Tính cấp thiết của đề tài
Biến đổi khí hậu và ô nhiễm môi trường đang ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống con người, đặc biệt tại Việt Nam Năm 2019, Việt Nam đã trải qua nhiều sự cố môi trường nghiêm trọng, như vụ cháy Nhà máy Rạng Đông khiến 27.2kg thủy ngân phát tán ra môi trường, với nồng độ vượt mức an toàn từ 10-30 lần Ngoài ra, tình trạng ô nhiễm nước sông Đà và chất lượng không khí tại các thành phố lớn như Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh cũng đáng báo động, khi chỉ số AQI liên tục tăng cao, đưa những thành phố này vào danh sách ô nhiễm không khí nhất thế giới.
Nền kinh tế Việt Nam thời gian qua chủ yếu phát triển theo mô hình nền
Kinh tế nâu, với sự tăng trưởng chủ yếu dựa vào khai thác tài nguyên và hiệu quả sử dụng thấp, đang gây ra ô nhiễm môi trường và phát sinh nhiều chất thải Tình trạng này đe dọa nghiêm trọng đến tiến trình xóa đói giảm nghèo và phát triển bền vững Nhằm khắc phục những vấn đề này, Việt Nam đang dần chuyển hướng sang tăng trưởng xanh và kinh tế xanh thay vì tập trung vào tăng trưởng nhanh như trước đây.
Tại Việt Nam, tăng trưởng xanh được thể hiện qua “Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2011 - 2020 và tầm nhìn đến năm 2050” Chiến lược này nhấn mạnh vai trò của tín dụng xanh trong việc tối ưu hóa sử dụng tài nguyên thiên nhiên, giảm phát thải khí nhà kính, ứng phó với biến đổi khí hậu, đồng thời góp phần xóa đói giảm nghèo và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững.
Xu hướng phát triển kinh tế bền vững hiện nay mang lại nhiều cơ hội cho các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ, trong việc phát triển sản phẩm và dịch vụ đáp ứng nhu cầu xã hội Tuy nhiên, tầm quan trọng của tăng trưởng xanh vẫn chưa được đánh giá đúng mức, tạo ra điểm yếu cho doanh nghiệp trong nền kinh tế toàn cầu hóa Để tồn tại và phát triển bền vững, doanh nghiệp cần vượt qua cạnh tranh giá cả và sự khác biệt sản phẩm, đồng thời phải tuân thủ các quy định về môi trường như xả thải và bảo vệ môi trường.
Ngân hàng đóng vai trò trung gian tài chính quan trọng trong việc thúc đẩy chiến lược tăng trưởng xanh Hệ thống ngân hàng có khả năng quyết định nguồn vốn đầu tư cho các dự án thân thiện với môi trường và xã hội, từ đó hỗ trợ các khu vực kinh tế trong việc phát triển bền vững.
Do đó, các chính sách tín dụng xanh là giải pháp quan trọng hướng nền kinh tế tới mục tiêu tăng trưởng xanh.
Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam (Agribank) đã khẳng định vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế bền vững thông qua việc tập trung vào tín dụng cho các dự án nông nghiệp an toàn và hiệu quả Agribank luôn tiên phong trong việc thực hiện các chỉ đạo của Ngân hàng Nhà nước về tín dụng xanh và quản lý rủi ro môi trường Tuy nhiên, ngân hàng cũng đối mặt với một số thách thức như khung pháp lý chưa hoàn thiện và nguồn vốn hạn chế Do đó, việc phát triển hoạt động tín dụng xanh tại Agribank trở thành một vấn đề cấp thiết, khiến tác giả quyết định chọn nghiên cứu về chủ đề này.
Tổng quan nghiên cứu
Tín dụng xanh, một phần của tăng trưởng xanh và kinh tế xanh, đã trở thành xu hướng toàn cầu trong nhiều năm qua Nhiều nghiên cứu khẳng định rằng tín dụng xanh là hướng đi đúng đắn cho sự phát triển bền vững Trong bài khóa luận này, tác giả đã tham khảo nhiều công trình nghiên cứu và bài viết liên quan để làm rõ hơn về chủ đề này.
* Các nghiên cứu nước ngoài:
Octavio B Peralta (2016) trong bài viết "Giới thiệu về Tài chính xanh và Chu trình tín dụng" tại Hội thảo Tài chính Năng lượng Xanh ACEF của Ngân hàng Phát triển Châu Á đã trình bày khái niệm Tài chính xanh, Khung tài chính xanh và Chu trình tín dụng xanh Bài viết nhấn mạnh rằng các sản phẩm và dịch vụ tài chính cần xem xét các yếu tố môi trường trong quá trình ra quyết định cho vay, giám sát và quản lý rủi ro, nhằm thúc đẩy đầu tư vì môi trường và khuyến khích các công nghệ cũng như ngành công nghiệp ít carbon Đồng thời, tác giả cũng đề cập đến vai trò quan trọng của ngân hàng xanh trong việc hỗ trợ các sáng kiến tài chính bền vững.
- Madhu Aravamuthan, Marina Ruete, Carlos Dominguez (2015), Credit
Enhancement for Green Projects, International Institute for Sustainable
Bài viết nghiên cứu các biện pháp thúc đẩy tài chính và nâng cao tín dụng từ các ngân hàng phát triển đa phương cho hạ tầng cơ sở tài chính xanh Nghiên cứu tập trung vào các chương trình tín dụng nâng cao do các cơ chế đa phương, ngân hàng phát triển và định chế tài chính quốc tế cung cấp Phân tích khả năng áp dụng các cơ chế này giúp hiểu rõ những thách thức mà các bên tham gia phải đối mặt trong việc phân bổ tài chính cho các dự án hạ tầng và xanh.
Chính phủ Trung Quốc đã triển khai chính sách tín dụng xanh nhằm thúc đẩy tăng trưởng tín dụng cho các dự án thân thiện với môi trường và giảm thiểu ô nhiễm Để hỗ trợ cho mục tiêu này, Trung Quốc đã xây dựng các hướng dẫn cụ thể về tín dụng xanh dựa trên Quy chế Ngành Ngân hàng, Luật Hành chính và Luật Ngân hàng Thương mại.
* Các bài viết, nghiên cứu trong nước:
TS Nguyễn Phú Hà (2015) đã nghiên cứu mô hình ngân hàng xanh, tập trung vào những kinh nghiệm quốc tế và bài học cho Việt Nam Nghiên cứu này thuộc Khoa Tài chính Ngân hàng, Trường Đại học Kinh tế, Đại học Quốc Gia Hà Nội, với mục tiêu phân tích hai mô hình ngân hàng xanh tiêu biểu.
Mỹ và Anh đã tổng kết kinh nghiệm quốc tế trong việc phát triển mô hình ngân hàng xanh, từ đó rút ra bài học và gợi ý chính sách nhằm hoàn thiện các văn bản pháp luật của nhà nước Điều này sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của ngân hàng xanh trong bối cảnh cụ thể của Việt Nam.
PGS TS Trần Thị Thanh Tú và Th.s Trần Thị Hoàng Yến (2015) đã thực hiện nghiên cứu về ngân hàng xanh tại Việt Nam, thuộc Khoa Tài chính Ngân hàng, Trường Đại học Kinh tế, Đại học Quốc Gia Hà Nội Đề tài này tập trung vào việc tổng quan các nghiên cứu quốc tế liên quan đến vai trò của ngân hàng xanh, mô hình ngân hàng xanh và những kinh nghiệm trong việc xây dựng ngân hàng xanh trên thế giới.
- Trọng Triết (2015), Tín dụng xanh, Mô hình tăng trưởng mới cho Việt
Viện Chiến lược và Chính sách Tài chính thuộc Bộ Tài chính nhấn mạnh rằng ngân hàng, với vai trò trung gian tài chính, đóng góp quan trọng vào sự phát triển bền vững của nền kinh tế - xã hội Do đó, việc triển khai các chính sách tín dụng xanh là giải pháp thiết yếu để hướng nền kinh tế đạt được mục tiêu tăng trưởng xanh.
Agribank đang tích cực thực hiện các hành động nhằm hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng xanh và phát triển bền vững, theo bài viết của Mai Việt Anh (2020) trên Tạp chí Tài chính Những nỗ lực này không chỉ góp phần bảo vệ môi trường mà còn thúc đẩy sự phát triển kinh tế bền vững cho tương lai.
Mục tiêu nghiên cứu
Nghiên cứu về tăng trưởng xanh, tài chính xanh, ngân hàng xanh và tín dụng xanh đã được thực hiện rộng rãi ở nước ngoài, trong khi tại Việt Nam, các công trình nghiên cứu còn hạn chế và chủ yếu chỉ dừng lại ở việc khai thác thông tin và phân tích vai trò Bài viết này nhằm cung cấp cái nhìn tổng quan và thực tế hơn về các vấn đề liên quan đến tăng trưởng xanh tại Việt Nam.
- Hệ thống hóa các cơ sở lý luận về phát triển hoạt động tín dụng xanh tại ngân hàng thương mại.
- Phân tích đánh giá thực trạng phát triển hoạt động tín dụng xanh tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam.
- Đề xuất một số giải phát nhằm phát triển hoạt động tín dụng xanh tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam.
Phương pháp nghiên cứu
Tác giả đã sử dụng một số phương pháp sau để thực hiện bài khóa luận:
- Phương pháp phân tích và tổng hợp lý thuyết
- Phương pháp thống kê, suy diễn
6 Ket cấu của đề tài
Bài viết được cấu trúc thành bốn chương, bao gồm phần mở đầu, danh mục chữ viết tắt, danh mục bảng, biểu đồ, phần kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục.
- Chương 1: Cơ sở lý luận về phát triển hoạt động tín dụng xanh tại các ngân hàng thương mại
Chương 2 tập trung vào kinh nghiệm phát triển hoạt động tín dụng xanh của các ngân hàng thương mại, đồng thời rút ra bài học cho Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam Các ngân hàng thương mại đã áp dụng nhiều chiến lược hiệu quả để thúc đẩy tín dụng xanh, như xây dựng chính sách tín dụng thân thiện với môi trường và tăng cường hợp tác với các tổ chức quốc tế Bài học quan trọng cho Ngân hàng Nông nghiệp là cần phát triển sản phẩm tín dụng xanh phù hợp với nhu cầu của khách hàng và nâng cao nhận thức về bảo vệ môi trường trong cộng đồng.
- Chương 3: Thực trạng phát triển hoạt động tín dụng xanh tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn việt Nam
- Chương 4: Giải pháp phát triển hoạt động tín dụng xanh tại Ngân hàngNông nghiệp và Phát triển nông thôn việt Nam.
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG XANH
TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI
1.1 Tổng quan về Tín dụng xanh
1.1.1 Khái niệm - Đặc điểm - Mục tiêu của Tín dụng xanh a, Khái niệm về Tín dụng xanh
Theo Các Mác, tín dụng được hiểu là quá trình chuyển nhượng tạm thời giá trị từ người sở hữu sang người sử dụng, với mục đích thu hồi lại một lượng giá trị lớn hơn sau một khoảng thời gian nhất định.
Theo Luật các tổ chức tín dụng, cấp tín dụng là việc tổ chức tín dụng thỏa thuận cho khách hàng sử dụng một khoản tiền với nguyên tắc hoàn trả Hoạt động tín dụng bao gồm các nghiệp vụ như cho vay, chiết khấu, cho thuê tài chính, bảo lãnh ngân hàng và các nghiệp vụ khác Tổ chức tín dụng sẽ sử dụng nguồn vốn tự có và nguồn vốn huy động để thực hiện việc cấp tín dụng.
Tín dụng là mối quan hệ giữa người cho vay và người vay, trong đó người cho vay chuyển giao quyền sử dụng tiền hoặc hàng hóa cho người vay trong thời gian xác định Người vay có trách nhiệm hoàn trả số tiền hoặc giá trị hàng hóa đã vay vào đúng hạn, có thể kèm theo lãi suất hoặc không.
Tín dụng ngân hàng (TDNH) là mối quan hệ tín dụng giữa ngân hàng, tổ chức tín dụng và bên đi vay, bao gồm doanh nghiệp và cá nhân Trong đó, tổ chức tín dụng chuyển giao tài sản cho bên đi vay để sử dụng trong thời gian nhất định theo thỏa thuận Bên đi vay có trách nhiệm hoàn trả cả vốn gốc và lãi cho tổ chức tín dụng khi đến hạn thanh toán.
Ngân hàng là một định chế tài chính trung gian quan trọng trong nền kinh tế, đóng vai trò vừa là người cho vay vừa là người đi vay trong quan hệ tín dụng với doanh nghiệp và cá nhân Khi là người đi vay, ngân hàng huy động vốn thông qua việc nhận tiền gửi hoặc phát hành chứng chỉ tiền gửi, trái phiếu Ngược lại, với vai trò người cho vay, ngân hàng cung cấp tín dụng cho các doanh nghiệp và cá nhân Luận văn này sẽ tập trung vào vai trò ngân hàng như một bên cho vay trong hệ thống tài chính.
Môi trường và phát triển có mối quan hệ tương tác chặt chẽ, trong đó môi trường là nền tảng cho sự phát triển, trong khi phát triển lại gây ra những biến đổi môi trường Ngân hàng đóng vai trò quan trọng như một mắt xích trung gian trong sự liên kết giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường, ảnh hưởng gián tiếp đến môi trường thông qua hoạt động của khách hàng Do đó, ngân hàng cần chủ động quản lý rủi ro môi trường trong hoạt động nội bộ và phát triển các sản phẩm thân thiện với môi trường.
Tín dụng xanh (TDX) do Tổ chức Tài chính Quốc tế (IFC) định nghĩa là các khoản vay ngân hàng hỗ trợ các dự án thân thiện với môi trường, như nông nghiệp sạch và năng lượng tái tạo Những khoản tín dụng này không chỉ giúp giảm thiểu rủi ro môi trường mà còn thúc đẩy việc sử dụng tài nguyên hiệu quả, tiết kiệm năng lượng và bảo vệ hệ sinh thái TDX hướng tới các dự án như năng lượng gió, mặt trời, địa nhiệt và sinh khối, góp phần tạo ra lợi ích lớn cho sự phát triển kinh tế bền vững.
Bên cạnh TDX, một số khái niệm liên qua khác cũng được nhắc đến đó là ngân hàng xanh, tăng trưởng xanh, kinh tế xanh.
Ngân hàng xanh, theo nghĩa rộng, được hiểu là "Ngân hàng bền vững", mang lại lợi ích cho người tiêu dùng, kinh tế, xã hội và môi trường (Imeson M và Sim A., 2010) Theo nghĩa hẹp, ngân hàng xanh tập trung vào các hoạt động khuyến khích dự án vì môi trường, nhằm giảm phát thải khí nhà kính.
Khách hàng ngày càng ưa chuộng các sản phẩm và dịch vụ xanh Ngân hàng xanh có thể được phát triển theo hai hướng: thứ nhất, tối ưu hóa nội bộ bằng cách sử dụng hệ thống ATM, mobile banking và các loại thẻ xanh; thứ hai, tập trung vào việc cho vay các dự án thân thiện với môi trường, đồng thời chú trọng đến yếu tố môi trường trong quá trình thẩm định khoản vay.
Theo Ủy ban Liên Hợp quốc về kinh tế - xã hội khu vực châu Á - Thái Bình Dương (UNESCAP), tăng trưởng xanh là chiến lược phát triển bền vững, nhằm tối đa hóa sản lượng kinh tế trong khi tối thiểu hóa tác động tiêu cực đến môi trường Chiến lược này thúc đẩy sự phát triển hài hòa giữa kinh tế và bảo vệ môi trường, đáp ứng nhu cầu của thế hệ hiện tại mà không ảnh hưởng đến khả năng của các thế hệ tương lai.
- Kinh tế xanh được định nghĩa theo Chương trình Môi trường Liên hợp quốc
Nền kinh tế xanh, theo UNEP, mang lại phúc lợi cho con người và công bằng xã hội, đồng thời giảm thiểu rủi ro môi trường và khan hiếm tài nguyên sinh thái Đơn giản mà nói, kinh tế xanh là một mô hình kinh tế với mức phát thải thấp, sử dụng hiệu quả và tiết kiệm tài nguyên thiên nhiên, đồng thời đảm bảo công bằng xã hội Mô hình này trở nên cần thiết trong bối cảnh khủng hoảng kinh tế và sinh thái hiện nay Tín dụng xanh là một trong những đặc điểm nổi bật của nền kinh tế xanh, hỗ trợ các dự án bền vững và thân thiện với môi trường.
TDX là một phần trong TDNH nên mang đầy đủ đặc điểm của TDNH như:
- TDX được thực hiện bằng hình thức cho vay tiền tệ, loại hình phổ biến, linh hoạt và đáp ứng mọi đối tượng trong nền kinh tế quốc dân.
TDX chủ yếu sử dụng vốn vay từ các nguồn trong xã hội thay vì chỉ dựa vào vốn của ngân hàng, điều này khác biệt với tín dụng nặng lãi và tín dụng thương mại.
Ngoài ra TDX còn mang một số đặc điểm nổi bật riêng biệt khác, đó là:
- TDX quan tâm đến vấn đề môi trường trước tiên, khác với tín dụng truyền thống là quan tâm đầu tiên đến yếu tố phát triển kinh tế.
- TDX ưu tiên các phương án, dự án giúp giảm thiểu khủng hoảng sinh thái và cạn kiệt nguồn tài nguyên thiên nhiên. c, Mục tiêu của Tín dụng xanh
TDX cam kết thúc đẩy các hoạt động bảo vệ môi trường bên cạnh các nghiệp vụ ngân hàng, nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực từ đời sống và quy trình sản xuất đến môi trường và xã hội Qua đó, TDX góp phần vào sự phát triển bền vững của nền kinh tế.