã Gia Nghĩa
- Thuận lợi và cơ hội
Thị xã Gia Nghĩa, trung tâm kinh tế và chính trị của tỉnh Đắk Nông, đang thu hút sự quan tâm đầu tư từ tỉnh với sự phát triển đồng bộ về cơ sở hạ tầng Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho Gia Nghĩa khai thác lợi thế và sử dụng hiệu quả các nguồn vốn, đặc biệt là nguồn ngân sách nhà nước Thị xã cần bố trí cơ cấu chi hợp lý, tăng cường đầu tư phát triển và quản lý chặt chẽ các khoản chi từ ngân sách nhằm phục vụ mục tiêu phát triển kinh tế xã hội địa phương.
Việc phân cấp nguồn thu và nhiệm vụ chi của UBND tỉnh cho ngân sách cấp thị xã và cấp xã cần được thực hiện một cách rõ ràng và ổn định theo từng thời kỳ ngân sách Hướng tới việc phân cấp mạnh mẽ cho cơ sở, điều này sẽ giúp chính quyền các xã, phường chủ động hơn trong việc quản lý nguồn thu và nhiệm vụ chi.
Tốc độ tăng trưởng kinh tế mặc dù cao nhưng chưa ổn định, với sự phát triển bấp bênh của các khu vực kinh tế Ngành tạo động lực cho tăng trưởng chưa phát huy hiệu quả tối đa, và cơ cấu đầu tư giữa các khu vực còn thiếu hài hòa Chất lượng tăng trưởng vẫn thấp, chủ yếu dựa vào tăng trưởng chiều rộng thông qua việc gia tăng số lượng yếu tố sản xuất và khai thác tài nguyên Yếu tố tri thức và khoa học công nghệ chưa đóng góp nhiều cho sự phát triển Các ngành mũi nhọn chưa phát huy vai trò thúc đẩy tăng trưởng cả về số lượng lẫn chất lượng Hơn nữa, quá trình khai thác tài nguyên biển chưa đạt yêu cầu, và trong nội bộ mỗi nhóm ngành, sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế diễn ra chậm, với nhiều hộ sản xuất nhỏ lẻ, giá trị sản xuất vẫn còn thấp.
Bộ mỏy quản lý và ủội ngũ cỏn bộ cụng chức quản lý chi ngõn sách cấp xã
Phũng Tài chớnh đã kế hoạch thành lập tổ quản lý ngân sách cấp xã nhằm hướng dẫn các UBND xã, phường trong việc xây dựng dự toán ngân sách hàng năm Tổ này sẽ thực hiện việc hướng dẫn và kiểm tra quản lý, quyết toán ngân sách cấp xã, đồng thời giám sát việc quản lý tài chính và ngân sách cũng như thực hiện chế độ kế toán của chính quyền cấp xã.
Kho bạc Nhà nước thị xã thực hiện kiểm soát chi ngân sách cấp xã theo quy định của luật NSNN, với hai tổ chức phụ trách: tổ kế toán kiểm soát chi thường xuyên và tổ kế hoạch - tổng hợp kiểm soát chi vốn đầu tư XDCB Hàng quý, UBND thị xã tổ chức họp giao ban giữa Phòng tài chính - kế hoạch và UBND các xã, phường để đánh giá công tác quản lý chi ngân sách cấp xã, đồng thời tìm ra biện pháp khắc phục những tồn tại phát sinh Nhờ đó, công tác quản lý chi ngân sách cấp xã ngày càng đi vào nề nếp.
Ban Tài chính xã, phường có nhiệm vụ hỗ trợ Uỷ ban nhân dân trong việc quản lý ngân sách và các hoạt động tài chính khác theo quy định Ban này do một uỷ viên Uỷ ban nhân dân phụ trách tài chính và kế toán đứng đầu Đối với các xã, phường lớn với quản lý phức tạp, Chủ tịch Uỷ ban nhân dân thị xã có thể bổ sung thêm cán bộ tài chính kế toán theo chế độ hợp đồng lao động Hiện tại, tất cả 8 xã, phường của thị xã Gia Nghĩa đều có Ban Tài chính với các chức danh và phân công rõ ràng, giúp tăng cường công tác quản lý tài chính - ngân sách cấp xã Theo số liệu ngày 01/01/2016, có 21 cán bộ làm công tác tài chính - kế toán tại các xã, phường, trong đó 18 người là công chức và 3 người hợp đồng chờ thi tuyển, với 15 người có trình độ đại học và 6 người có trình độ trung cấp.
Đội ngũ cán bộ công chức làm công tác quản lý tài chính xã phường đang được kiện toàn và tăng cường đào tạo để nâng cao trình độ nghiệp vụ, đáp ứng tốt hơn yêu cầu quản lý Việc biên chế cán bộ công chức quản lý ngân sách xã phường được thực hiện thông qua thi tuyển tập trung do Sở Nội vụ tỉnh Đắk Nông tổ chức, góp phần nâng cao chất lượng đội ngũ này.
Chất lượng đội ngũ cán bộ công chức (CBCC) hiện tại chưa đáp ứng tốt yêu cầu phát triển kinh tế xã hội của địa phương, với 19% CBCC không có kiến thức về tin học và 28,5% chỉ đạt trình độ tối thiểu Trung cấp.
B ả ng 2.1 Thông kê s ố l ượ ng, ch ấ t l ượ ng công ch ứ c c ấ p xã làm công tác tài chớnh k ế toỏn ở th ị xó Gia Ngh ĩ a (tớnh ủế n ngày 01/01/2016)
Chuyên môn Loại CBCC Số lượng Văn hóa
(trỡnh ủộ THPT) Trung cấp ðại học
2 Hợp ủồng chờ thi tuyển 3 3 1 2 2 2
(Nguồn số liệu: Báo cáo hàng năm của Phòng Nội vụ thị xã Gia Nghĩa)
THỰC TRẠNG CHI NGÂN SÁCH CẤP XÃ Ở THỊ XÃ GIA NGHĨA 37 1 Tình hình chi so với dự toán
2.2.1 Tình hình chi so với dự toán
Trong những năm qua, chi ngân sách cấp xã tại thị xã Gia Nghĩa đã liên tục gia tăng, từ 35.390 triệu đồng vào năm 2011 lên 85.902 triệu đồng vào năm 2015, tương đương mức tăng gấp 2,5 lần Sự gia tăng này chủ yếu đến từ việc cải cách cơ chế quản lý và điều hành ngân sách, cùng với sự tăng trưởng nguồn thu trên địa bàn Việc phân cấp nhiệm vụ chi ngân sách cho các cấp xã ngày càng mạnh mẽ đã tạo điều kiện cho chính quyền địa phương trong việc quản lý và sử dụng ngân sách, đáp ứng kịp thời nhu cầu phát triển kinh tế Các nhiệm vụ chi được UBND thị xã Gia Nghĩa giao cho UBND các xã, phường đều được thực hiện đạt và vượt kế hoạch.
B ả ng 2.2 Tỡnh hỡnh th ự c hi ệ n d ự toỏn ngõn sỏch c ấ p xó ủị a bàn th ị xó Gia Ngh ĩ a giai ủ o ạ n 2011-2015
(ðơn vị tớnh: triệu ủồng)
Năm Dự toán thị xã giao
Dự toán HðND xã phường giao
Thực hiện chi ngân sách
Tỉ lệ % thực hiện so với dự toán thị xã giao
Tỉ lệ % thực hiện so với dự toán HðND xã phường giao
(Nguồn: Báo cáo quyết toán chi ngân sách cấp xã hàng năm của Sở Tài chính tỉnh ðắk Nông)
Dựa trên số liệu tình hình chi ngân sách cấp xã giai đoạn 2011-2015, có thể thấy rằng chi ngân sách luôn vượt xa so với dự toán được giao Cụ thể, so với dự toán do Hội đồng Nhân dân xã và phường giao, mức chi vượt dao động từ nhiều lần.
Chi ngân sách của thị xã đã vượt từ 138% đến 189% so với dự toán được giao bởi UBND, nguyên nhân chủ yếu là do dự toán do các xã, phường lập chưa chính xác và một số khoản chi không thể đưa vào kế hoạch từ đầu năm Công tác giám sát lập dự toán của HĐND xã, phường còn hạn chế, trong khi UBND thị xã giao dự toán chưa sát với nhiệm vụ chi thực tế Mặc dù vậy, UBND các xã, phường đã nỗ lực thu ngân sách đạt và vượt mức dự kiến, góp phần đảm bảo hoàn thành nhiệm vụ chính trị trên địa bàn.
Cơ cấu chi ngân sách cấp xã giai đoạn 2011-2015 cho thấy chi thường xuyên luôn chiếm tỷ lệ lớn từ 72% đến 84%, trong khi chi đầu tư xây dựng cơ bản chỉ chiếm từ 2% đến 11% Tỷ trọng chi đầu tư xây dựng cơ bản có xu hướng giảm dần, chủ yếu do UBND tỉnh Đắk Nông không phân cấp chi đầu tư phát triển cho phường Các xã chỉ được chi đầu tư phát triển nếu nguồn thu đạt 100% và nguồn thu phân chia theo tỷ lệ phần trăm lớn hơn nhiệm vụ chi thường xuyên Bên cạnh đó, chi chuyển nguồn cũng chiếm tỷ lệ cao từ 11% đến 23% và có xu hướng gia tăng, cho thấy nhiều nhiệm vụ chi của năm nay chưa thực hiện được phải chuyển sang năm sau, dẫn đến việc sử dụng nguồn vốn chưa thực sự hiệu quả.
B ả ng 2.3 C ơ c ấ u chi ngõn sỏch c ấ p xó ủị a bàn th ị xó Gia Ngh ĩ a giai ủ o ạ n 2011-2015
( ðơn vị tớnh: triệu ủồng)
Trong ủú Chi ủầu tư
Chi chuyển nguồn Năm Tổng chi
% Số tiền Tỷ lệ % Số tiền Tỷ lệ
(Nguồn: Báo cáo quyết toán chi ngân sách cấp xã hàng năm của
Sở Tài chính tỉnh ðắk Nông)
2.2.2 Thực trạng chi ủầu tư phỏt triển
Từ năm 2011 đến năm 2015, chi đầu tư xây dựng cơ bản (ĐTXDCB) trên địa bàn thị xã Gia Nghĩa đạt khoảng 17.895 triệu đồng với 195 dự án được triển khai Trong đó, vốn đầu tư cho các công trình hạ tầng kinh tế xã hội chiếm tỷ lệ cao nhất, đạt 9.496 triệu đồng, tương đương 53% Vốn đầu tư cho hệ thống giáo dục là 3.842 triệu đồng (21%), trong khi đầu tư cho các công trình giao thông đạt 3.088 triệu đồng (17%) Các công trình thuộc cơ quan quản lý nhà nước nhận 1.284 triệu đồng (7%), và công trình văn hóa, xã hội chỉ được đầu tư 185 triệu đồng (1%) Nhìn chung, chi đầu tư cho các công trình hạ tầng kinh tế xã hội luôn chiếm tỷ trọng lớn nhất trong tổng chi ĐTXDCB hàng năm, trong khi đầu tư cho giáo dục, y tế và văn hóa vẫn còn thấp.
B ả ng 2.4 Tỡnh hỡnh chi ð TXDCB t ừ ngu ồ n ngõn sỏch c ấ p xó ủị a bàn th ị xó Gia Ngh ĩ a, giai ủ o ạ n 2011 - 2015
( ðơn vị tớnh: triệu ủồng)
Tổng số vốn thanh toán
(Nguồn: Báo cáo quyết toán chi ngân sách cấp xã hàng năm của
Sở Tài chính tỉnh ðắk Nông)
Từ số liệu giai đoạn 2011-2015 về tỷ trọng chi đầu tư xây dựng cơ bản (ÐTXDCB) tại thị xã Gia Nghĩa, cho thấy tỷ trọng chi cấp xã rất thấp, chỉ chiếm khoảng 2% đến 6% tổng chi Nguyên nhân chính là do UBND tỉnh không phân cấp chi ÐTXDCB cho phường, chỉ cấp cho các xã, trong khi nguồn thu từ bồi thường khi xây dựng các công trình trên quỹ đất công ở các xã lại không đáng kể.
B ả ng 2.5 T ỷ tr ọ ng v ố n ð TXDCB trờn ủị a bàn th ị xó Gia Ngh ĩ a giai ủ o ạ n 2011-2015
(ðơn vị tớnh: Triệu ủồng)
Nguồn NS tỉnh Nguồn NS thị xã Nguồn NS xã phường Năm
XDCB Số tiền Tỷ lệ
(Nguồn: Báo cáo quyết toán chi ngân sách cấp xã hàng năm của
Sở Tài chính tỉnh ðắk Nông)
2.2.3 Thực trạng chi thường xuyên
Chi thường xuyên là khoản chi chiếm tỷ trọng lớn nhất trong tổng chi ngân sách cấp xã Theo thời gian, tổng chi thường xuyên có xu hướng tăng cùng với sự gia tăng của số thu trên địa bàn.
Tỡnh hỡnh chi thường xuyờn từ năm 2011 ủến 2015 từ nguồn ngõn sỏch cấp xó trờn ủiạ bàn thị xó Gia Nghĩa ủược phản ỏnh qua số liệu ở bảng 2.6
B ả ng 2.6 Tỡnh hỡnh chi th ườ ng xuyờn t ừ ngu ồ n NS c ấ p xó trờn ủị a bàn bàn th ị xó Gia Ngh ĩ a giai ủ o ạ n 2011 - 2015
( ðơn vị tớnh: triệu ủồng)
Chi sự nghiêp ðảm bảo XH
(Nguồn: Báo cáo quyết toán chi ngân sách cấp xã hàng năm của
Sở Tài chính tỉnh Đắk Nông quản lý các khoản chi cho hoạt động sự nghiệp, bao gồm các lĩnh vực kinh tế, môi trường, giáo dục đào tạo, ứng dụng khoa học công nghệ, y tế, văn hóa và thể thao, nhằm phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn Mục tiêu chính là hỗ trợ người lao động phát triển kinh tế gia đình, áp dụng các mô hình sản xuất khoa học kỹ thuật tiên tiến trong chăn nuôi và trồng trọt, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực thông qua các chương trình đào tạo và chuyển giao công nghệ, cũng như cải thiện chất lượng cuộc sống của người dân Đồng thời, việc tuyên truyền và giáo dục chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước đến cộng đồng được thực hiện qua các hoạt động văn hóa, thể thao và xây dựng mạng lưới truyền thanh Tỷ trọng chi cho các hoạt động này không lớn, dao động từ 2% đến 14%, và có xu hướng giảm dần từ 14% năm 2011 xuống còn 2% năm 2015, do việc phân cấp ngân sách cho các lĩnh vực y tế và giáo dục chủ yếu do ngân sách thị xã chi trả.
Khoản chi đảm bảo xã hội được bố trí trong dự toán để thực hiện các chính sách xã hội đối với các đối tượng do xã phường quản lý, bao gồm cứu tế xã hội, cứu đói, phòng chống các tệ nạn xã hội và các công tác xã hội khác như thăm hỏi gia đình chính sách và hoạt động tình nghĩa Từ năm 2011 đến 2015, tỷ trọng của khoản chi này trong tổng chi thường xuyên vẫn còn nhỏ, thường dao động từ 1% đến 4%, nhưng có xu hướng tăng cao trong các năm tiếp theo.
Trong giai đoạn 2014 và 2015, khoảng 22-23% ngân sách được chi cho nhiệm vụ trợ cấp người cao tuổi, do việc chuyển giao nhiệm vụ này từ cấp thị xã xuống cấp xã.
Chi quản lý hành chính bao gồm các khoản chi cho hoạt động của các cơ quan nhà nước và Đảng Cộng sản Việt Nam, cũng như các tổ chức chính trị - xã hội tại địa phương như Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc, Hội Cựu chiến binh, Hội Liên hiệp phụ nữ, Hội Nông dân, và Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh cấp huyện Đây là khoản chi thiết yếu để duy trì hoạt động của bộ máy chính quyền cấp xã, chiếm tỷ trọng lớn nhất trong tổng chi thường xuyên ngân sách cấp xã hàng năm và có xu hướng tăng nhanh qua các năm.
2011 mới chỉ cú 22.074 triệu ủồng ðến năm 2015, số chi ủó là 54.980 triệu ủồng, tăng 2,5 lần so với năm 2011.
THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH CẤP XÃ TRÊN ðỊA BÀN THỊ XÃ GIA NGHĨA TỈNH ðẮK NÔNG
Quản lý chi ngân sách cấp xã tại thị xã Gia Nghĩa được thực hiện theo các quy định của Luật Ngân sách nhà nước, bao gồm việc lập, phân bổ, chấp hành dự toán, kiểm soát thanh toán và quyết toán Các hoạt động này nhằm đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả trong việc sử dụng ngân sách địa phương.
Nghị quyết của HĐND tỉnh Đắk Nông và Quyết định của UBND tỉnh Đắk Nông đã quy định việc phân cấp quản lý ngân sách nhà nước cho cấp xã trên địa bàn thị xã Gia Nghĩa, nhằm đảm bảo ổn định ngân sách trong từng thời kỳ.
2.3.1 Lập dự toán chi ngân sách cấp xã
Việc lập dự toán chi ngân sách cấp xã thị xã Gia Nghĩa đã được triển khai theo quy định của Luật Ngân sách và các văn bản hướng dẫn liên quan Hàng năm, vào đầu quý III, UBND thị xã Gia Nghĩa giao Phòng Tài chính – Kế hoạch ban hành văn bản hướng dẫn cho các xã, phường lập dự toán thu, chi ngân sách năm sau Các ban, tổ chức thuộc UBND xã, phường sẽ căn cứ vào chức năng, nhiệm vụ và tiêu chuẩn chi để xây dựng dự toán Dựa trên các dự toán của các đơn vị, Ban tài chính xã, phường sẽ tổng hợp và lập dự toán chi ngân sách cấp xã, đảm bảo tính hợp lý và hiệu quả trong quản lý tài chính.
Tuy nhiên, quản lý lập dự toán chi ngân sách cấp xã thị xã Gia Nghĩa còn có một số hạn chế đó là:
Chất lượng dự toán do các xã, phường lập còn thấp và thiếu thuyết phục, với số liệu cho thấy dự toán thường thấp hơn nhiều so với thực tế chi Tỷ lệ thực hiện so với dự toán thị xã giao thường cao hơn từ 38% đến 89% Nguyên nhân chủ yếu là do việc lập dự toán còn mang tính chủ quan, cảm tính, chưa tính toán cụ thể theo chế độ quy định mức tiêu chuẩn, không bao quát hết nhiệm vụ của ngân sách cấp mình, và chưa dự báo được sự tăng trưởng kinh tế - xã hội.
Dự toán và thực hiện ngân sách tại các phường xã trong thị xã đang gặp nhiều sai lệch, như thể hiện trong Bảng 2.7 Nguyên nhân chính là do sự điều chỉnh chính sách chi tiêu từ Bộ Tài chính và UBND tỉnh, dẫn đến chi ngân sách thực tế cao hơn dự toán Điều này cho thấy công tác lập dự toán tại cơ sở chưa hiệu quả và cần có giải pháp khắc phục, đặc biệt là trong việc dự báo những thay đổi trong chính sách.
B ả ng 2.7 Tình hình th ự c hi ệ n d ự toán c ủ a các xã, ph ườ ng ở th ị xã Gia
( ðơn vị tớnh: triệu ủồng)
Dự toán thị xã giao (tr.ủ)
Dự toán HðND xã phường giao (tr.ủ)
Thực hiện chi ngân sách (tr.ủ)
Tỉ lệ % thực hiện so với dự toán thị xã giao
Tỉ lệ % thực hiện so với dự toán HðND xã phường giao
Quảng Thành 5.891 8.688 10.998 186,7 126,6 ðăk Nia 5.765 8.502 9.121 158,2 107,3 ðăk R’Moan 5.773 8.515 10.799 187,1 126,8
(Nguồn: Báo cáo quyết toán chi ngân sách cấp xã hàng năm của
Sở Tài chính tỉnh Đắk Nông cho biết, nhiệm vụ chi đầu tư xây dựng cơ bản, chi chương trình mục tiêu quốc gia và chi sự nghiệp kinh tế thường kéo dài nhiều năm, không chỉ trong một năm Tuy nhiên, Luật ngân sách và các văn bản hướng dẫn hiện hành mới chỉ quy định việc lập dự toán hàng năm mà chưa quy định cụ thể về kế hoạch tài chính và kế hoạch chi tiêu trung hạn Điều này hạn chế tính chủ động của địa phương trong việc xây dựng và bố trí nguồn lực ngân sách một cách hợp lý và hiệu quả Do đó, nhiều chương trình và dự án có thời gian triển khai thực hiện kéo dài so với dự kiến ban đầu, dẫn đến hiệu quả kinh tế không cao.
2.3.2 Chấp hành dự toán chi ngân sách cấp xã c Phân b ổ , giao d ự toán chi ngân sách c ấ p xã
Từ năm 2011 đến năm 2015, cấp xã tại thị xã Gia Nghĩa đã thực hiện quản lý phân bổ và giao dự toán chi ngân sách theo quy định của Luật ngân sách và các văn bản hướng dẫn Tuy nhiên, việc chấp hành quy định về phân bổ dự toán tại địa bàn thị xã Gia Nghĩa vẫn còn một số hạn chế Những hạn chế này cần được xem xét và khắc phục để nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách địa phương.
Thứ nhất, thời gian giao và phõn bổ dự toỏn ủến cỏc ban, tổ chức thuộc
UBND xã thường giao và phân bổ dự toán chính thức cho các ban, tổ chức vào cuối tháng 2 hoặc đầu tháng 3, chậm hơn so với quy định Trong những tháng đầu năm, việc cấp và thanh toán kinh phí chủ yếu là tạm cấp theo quy định của Luật ngân sách hoặc dựa trên quyết định giao dự toán tạm thời của UBND xã, phường.
Theo quy định, dự toán ngân sách cấp xã phải được phân bổ và giao cho các đơn vị ngay từ đầu năm Tuy nhiên, thực tế cho thấy rằng số dự toán được giao đầu năm thường không đầy đủ và thấp hơn so với số thực hiện trong năm Phần lớn chỉ bao gồm kinh phí cho hoạt động thường xuyên nhằm đảm bảo chi lương, các khoản có tính chất lương và các khoản chi quản lý hành chính được phân bổ theo định mức.
Việc phân bổ dự toán chưa phù hợp với nhu cầu thực tế dẫn đến tình trạng thừa hoặc thiếu nguồn kinh phí, gây khó khăn trong công tác quản lý và theo dõi thực hiện dự toán của Ban Tài chính Điều này cũng ảnh hưởng đến công tác kiểm soát chi của Kho bạc Nhà nước thị xã Gia Nghĩa, làm tăng khối lượng công việc trong quản lý ngân sách cấp xã và làm chậm tiến độ triển khai nhiệm vụ của các đơn vị sử dụng ngân sách do phải chờ sự phê duyệt của Hội đồng nhân dân xã, phường để điều chỉnh dự toán.
Thứ tư, NSNN bảo ủảm cõn ủối kinh phớ hoạt ủộng của ðảng Cộng sản
Việt Nam áp dụng nguyên tắc ngân sách nhà nước trong việc cấp phần chênh lệch giữa dự toán chi ngân sách và nguồn thu của các tổ chức chính trị - xã hội, bao gồm đồn phí, đảng phí, công đoàn phí, hội phí và các nguồn thu khác theo quy định pháp luật Tuy nhiên, tại thị xã Gia Nghĩa, việc lập, phân bổ và giao dự toán cho các đơn vị này chưa được tính toán đầy đủ, dẫn đến việc phần thu không được phản ánh chính xác trong quyết định giao dự toán hàng năm.
Vào mỗi thời kỳ ổn định ngân sách, UBND các xã, phường đều xây dựng và ban hành tiêu chí phân bổ ngân sách cho từng loại hình đơn vị Đặc biệt, đối với chi quản lý hành chính, ngoài mức phân bổ theo biên chế, còn có hệ số điều chỉnh theo vùng, miền và các hoạt động đặc thù Tuy nhiên, việc phân bổ dự toán ở thị xã Gia Nghĩa gần đây chủ yếu dựa vào mức phân bổ cố định theo biên chế, dẫn đến tình trạng một số đơn vị thừa kinh phí, trong khi đó có những đơn vị lại thiếu, phải điều chỉnh và bổ sung dự toán nhiều lần trong năm.
Vào thứ Hai, Thủ tướng Chính phủ đã giao Bộ Tài chính triển khai Dự án cải cách quản lý tài chính theo Quyết định số 432/QĐ-TTg ngày 21/4/2003 Từ tháng 12/2009, Kho bạc Nhà nước thị xã Gia Nghĩa và Phòng Tài chính - Kế hoạch thị xã đã đưa vào vận hành Hệ thống Thông tin quản lý Ngân sách và Kho bạc (TABMIS) Dự án này nhằm hiện đại hóa công tác quản lý ngân sách, nâng cao trách nhiệm và tính minh bạch trong quản lý tài chính công, đồng thời hạn chế tiêu cực trong sử dụng ngân sách Tất cả quy trình ngân sách được chuẩn hóa và cập nhật trên hệ thống thông tin hiện đại Các cơ quan có trách nhiệm nhập dữ liệu liên quan đến dự toán, phân bổ và giao dự toán cho các đơn vị trên hệ thống TABMIS theo quy trình rõ ràng Tuy nhiên, hiện tại các xã, phường chưa được phép tham gia vào hệ thống TABMIS, dẫn đến việc nhập dự toán chi thường xuyên và chi đầu tư XDCB của cấp xã vẫn do Kho bạc Nhà nước đảm nhiệm, ảnh hưởng đến chất lượng và hiệu quả quản lý phân bổ dự toán theo mục tiêu dự án đề ra.
So sánh số liệu giữa dự toán chi ngân sách và quyết toán chi ngân sách cấp xó thị xó Gia Nghĩa giai đoạn 2011-2015 cho thấy UBND xó, phường thực hiện tốt việc quản lý dự toán chi ngân sách hàng năm Các nhiệm vụ chi được giao đều được tổ chức thực hiện đạt và vượt kế hoạch Tuy nhiên, việc khai thác nguồn thu trên địa bàn còn hạn chế đã dẫn đến một số nhiệm vụ chi đầu tư xây dựng cơ bản chưa đạt chỉ tiêu so với kế hoạch đề ra Quản lý chấp hành dự toán chi đầu tư xây dựng cơ bản từ năm 2011 đến nay cũng cần được cải thiện.
Năm 2015, UBND tỉnh Đắk Nông chưa thực hiện việc phân cấp và chuyển giao chi dự toán xây dựng cơ bản từ ngân sách tập trung của tỉnh và thị xã cho ngân sách phường Tổng dự toán chi xây dựng cơ bản của ngân sách phường được giao tương ứng với nguồn thu từ tiền bồi thường thiệt hại do thu hồi đất, thu ngân sách hỗ trợ cho việc xây dựng cơ sở hạ tầng tại địa phương Đối với quản lý chi thường xuyên, UBND xã phân bổ và giao dự toán chi thường xuyên cho các ban, tổ chức thuộc UBND xã dựa trên quyết định của Hội đồng nhân dân xã Tổng chi thường xuyên hàng năm của ngân sách cấp xã thị xã Gia Nghĩa luôn đạt và vượt dự toán UBND thị xã giao Tuy nhiên, vẫn còn một số tồn tại trong quá trình quản lý chi thường xuyên của ngân sách cấp xã thị xã Gia Nghĩa.
ðÁNH GIÁ CHUNG VỀ QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH CẤP Xà THỊ Xà GIA NGHĨA
2.4.1 Những kết quả ủạt ủược
Qua phân tích tình hình chi ngân sách và quản lý chi ngân sách, có thể nhận thấy rằng quản lý chi ngân sách cấp xã tại thị xã Gia Nghĩa đã đạt được một số kết quả nhất định.
Một là, việc lập, phõn bổ, giao dự toỏn chi ngõn sỏch ủó dần cú những chuyển biến rõ rệt
Quản lý kiểm soát và thanh toán các khoản chi ngân sách cấp xã qua KBNN thị xã Gia Nghĩa là một nhiệm vụ quan trọng, cần được chú trọng Việc thi hành nghiêm túc kỷ cương, pháp luật trong quản lý ngân sách cấp xã giúp hạn chế tiêu cực, tham nhũng và lãng phí, từ đó góp phần ổn định chính trị và an ninh trật tự địa phương.
Trong quản lý chi đầu tư xây dựng cơ bản (TXDCB), việc điều chỉnh cơ cấu chi đầu tư nhằm đáp ứng nhu cầu chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo mục tiêu và định hướng phát triển kinh tế - xã hội đã được xác định rõ trong Nghị quyết Đại hội Đảng bộ thị xã Gia Nghĩa lần thứ XII, nhiệm kỳ 2011-2015.
Trong quản lý chi thường xuyên, cần đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng và mở rộng trên tất cả các lĩnh vực Điều này bao gồm việc ứng phó với các tình huống khẩn cấp như thiên tai, bão lụt và các trường hợp trợ cấp khẩn cấp khác, nhằm đảm bảo hoàn thành tốt nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội đã đề ra.
Năm nay, đội ngũ cán bộ lãnh đạo đã nâng cao trình độ quản lý điều hành và sử dụng ngân sách cấp xã, góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tế địa phương.
Mặc dù đã đạt được một số kết quả tích cực, quản lý chi ngân sách cấp xã tại thị xã Gia Nghĩa vẫn còn nhiều hạn chế Cần thiết phải có các giải pháp hiệu quả để khắc phục những vấn đề này.
Chất lượng dự toán của các đơn vị sử dụng ngân sách còn thấp, với số liệu không chính xác, chậm trễ so với thời gian quy định và thiếu đầy đủ nội dung.
Thứ hai, việc phân bổ, giao dự toán của UBND xã, phường cho các ban, tổ chức thuộc UBND xó, phường cũn lỳng tỳng, chưa ủỳng quy ủịnh
Sự phối hợp giữa các ngành, các cấp, và các đơn vị trong công tác quản lý chi ngân sách nhà nước tại thị xã Gia Nghĩa còn hạn chế Một số vấn đề phát sinh trong quá trình quản lý chi ngân sách liên quan đến nhiều cơ quan nhưng chưa có sự phối hợp chặt chẽ để giải quyết triệt để.
Công tác kiểm tra và giám sát việc chấp hành dự toán của các cơ quan quản lý cấp trên, Phòng Tài chính - Kế hoạch thị xã và các cơ quan được UBND thị xã giao nhiệm vụ vẫn chưa được coi trọng đúng mức Hoạt động này chưa được thực hiện thường xuyên và còn mang tính hình thức, đặc biệt là đối với UBND xã, phường.
2.4.3 Nguyên nhân của hạn chế
Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến quản lý chi ngân sách đã liên tục được bổ sung và sửa đổi, gây khó khăn trong công tác quản lý, đặc biệt trong lĩnh vực đầu tư xây dựng cơ bản.
Hệ thống tiêu chuẩn và định mức phân bổ dự toán chi ngân sách, cùng với các định mức, tiêu chuẩn chi thường xuyên, đang được Chính Phủ, Bộ Tài chính và UBND tỉnh Đắk Nông quan tâm sửa đổi, bổ sung Tuy nhiên, vẫn còn một số tiêu chuẩn định mức chưa phù hợp với thực tế, chẳng hạn như định mức chi tiền ăn hội nghị, chi công tác phí và chi tiếp khách.
Hiện nay, KBNN có quyền từ chối các khoản chi ngân sách không đủ điều kiện hoặc tạm dừng thanh toán theo yêu cầu của cơ quan Tài chính Thủ trưởng cơ quan Kho bạc Nhà nước chịu trách nhiệm về các quyết định thanh toán, chi ngân sách hoặc từ chối thanh toán theo quy định của pháp luật.
Cán bộ lãnh đạo chủ chốt và cán bộ tài chính, kế toán thường xuyên biến động sau đại hội đảng và bầu cử HĐND, với gần 1/3 số cán bộ kế toán ngân sách và hơn 2/3 Chủ tịch UBND xã, phường thay đổi Trình độ của đội ngũ cán bộ chuyên môn về quản lý tài chính, ngân sách tại các xã, phường còn hạn chế Công tác đào tạo và đào tạo lại cán bộ công chức cấp xã vẫn gặp nhiều khó khăn, không kịp ứng phó với yêu cầu quản lý tại địa phương.
Cơ chế "xin, cho" trong quản lý và điều hành ngân sách thị xã vẫn chưa được giải quyết triệt để, dẫn đến tình trạng các phường thường xuyên xin bổ sung ngân sách, đặc biệt vào cuối năm.
Công tác lập, chấp hành và quyết toán ngân sách cấp xã hiện đang gặp nhiều khó khăn, thể hiện qua sự yếu kém và chậm trễ trong việc thực hiện Mặc dù có quy định cụ thể trong luật ngân sách nhà nước về việc lập và chấp hành ngân sách, nhưng việc không tuân thủ thời hạn quy định vẫn là hiện tượng phổ biến tại cấp xã Điều này dẫn đến độ tin cậy thấp trong báo cáo quyết toán ngân sách.
