Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
Khóa luận tập trung phân tích để làm rõ quan hệ Mỹ - Trung dưới thời cầm quyền của Tổng thống Barack Obama trong giai đoạn từ năm 2009 đến năm 2016.
- Để đạt được mục tiêu nghiên cứu nêu trên, khóa luận tập trung vào các nhiệm vụ sau:
- Phân tích các nhân tố tác động đến quan hệ Mỹ - Trung trong giai đoạn
Mối quan hệ này có những đặc điểm nổi bật, bao gồm sự hợp tác chặt chẽ và sự trao đổi thông tin thường xuyên Thành tựu đáng kể của nó là sự gia tăng hợp tác kinh tế và văn hóa giữa các bên, góp phần thúc đẩy phát triển khu vực Tuy nhiên, cũng tồn tại những hạn chế như sự bất bình đẳng trong lợi ích và rủi ro xung đột lợi ích Tác động của mối quan hệ này không chỉ ảnh hưởng đến từng chủ thể mà còn lan tỏa đến toàn khu vực, tạo ra những cơ hội và thách thức mới.
Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu chủ đạo được sử dụng trong khóa luận là các phương pháp nghiên cứu quan hệ quốc tế.
Khóa luận áp dụng nhiều phương pháp nghiên cứu đa dạng như kiểm tra, đánh giá, hệ thống hóa tư liệu, phương pháp lịch sử, phân tích, so sánh, logic và tổng hợp Những phương pháp này giúp rút ra những nhận định tổng hợp và khái quát về các nội dung khác nhau trong khóa luận.
Cấu trúc khóa luận
Đề tài này được lựa chọn dựa trên ý kiến chủ quan của người thực hiện, nhằm phân tích các yếu tố chủ quan và khách quan ảnh hưởng đến mối quan hệ Mỹ - Trung Bài viết sẽ đánh giá mối quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc trong thời kỳ Tổng thống Barack Obama (2009 – 2016).
Chương 1 phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến quan hệ Mỹ - Trung trong thời kỳ Tổng thống Barack Obama Tác giả tập trung vào những biến động trong môi trường an ninh và kinh tế toàn cầu nửa sau thập niên 2010, cùng với các yếu tố tác động đến quan hệ hai nước, cũng như tình hình khu vực Châu Á – Thái Bình Dương.
Chương 2 phân tích diễn biến quan hệ Mỹ - Trung từ khi Tổng thống Barack Obama nhậm chức, tập trung vào sự phát triển trong hợp tác kinh tế - thương mại giữa hai quốc gia Tác giả nghiên cứu các khía cạnh chính trị - ngoại giao, đầu tư, an ninh quốc phòng và các lĩnh vực hợp tác khác, nhằm làm rõ những biến động và tiến triển trong mối quan hệ song phương này.
Chương 3 đánh giá mối quan hệ Mỹ - Trung trong giai đoạn 2009 – 2015, tập trung vào các đặc điểm chính của mối quan hệ này Tác giả phân tích tác động của quan hệ Mỹ - Trung đối với từng bên liên quan, cũng như ảnh hưởng của nó đến tình hình thế giới và khu vực.
CÁC NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG TỚI QUAN HỆ MỸ-
Những chuyển biến trong môi trường an ninh và kinh tế thế giới nửa
Trong hơn một thập kỷ đầu của thế kỷ XXI, thế giới chứng kiến những biến động lớn trên nhiều lĩnh vực, đặc biệt là sự phát triển sâu sắc của toàn cầu hóa kinh tế đa cực Khoa học và công nghệ đã đạt được những tiến bộ đáng kể, đánh dấu kỷ nguyên sáng tạo cao độ với nhiều phát minh quan trọng trong công nghệ thông tin, công nghệ sinh học, công nghệ năng lượng mới và công nghệ nano.
Xu hướng toàn cầu hóa kinh tế và tự do hóa thương mại đang diễn ra mạnh mẽ, bất chấp những phản đối Điều này cho thấy rằng toàn cầu hóa và tự do thương mại là những xu hướng không thể cưỡng lại Cạnh tranh quân sự đã nhường chỗ cho các quốc gia thống trị thị trường thông qua cuộc cạnh tranh kinh tế quyết liệt nhằm chiếm lĩnh thị trường toàn cầu Sự hình thành trật tự thế giới đa cực ngày càng rõ nét khi nhiều quốc gia như Nga, Ấn Độ, Brazil và Trung Quốc tận dụng sự suy giảm quyền lực của Mỹ để vươn lên mạnh mẽ.
Đại đa số các nhóm dân tộc đều công nhận Hoa Kỳ là siêu cường duy nhất trên thế giới Trong bối cảnh toàn cầu, các quốc gia cùng tồn tại với lợi ích kinh tế song song, thể hiện sự đối đầu và hợp tác Không một quốc gia nào có thể đứng ngoài cuộc chơi, cho thấy rằng sự hợp tác và phản kháng luôn đồng hành trong mối quan hệ quốc tế.
Mối quan hệ giữa khoa học và công nghệ với kinh tế, giáo dục, văn hóa và xã hội ngày càng trở nên chặt chẽ Trong bối cảnh quốc tế, các quốc gia cần hợp tác để kiềm chế xung đột và hướng tới hòa bình Việc mở rộng các tổ chức hợp tác như Liên minh Châu Âu và ASEAN thể hiện sự cần thiết trong quan hệ quốc tế APEC thu hút nhiều quốc gia, đặc biệt là các nền kinh tế lớn, trong khi ASEM phát triển thành mô hình hợp tác kinh tế, chính trị và văn hóa toàn diện Hòa bình và phát triển là xu hướng chủ đạo của thời đại, yêu cầu sự tham gia tích cực của các quốc gia để duy trì hòa bình thế giới và thúc đẩy sự phát triển chung.
1.1.1.1 Tình hình khu vực Châu Á - Thái Bình Dương
Khu vực Châu Á – Thái Bình Dương là trung tâm của nhiều cường quốc và là nơi diễn ra các cuộc cạnh tranh chiến lược, đặc biệt giữa Mỹ và các đối thủ như Trung Quốc, Nga và Ấn Độ Mỹ đang tìm cách củng cố ưu thế quân sự tại đây dưới danh nghĩa bảo vệ an ninh, trong bối cảnh khu vực này đối mặt với nhiều mâu thuẫn và xung đột lợi ích Sự gia tăng chi tiêu quân sự và đua tranh vũ trang đang trở thành những vấn đề nổi cộm, đặc biệt là trong bối cảnh phổ biến vũ khí hạt nhân Hơn nữa, Châu Á – Thái Bình Dương không chỉ là một khu vực an ninh phức tạp mà còn là một trung tâm kinh tế toàn cầu với 21 thành viên, bao gồm Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản và Việt Nam, chiếm 47% giá trị thương mại toàn cầu và đóng góp 70% tăng trưởng kinh tế thế giới Sự ổn định kinh tế trong khu vực này có ảnh hưởng lớn đến lợi ích kinh tế của Mỹ.
Châu Á – Thái Bình Dương là một thị trường tiêu thụ lớn với nhu cầu đa dạng, phản ánh sự chênh lệch phát triển giữa các nền kinh tế trong khu vực Các quốc gia công nghiệp như Mỹ, Nhật Bản và Canada sở hữu tiềm lực lớn về vốn và công nghệ, đóng vai trò là thị trường xuất nhập khẩu chủ chốt Trong khi đó, các nước đang phát triển như Trung Quốc và ASEAN nổi bật với sự phát triển năng động, đặc biệt là kinh tế Trung Quốc Các nền kinh tế mới công nghiệp hóa như Hàn Quốc, Đài Loan và Singapore cũng có sức cạnh tranh mạnh mẽ trong các lĩnh vực công nghệ trung gian Hơn nữa, khu vực này đang dẫn đầu trong việc tự do hóa thương mại và đầu tư, thúc đẩy sự luân chuyển hàng hóa giữa các quốc gia.
Dương đã trở thành động lực thúc đẩy hợp tác kinh tế và cạnh tranh giữa Mỹ và Trung Quốc, với sự phát triển năng động của khu vực Châu Á – Thái Bình Dương là yếu tố quan trọng điều chỉnh chính sách đối ngoại của Mỹ đối với Trung Quốc từ năm 2001 Sau Chiến tranh Lạnh, Mỹ đã chuyển trọng tâm chiến lược sang khu vực này, nơi ngày càng đóng vai trò đặc biệt trong kinh tế, chính trị và chiến lược an ninh quân sự Sự trỗi dậy và mở rộng ảnh hưởng của Trung Quốc tại Châu Á – Thái Bình Dương đã tạo ra một cuộc cạnh tranh ảnh hưởng đối với vị thế và vai trò lãnh đạo của Mỹ trong khu vực.
Mối quan hệ Mỹ - Trung tại khu vực Châu Á – Thái Bình Dương đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của khu vực, được củng cố bởi sự tăng trưởng kinh tế và hợp tác giữa hai quốc gia Mặc dù dự báo rằng khu vực sẽ đối mặt với những rủi ro tài chính mới, sức mạnh tài chính vẫn được duy trì Tuy nhiên, sự suy thoái của nền kinh tế Mỹ có thể ảnh hưởng tiêu cực đến tăng trưởng kinh tế khu vực, đặc biệt là khi nhu cầu tiêu dùng của người Mỹ giảm, tác động đến xuất khẩu hàng hóa từ các nước châu Á.
Khu vực Châu Á – Thái Bình Dương sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức lớn, bao gồm việc thắt chặt tín dụng toàn cầu, biến động tỷ giá hối đoái, và sự dao động giá dầu cùng các mặt hàng khác Quan hệ Mỹ - Trung Quốc sẽ tiếp tục là yếu tố then chốt trong sự phát triển kinh tế, đặc biệt là tại khu vực Đông Á.
Các nhân tố chủ quan
Năm 1971, Mỹ và Trung Quốc đã vượt qua những rào cản để hợp tác, với Mỹ muốn tập trung vào Liên Xô và Trung Quốc cần công nghệ cùng vốn đầu tư để thực hiện “bốn hiện đại hóa” Sau 50 năm, tình hình đã thay đổi khi Trung Quốc trở thành đối thủ cạnh tranh trực tiếp và “nguy hiểm nhất” của Mỹ, với khoảng cách về kinh tế, công nghệ, quân sự và ảnh hưởng đang ngày càng thu hẹp Trong khi Mỹ theo đuổi tư tưởng “Nước Mỹ trên hết” và “Nước Mỹ trở lại” để dẫn dắt thế giới, Trung Quốc đang khẳng định vị thế của mình trên trường quốc tế.
Giấc mộng Trung Hoa khát khao khôi phục ngôi vị Hoàng đế, đối diện với tầm nhìn “Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương tự do và rộng mở” nhằm đối trọng với “Sáng kiến Vành đai và Con đường” Cuộc chiến giữa hai cường quốc này không có giới hạn, thể hiện sự cạnh tranh gay gắt trong khu vực.
Trong bối cảnh quan hệ Mỹ - Trung ngày càng căng thẳng, hai bên liên tục áp dụng các biện pháp trừng phạt kinh tế và gia tăng hoạt động quân sự, đồng thời lôi kéo đồng minh và đối tác để đối phó lẫn nhau Cục diện khu vực Châu Á - Thái Bình Dương đã có nhiều biến chuyển mạnh mẽ do ảnh hưởng của chính sách và cạnh tranh giữa các cường quốc, đặc biệt là cuộc cạnh tranh chiến lược giữa Mỹ và Trung Quốc Tình hình này đang tác động mạnh mẽ đến các tính toán chiến lược và lựa chọn chính sách của các quốc gia trong và ngoài khu vực, thúc đẩy nhu cầu thiết lập một trật tự khu vực mới với cấu trúc an ninh hiệu quả hơn nhằm quản lý tốt hơn những biến chuyển phức tạp của tình hình, phù hợp với lợi ích của mỗi nước.
Dưới thời Tổng thống Donald Trump, Mỹ đã đề xuất ý tưởng Chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng mở, đưa ra Chiến lược
An ninh quốc gia mới, trong đó lần đầu tiên coi Trung Quốc là đối thủ chính.
Mỹ vẫn duy trì cam kết mạnh mẽ đối với khu vực ASEAN và Biển Đông, nhưng có những điều chỉnh trong cách tiếp cận Đồng thời, Mỹ cũng tập trung vào việc giải quyết vấn đề hạt nhân trên bán đảo Triều Tiên.
Nga đang nỗ lực khẳng định vai trò của mình tại khu vực và trên trường quốc tế thông qua việc đưa ra "Tuyên bố khung tăng cường hợp tác an ninh ở châu Á - Thái Bình Dương".
Kể từ tháng 11 năm 2012, các quốc gia trong khu vực Châu Á - Thái Bình Dương đã thúc đẩy việc ký kết hiệp định về nguyên tắc quan hệ và các biện pháp cụ thể nhằm giải quyết thách thức an ninh Từ năm 2014, trong bối cảnh bị Mỹ và phương Tây cô lập sau sự kiện Crưm, Nga đã chuyển hướng mạnh mẽ sang khu vực này và tăng cường tham gia vào các vấn đề khu vực Dưới sự lãnh đạo của Thủ tướng Narendra Modi, Ấn Độ đã chuyển từ chính sách “hướng Đông” sang “hành động hướng Đông” và đề xuất xây dựng “Cấu trúc an ninh châu Á - Thái Bình Dương” với 7 nguyên tắc chính, nhấn mạnh vai trò dẫn dắt của ASEAN và tầm quan trọng của EAS.
Năm 2008, Barack Obama đã trở thành tổng thống da đen đầu tiên của Mỹ, đánh dấu một bước tiến trong việc khắc phục vấn đề chủng tộc Tuy nhiên, đến năm 2016, khi Obama rời Nhà Trắng, nước Mỹ đã trải qua sự chia rẽ chủng tộc nghiêm trọng, với gần 70% người Mỹ cho rằng quan hệ chủng tộc đã xấu đi, mức cao nhất kể từ cuộc bạo loạn Rodney King năm 1992 Trong suốt nhiệm kỳ của mình, chính quyền Obama không có nhiều cải thiện rõ rệt cho đời sống người Mỹ gốc Phi, ngoài một vài sự bổ nhiệm vào các vị trí cao Các chỉ số kinh tế cho thấy tình hình ngày càng tồi tệ hơn, với khoảng cách giàu nghèo gia tăng giữa người da đen và da trắng, tỷ lệ nghèo đói ở trẻ em da đen đạt mức kỷ lục, và sự chênh lệch về trình độ học vấn cũng như cơ hội trong các ngành kinh tế chủ chốt.
Năm 2009, sau khi ông Obama nhậm chức, niềm tin của người dân quốc tế vào khả năng lãnh đạo của Tổng thống Mỹ gia tăng, mặc dù vẫn có những ngoại lệ như Nga và một số quốc gia Hồi giáo Người dân Mỹ cũng trở nên thận trọng hơn với các vấn đề quốc tế Trong nhiệm kỳ của ông, Tòa án Tối cao đã khởi xướng nhiều cuộc chiến pháp lý, nổi bật là việc hợp pháp hóa hôn nhân đồng giới vào năm 2015, phản ánh sự ủng hộ mạnh mẽ từ công chúng Sự nhậm chức của ông Obama dường như đã nâng cao vị thế của Mỹ trên toàn cầu, sau thời kỳ chính quyền Bush gặp khó khăn với các cuộc chiến ở Trung Đông.
Tham vọng rút quân khỏi Afghanistan của Tổng thống Obama được thể hiện rõ qua cách ông tiếp cận cuộc chiến ở Iraq Mười một năm trước, khi còn là thượng nghị sĩ tiểu bang, Barack Obama đã bắt đầu sự nghiệp chính trị quốc gia với một bài diễn văn, trong đó ông cảnh báo rằng cuộc xâm lược Iraq sắp diễn ra là “liều lĩnh”, “vô trách nhiệm” và “ngu ngốc”, nhấn mạnh rằng Saddam Hussein không gây ra mối đe dọa trực tiếp nào cho Hoa Kỳ.
Kỳ, Obama nhấn mạnh rằng cuộc chiến này sẽ cần một sự chiếm đóng kéo dài và không xác định, dẫn đến những tổn thất và hậu quả khó lường.
Mặc dù Tổng thống Obama không công khai phản đối cuộc chiến tại Afghanistan, quan điểm của ông hiện nay về xung đột này tương đồng với cách ông nhìn nhận về Iraq trước khi chiến tranh xảy ra Ông cho rằng Taliban không phải là mối đe dọa trực tiếp đối với an ninh nội địa Mỹ Sau 12 năm chiếm đóng, Afghanistan vẫn đang đối mặt với một cuộc nội chiến kéo dài, chi phí không xác định và hậu quả không lường trước Giải pháp khả thi là rút quân càng sớm càng tốt, miễn là không dẫn đến sự sụp đổ hoàn toàn của Chính phủ Afghanistan.
Trong nhiệm kỳ 2 của Tổng thống Obama, nước Mỹ đã khôi phục được vị thế của mình tại châu Phi và nhiều khu vực ở Mỹ Latin, nhưng lại gặp khó khăn trong quan hệ với Nga và các nước Hồi giáo Các hành động của Mỹ, bao gồm không kích bằng máy bay không người lái, chương trình do thám lãnh đạo nước ngoài và các hình thức tra tấn sau sự kiện 11-9, đã làm giảm uy tín của nước này trên toàn cầu Hệ quả là, ngày càng nhiều người Mỹ cảm thấy không chắc chắn về vị thế của đất nước họ, với tỷ lệ người dân cho rằng Mỹ nên tập trung vào các vấn đề nội bộ và để các nước khác tự lo liệu đã tăng 11% từ năm 2010 đến nay.
Việc tham gia vào hai cuộc chiến kéo dài đã làm suy giảm sức mạnh của các lực lượng mặt đất Mỹ và ảnh hưởng đến sự kiên nhẫn của người dân Mỹ đối với các can thiệp quân sự trong tương lai Chi phí cho cuộc chiến chống khủng bố tại Iraq và Afghanistan đã vượt quá 1.000 tỷ USD trong thập kỷ qua, chưa kể các chi phí khác liên quan đến an ninh nội địa và khắc phục hậu quả chiến sự Riêng trong năm 2010, chi phí cho các cơ quan tình báo Mỹ đạt 75 tỷ USD, gấp đôi so với trước sự kiện 11/9 Sự sụp đổ của thị trường nhà xây dựng vào năm 2007 và cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008 đã dẫn đến tỷ lệ thất nghiệp tăng nhanh, đạt 10% vào năm 2009, và chỉ giảm nhẹ xuống 8,8% vào tháng 3 năm 2011, trước khi tiếp tục ở mức 9,1% vào tháng 8 năm 2011.
Tăng trưởng GDP của Mỹ đã liên tục suy giảm kể từ quý III năm 2008, dẫn đến việc tỷ trọng nền kinh tế Hoa Kỳ trong tổng kinh tế thế giới cũng giảm theo Tỷ lệ này đạt 23,79% vào năm 2008, là mức thấp nhất trong 20 năm qua, giảm 8% so với trước đó.
Từ năm 2001, tốc độ tăng trưởng kinh tế Hoa Kỳ giảm mạnh từ 3,42%/năm (giai đoạn 1991 – 2000) xuống chỉ còn 1,61%/năm (giai đoạn 2001 – 2010) Trong khi đó, tốc độ tăng trưởng trung bình của kinh tế thế giới lại có xu hướng tăng lên, từ 3,07%/năm (1991 – 2000) lên 3,2%/năm (2001 – 2010).
DIỄN BIẾN QUAN HỆ MỸ - TRUNG TỪ KHI TỔNG THỐNG BRACK OBAMA LÊN CẦM QUYỀN
Quan hệ chính trị - ngoại giao
Chính sách đối ngoại của Trung Quốc đối với Mỹ
Chính sách đối ngoại của Trung Quốc đối với Mỹ trong những năm đầu thế kỷ XXI được thể hiện rõ qua nghị quyết của Đại hội Đảng Cộng sản lần thứ XVI (2002) và XVII (2007) Đại hội XVII đã nhấn mạnh việc theo đuổi chính sách đối ngoại hòa bình, độc lập và phát triển hòa bình, với tuyên bố của Chủ tịch Hồ Cẩm Đào về việc xây dựng quan hệ hợp tác và hữu nghị với tất cả các quốc gia dựa trên năm nguyên tắc cùng tồn tại hòa bình Trung Quốc cũng tập trung vào việc tăng cường đối thoại chiến lược và hợp tác sâu rộng với các nước phát triển, nhằm thu hẹp sự khác biệt và thúc đẩy quan hệ song phương ổn định và phát triển lành mạnh.
Trong thế kỷ XXI, Trung Quốc đã đạt được nhiều thành tựu to lớn, củng cố vị thế mạnh mẽ trên trường quốc tế Kể từ năm 2000, nước này đã thực hiện chính sách ngoại giao nước lớn, nhấn mạnh tầm quan trọng của các mối quan hệ quốc tế Nhận thức được vai trò của Mỹ trong sự phát triển của mình, Trung Quốc đã xây dựng một chính sách đối ngoại ưu tiên cao nhất cho quan hệ với nước này Quan hệ với Mỹ được Trung Quốc xem là trọng điểm, dựa trên năm nguyên tắc chung sống hòa bình và mong muốn thúc đẩy sự hợp tác đôi bên.
Trung Quốc hướng tới việc tăng cường lòng tin, giảm thiểu phiền hà, phát triển hợp tác và tránh đối kháng trong quan hệ quốc tế Tuy nhiên, chiến lược của họ không giấu diếm tham vọng đuổi kịp và sánh vai với Mỹ trong vai trò lãnh đạo thế giới, với mục tiêu cuối cùng là thay thế Mỹ trong việc chi phối đời sống quốc tế.
Những điều chỉnh về chính sách đối ngoại của Mỹ khi tổng thống Barack Obama lên cầm quyền
Tháng 1 năm 2009, Barack Obama chính thức nắm chính quyền ở Mỹ và trở thành vị tổng thống da màu đầu tiên trong 44 đời Tổng thống của nước
Tổng thống Obama nhậm chức trong bối cảnh khủng hoảng niềm tin, với nhiều câu hỏi về khả năng lãnh đạo của Mỹ trong các vấn đề nội bộ và quốc tế Chính sách đối ngoại của ông được kỳ vọng sẽ mang lại những thay đổi tích cực cho tương lai nước Mỹ Thực tế, các quyết định của ông có tầm ảnh hưởng lớn trên toàn cầu, tác động trực tiếp hoặc gián tiếp đến mọi quốc gia, khẳng định vị trí và vai trò của Mỹ trên trường quốc tế.
Chính sách đối ngoại của Tổng thống Obama khi mới nhậm chức tập trung vào ba mục tiêu chính: khôi phục và củng cố vị trí siêu cường số một của Mỹ, giải quyết cuộc khủng hoảng kinh tế tài chính để phục hồi đất nước, và chiến đấu chống khủng bố, đặc biệt là trong cuộc chiến ở Iraq và Afghanistan.
Dưới sự lãnh đạo của Ngoại trưởng Hilary, Mỹ đã nỗ lực cải thiện hình ảnh ngoại giao và duy trì vị thế lãnh đạo toàn cầu Chính sách đối ngoại của Tổng thống Obama mang tính thực dụng, tập trung vào hiệu quả, linh hoạt trong hợp tác và đối thoại, sử dụng "sức mạnh mềm" và chỉ áp dụng "sức mạnh cứng" khi cần thiết, đồng thời tiếp tục thúc đẩy dân chủ, nhân quyền và tôn giáo để can thiệp vào công việc nội bộ của các quốc gia khác Điều này trái ngược với chính sách đơn phương và răn đe quân sự thời Bush Nhiều nhà phân tích cho rằng khủng bố là mối đe dọa hàng đầu đối với Mỹ, và ưu tiên chính sách đối ngoại của Obama bao gồm kết thúc chiến tranh ở Iraq, vấn đề hạt nhân Iran và Bắc Triều Tiên, cuộc chiến ở Afghanistan, và tiến trình hòa bình Trung Đông Tổng thống Obama cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của quan hệ Mỹ - Trung, coi đây là yếu tố quyết định trật tự thế giới thế kỷ XXI, và khẳng định rằng hai nước cần xây dựng mối quan hệ tích cực, đặc biệt trong các vấn đề môi trường và quân sự.
Quan hệ Mỹ - Trung đã được củng cố vững chắc với nhiều cơ hội phát triển, nhờ vào các cuộc tiếp xúc và trao đổi giữa lãnh đạo và quan chức cấp cao của hai bên Hơn 60 cơ chế giao lưu đối thoại đã được thiết lập, trong đó nổi bật là quyết định của Tổng thống Obama và Chủ tịch Hồ Cẩm Đào nâng cấp “Đối thoại kinh tế chiến lược” (SED) thành “Đối thoại chiến lược và kinh tế”, tạo nền tảng cho sự hợp tác sâu rộng hơn.
Đối thoại chiến lược và kinh tế (S&ED) giữa hai nước bắt đầu từ tháng 7/2009 tại Washington đã diễn ra thành công và cho đến nay đã có ba cuộc đối thoại được tổ chức Sự hợp tác thiết thực trong nhiều lĩnh vực giữa hai nước ngày càng được tăng cường, mang lại những thành quả lớn và những thành tích đáng kể cho cả hai bên.
Chuyến thăm của Tổng thống Obama đã mở ra một khởi đầu mới cho quan hệ Mỹ - Trung, mặc dù không giải quyết được các vấn đề tồn tại Ông đã truyền tải thông điệp về “chính sách ngoại giao thông minh”, điều chỉnh chính sách đối ngoại của Mỹ đối với Trung Quốc trên ba phương diện chính Thứ nhất, Mỹ không xem việc kiềm chế sự trỗi dậy của Trung Quốc là mục tiêu, mà nhấn mạnh vào việc tăng cường hợp tác để giải quyết các vấn đề song phương và toàn cầu Thứ hai, Mỹ không còn áp đặt các giá trị như dân chủ và nhân quyền, mà tôn trọng mô hình phát triển của Trung Quốc Cuối cùng, Mỹ khuyến khích đối thoại, xây dựng lòng tin và hợp tác để giải quyết các vấn đề giữa hai bên.
Chính sách đối ngoại của Tổng thống Obama đối với Trung Quốc vào năm 2009 tập trung vào việc "tiếp xúc" và "dung hòa", điều này phản ánh mối quan hệ chính trị và ngoại giao giữa hai nước Mỹ và Trung Quốc trong thời gian gần đây.
Từ năm 2010, chính sách “kiềm chế” được áp dụng, và đến năm 2011, quan hệ chính trị ngoại giao giữa hai nước đã trở lại trạng thái dung hòa Mặc dù vẫn tồn tại những vấn đề nhạy cảm, cả hai bên nhận thức được tầm quan trọng của nhau và đã nỗ lực vận dụng sự khéo léo để tận dụng lợi ích lẫn nhau Trong ba năm qua, quan hệ giữa hai nước đã trải qua nhiều thăng trầm, với tính chất hai mặt và sự phức tạp luôn hiện hữu kể từ khi tổng thống Barack Obama lên cầm quyền.
Quan hệ kinh tế - thương mại
Hợp tác kinh tế - thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc đóng vai trò quan trọng trong mối quan hệ giữa hai nước, thể hiện lợi ích chung và sự phụ thuộc lẫn nhau Mỹ và Trung Quốc là đối tác thương mại lớn thứ hai của nhau, với Trung Quốc không chỉ là đối thủ trong cuộc cạnh tranh ảnh hưởng toàn cầu mà còn là nhà tín dụng, nhà đầu tư và nguồn cung cấp hàng hóa tiêu dùng giá rẻ cho Mỹ Đồng thời, Trung Quốc cũng phụ thuộc vào sự tăng trưởng của nền kinh tế Mỹ để duy trì sự phát triển của mình.
Vì vậy, sự hợp tác mạnh mẽ giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới sẽ quyết định trật tự kinh tế thế giới mới.
2.2.1 Về quan hệ kinh tế
Kinh tế được đánh giá là lĩnh vực hợp tác nổi trội nhất trong quan hệ
Kể từ khi Trung Quốc thực hiện chính sách mở cửa nền kinh tế, quan hệ kinh tế và thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc đã liên tục phát triển Đặc biệt, sau khi Trung Quốc gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) vào năm 2001, mối quan hệ này đã trở nên mạnh mẽ hơn bao giờ hết.
Trong nhiệm kỳ tổng thống G.Bush (2001 - 2008), Trung Quốc và Mỹ đã thiết lập cuộc "Đối thoại kinh tế chiến lược" nhằm giải quyết mâu thuẫn trong quan hệ kinh tế thương mại và xây dựng hợp tác bền vững Cuộc đối thoại này diễn ra hai năm một lần, luân phiên tại mỗi nước với sự tham gia của các chuyên gia cao cấp Tuy nhiên, từ năm 2009, dưới thời tổng thống Obama, hai bên đã mở rộng thảo luận sang các vấn đề an ninh và chính sách đối ngoại, dẫn đến việc chuyển đổi thành "Đối thoại chiến lược và kinh tế" Đối thoại này được tổ chức hàng năm tại thủ đô của mỗi nước với sự tham gia của Ngoại trưởng và Bộ trưởng Tài chính.
Đối thoại chiến lược và kinh tế giữa Mỹ và Trung Quốc, theo Ngoại trưởng H Clinton, là một bước tiến chưa từng có trong lịch sử quan hệ hai nước, đặt nền móng cho mối quan hệ song phương trong thế kỷ XXI trước những thách thức lớn Kể từ năm 2009, hai nước đã tổ chức ba vòng đàm phán về vấn đề này: vòng đầu tiên vào tháng 7/2009 tại Mỹ, vòng thứ hai vào tháng 5/2010 tại Trung Quốc, và vòng thứ ba vào tháng 5/2011 tại Washington Rõ ràng, "Đối thoại chiến lược và kinh tế" đóng vai trò quan trọng thứ hai sau các cuộc gặp thượng đỉnh trong việc củng cố quan hệ đối tác giữa Mỹ và Trung Quốc.
Mỹ và Trung Quốc lần lượt là nước phát triển lớn nhất và nước đang phát triển lớn nhất thế giới, với tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của hai nước chiếm 1/3 GDP toàn cầu Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa giữa hai nước chiếm 40% thương mại thế giới, tạo điều kiện cho việc phát huy tiềm năng hợp tác và mở rộng các lĩnh vực hợp tác Sự hợp tác này không chỉ nâng cao trình độ hợp tác mà còn thúc đẩy sự phát triển kinh tế, tài chính và kỹ thuật của cả hai quốc gia Là hai đầu tàu lớn của nền kinh tế toàn cầu, Mỹ và Trung Quốc có trách nhiệm quan trọng trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế ổn định và phát triển hợp tác quốc tế.
Mỹ và Trung Quốc là hai cường quốc lớn có ảnh hưởng đáng kể ở hai bờ Đông - Tây Thái Bình Dương, đồng thời là thành viên thường trực của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc Hai nước này đóng vai trò quan trọng trong các vấn đề quốc tế và có khả năng đóng góp tích cực cho cộng đồng toàn cầu trong việc duy trì hòa bình và ổn định, đặc biệt là ở khu vực Châu Á - Thái Bình Dương, cũng như đối phó với các thách thức toàn cầu.
Mỹ đang chờ đợi các bước đi cụ thể từ Trung Quốc trong vấn đề kinh tế, đặc biệt là yêu cầu điều chỉnh giá trị đồng tiền và cân bằng tài chính quốc tế để giải quyết khủng hoảng toàn cầu Mỹ cũng mong muốn Trung Quốc giảm bớt thái độ tự vệ trong thương mại tự do, tôn trọng quyền sở hữu trí tuệ và từ bỏ chính sách mậu dịch song phương gây xáo trộn kinh tế Chính quyền Obama nhấn mạnh sự cần thiết phải điều chỉnh chính sách viện trợ phát triển của Trung Quốc theo chuẩn mực quốc tế và tránh các chính sách trọng thương Ngoài ra, Mỹ nhận thức rằng không thể giải quyết vấn đề khí hậu toàn cầu nếu không có sự tham gia của Trung Quốc, quốc gia đang chịu trách nhiệm lớn về khí thải Mặc dù Trung Quốc chưa chấp nhận hoàn toàn trách nhiệm, nhưng đã có những bước tiến tích cực trong việc xây dựng chiến lược khí hậu và cam kết giảm cường độ năng lượng Mỹ và các nền kinh tế phát triển kỳ vọng Trung Quốc cải thiện khả năng quản trị và pháp lý để thực hiện các mục tiêu đầy tham vọng này.
2.2.2 Về quan hệ thương mại
Trong những năm gần đây, chính sách thương mại của Mỹ đối với Trung Quốc không có nhiều biến động Kể từ thời tổng thống Bill Clinton, Mỹ đã duy trì một chính sách hợp tác và coi trọng mối quan hệ thương mại với Trung Quốc.
Bộ trưởng Tài chính Timothy Geithner nhấn mạnh mối quan hệ đôi bên cùng có lợi giữa Trung Quốc và Mỹ, cho rằng sự phát triển nhanh chóng trong quan hệ kinh tế sẽ mang lại lợi ích cho cả hai bên Tuy nhiên, ông cũng lưu ý rằng việc tăng cường hợp tác không đồng nghĩa với việc từ bỏ cạnh tranh, trong bối cảnh toàn cầu hóa và khu vực hóa ngày càng sâu rộng Các cường quốc hiện nay không còn cạnh tranh theo kiểu “một mất một còn”, mà thay vào đó, họ tìm cách giành vị thế có lợi hơn trên nhiều lĩnh vực Đảng Dân chủ Mỹ có chính sách bảo hộ mậu dịch cứng rắn, dẫn đến những va chạm khó tránh khỏi trong quan hệ kinh tế với Trung Quốc, và nguy cơ bùng nổ chiến tranh thương mại là hiện hữu Trước khủng hoảng kinh tế, mối quan hệ đặc biệt giữa hai nước đã hình thành: Trung Quốc sản xuất và xuất khẩu, trong khi Mỹ tiêu thụ và nhập khẩu, với Trung Quốc là chủ nợ lớn nhất của Mỹ Qua nhiều khủng hoảng, Trung Quốc đã trở thành đối thủ của Mỹ, nhưng không còn là kẻ thù như trong thời kỳ chiến tranh lạnh.
Dù cuộc chiến thương mại hiện tại có được giải quyết, mối quan hệ Mỹ - Trung sẽ không bao giờ trở lại như trước đây Mỹ sẽ nỗ lực hết mình để ngăn chặn Trung Quốc đe dọa vị thế toàn cầu của mình Điều này dẫn đến việc thế giới có thể sẽ được chia thành hai phe: phe Trung Quốc và phe không Trung Quốc do Mỹ dẫn dắt.
Đến đầu năm 2011, Mỹ đứng trước nguy cơ phá sản với nợ quốc gia gần 15.000 tỉ USD, trong khi Trung Quốc nổi lên như một nền kinh tế mạnh mẽ với dự trữ vàng và ngoại tệ đạt 2.850 tỉ USD, chiếm khoảng 1/3 tài sản của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) và vượt qua tổng dự trữ của các nước Eurozone, Nga, Nhật Bản, Hàn Quốc và Ả Rập Xê-út Năm 2008, Chính phủ Mỹ đã
Đến tháng 12/2009, nợ trái phiếu kho bạc của Trung Quốc đã lên tới 895 tỷ USD, và con số này tiếp tục tăng lên 1.166 tỷ USD vào tháng 12/2010 Đến tháng 9/2011, Trung Quốc nắm giữ hơn 1.148 tỷ USD trái phiếu Chính phủ Mỹ Số nợ này không chỉ là công cụ để Trung Quốc thúc đẩy quan hệ với Mỹ mà còn thể hiện sự phụ thuộc của Trung Quốc vào nền kinh tế Mỹ Quan hệ hợp tác kinh tế thương mại giữa hai nước đã phát triển mạnh mẽ, với kim ngạch thương mại hai chiều tăng 139 lần so với 30 năm trước.
Trung Quốc hiện là nước nhập khẩu lớn thứ ba hàng hóa Mỹ và nắm giữ khoản nợ 1 nghìn tỷ USD mà chính phủ Mỹ vay Việc giảm tiêu dùng tại Mỹ có thể làm giảm thâm hụt thương mại, giúp giảm áp lực lên Chính quyền Obama trong quan hệ thương mại với Trung Quốc Đồng thời, Trung Quốc cũng đã thông báo phê chuẩn gói tài chính mới.
Chính phủ Trung Quốc đã quyết định chi 586 tỷ USD để kích thích kinh tế và duy trì mức tăng trưởng từ 8-9%, tập trung vào phát triển kinh tế nội địa và giảm phụ thuộc vào xuất khẩu Tuy nhiên, một số nhà bình luận quốc tế cho rằng các biện pháp này chủ yếu mang tính trợ cấp hơn là hỗ trợ tăng trưởng bền vững Mỹ đã khuyến khích Trung Quốc tăng cường tiêu dùng nội địa thông qua cải cách chính sách xã hội và cải thiện hệ thống y tế, đồng thời giám sát để ngăn chặn việc Trung Quốc gia tăng rào cản thương mại đối với hàng nhập khẩu Điều này có thể tiếp tục đe dọa xuất khẩu dệt may của Trung Quốc.
Trong quan hệ hợp tác kinh tế - thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc, nhiều mâu thuẫn đã phát sinh, đặc biệt là các tranh chấp thương mại liên quan đến tình trạng nhập siêu của Mỹ, tỷ giá đồng Nhân dân tệ, sở hữu trí tuệ và năng lượng Thâm hụt thương mại của Mỹ với Trung Quốc, một vấn đề gây tranh cãi lớn, đã gia tăng đáng kể từ năm 1990 đến 2008, từ 10 tỷ USD lên 266 tỷ USD Cán cân thương mại, phản ánh sự chênh lệch giữa giá trị xuất khẩu và nhập khẩu, cho thấy khi một quốc gia nhập khẩu nhiều hơn xuất khẩu, sẽ dẫn đến tình trạng thiếu hụt thương mại.
Mỹ đối với Trung Quốc giảm xuống 227 tỷ USD (giảm 15% so với năm
Hợp tác đầu tư
Trong lĩnh vực đầu tư, quan hệ hợp tác giữa Mỹ và Trung Quốc đã có những bước tiến đáng kể, mặc dù vẫn cần xây dựng lòng tin chiến lược để phát huy tiềm năng Năm 2015, hai nước đã nỗ lực thúc đẩy quan hệ song phương, đặc biệt qua chuyến thăm Mỹ của Chủ tịch Tập Cận Bình, dẫn đến sự đồng thuận trong nhiều vấn đề Một trong những kết quả nổi bật là việc tăng cường hợp tác an ninh mạng, với thỏa thuận chống tin tặc song phương và đối thoại cấp bộ trưởng Bên cạnh đó, hai bên cũng tích cực trao đổi quân sự và ký kết thỏa thuận tránh đụng độ quân sự, nhằm giảm thiểu nguy cơ tai nạn và tính toán sai lầm.
Trong Đối thoại chiến lược và kinh tế Mỹ - Trung lần thứ 6 năm 2014, hai nước đã đạt được sự đồng thuận về bốn phương diện chính, bao gồm tăng cường hợp tác chính sách kinh tế, thúc đẩy thương mại và đầu tư, hợp tác toàn cầu và quy tắc quốc tế, cũng như hỗ trợ ổn định và cải cách tiền tệ Đối thoại đã đạt được kết quả cụ thể ở 116 hạng mục, với 73 chương trình liên quan đến phát triển kinh tế trong năm lĩnh vực chủ chốt Quan hệ giữa hai nước ngày càng gắn bó, với Trung Quốc trở thành nhà đầu tư lớn nhất tại Mỹ và nằm trong nhóm ba thị trường xuất khẩu hàng đầu của 39/50 bang của Mỹ Kim ngạch thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc đã tăng từ 2,45 tỷ USD năm 1979 lên 520 tỷ USD năm 2013, trong khi đầu tư hai chiều cũng đạt hơn 100 tỷ USD vào năm 2014, khẳng định vị thế quan trọng của hai nước trong thương mại toàn cầu.
Có thể nói “hợp tác và cạnh tranh” luôn là xu thế chủ đạo trong quan hệ
Mối quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc đang tiếp tục căng thẳng do những mâu thuẫn và bất đồng chưa được giải quyết, điều này xuất phát từ việc thiếu lòng tin chiến lược Cộng đồng quốc tế hy vọng rằng sự hợp tác giữa hai cường quốc này sẽ đóng góp quan trọng vào hòa bình, ổn định và phát triển không chỉ trong khu vực mà còn trên toàn cầu.
An ninh quốc phòng
Quan hệ quân sự giữa Mỹ và Trung Quốc là một trong những mối quan hệ dễ tổn thương nhất, bên cạnh các tranh cãi về thương mại và tiền tệ Sự nghi ngờ lẫn nhau về an ninh đã góp phần tạo ra sự bất ổn định giữa hai nền kinh tế hàng đầu thế giới Trong một cuộc gặp với Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ R Gates, ông Tập Cận Bình, Phó chủ tịch Quân ủy Trung ương Trung Quốc, đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc cải thiện quan hệ quân sự giữa hai nước.
Mối quan hệ quân sự giữa Mỹ và Trung Quốc là một yếu tố quan trọng trong quan hệ song phương, với cả hai quốc gia đều mong muốn cải thiện tình hình Mỹ nhận thức rằng mối quan hệ hiệu quả với Trung Quốc là điều cần thiết để duy trì hòa bình và ổn định ở khu vực Châu Á - Thái Bình Dương, vì bất ổn tại đây có thể ảnh hưởng đến hòa bình toàn cầu Cả hai nước đều có trách nhiệm lớn trong việc đảm bảo an ninh khu vực và quốc tế, đặc biệt trong bối cảnh thế giới đang biến động Trung Quốc đang không ngừng phát triển quốc phòng để củng cố vị thế quốc tế, với cam kết không xâm lược nước khác và bảo vệ đất nước khỏi sự xâm lược Họ đã triển khai chiến lược quân sự toàn cầu với sự phát triển của tàu sân bay, hải quân, và vũ khí chống vệ tinh, nhằm hiện đại hóa quốc phòng và tăng cường sức mạnh quốc gia, phục vụ cho các mục tiêu chính trị lâu dài Năm 2010 đánh dấu năm cuối cùng trong kế hoạch quốc phòng 5 năm lần thứ 11 của Trung Quốc.
Chiến lược hiện đại hóa quân đội của Trung Quốc đang diễn ra nhanh chóng với sự chú trọng vào công nghệ thông tin và phát triển quân sự đa dạng Nước này đã cắt giảm các vũ khí lạc hậu và tăng cường đáng kể lực lượng không quân, hải quân và lục quân bằng cách bổ sung máy bay, tàu ngầm và hệ thống phòng không hiện đại Các sản phẩm quân sự như tên lửa DF21D, máy bay tàng hình J20 và tàu sân bay Đông Phong đã gây chú ý lớn trong cộng đồng quân sự quốc tế, chứng tỏ tiềm lực quân sự của Trung Quốc đang phát triển vượt bậc Với 2.285.000 quân nhân và 800.000 quân dự bị, PLA hiện là lực lượng vũ trang lớn nhất thế giới Mặc dù ngân sách quốc phòng năm 2011 đạt 91,5 tỷ USD, thiết bị quân sự của Trung Quốc vẫn chưa thể so sánh với Mỹ, đặc biệt là trong các lĩnh vực như máy bay chiến đấu và tàu sân bay Cuộc chạy đua vũ trang giữa hai cường quốc đã gia tăng, với Mỹ đang xây dựng Guam thành căn cứ chiến lược để đối phó với sự ảnh hưởng của hải quân Trung Quốc.
Mỹ đang xem xét triển khai máy bay F-22 tại căn cứ Kadena (Okinawa) và F-35 tại căn cứ Misawa (Aomori), đồng thời Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nghiên cứu các hệ thống radar mới và hệ thống chế áp điện tử cho Hải quân và máy bay tiêm kích F-35C Lightning II Theo thông tin từ Viện nghiên cứu hòa bình quốc tế Stockholm (SIPRI), chi phí quân sự hàng năm của Mỹ đạt tới 700 tỷ USD, cao hơn bất kỳ quốc gia nào khác trên thế giới.
Mỹ chiếm hơn 40% tổng chi phí quân sự toàn cầu và dẫn đầu về tỷ lệ ngân sách quốc phòng so với GDP Trong chiến lược an ninh quốc gia năm 2010, Mỹ khuyến khích Trung Quốc đóng vai trò lớn hơn trong các vấn đề quốc tế, đồng thời theo dõi chặt chẽ chương trình hiện đại hóa quân sự của Trung Quốc Mỹ tuyên bố sẵn sàng bảo vệ lợi ích của mình và đồng minh, thể hiện qua việc tăng cường hiện đại hóa căn cứ quân sự ở Guam, Nhật Bản và Hàn Quốc, cũng như triển khai hệ thống phòng thủ tên lửa chiến trường (TMD).
Mỹ đang tăng cường sức mạnh cho Bộ Tư lệnh Thái Bình Dương (PACOM) bằng cách chuyển nhiều sĩ quan gốc Trung Quốc hoặc có quan hệ thân thiết với Trung Quốc ra khỏi PACOM Khu vực PACOM trải dài từ quần đảo Hawaii và Alaska đến Ấn Độ, với khoảng 325.000 binh lính và nhân viên dân sự, chiếm khoảng 1/5 tổng quân số của quân đội Mỹ Những chiến lược này cho thấy Mỹ đang hình thành một vòng vây nhằm ngăn chặn và kiềm chế "mối uy hiếp" từ Trung Quốc.
Bảng 2.2: So sánh về quân sự giữa Mỹ và Trung Quốc năm 2010
Nguồn: Phòng báo chí của Viện nghiên cứu hòa bình quốc tế tại Stockhoml
Vào năm 2010, Trung Quốc chỉ vượt Mỹ về số lượng binh lính với 2,26 triệu quân so với 1,58 triệu quân, nhưng Mỹ lại dẫn đầu ở hầu hết các chỉ số quân sự khác Mỹ chi 729 tỷ USD cho quốc phòng, trong khi Trung Quốc chỉ dành khoảng 78 tỷ USD Về không quân, Mỹ sở hữu 2.379 máy bay chiến đấu và 139 máy bay tàng hình, trong khi Trung Quốc chỉ có khoảng 1.320 máy bay chiến đấu Trong lĩnh vực hải quân, Mỹ có ưu thế vượt trội với 11 tàu sân bay, 71 tàu ngầm và 57 tàu khu trục, trong khi Trung Quốc chỉ có 65 tàu ngầm và 27 tàu khu trục Đặc biệt, số lượng đầu đạn hạt nhân của Mỹ lên tới 9.400 đơn vị, còn của Trung Quốc chỉ có 240.
Quan hệ Mỹ - Trung đã trở nên căng thẳng từ năm 2010 do Mỹ khẳng định có lợi ích chiến lược trong tranh chấp Biển Đông giữa Trung Quốc và các quốc gia ASEAN Biển Đông, với diện tích khoảng 3.500.500 km², không chỉ giàu tài nguyên mà còn có vị trí chiến lược quan trọng trong thương mại và an ninh Mặc dù Mỹ không phải là quốc gia ven biển hay có tranh chấp chủ quyền tại đây, nhưng nước này vẫn thể hiện lợi ích về tự do thương mại và hàng hải, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng trong chiến lược quân sự toàn cầu Trong giai đoạn 2010-2015, chi tiêu cho an ninh quốc gia của Mỹ đã giảm từ 20,1% xuống 15,9% ngân sách liên bang, phần nào do quyết định rút quân khỏi Iraq và Afghanistan cũng như các cuộc cắt giảm tự động trong chi tiêu quân sự và phi quân sự.
Hoa Kỳ hiện là nước đóng góp tài chính lớn nhất cho hoạt động gìn giữ hòa bình của Liên Hợp Quốc, chiếm 28% ngân sách hàng năm với 8,2 tỷ USD Trong khi đó, Trung Quốc đứng thứ sáu với 6,64% tổng ngân sách, nhưng lại là nước đóng góp nhiều nhất về lực lượng gìn giữ hòa bình trong số năm thành viên thường trực của Hội đồng Bảo an Số lượng lực lượng gìn giữ hòa bình của Trung Quốc (2.262) gần gấp đôi tổng số của bốn quốc gia còn lại Kể từ năm 2013, Trung Quốc đã cung cấp lực lượng an ninh cho Đảng bộ ổn định tổng hợp đa chiều của Liên Hợp Quốc tại Mali và tiếp tục triển khai quân tham chiến cho Phái bộ Liên Hợp Quốc tại Cộng hòa Nam Sudan vào năm 2014.
Kể từ khi Trung Quốc và Mỹ bình thường hóa quan hệ, giao lưu quân sự giữa hai nước đã diễn ra thất thường, với những giai đoạn tốt và xấu Tình trạng này ngày càng trở nên rõ nét, đặt ra thách thức cho cả hai bên trong việc xây dựng sự tin tưởng chính trị và phát triển quan hệ thuận lợi Do đó, việc tăng cường lòng tin lẫn nhau trở thành yếu tố then chốt trong mối quan hệ Mỹ - Trung.
Quan hệ Mỹ - Trung trên các lĩnh vực khác
Mỹ và Trung Quốc không chỉ thiết lập quan hệ song phương trong lĩnh vực chính trị, kinh tế và an ninh, mà còn hợp tác trong các lĩnh vực văn hóa, giáo dục, khoa học công nghệ, nhân quyền, bảo vệ môi trường và năng lượng Bài viết sẽ lần lượt trình bày khái quát về những vấn đề này.
Vấn đề nhân quyền, đặc biệt liên quan đến Tây Tạng, đã gây căng thẳng trong quan hệ Mỹ - Trung Quốc Tổng thống Barack Obama từng bị chỉ trích vì trì hoãn cuộc gặp với Đạt Lai Lạt Ma vào năm 2009 do áp lực từ Trung Quốc Tuy nhiên, vào tháng 2/2010 và tháng 7/2011, ông đã gặp gỡ Đạt Lai Lạt Ma bất chấp sự phản đối mạnh mẽ từ Bắc Kinh Mỹ nhấn mạnh rằng họ chỉ xem Đạt Lai Lạt Ma là "lãnh tụ tinh thần" chứ không phải là một nhà lãnh đạo chính trị.
Mỹ coi Đạt Lai Lạt Ma là "lãnh tụ chính trị" của Tây Tạng, trong khi Trung Quốc xem đây là sự can thiệp vào công việc nội bộ, gây tổn hại cho người dân và làm xấu đi quan hệ Mỹ - Trung Dưới danh nghĩa dân chủ và nhân quyền, các tổng thống Mỹ đã gặp Đạt Lai Lạt Ma, và Mỹ cũng là nơi đặt trụ sở của Đại hội đại biểu Duy Ngô Nhĩ thế giới, tổ chức lớn nhất hoạt động ly khai ở Tân Cương Sự khác biệt quan điểm giữa hai nước càng gia tăng sau khi Lưu Hiểu Ba, một nhà bất đồng chính kiến Trung Quốc, được trao giải Nobel Hòa Bình năm 2010 Ngoại trưởng H Clinton đã nhấn mạnh những khác biệt trong vấn đề dân chủ và nhân quyền, tuy nhiên, mối quan hệ này vẫn rất quan trọng Mỹ đã cáo buộc Trung Quốc vi phạm quyền tự do thông tin, bao gồm việc kiểm duyệt nội dung và chặn truy cập vào các trang web nước ngoài như Facebook và Youtube Mỹ thường kết hợp hợp tác kinh tế với vấn đề chính trị để gây sức ép buộc Trung Quốc phải nới lỏng tự do thông tin.
Phó Thủ tướng Trung Quốc Vương Kỳ Sơn cho rằng Mỹ có sự hiểu biết hạn chế về Trung Quốc và không quốc gia nào, kể cả Mỹ, hoàn hảo về nhân quyền Sự khác biệt giữa Mỹ và Trung Quốc trong lĩnh vực này là điều tự nhiên, mặc dù hai bên đã có cơ chế đối thoại riêng Quan điểm của hai nước vẫn còn khác xa nhau và nhiều vấn đề chưa được giải quyết, mặc dù thường xuyên được đề cập trong các báo cáo và cuộc gặp gỡ Dưới thời Tổng thống Obama, ông nhấn mạnh rằng mỗi quốc gia cần tìm ra con đường riêng cho vấn đề nhân quyền, tự do và dân chủ, trong khi vẫn bảo vệ các nguyên tắc cơ bản mà Mỹ đại diện cho mọi người, bao gồm cả các sắc tộc thiểu số và tôn giáo.
Mỹ, Trung Quốc hay bất kỳ nước nào” [7],[10]
Các vấn đề văn hóa - giáo dục, khoa học kỹ thuật, bảo vệ môi trường và nguồn năng lượng
Trung Quốc và Mỹ đã nhất trí về chương trình trao đổi sinh viên từ chuyến thăm của Tổng thống Obama vào tháng 11/2009, trong đó Mỹ sẽ gửi sinh viên sang Trung Quốc học tập Hiện có khoảng 600.000 sinh viên Trung Quốc đang theo học tại Mỹ, trong khi có 20.000 sinh viên Mỹ học tại Trung Quốc Trung Quốc cam kết cung cấp 10.000 học bổng cho sinh viên Mỹ học tiếng Trung Hai nước cũng đồng ý tăng cường trao đổi hàng năm trong các lĩnh vực giáo dục, văn hóa, khoa học, công nghệ và thể thao Trung Quốc đã thiết lập các viện Khổng Tử tại Mỹ để quảng bá văn hóa, trong khi Mỹ cũng có nhiều chuyên gia làm việc tại các trường đại học và viện nghiên cứu ở Trung Quốc.
Trung Quốc và Mỹ đã ký kết thỏa thuận nhằm thúc đẩy du lịch giữa hai nước, với mục tiêu tăng số lượng du khách Trung Quốc đến Mỹ từ 350.000 lên 580.000 vào năm 2011 Thỏa thuận này không chỉ mở rộng thị trường du lịch khổng lồ của Trung Quốc cho du khách Mỹ mà còn thiết lập diễn đàn về công nghệ bảo vệ môi trường và tăng cường hợp tác trong các lĩnh vực khoa học công nghệ nông nghiệp và phát triển nhiên liệu sinh học.
Quan hệ giữa Trung Quốc và Mỹ đã diễn ra sôi động từ khi Tổng thống Obama lên nắm quyền, trong bối cảnh thế giới có nhiều biến đổi Mặc dù đã đạt được nhiều thành tựu trong hợp tác, hai nước vẫn không tránh khỏi căng thẳng trên nhiều lĩnh vực, đặc biệt là trong chiến lược phát triển Sự "căng - trùng" này luôn là mối quan tâm của các quốc gia khác, vì tiềm lực và sức mạnh của Trung Quốc và Mỹ có thể tạo ra ảnh hưởng sâu sắc đến thế giới và khu vực.
