Tổng quan nghiên cứu và cơ sở lý luận về hoạt động thanh toán dịch vụ công qua ngân hàng
Tổng quan nghiên cứu
Nhiều nghiên cứu của các học giả đã chỉ ra các khía cạnh quan trọng liên quan đến dịch vụ công, bao gồm loại hình dịch vụ, quy trình thanh toán và phương thức thanh toán trực tuyến cho các dịch vụ công này.
> Các bài báo, tạp chí:
Bài báo "Đẩy mạnh thanh toán các dịch vụ công và chi trả an sinh xã hội qua ngân hàng" nhấn mạnh xu thế tất yếu trong việc thanh toán qua ngân hàng, góp phần xây dựng Chính phủ điện tử và nâng cao khả năng tiếp cận dịch vụ ngân hàng Tác giả đề xuất nhiều giải pháp, trong đó quan trọng là triển khai các phương thức thanh toán hiện đại Cụ thể, cần mở rộng mạng lưới thiết bị chấp nhận thanh toán thẻ tại các đơn vị Kho bạc Nhà nước, bệnh viện, và trường học; áp dụng các sản phẩm dịch vụ thanh toán thuận lợi cho khách hàng trong việc thu nộp thuế, thanh toán hóa đơn định kỳ, viện phí, cũng như chi trả lương và trợ cấp bảo hiểm xã hội Đồng thời, cần phát triển các sản phẩm thanh toán hiện đại, dễ sử dụng, phù hợp với điều kiện vùng nông thôn và cho những khách hàng chưa có tài khoản ngân hàng.
Bài viết của Th.s Nguyễn Thị Phúc Hậu trên Tạp chí Thị trường Tài chính tiền tệ số 08/2019 chỉ ra rằng dịch vụ thanh toán qua ngân hàng tại khu vực nông thôn hiện đang gặp nhiều khó khăn và rào cản trong quá trình triển khai.
Thói quen tiêu dùng bằng tiền mặt vẫn phổ biến trong cộng đồng nông thôn Việt Nam, trong khi hệ thống cơ sở hạ tầng dịch vụ thanh toán còn hạn chế, khiến người dân khó tiếp cận các tiện ích thanh toán hiện đại Bên cạnh đó, tâm lý lo ngại về an ninh và an toàn khi sử dụng công nghệ thanh toán mới cũng là rào cản lớn Thực tế cho thấy, các nhóm tội phạm công nghệ cao đã tấn công vào tài khoản cá nhân, đặc biệt là tại các vùng sâu vùng xa, nơi người dân chưa có đủ kiến thức bảo vệ thông tin tài khoản Hơn nữa, một số sản phẩm và dịch vụ tài chính chưa được thiết kế phù hợp với nhu cầu và hành vi tiêu dùng của người dân nông thôn, đặc biệt là trong lĩnh vực tài chính số và thanh toán qua điện thoại di động.
Từ đó nêu lên những đánh giá, đề xuất giải pháp nhằm thúc đẩy phát triển dịch vụ thanh toán qua ngân hàng ở khu vực nông thôn:
Để nâng cao dịch vụ thanh toán qua ngân hàng, cần giúp người dân hiểu rõ tiện ích của dịch vụ này Đồng thời, cần tạo điều kiện pháp lý thuận lợi cho các lĩnh vực phi ngân hàng tham gia cung ứng dịch vụ thanh toán hiện đại, đặc biệt tại nông thôn Việc đầu tư và ứng dụng công nghệ mới cũng rất quan trọng, nhằm tăng tốc độ xử lý và nâng cao an toàn, bảo mật giao dịch, đồng thời gia tăng tiện ích cho khách hàng Cuối cùng, cần xây dựng và hoàn thiện các quy định pháp lý về an ninh, an toàn, bảo mật để bảo vệ người tiêu dùng trong lĩnh vực thanh toán điện tử và di động.
Nghiên cứu từ các Tạp chí cho thấy xu hướng phát triển dịch vụ thanh toán, đặc biệt là thanh toán dịch vụ công qua ngân hàng, đang gia tăng tại Việt Nam Các tác giả đề xuất giải pháp phát triển dịch vụ thanh toán ngân hàng dựa trên nền tảng công nghệ điện tử, tận dụng thành tựu của Cách mạng Công nghiệp 4.0.
> Các luận văn thạc sĩ có nội dung liên quan hoặc gần sát đến phát triển hoạt động thanh toán dịch vụ công tại qua Ngân hàng, cụ thể:
Luận văn thạc sĩ Tài chính - Ngân hàng của Lê Minh Đức, được thực hiện tại Đại học Kinh tế - Đại học Đà Nẵng vào năm 2019, tập trung vào việc phát triển hoạt động kinh doanh dịch vụ thanh toán trong nước tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam, chi nhánh huyện Kon Rẫy, tỉnh Kon Tum Tác giả đã trình bày cơ sở lý luận vững chắc và phân tích thực trạng dịch vụ thanh toán hiện tại, từ đó đưa ra các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả dịch vụ thanh toán tại Agribank chi nhánh Kon Rẫy, tỉnh Kon Tum.
Luận văn thạc sĩ Tài chính - Ngân hàng của Phạm Thị Kim Thoa, thực hiện tại Đại học Đà Nẵng năm 2015, tập trung vào việc phát triển dịch vụ thanh toán trong nước tại Ngân hàng thương mại cổ phần Công thương Việt Nam, chi nhánh Bình Định Tác giả đã đánh giá các thành tựu đạt được cũng như những hạn chế và nguyên nhân trong quá trình phát triển dịch vụ này Dựa trên những phân tích đó, luận văn đề xuất các giải pháp khả thi nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ thanh toán trong nước của ngân hàng.
Luận văn thạc sĩ Tài chính - Ngân hàng của tác giả Nguyễn Trần Phương Huyền, được thực hiện tại Đại học Kinh Tế - Đại học Đà Nẵng vào năm 2018, tập trung vào việc hoàn thiện hoạt động kinh doanh dịch vụ ngân hàng điện tử tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam, Chi nhánh Khu kinh tế mở Chu Lai, Quảng Nam Bài viết đã hệ thống hóa cơ sở lý luận, phân tích thực trạng và đề xuất một số giải pháp nhằm phát triển dịch vụ ngân hàng điện tử tại chi nhánh này.
Bài viết đã phân tích những thuận lợi và khó khăn trong việc phát triển dịch vụ thanh toán tại Agribank CN huyện Kon Rẫy, tỉnh Kon Tum và Ngân hàng thương mại cổ phần Công thương Việt Nam chi nhánh Bình Định, đồng thời đề cập đến những đặc thù của ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam, Chi nhánh Khu kinh tế mở Chu Lai trong lĩnh vực ngân hàng điện tử Mặc dù nội dung chủ yếu tập trung vào sự phát triển dịch vụ thanh toán trong nước và dịch vụ ngân hàng điện tử, nhưng chưa đề cập đến việc phát triển các sản phẩm thanh toán dịch vụ công, từ đó cần có những khuyến nghị cụ thể để nâng cao hiệu quả kinh doanh Các đề tài này sẽ là tài liệu tham khảo hữu ích cho việc đề xuất giải pháp phát triển dịch vụ thanh toán trong nước qua ngân hàng và dịch vụ ngân hàng điện tử.
Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam đang phát triển mạnh mẽ, dịch vụ thanh toán qua ngân hàng ngày càng được ưa chuộng và gia tăng đáng kể Các nghiên cứu hiện có đã đánh giá thành quả và hạn chế của dịch vụ, cũng như các vấn đề lý luận cơ bản liên quan đến sự cần thiết, đặc điểm và vai trò của dịch vụ thanh toán Tuy nhiên, các nghiên cứu này chưa phân tích rõ nguyên nhân ảnh hưởng đến sự phát triển của thanh toán dịch vụ công tại các đơn vị nghiên cứu, dẫn đến thiếu tính lý thuyết Mỗi ngân hàng và chi nhánh có định hướng và điều kiện kinh doanh khác nhau, do đó, các giải pháp phát triển dịch vụ thanh toán công cũng sẽ khác nhau, khiến cho các đề tài nghiên cứu chỉ mang tính tham khảo cho việc phát triển hoạt động thanh toán dịch vụ công của từng ngân hàng.
Các nghiên cứu tập trung vào việc phát triển hoạt động thanh toán dịch vụ công tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Công thương Việt Nam, chi nhánh tỉnh Phú Yên, nhằm nâng cao hiệu quả và tiện ích trong giao dịch tài chính cho người dân Việc cải tiến dịch vụ thanh toán không chỉ giúp tiết kiệm thời gian mà còn nâng cao sự hài lòng của khách hàng, đồng thời thúc đẩy sự phát triển kinh tế địa phương.
Tại đơn vị lựa chọn nghiên cứu chưa có công trình nghiên cứu nào về phát triển thanh toán dịch vụ công qua Ngân hàng
Các công trình nghiên cứu hiện tại chủ yếu tập trung vào những lĩnh vực hoạt động cụ thể, có tính định hướng và khái quát chung, hoặc chuyên sâu về khía cạnh kỹ thuật Tuy nhiên, tác giả nhận thấy còn tồn tại một số khoảng trống nghiên cứu cần được khai thác thêm.
Khi nhu cầu cuộc sống ngày càng gia tăng, sự đa dạng về hình thức thanh toán dịch vụ công cũng tăng theo Tuy nhiên, các nghiên cứu chuyên sâu về loại hình dịch vụ công tại Việt Nam vẫn còn hạn chế.
Mặc dù hoạt động thanh toán dịch vụ công qua ngân hàng mang lại lợi nhuận cao và đóng góp đáng kể vào cơ cấu lợi nhuận của ngân hàng, nhưng lĩnh vực này vẫn chưa nhận được sự quan tâm đầy đủ từ phía các ngân hàng, đặc biệt là trong các nghiên cứu trong nước.
Cơ sở lý luận về hoạt động thanh toán dịch vụ công qua ngân hàng
1.2.1 Tổng quan cơ sở lý luận về hoạt động thanh toán dịch vụ công qua ngân hàng
1.2.1.1 Khái niệm về thanh toán dịch vụ công qua ngân hàng
Dịch vụ công là những hoạt động nhằm phục vụ nhu cầu thiết yếu của cộng đồng và xã hội, do cơ quan nhà nước hoặc các công ty tư nhân cung cấp, theo tiêu chuẩn và quy định của nhà nước.
Dịch vụ công không chỉ bao gồm các hoạt động phục vụ nhu cầu sức khỏe và tinh thần của người dân như y tế, văn hóa, giáo dục và thể thao, mà còn bao gồm các hoạt động công ích thiết yếu cho đời sống như cung cấp điện, nước, vệ sinh môi trường và giao thông công cộng Ngoài ra, dịch vụ công còn liên quan đến các hoạt động hành chính của cơ quan nhà nước như cấp phép, quản lý hộ tịch, hộ khẩu, bảo đảm trật tự an ninh quốc phòng và thuế vụ.
Dịch vụ công gồm những đặc trưng cơ bản như sau:
Hàng hóa và dịch vụ này phục vụ cho lợi ích thiết yếu và quyền lợi chung, đáp ứng các nghĩa vụ cơ bản của tổ chức và công dân.
Nhà nước có trách nhiệm trước xã hội về việc cung cấp dịch vụ, có thể thực hiện trực tiếp hoặc ủy quyền cho bên tư nhân Trong trường hợp chuyển giao dịch vụ cho khu vực tư nhân, nhà nước vẫn giữ vai trò điều tiết để đảm bảo công bằng và ổn định trong phân phối dịch vụ, đồng thời khắc phục các khiếm khuyết của thị trường.
Thứ ba, dịch vụ công trực tiếp phục vụ nhu cầu, quyền lợi và nghĩa vụ của tổ chức và công dân.
Thứ tư, tính công bằng và tính hiệu quả trong cung cấp dịch vụ được bảo đảm.
Dịch vụ công là trách nhiệm của Nhà nước trong việc cung cấp các hoạt động thiết yếu cho xã hội Điều này bao gồm việc thực thi chức năng quản lý hành chính và đảm bảo cung ứng hàng hóa công cộng nhằm phục vụ lợi ích chung của cộng đồng.
Dịch vụ công điện tử, hay dịch vụ công trực tuyến, là dịch vụ sử dụng công nghệ thông tin và viễn thông để thực hiện các hoạt động của cơ quan nhà nước Dịch vụ này nhằm cung cấp và đáp ứng các nhu cầu thiết yếu của công dân, doanh nghiệp, và tổ chức xã hội, đồng thời hỗ trợ quản lý hành chính nhà nước hiệu quả hơn.
Thanh toán dịch vụ công qua ngân hàng là sự hợp tác giữa ngân hàng và các cơ quan hành chính công địa phương nhằm cung cấp cho công dân và tổ chức các phương thức thanh toán phí dịch vụ công Người dùng có thể thực hiện thanh toán qua nhiều kênh khác nhau như tại quầy, internet, ứng dụng ngân hàng điện tử trên điện thoại, máy Pos, hoặc thông qua kết nối giữa ngân hàng và Cổng dịch vụ công trực tuyến của tỉnh.
1.2.1.2 Đặc điểm của thanh toán dịch vụ công qua ngân hàng
Thanh toán dịch vụ công qua ngân hàng có những đặc điểm sau đây:
Dịch vụ thanh toán không chỉ đáp ứng nhu cầu thiết yếu của xã hội mà còn góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống Đồng thời, hoạt động này cũng thúc đẩy sự phát triển của các kênh thanh toán không dùng tiền mặt, mang lại sự tiện lợi và hiệu quả cho người tiêu dùng.
Hoạt động dịch vụ thanh toán liên kết giữa ngân hàng và các cơ quan công quyền giúp Nhà nước xã hội hóa dịch vụ công, chuyển giao dần việc thanh toán cho ngân hàng Điều này nhằm giảm ách tắc trong thanh toán dịch vụ công tại các đơn vị hành chính công.
Hoạt động dịch vụ thanh toán tại ngân hàng đóng vai trò quan trọng trong việc phục vụ trực tiếp nhu cầu, quyền lợi và nghĩa vụ của công dân và tổ chức khi thực hiện giao dịch.
1.2.1.3 Lợi ích hoạt động thanh toán dịch vụ công qua ngân hàng
Lợi ích đối với người sử dụng dịch vụ công:
S Thanh toán các phí dịch vụ hành chính bảo đảm an toàn,tiện lợi.
S Giảm thiểu rủi ro trong thanh toán bằng hình thức tiền mặt.
S Tiết kiệm nhiều thời gian, chi phí thực hiện các thủ tục hành chính rườm rà.
Lợi ích đối với các đơn vị cung ứng và đơn vị hành chính công :
Để nâng cao hiệu quả và chất lượng cung ứng dịch vụ hành chính công, cần giảm thiểu quy trình, thời gian và chi phí thực hiện thanh toán Điều này phù hợp với tinh thần của Chính Phủ trong việc kiến tạo và cải cách thủ tục hành chính công.
Quản lý nguồn thu phí dịch vụ công đang trở nên hiệu quả hơn, giúp tăng cường tính minh bạch trong các giao dịch tài chính tại các đơn vị cung cấp dịch vụ công Điều này không chỉ tạo điều kiện thuận lợi cho việc quản lý mà còn góp phần phòng chống tham nhũng hiệu quả.
Tiết giảm chi phí và rủi ro trong giao dịch thanh toán bằng tiền mặt giúp tiết kiệm đáng kể ngân sách cho việc đầu tư cơ sở hạ tầng quầy thu tiền và bố trí nhân sự thu hộ tại đơn vị.
Tăng trưởng doanh số và lợi nhuận từ việc gia tăng nhu cầu của khách hàng được thúc đẩy bởi sự tiện lợi trong giao dịch mua bán hàng hóa và dịch vụ công.
Lợi ích đối với UBND tỉnh/thành phố:
S Phát triển cơ sở hạ tầng kỹ thuật đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin ngày càng rộng rãi hơn
S Đi đầu trong công việc triển khai hành chính công ở mức độ hoàn thiện, quản lý tập trung hơn, an toàn, nhanh chóng hơn
S Nâng cao tính minh bạch và hiệu quả quản lý
Lợi ích đối với Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam - Chi nhánh Phú Yên:
S Gia tăng nguồn phí dịch vụ thu được
S Gia tăng số dư nguồn vốn (đối với các nguồn thu không phải chuyển về ngân sách Nhà nước)