Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Cạnh tranh kinh tế giữa Mỹ và Trung Quốc giai đoạn 2017-2020 dưới thời Tổng thống Donald Trump đã thu hút sự chú ý lớn từ các nhà nghiên cứu, dẫn đến nhiều công trình, bài báo và chuyên đề nghiên cứu sâu sắc về vấn đề này.
In his 2017 article "Adjustments of the US Strategy of 'Pivot to Asia-Pacific' and Vietnam’s Responses," D.C Tuan analyzes the United States' policy towards the Asia-Pacific region, focusing on its relations with China and Vietnam The article provides insights into the evolving geopolitical landscape and offers recommendations for Vietnam to effectively navigate the regional and global challenges ahead.
Bùi Ngọc Sơn (2018) trong bài báo “Cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung và những tác động đối với Việt Nam” đã phân tích nguyên nhân và diễn biến của cuộc chiến thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc, đồng thời chỉ ra những ảnh hưởng của cuộc chiến này đến nền kinh tế Việt Nam.
Hoàng Thị Thúy (2019) trong bài viết “Chiến tranh thương mại Mỹ - Trung và vấn đề đặt ra đối với kinh tế Việt Nam” đã phân tích tác động của cuộc chiến thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc đến nền kinh tế Việt Nam Bài viết nêu rõ những thách thức và cơ hội mà Việt Nam phải đối mặt trong bối cảnh này Tác giả cũng đề xuất một số kiến nghị nhằm giúp nền kinh tế Việt Nam thích ứng và phát triển bền vững trong môi trường cạnh tranh toàn cầu.
Tác giả Phạm Ngọc Anh (2020) trong bài viết “Chiến tranh thương mại Mỹ - Trung và an ninh quốc gia trong tình hình mới” đã phân tích thực trạng và tác động của chiến tranh thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc đối với Việt Nam Bài viết cũng đưa ra những dự báo về diễn biến của cuộc chiến này và những thách thức đối với an ninh quốc gia trong bối cảnh hiện tại.
Mỹ Châu (2021) trong bài báo "Tác động của phân tách Mỹ - Trung đến cục diện thế giới và khu vực châu Á - Thái Bình Dương" đã phân tích ảnh hưởng của chiến tranh thương mại đến nền kinh tế toàn cầu và các khu vực, đồng thời đưa ra giải pháp cho doanh nghiệp và nhà nước Việt Nam trước những diễn biến khó lường của cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung Quốc.
Các công trình nghiên cứu trên cung cấp tư liệu khoa học đáng tin cậy, hỗ trợ tôi trong việc kế thừa và tham khảo cho đề tài nghiên cứu của mình Đồng thời, những chuyên khảo này cũng đã gợi mở nhiều ý tưởng khoa học hữu ích trong quá trình thực hiện nghiên cứu.
Hiện nay, nhiều công trình nghiên cứu đã được thực hiện về cạnh tranh kinh tế Mỹ - Trung Quốc, với nhiều khía cạnh và góc độ khác nhau Đề tài khóa luận này sẽ tiếp nối và phát triển các nghiên cứu trước đó, tập trung vào cơ sở thực tiễn của sự cạnh tranh giữa hai nền kinh tế trong giai đoạn 2017 - 2020, phân tích thực trạng của cuộc cạnh tranh này, và đưa ra những nhận xét đáng chú ý về tình hình kinh tế Mỹ - Trung Quốc trong cùng thời gian.
Mục tiêu nghiên cứu
Mục đích của khóa luận là phân tích cuộc cạnh tranh kinh tế giữa Mỹ và Trung Quốc trong giai đoạn 2017-2020, cùng với tác động của cuộc cạnh tranh này đối với toàn cầu và một số quốc gia Để đạt được mục tiêu này, khóa luận sẽ thực hiện các nhiệm vụ nghiên cứu cụ thể nhằm làm rõ những khía cạnh quan trọng của mối quan hệ kinh tế giữa hai cường quốc.
Trước năm 2017, dưới thời Tổng thống Barack Obama, tình hình kinh tế khu vực châu Á - Thái Bình Dương diễn ra với nhiều biến động quan trọng Mối quan hệ kinh tế Mỹ - Trung Quốc trở nên phức tạp, với sự cạnh tranh gia tăng trong các lĩnh vực thương mại và đầu tư Các chính sách của Mỹ tập trung vào việc duy trì sự ổn định kinh tế trong khu vực, đồng thời khuyến khích hợp tác với các quốc gia châu Á để đối phó với ảnh hưởng ngày càng lớn của Trung Quốc Sự phát triển kinh tế nhanh chóng của Trung Quốc đã tạo ra những thách thức mới cho Mỹ, đòi hỏi phải có những chiến lược linh hoạt và hiệu quả để bảo vệ lợi ích quốc gia.
- Làm rõ các hình thức cạnh kinh tế giữa Mỹ - Trung Quốc và tác động đến thế giới và một số nước khu vực giai đoạn 2017 - 2020.
- Đưa ra một số đặc điểm của cạnh tranh kinh tế Mỹ - Trung Quốc giai đoạn
2017 - 2020, dự báo của cạnh tranh kinh tế Mỹ - Trung Quốc và đưa một số kiến nghị đối với Việt Nam.
Phương pháp nghiên cứu
Để giải quyết vấn đề, chúng tôi áp dụng phương pháp luận dựa trên lý luận chủ nghĩa Mác Lênin, kết hợp với chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, cùng với tư tưởng Hồ Chí Minh làm khung phân tích và tiếp cận cho các vấn đề của đề tài.
Đề tài áp dụng các phương pháp nghiên cứu lịch sử, logic và nghiên cứu quan hệ quốc tế để giải quyết vấn đề đã đề ra Bên cạnh đó, các phương pháp bổ sung như tổng hợp, thống kê, phân tích, đối chiếu và so sánh cũng được sử dụng để làm rõ các nội dung liên quan.
Do tính chất đặc thù của lĩnh vực nghiên cứu, việc thu thập dữ liệu sơ cấp gặp nhiều khó khăn Vì vậy, luận văn sử dụng dữ liệu thứ cấp, được công bố từ các nguồn tin cậy của các tổ chức uy tín trong nước và quốc tế.
Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, đề tài được chia làm ba chương:
Chương 1 Cơ sở thực tiễn cạnh tranh kinh tế Mỹ - Trung Quốc giai đoạn 2017 -
Chương 2 Thực trạng cạnh tranh kinh tế Mỹ - Trung Quốc giai đoạn 2017 - 2020 Chương 3 Một số nhận xét về cạnh tranh kinh tế Mỹ - Trung Quốc giai đoạn 2017-
CƠ SỞ THỰC TIỄN CẠNH TRANH KINH TẾ MỸ - TRUNG QUỐC GIAI ĐOẠN 2017 - 2010
Cơ sở thực tiễn
Mỹ và Trung Quốc hiện đang là hai nền kinh tế lớn nhất thế giới, có ảnh hưởng sâu rộng đến tình hình chính trị toàn cầu Do đó, nhiều chuyên gia kinh tế và chính trị, cũng như các nhà nghiên cứu chiến lược, đều nhận định rằng cạnh tranh kinh tế giữa hai quốc gia này đang ngày càng gia tăng và trở thành một yếu tố quyết định trong cục diện chính trị thế giới.
Mối quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc từ khi bắt đầu đến nay được ví như một "cuộc chiến tranh cấp sử thi" Để hiểu rõ vấn đề này, cần nghiên cứu và phân tích những điểm cốt lõi trong quan hệ kinh tế giữa hai quốc gia Giai đoạn từ năm 2017 đến 2020, sự cạnh tranh kinh tế giữa Mỹ và Trung Quốc cần được xem xét trong bối cảnh kinh tế khu vực châu Á - Thái Bình Dương cũng như tình hình kinh tế của cả hai nước Việc khái quát mối quan hệ kinh tế trước năm 2017 sẽ giúp tạo ra cái nhìn tổng quan về sự cạnh tranh này, vốn đang là tâm điểm của căng thẳng kinh tế toàn cầu.
Tình hình kinh tế khu vực châu Á – Thái Bình Dương
Khu vực Châu Á – Thái Bình Dương được xem là "nhộn nhịp" nhất thế giới, chiếm 40% diện tích toàn cầu và 41% dân số với gần 3,6 tỷ người Đây cũng là nơi đóng góp 61% GDP, 47% thương mại quốc tế và 48% vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài Khu vực này sở hữu nhiều tuyến hàng hải quan trọng và nguồn tài nguyên phong phú Sau khủng hoảng kinh tế năm 1997 và 2008, Châu Á – Thái Bình Dương đã nhanh chóng phục hồi và phát triển mạnh mẽ, nhờ vào sự hình thành của các hiệp định thương mại tự do như CPTPP, KORUS FTA và RCEP Nhiều nền kinh tế mới nổi và các cơ chế lớn như Ấn Độ, Đài Loan, Hàn Quốc, Indonesia, Jordan, Malaysia và Pakistan đều tập trung tại đây.
Nam, Philippines, Thái Lan; Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), Diễn đàn Kinh tế châu Á – Thái Bình Dương (APEC), Diễn đàn An ninh Khu vực (ARF)
Khu vực Châu Á - Thái Bình Dương đang trở thành tâm điểm chiến lược với sự hiện diện của nhiều quốc gia lớn Trong tương lai, các nhà chiến lược nhận định rằng phần lớn sức mạnh sẽ tập trung tại đây, đặc biệt là ở những quốc gia lớn không phải đồng minh.
Mỹ coi Trung Quốc, Nga và Ấn Độ là những "đối thủ cạnh tranh" trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương Để củng cố vị thế quân sự và bảo vệ an ninh, Mỹ đang tìm cách gia tăng ảnh hưởng tại đây Tình hình khu vực này phức tạp với nhiều mâu thuẫn và xung đột lợi ích, đặc biệt là những mối đe dọa an ninh như vũ khí hạt nhân, dẫn đến cuộc đua vũ trang gia tăng Châu Á - Thái Bình Dương không chỉ là trung tâm kinh tế toàn cầu với sự phát triển nhanh chóng mà còn là khu vực có 21 nền kinh tế năng động, bao gồm Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, và nhiều quốc gia khác, với 2,6 tỷ người tiêu dùng và chiếm 47% giá trị trao đổi hàng hóa toàn cầu, đồng thời đóng góp 70% vào tăng trưởng kinh tế thế giới Sự biến động trong khu vực này sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến lợi ích của Mỹ.
Khu vực Châu Á - Thái Bình Dương là một thị trường tiêu thụ đa dạng và rộng lớn, với sự chênh lệch rõ rệt về mật độ phát triển giữa các nền kinh tế Các nước công nghiệp như Mỹ, Nhật Bản và Canada sở hữu tiềm lực lớn về vốn và công nghệ, trong khi các nước đang phát triển như Trung Quốc và ASEAN được đánh giá là có sự phát triển năng động hàng đầu thế giới Các nền kinh tế mới công nghiệp hóa như Hàn Quốc, Đài Loan và Singapore cũng có khả năng cạnh tranh mạnh mẽ trong các lĩnh vực công nghệ trung gian Châu Á - Thái Bình Dương hiện đang dẫn đầu trong tự do hóa thương mại và đầu tư, tạo điều kiện thuận lợi cho việc luân chuyển hàng hóa Vào những năm đầu thế kỷ XXI, khu vực này đã trở thành động lực thúc đẩy hợp tác kinh tế và cạnh tranh giữa Mỹ và Trung Quốc, ảnh hưởng lớn đến chính sách đối ngoại của Mỹ đối với Trung Quốc.
2001 và dự đoán sẽ tiếp tục chi phối sự điều chỉnh chính sách đối ngoại của Mỹ đối với Trung Quốc trong thời gian tới
Sau chiến tranh lạnh, Mỹ đã chuyển trọng tâm chiến lược sang khu vực châu Á - Thái Bình Dương, nơi ngày càng trở nên quan trọng về kinh tế, chính trị và an ninh quân sự Sự trỗi dậy của Trung Quốc và ảnh hưởng ngày càng mở rộng của nước này trong khu vực đã tạo ra sự cạnh tranh ảnh hưởng đối với vị thế và vai trò lãnh đạo của Mỹ.
Mỹ tại khu vực này đã khiến cho không ít người trong chính giới Mỹ hết sức lo ngại về vấn đề này
Trung Quốc đang gia tăng ảnh hưởng tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương, tạo ra sự cạnh tranh với vị thế lãnh đạo của Mỹ Sự trỗi dậy này đã khiến nhiều chính trị gia Mỹ lo ngại về tương lai của vai trò của quốc gia mình trong khu vực.
Mối quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc là yếu tố then chốt trong sự phát triển của khu vực châu Á - Thái Bình Dương Sự hợp tác giữa hai quốc gia này không chỉ thúc đẩy tăng trưởng đáng kể cho khu vực mà còn mang lại lợi ích từ sự ổn định chung.
Trong tương lai, khu vực châu Á - Thái Bình Dương sẽ phải đối mặt với nhiều rủi ro mới liên quan đến kinh tế và chính trị Sự suy thoái kinh tế hiện tại đang đặt ra những thách thức lớn cho sự phát triển bền vững của khu vực này.
Mỹ có thể tác động mạnh đến sự phát triển kinh tế của khu vực châu Á - Thái Bình Dương, nơi đang phải đối mặt với nhiều thách thức lớn như thắt chặt tín dụng toàn cầu, biến động tỷ giá hối đoái đột ngột, và sự dao động của giá dầu cùng các mặt hàng khác Trong bối cảnh này, mối quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc trở nên vô cùng quan trọng đối với ổn định và tăng trưởng của khu vực.
Tình hình kinh tế Mỹ và Trung Quốc
Mỹ và Trung Quốc là hai nền kinh tế phát triển hàng đầu thế giới, với tổng sản phẩm quốc nội (GDP) chiếm 1/3 GDP toàn cầu và tổng kim ngạch xuất nhập khẩu thương mại hàng hóa đạt 40% tổng thương mại thế giới Với vị trí là nền kinh tế lớn nhất và thứ hai, hai quốc gia này có cơ hội lớn để hợp tác, mở rộng lĩnh vực hợp tác và nâng cao trình độ hợp tác, từ đó thúc đẩy sự phát triển kinh tế, tài chính và kỹ thuật ở cấp độ cao hơn Đồng thời, Mỹ và Trung Quốc cũng có trách nhiệm trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế toàn cầu ổn định và phát triển hợp tác quốc tế.
Mỹ và Trung Quốc là hai cường quốc có ảnh hưởng lớn ở hai bờ Đông - Tây Thái Bình Dương, đóng vai trò quan trọng trong Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc Hai nước này có thể góp phần duy trì hòa bình và ổn định toàn cầu, đặc biệt là trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương, đồng thời cùng nhau đối phó với các thách thức toàn cầu.
Cạnh tranh kinh tế, đặc biệt trong lĩnh vực thương mại và đầu tư, đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế toàn cầu Tại Mỹ, thâm hụt thương mại trở thành vấn đề nổi bật trong cuộc cạnh tranh với các nền kinh tế khác, đặc biệt là Trung Quốc Vào ngày 20 tháng 01 năm 2017, Donald John Trump chính thức nhậm chức tổng thống thứ 45 của Hoa Kỳ, trước đó ông đã nổi tiếng với vai trò tỷ phú và doanh nhân, đồng thời là người sáng lập Trump Entertainment Resorts và là chủ tịch kiêm tổng giám đốc của The Trump Organization.
Mỹ là quốc gia có thâm hụt thương mại lớn nhất thế giới, một vấn đề kéo dài từ năm 1975 Theo thông tin từ Bộ Thương mại, tình trạng này tiếp tục ảnh hưởng đến nền kinh tế và các chính sách thương mại của nước Mỹ.
Vào ngày 06 tháng 03 năm 2019, Mỹ công bố thâm hụt thương mại và hàng hóa dịch vụ năm 2018 đạt 621 tỷ USD, tăng 68,8 tỷ USD, tương ứng với 12,5% so với năm 2017, mức cao nhất trong 10 năm qua Các sản phẩm nhập khẩu chủ yếu của Mỹ bao gồm xe hơi, xăng dầu và điện thoại Những đối tác thương mại hàng đầu của Mỹ là Trung Quốc, Canada, Mexico, Nhật Bản và Đức.
Trung Quốc đã trở thành bạn hàng lớn nhất của Mỹ, với giao dịch kinh tế giữa hai nước tăng trưởng mạnh mẽ trong hơn 20 năm qua Giá trị hàng hóa xuất khẩu từ Mỹ sang Trung Quốc đã tăng gấp 30 lần, trong khi giá trị hàng hóa Trung Quốc xuất khẩu sang Mỹ cũng ghi nhận sự gia tăng đáng kể.
Từ năm 1985 đến 2017, xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ đã tăng hơn 130 lần, dẫn đến việc thâm hụt thương mại của Mỹ với Trung Quốc ngày càng gia tăng Vào cuối thập kỷ 80 của thế kỷ XX, thâm hụt thương mại giữa hai quốc gia này vẫn còn ở mức thấp.
Vào năm 2017, thâm hụt thương mại của Mỹ đã đạt mức kỷ lục 375 tỷ USD, chiếm 65% tổng thâm hụt thương mại của nước này Mỹ đã từng có thâm hụt thương mại với nhiều quốc gia, trong đó thâm hụt với Liên minh châu Âu từng lên tới 64,58% vào thập niên 1980 và với Nhật Bản đạt 50% vào đầu những năm 1990 Tuy nhiên, mối quan hệ với Trung Quốc đặc biệt phức tạp do quốc gia này không tôn trọng quyền sở hữu trí tuệ, dẫn đến cảm giác thiệt thòi cho Mỹ Nạn sao chép công nghệ từ Trung Quốc đã trở thành vấn nạn nghiêm trọng, khi nước này có khả năng sao chép mọi thương hiệu, từ giày dép đến máy bay Các quan chức Mỹ cho rằng chính sách thương mại của Trung Quốc nhằm mục đích thu mua và tiếp thu tài sản trí tuệ của Mỹ và các nước khác mà không tôn trọng quy định bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ.
2013, một nhóm cựu quan chức cấp cao của Mỹ do cựu Đại sứ Mỹ tại Trung Quốc
J Huntsman cựu Giám đốc Tình báo quốc gia D Blair đứng đầu đã tiến hành một cuộc điều tra về nạn ăn cắp bản quyền và vi phạm quyền sở hữu trí tuệ Báo cáo của nhóm khẳng định có tới 50 - 80% vụ vi phạm sở hữu trí tuệ nhằm vào Mỹ có nguồn gốc từ Trung Quốc và các hoạt động này khiến nước Mỹ thiệt hại 300 tỷ USD mỗi năm.[1, tr.29]
Cạnh tranh kinh tế giữa Mỹ và Trung Quốc đang diễn ra với nhiều diễn biến phức tạp, ảnh hưởng lớn đến các công ty và doanh nghiệp của cả hai nước Năm 2019, hơn 600 doanh nghiệp Mỹ đã gửi đơn kêu gọi Tổng thống Trump nhanh chóng chấm dứt tình trạng cạnh tranh này, chủ yếu là các doanh nghiệp trong ngành giày dép, nông sản xuất khẩu và những công ty có dây chuyền sản xuất tại Trung Quốc.
Thâm hụt thương mại và đầu tư giữa Mỹ và Trung Quốc là yếu tố then chốt ảnh hưởng đến cạnh tranh kinh tế giữa hai nước Sự chênh lệch trong cán cân thương mại và đầu tư không chỉ tác động đến lợi ích kinh tế mà còn nổi bật trong bối cảnh chính quyền Donald Trump tìm cách giải quyết vấn đề này Việc hiểu rõ mối quan hệ giữa thâm hụt thương mại và đầu tư sẽ giúp nhận diện những thách thức và cơ hội trong quan hệ kinh tế Mỹ - Trung Quốc.
Trung Quốc hiện nay là nền kinh tế mới nổi lớn thứ hai thế giới với tổng GDP cao, đồng thời là nhà sản xuất và thương mại hàng hóa hàng đầu toàn cầu Sau 40 năm cải cách mở cửa, nền kinh tế Trung Quốc đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể, giúp nâng cao thu nhập bình quân đầu người từ dưới 300 USD lên hơn 9.000 USD, đồng thời giúp hơn 700 triệu người thoát nghèo Từ năm 1992, Trung Quốc duy trì tốc độ tăng trưởng kinh tế ấn tượng với mức trung bình 9,3% mỗi năm, chưa bao giờ giảm dưới 6% trong hơn 20 năm qua, thậm chí có năm đạt gần 15%, theo báo cáo của Ngân hàng Thế Giới.
Tổng GDP của Trung Quốc đã vượt qua các quốc gia lớn như Anh, Pháp, Đức và Nhật Bản, giữ vị trí thứ hai thế giới sau Mỹ từ năm 2010 Năm 2017, GDP của Trung Quốc chiếm 14,84% tổng kinh tế toàn cầu, chỉ sau Mỹ với 24,32%, và vượt xa Nhật Bản với 5,91% Theo WTO, sau bốn năm, Mỹ đã mất vị trí hàng đầu về thương mại hàng hóa vào tay Trung Quốc vào năm 2017, với giá trị thương mại hàng hóa đạt 4.000 tỷ USD Dù phải đối mặt với cạnh tranh kinh tế, Trung Quốc vẫn có nhiều dấu hiệu tăng trưởng, mặc dù tốc độ tăng trưởng đang giảm xuống còn 6% Dự báo cho thấy, nếu Trung Quốc duy trì tốc độ này và Mỹ tăng trưởng 2%, quy mô kinh tế của Trung Quốc có thể ngang bằng Mỹ vào năm 2029, đạt khoảng 25,5 nghìn tỷ USD.
Mỹ và Trung Quốc hiện là hai đối tác kinh tế lớn nhất của nhau, với tổng thương mại hàng hóa và dịch vụ đạt khoảng 737,1 tỷ USD trong năm 2018 Trong đó, Trung Quốc giữ vị trí là quốc gia xuất khẩu hàng hóa lớn nhất sang Mỹ, với giá trị đạt 539,5 tỷ USD, tăng 6,7% so với năm trước.
Xuất khẩu hàng hóa của Mỹ sang Trung Quốc trong năm 2018 đạt 120,3 tỷ USD, giảm 7,4% so với năm 2017 nhưng tăng 72,6% so với năm 2008 Trong lĩnh vực nông nghiệp, Mỹ xuất khẩu nông sản trị giá 9,3 tỷ USD sang Trung Quốc, đứng thứ tư trong các thị trường xuất khẩu nông sản của Mỹ, với các mặt hàng chủ lực như đậu nành (3,1 tỷ USD), bông (924 triệu USD) và sản phẩm thịt lợn (571 triệu USD) Cuộc cạnh tranh kinh tế giữa Mỹ và Trung Quốc, được khởi xướng bởi Tổng thống Donald Trump, thể hiện rõ qua các chính sách đánh thuế và kế hoạch MC25, nhằm phát triển 10 ngành công nghệ cao chủ chốt trong cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0, như trí tuệ nhân tạo và mạng 5G Mục tiêu của chiến lược này là kiểm soát 80% thị trường công nghệ cao toàn cầu, trong khi Trung Quốc với chiến lược “vành đai con đường” có khả năng thống trị nền kinh tế và chính trị thế giới.
Khái quát mối quan hệ kinh tế Mỹ - Trung Quốc trước năm 2017
Quan hệ kinh tế giữa Mỹ và Trung Quốc đã phát triển mạnh mẽ kể từ khi hai nước thiết lập quan hệ ngoại giao và ký Hiệp định Thương mại song phương vào năm 1979 Đến tháng 10 năm 2000, Tổng thống Bill Clinton đã ký Đạo luật quan hệ Mỹ - Trung Quốc, trao cho Bắc Kinh mối quan hệ kinh tế bình thường vĩnh viễn với Mỹ, tạo điều kiện cho Trung Quốc gia nhập Tổ chức Thương mại thế giới vào năm 2001 Kể từ đó, kim ngạch xuất nhập khẩu giữa hai nước đã tăng từ 5 tỷ USD lên mức cao hơn đáng kể.
Từ năm 1980 đến 2017, kim ngạch thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc đã tăng lên 645 tỷ USD, đưa Trung Quốc trở thành đối tác kinh tế lớn nhất của Mỹ Hai quốc gia này, với Mỹ là nước phát triển lớn nhất và Trung Quốc là nước đang phát triển lớn nhất, chiếm 1/3 GDP toàn cầu và 40% tổng kim ngạch xuất nhập khẩu thương mại hàng hóa Là hai nền kinh tế lớn nhất thế giới, Mỹ và Trung Quốc có tiềm năng hợp tác mạnh mẽ để thúc đẩy sự phát triển kinh tế, tài chính và kỹ thuật Đồng thời, cả hai quốc gia đều có trách nhiệm trong việc thúc đẩy sự tăng trưởng ổn định của nền kinh tế toàn cầu và hợp tác quốc tế Là những thành viên thường trực của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc, Mỹ và Trung Quốc có vai trò quan trọng trong việc duy trì hòa bình và ổn định, đặc biệt là ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương, cũng như đối phó với các thách thức toàn cầu Tuyên bố của Tổng thống Obama về việc xây dựng lại quan hệ Mỹ - Trung trong thế kỷ 21 là điều có cơ sở vững chắc.
Mỹ đang chờ đợi những bước đi cụ thể từ Trung Quốc trong lĩnh vực kinh tế, bao gồm việc yêu cầu Trung Quốc điều chỉnh giá trị đồng tiền để phản ánh đúng cung cầu, cũng như cải thiện chính sách thương mại trong khuôn khổ WTO, đặc biệt là về quyền sở hữu trí tuệ và công nghệ Mỹ cũng thúc đẩy Trung Quốc từ bỏ các chính sách mậu dịch song phương gây xáo trộn kinh tế toàn cầu và điều chỉnh chính sách viện trợ phát triển theo tiêu chuẩn quốc tế Đặc biệt, Mỹ nhấn mạnh tầm quan trọng của sự tham gia của Trung Quốc trong việc giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu, khi quốc gia này hiện đang đóng góp 20% lượng khí thải nhà kính toàn cầu Mặc dù Trung Quốc vẫn chưa nhận trách nhiệm giảm khí thải, nhưng đã có những tiến bộ đáng kể như chấp thuận chiến lược quốc gia về khí hậu và các biện pháp kiểm tra năng lượng Mỹ và các nền kinh tế phát triển kỳ vọng Trung Quốc cải thiện khả năng quản trị để thực hiện các mục tiêu đầy tham vọng này.
Lần đầu tiên kể từ sau Thế chiến II, Trung Quốc đã dẫn dắt phần còn lại của thế giới thoát khỏi tình trạng tăng trưởng âm do cuộc đại suy thoái, thay vì Mỹ như trước đây.
Mỹ đang khôi phục từ tình trạng nợ nần với tổng số nợ gần 14.000 tỷ USD, trong khi Trung Quốc trở thành nước chủ nợ hàng đầu với dự trữ ngoại tệ 2.400 tỷ USD Các công ty Trung Quốc hiện nay tích cực mua lại công ty và tài nguyên thiên nhiên trên toàn cầu, từ Úc đến Peru và Canada đến Afghanistan Từ năm 2000 đến 2017, tỷ trọng hàng hóa xuất khẩu từ Mỹ sang Trung Quốc đã tăng từ 2,1% lên 8,4%, với các mặt hàng chủ lực như sản phẩm hàng không, hạt, dầu ăn, ôtô, chất bán dẫn và năng lượng Trung Quốc cũng là một trong những đối tác thương mại dịch vụ lớn nhất của Mỹ, đứng thứ 4 vào năm 2017 với kim ngạch thương mại dịch vụ đạt 75 tỷ USD.
Mỹ là thị trường lớn nhất của Trung Quốc, đạt giá trị 505 tỷ USD vào năm 2017, tăng 9,3% so với năm 2016 Tỷ trọng hàng hóa Trung Quốc trong tổng số hàng nhập khẩu vào Mỹ liên tục tăng, từ 8,2% vào năm trước.
Năm 2017, xuất khẩu hàng hóa của Trung Quốc sang Mỹ đạt 21,6%, với các mặt hàng chủ yếu như thiết bị liên lạc, máy tính, hàng tiêu dùng, chất bán dẫn và linh kiện điện tử Trung Quốc đứng thứ 4 trong danh sách đối tác thương mại dịch vụ lớn nhất của Mỹ, với kim ngạch đạt 75 tỷ USD Từ 2006 đến 2016, xuất khẩu dịch vụ của Mỹ sang Trung Quốc tăng từ 14,4 tỷ USD lên 86,9 tỷ USD, và thặng dư thương mại dịch vụ của Mỹ với Trung Quốc đạt 55,7 tỷ USD vào năm 2016, gấp 40 lần so với năm 2006 Về du lịch, khách du lịch Trung Quốc chi khoảng 7.000 USD mỗi người vào năm 2016, đóng góp 97 triệu USD mỗi ngày vào ngân sách Mỹ Trong lĩnh vực giáo dục, Mỹ là điểm đến hàng đầu cho du học sinh Trung Quốc.
Mỹ hàng năm thu lợi khoảng 15,9 tỷ USD từ thương mại, nhưng đối mặt với thâm hụt kinh tế lớn với Trung Quốc Giá trị nhập khẩu từ Trung Quốc tăng mạnh từ 102 tỷ USD năm 2001 lên 490 tỷ USD năm 2017, trong khi xuất khẩu của Mỹ sang Trung Quốc chỉ tăng từ 19 tỷ USD lên 120 tỷ USD trong cùng thời gian Thâm hụt thương mại giữa hai nước đã tăng từ 83 tỷ USD năm 2001 lên 370 tỷ USD năm 2017, tương đương với mức tăng trung bình 20,3 tỷ USD mỗi năm kể từ khi Trung Quốc gia nhập WTO.
Cạnh tranh kinh tế Mỹ - Trung Quốc đang trở thành một vấn đề nóng bỏng thu hút sự chú ý toàn cầu Cuộc cạnh tranh này chủ yếu diễn ra trong lĩnh vực thương mại, với mức độ căng thẳng gia tăng liên tục và những diễn biến phức tạp khó lường Sự bùng nổ của cạnh tranh kinh tế là hệ quả tự nhiên của một mối quan hệ đã trải qua nhiều thăng trầm, với các sự kiện quan trọng ảnh hưởng trực tiếp đến hợp tác giữa hai nước Đây được coi là bước ngoặt lịch sử, dự báo sẽ tạo ra những thay đổi lớn trong quan hệ giữa hai cường quốc, khi lợi ích riêng của mỗi bên thường xuyên va chạm.
THỰC TRẠNG CẠNH TRANH KINH TẾ MỸ- TRUNG QUỐC
Các hình thức cạnh tranh kinh tế của Mỹ - Trung Quốc
2.1.1 Trong lĩnh vực thương mại
Cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung Quốc khởi đầu vào tháng 7/2018 khi Tổng thống Donald Trump áp dụng thuế nhập khẩu bổ sung 34 tỷ USD lên hàng hóa Trung Quốc Trong 18 tháng tiếp theo, hai nước đã tiến hành nhiều cuộc đàm phán và thực hiện các biện pháp thuế quan trả đũa, đẩy căng thẳng thương mại đến gần bờ vực của một cuộc chiến tranh thương mại toàn diện.
Hình 1.1 Sơ đồ tóm tắt cuộc chiến thuế quan giữa Mỹ và Trung Quốc
Từ đầu năm 2018 đến tháng 2/2020, khi thỏa thuận giai đoạn 1 giữa Mỹ và Trung Quốc có hiệu lực, mức thuế trung bình mà Mỹ và Trung Quốc áp dụng cho hàng nhập khẩu từ nhau đã gia tăng đáng kể Trong 6 tháng đầu năm 2018, trước khi chiến tranh thương mại bùng nổ vào tháng 7/2018, mức thuế quan nhập khẩu trung bình của Mỹ đối với hàng hóa từ Trung Quốc chỉ là 3,8%, trong khi mức thuế của Trung Quốc áp lên hàng hóa từ Mỹ là 7,2%.
Từ tháng 07 đến tháng 08 năm 2018, Mỹ đã áp dụng thuế bổ sung 25% đối với hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc, bắt đầu với 34 tỷ USD vào ngày 06/07/2018 và tiếp theo là 16 tỷ USD vào ngày 23/08/2018 Hành động này đã làm tăng thuế nhập khẩu trung bình của hàng Trung Quốc vào thị trường Mỹ.
Mỹ đã tăng thuế nhập khẩu từ 3,8% lên 12%, trong khi Trung Quốc đáp trả bằng cách áp dụng gói thuế quan bổ sung 25% đối với 34 tỷ USD hàng hóa nhập khẩu từ Mỹ vào ngày 06/07/2018 Tiếp theo, vào ngày 24/09/2018, Trung Quốc tiếp tục áp thuế quan lên 60 tỷ USD hàng hóa nhập khẩu từ Mỹ, làm cho thuế nhập khẩu trung bình của hàng hóa từ Mỹ vào Trung Quốc tăng từ 7,2% lên 18,3%.
Trong 8 tháng tiếp theo, hai bên có những động thái hòa hoãn, giúp mức thuế quan nhập khẩu trung bình tạm ổn định Tuy nhiên, vào tháng 5/2019, Mỹ đã quyết định tăng thuế đối với hàng hóa Trung Quốc trị giá 200 tỷ USD từ 10% lên 25%, dẫn đến việc Trung Quốc đáp trả bằng cách tăng thuế đối với hàng hóa Mỹ trị giá 60 tỷ USD từ ngày 01/06/2019 Hệ quả là mức thuế quan nhập khẩu trung bình giữa hai quốc gia lại có xu hướng tăng trở lại, với mức thuế nhập khẩu trung bình của Mỹ áp lên hàng hóa Trung Quốc tăng từ 12% lên 21%, trong khi mức thuế Trung Quốc áp lên hàng hóa Mỹ tăng từ 18,3% lên 21,1%.
Từ tháng 10/2019 đến tháng 2/2020, chiến tranh thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc hạ nhiệt nhờ vào việc đàm phán và đạt được thỏa thuận thương mại giai đoạn 1 có hiệu lực từ ngày 14/02/2020 Theo thỏa thuận này, Mỹ cam kết không áp thêm thuế quan lên hàng hóa Trung Quốc, trong khi mức thuế quan đã áp lên 250 tỷ USD hàng Trung Quốc vẫn giữ nguyên Mức thuế 15% áp lên 120 tỷ USD hàng nhập khẩu từ Trung Quốc vào ngày 01/09/2019 đã giảm xuống còn 7,5% Nhờ đó, mức thuế nhập khẩu trung bình mà Mỹ áp lên hàng hóa Trung Quốc giảm xuống còn 19,3%, trong khi mức thuế nhập khẩu trung bình của Trung Quốc đối với hàng hóa Mỹ vẫn giữ ở mức 20,3%.
Kể từ khi chiến tranh thương mại bắt đầu vào tháng 7/2018 cho đến khi hai bên ký kết thỏa thuận giai đoạn 1, mức thuế nhập khẩu trung bình của Mỹ đối với hàng hóa từ Trung Quốc đã tăng từ 3,8% lên 19,3%, tương ứng với mức tăng 15,5% Trong khi đó, mức thuế nhập khẩu trung bình của Trung Quốc áp lên hàng hóa từ Mỹ cũng tăng từ 7,2% lên 20,3%, với mức tăng 13,1% Xu hướng tăng thuế này của cả hai quốc gia phản ánh những sự kiện quan trọng trong bối cảnh thương mại quốc tế.
Bảng 1.1 Các sự kiện chính trong cạnh tranh thương mại giữa Mỹ và
Vào ngày 23 tháng 3 năm 2018, Mỹ đã áp dụng mức thuế 25% đối với tất cả các mặt hàng thép nhập khẩu, ngoại trừ từ Argentina, Úc, Brazil và Nam Hàn, cùng với thuế 10% đối với hàng nhập khẩu nhôm, trừ Argentina và Úc Hành động này của Tổng thống Donald Trump đã khởi đầu cho cuộc chiến thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc.
Vào ngày 02/04/2018, Trung Quốc đã quyết định tăng thuế từ 15-25% đối với 128 sản phẩm trị giá 3 tỷ USD, bao gồm trái cây, rượu vang, ống thép liền mạch, thịt heo và nhôm tái chế, nhằm đáp trả các biện pháp thuế quan của Mỹ.
06/07/2018 Mỹ chính thức áp thuế nhập khẩu bổ sung 25% lên 34 tỷ
Hàng hóa USD nhập khẩu từ Trung Quốc bao gồm 818 sản phẩm, chủ yếu là ô tô và chưa có mặt hàng dệt may Để đối phó, Trung Quốc đã ngay lập tức áp dụng gói thuế quan bổ sung 25% tương tự lên các sản phẩm nhập khẩu từ Mỹ.
Việt Nam đã nhập khẩu 34 tỷ USD hàng hóa từ Mỹ, chủ yếu là các sản phẩm nông nghiệp như thịt, cá, sữa và kem, rau củ quả, hạt, lúa mì, ngô, gạo, bông, rượu và thuốc lá.
Vào ngày 23/08/2018, Mỹ bắt đầu áp dụng mức thuế 25% đối với 279 hàng hóa của Trung Quốc, tổng trị giá 16 tỷ USD, bao gồm chất bán dẫn, hóa chất, nhựa, xe máy, xe máy điện, thiết bị nông nghiệp và phụ tùng đường sắt Đáp lại, Trung Quốc cũng thực hiện thuế 25% đối với 333 hàng hóa từ Mỹ, trị giá 16 tỷ USD, với các mặt hàng như than, phế liệu đồng, nhiên liệu, xe buýt và thiết bị y tế Đồng thời, Trung Quốc đã đệ đơn khiếu nại mới lên WTO liên quan đến Mục 301 Thuế quan của Mỹ áp dụng cùng ngày đối với hàng hóa Trung Quốc.
Vào ngày 24 tháng 9 năm 2018, Mỹ đã áp dụng thuế quan đối với hàng hóa trị giá 200 tỷ USD, bao gồm túi xách tay, gạo, và đồ may mặc, nâng tổng số tiền lên 250 tỷ USD Mức thuế ban đầu là 10% và sẽ tăng lên 25% từ ngày 1 tháng 1 năm 2019 Để đáp trả, Trung Quốc cũng đã áp dụng thuế đối với hàng hóa trị giá 60 tỷ USD, bao gồm 5.207 mặt hàng như nông sản, thực phẩm, dệt may, hóa chất và máy móc.
31/03/2019 Trung Quốc gia hạn tạm dừng thuế quan bổ sung đối với ô tô và phụ tùng ô tô của Mỹ, có hiệu lực vào ngày 1 tháng 4 năm 2019.
Vào đầu tháng 5/2019, Mỹ cảnh báo sẽ áp mức thuế 25% đối với hàng hóa Trung Quốc trị giá hơn 325 tỷ USD, bao gồm tất cả các sản phẩm còn lại Tổng thống Donald Trump cho rằng việc tăng thuế là do Trung Quốc cố gắng đàm phán lại thỏa thuận thương mại và không tuân thủ cam kết Ngày 10/05/2019, Mỹ đã chính thức tăng thuế đối với hàng hóa Trung Quốc trị giá 200 tỷ USD từ 10% lên 25%.
Trung Quốc tuyên bố tăng thuế đối với hàng hóa trị giá 60 tỷ USD của Mỹ kể từ ngày 1 tháng 6 năm 2019.
Vào ngày 23 tháng 8 năm 2018, Mỹ công bố sẽ tiếp tục thực hiện Danh sách đánh thuế bổ sung 2 giai đoạn, bao gồm Danh sách 4A có hiệu lực từ ngày 1 tháng 9 và Danh sách 4B có hiệu lực từ ngày 15 tháng 12 Danh sách 4A và 4B bao gồm 7 nhóm hàng quan trọng với tỷ trọng như sau: nhựa 43%, quần áo 73%, giày dép 67%, máy móc và thiết bị phụ tùng 44%, đồ điện 62%, điện thoại di động và phụ kiện thiết bị 88%, và đồ chơi, game 84%.
- Trung Quốc công bố danh sách đánh thuế bổ sung 10% lên 75 tỷ USD hàng nhập khẩu từ Mỹ, chia làm 2 giai đoạn.
Tác động đến khu vực và mỗi nước
2.2.1 Tác động đến thế giới
Sự leo thang căng thẳng giữa Mỹ và Trung Quốc đã tác động mạnh mẽ đến nền kinh tế toàn cầu, với hai nền kinh tế này chiếm tới 40% GDP toàn cầu Nhiều nền kinh tế châu Á cũng chịu thiệt hại do các chuỗi sản xuất toàn cầu bị ảnh hưởng Các đòn thuế quan trả đũa đã khiến doanh nghiệp hai nước giảm nhập khẩu hàng hóa từ nhau, tạo cơ hội cho các nước thứ ba như Mexico, Pháp, Hà Lan, Ấn Độ, Hàn Quốc, Nhật Bản, Việt Nam, Đài Loan và Australia tăng xuất khẩu sang Mỹ và Trung Quốc Cạnh tranh kinh tế đã ảnh hưởng trực tiếp đến các công ty lớn, khi không quốc gia nào có thể thay thế Trung Quốc về sản xuất và giá cả Mặc dù thỏa thuận đình chiến gần đây giúp tránh thuế cho 300 tỷ USD hàng hóa Trung Quốc, nhưng các mức thuế trước đó vẫn giữ nguyên và không có dấu hiệu kết thúc thương chiến Sự bế tắc này khiến doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc lập chiến lược tìm nguồn cung ứng, dẫn đến suy yếu đầu tư, giảm chi tiêu, xáo trộn thị trường tài chính và chậm tăng trưởng kinh tế toàn cầu.
Tổng Giám đốc WTO Roberto Azevedo đã cảnh báo rằng, mặc dù thế giới có thể đạt được tăng trưởng mạnh mẽ trong những năm 2018 và 2019, nhưng tiến bộ này có thể bị tổn hại nếu các chính phủ áp dụng các chính sách thương mại hạn chế, đặc biệt là các biện pháp trả đũa leo thang Phân tích của WTO chỉ ra rằng Hàn Quốc, Malaysia, Đài Loan (Trung Quốc) và Singapore là những nền kinh tế có rủi ro cao nhất tại châu Á do sự cạnh tranh kinh tế Mỹ - Trung Quốc, với dự báo tăng trưởng GDP của Hàn Quốc có thể giảm 0,4% trong năm 2018, trong khi Malaysia và Đài Loan (Trung Quốc) là 0,6% và Singapore là 0,8% Ngoài ra, giá trị thặng dư hàng xuất khẩu của Trung Quốc cho thấy Đài Loan (Trung Quốc) có tỷ lệ tham gia cao nhất với 8% GDP Theo số liệu của WTO, tổng kim ngạch xuất khẩu hàng hóa năm 2018 tăng 11% lên 17.200 tỷ USD, nhưng mỗi 100 tỷ USD hàng hóa bị ảnh hưởng bởi thuế nhập khẩu có thể khiến thương mại toàn cầu giảm 0,5% và kéo theo tăng trưởng toàn cầu mất 0,1% Tác động tiêu cực từ cuộc cạnh tranh Mỹ - Trung Quốc đến nền kinh tế thế giới thể hiện rõ qua các chỉ số tăng trưởng, đầu tư và sản xuất Các nền kinh tế, đặc biệt là các nền kinh tế mới nổi, cần chuẩn bị cho những tác động từ cuộc chiến thương mại này.
Hiện nay, Trung Quốc đứng thứ ba trong danh sách các thị trường xuất khẩu lớn nhất của Mỹ, nhưng cũng là quốc gia mà Mỹ ghi nhận tỷ lệ thâm hụt thương mại cao nhất Kể từ khi Trung Quốc gia nhập WTO, kim ngạch xuất khẩu từ Mỹ sang Trung Quốc đã tăng gấp bội.
5 lần so với các nước khác Vì Trung Quốc là đối tác chiến lược và quan trọng của
Khi xảy ra tranh chấp thương mại, việc Mỹ áp dụng các biện pháp trả đũa và bảo hộ không chỉ ảnh hưởng đến đối tác thương mại mà còn mang lại những tác động tiêu cực cho chính nền kinh tế Mỹ.
Từ tháng 7 năm 2018 đến tháng 8 năm 2019, Mỹ đã công bố kế hoạch áp thuế lên hơn 550 tỷ USD sản phẩm của Trung Quốc, dẫn đến việc Trung Quốc trả đũa bằng thuế quan đối với hơn 185 tỷ USD hàng hóa của Mỹ Cuộc cạnh tranh thương mại này đã gây tổn thất nặng nề cho cả hai nền kinh tế, làm giảm GDP của Mỹ 3,5% trong năm 2020, mức sụt giảm mạnh nhất kể từ năm 1946 Năm 2020 cũng đánh dấu lần đầu tiên GDP của Mỹ suy giảm kể từ cuộc khủng hoảng tài chính 2009, với gần như mọi lĩnh vực đều bị ảnh hưởng Đại dịch COVID-19 đã khiến người tiêu dùng Mỹ thắt chặt chi tiêu, dẫn đến việc tiêu dùng cá nhân giảm 3,9%, mức cao nhất kể từ năm 1932 GDP của Mỹ trong năm 2020 giảm 2,3%, tương đương 500,6 tỷ USD, xuống còn 20,93 nghìn tỷ USD, trong khi GDP danh nghĩa của Trung Quốc đạt 70,4% so với Mỹ, tăng từ 67% vào năm 2019.
Cạnh tranh kinh tế giữa Mỹ và Trung Quốc đã có tác động lớn đến thị trường lao động, với các công ty Mỹ chịu thiệt hại lên tới 46 tỷ USD từ khi ông Trump áp thuế lên hàng hóa Trung Quốc Những mức thuế này đã dẫn đến lợi nhuận giảm, cắt giảm lương và việc làm cho công nhân Mỹ, cũng như trì hoãn kế hoạch mở rộng và tăng giá cho người tiêu dùng Theo báo cáo của Bộ Lao động Mỹ, trong tháng 12 năm 2019, các nhà sản xuất đã cắt giảm 12.000 việc làm Tuy nhiên, phần lớn người lao động Mỹ vẫn làm việc trong các lĩnh vực không liên quan đến cuộc chiến thương mại, với tỷ lệ việc làm tăng chủ yếu ở các ngành dịch vụ chuyên nghiệp, giải trí, khách sạn và chăm sóc sức khỏe Một nghiên cứu năm 2019 cũng dự đoán rằng cuộc chiến thương mại có thể khiến nền kinh tế Mỹ thiệt hại 316 tỷ USD vào cuối năm 2020.
Nông dân Mỹ đang phải đối mặt với những khó khăn nghiêm trọng do cuộc chiến thương mại, đặc biệt là từ các tác động tiêu cực của cuộc chiến thuế quan với Trung Quốc, thị trường xuất khẩu nông sản lớn thứ tư của Mỹ Trong suốt thời gian diễn ra cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung Quốc, Trung Quốc đã nhiều lần ngừng mua nông sản từ Mỹ, gây ảnh hưởng lớn đến thu nhập và sự ổn định của ngành nông nghiệp.
Mỹ áp dụng mức thuế bổ sung lên ngô, đậu tương và các mặt hàng nông sản khác, gây khó khăn cho nông dân Mỹ Trung Quốc là thị trường xuất khẩu lớn thứ tư của Mỹ và là nước nhập khẩu đậu tương lớn nhất thế giới, chiếm khoảng 60% tổng lượng đậu tương xuất khẩu của Mỹ.
Cạnh tranh kinh tế giữa Mỹ và Trung Quốc đã tác động đáng kể đến lạm phát và giá cả tại Mỹ Chính quyền Tổng thống Donald Trump đã áp dụng mức thuế đối với 360 tỷ USD hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc, bắt đầu từ các mặt hàng máy móc và dần mở rộng sang hàng tiêu dùng Các sản phẩm như phụ tùng ô tô, thiết bị gia dụng và nội thất đã chứng kiến mức tăng giá khoảng 3% kể từ năm 2017, trong khi hàng hóa cốt lõi giảm 1% Tỷ lệ lạm phát vẫn duy trì ổn định, với chỉ số giá tiêu dùng tăng 2% trong năm 2019 Mặc dù Tổng thống Trump khẳng định rằng Trung Quốc sẽ chịu chi phí thuế, nhưng thực tế cho thấy các nhà nhập khẩu mới là những người phải gánh chịu.
Mỹ mới là những người bị thiệt hại
Giữa giai đoạn 2016 - 2020, tổng đầu tư trực tiếp giữa Trung Quốc và Mỹ đã giảm mạnh 75%, từ 62 tỷ USD xuống còn 16 tỷ USD, trong đó lĩnh vực công nghệ ghi nhận mức giảm kỷ lục 96% Cụ thể, đầu tư trực tiếp của Trung Quốc vào Mỹ giảm từ 48,5 tỷ USD năm 2016 xuống chỉ còn 72 tỷ USD vào năm 2020.
Quan hệ thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc đã trải qua nhiều thăng trầm, với thâm hụt thương mại của Mỹ với Trung Quốc đạt 310,8 tỷ USD vào năm 2020, giảm so với 419,5 tỷ USD vào năm 2018, thời điểm bắt đầu cuộc chiến thương mại Các chuyên gia cho rằng cạnh tranh thương mại ảnh hưởng lớn đến dòng chảy thương mại nhưng ít tác động đến thâm hụt thương mại Xuất khẩu sang Mỹ giảm đã tác động tiêu cực đến các nhà sản xuất tại các thành phố cảng Trung Quốc, khiến nhiều công ty nhỏ phải ngừng hoạt động, trong khi các nhà phân phối lớn phải tìm cách giảm chi phí hoặc tăng giá sản phẩm Đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Mỹ cũng giảm mạnh, gần như chững lại vào nửa đầu năm 2018 và tiếp tục yếu trong năm 2019 Dù thâm hụt thương mại của Mỹ với Trung Quốc giảm, thâm hụt thương mại tổng thể của nước này lại không giảm, do các mức thuế đơn phương của Trump đã làm chệch hướng dòng chảy thương mại, dẫn đến sự gia tăng thâm hụt thương mại với các đối tác khác như Châu Âu, Mexico, Nhật Bản, Hàn Quốc và Đài Loan.
2.2.3 Tác động đến Trung Quốc Đối với nền kinh tế
Cuộc chiến thương mại với Mỹ đã gây ra những tác động tiêu cực, khiến tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc giảm sút Theo South China Morning Post, mức tăng trưởng của nền kinh tế Trung Quốc năm 2019 đã đạt mức thấp nhất trong 29 năm qua Dữ liệu từ Cục Thống kê Quốc gia Trung Quốc (NBS) cho thấy các chỉ số phát triển kinh tế đều giảm so với năm 2018, với tăng trưởng GDP quý IV đạt 6% và cả năm 2019 chỉ đạt 6,1%, mức thấp nhất kể từ năm 1990, giảm so với 6,6% năm 2018 và 6,9% năm 2017 Mặc dù chính phủ Trung Quốc đã triển khai các biện pháp hỗ trợ như cắt giảm thuế gần 2.000 tỷ Nhân dân tệ (291 tỷ USD) và phát hành 2.150 tỷ Nhân dân tệ trái phiếu đặc biệt để thúc đẩy đầu tư vào cơ sở hạ tầng, nhưng những nỗ lực này vẫn chưa đủ để cải thiện tình hình kinh tế trong bối cảnh cạnh tranh với Mỹ Tỷ lệ tăng trưởng sản xuất công nghiệp năm 2019 cũng ghi nhận sự giảm sút.
Doanh số bán lẻ tại Trung Quốc giảm từ 9% năm 2018 xuống còn 8% vào năm 2019, cho thấy sự suy giảm trong chi tiêu của người tiêu dùng Theo Cục Thống kê quốc gia Trung Quốc, sản lượng công nghiệp tháng 08/2019 chỉ tăng 4,4% so với cùng kỳ năm trước, mức thấp nhất từ năm 2012 Tuy nhiên, vào cuối năm 2019, sản lượng công nghiệp đã hồi phục với mức tăng 6,2% trong tháng 11 và 6,9% trong tháng 12, nhờ vào thỏa thuận giai đoạn 1 trong cuộc thương chiến với Mỹ Mặc dù vậy, tỷ lệ thất nghiệp tại Trung Quốc đã tăng từ 2,9% vào tháng 07/2018 lên 3,1% vào tháng 10/2019, phản ánh áp lực việc làm gia tăng do tác động của cuộc chiến thương mại Chính phủ Trung Quốc cần đẩy mạnh nỗ lực tạo việc làm để giảm thiểu những ảnh hưởng tiêu cực đến an ninh và xã hội.
Tổng đầu tư trực tiếp của Mỹ vào Trung Quốc năm 2020 giảm 35% xuống còn 8,69 tỷ USD so với năm trước, do tác động của chiến tranh thương mại Bắc Kinh đã giảm thuế quan đối với các đối tác thương mại khác để giảm sự phụ thuộc vào thị trường Mỹ Thỏa thuận ký kết vào tháng 01 năm 2020 giữa Mỹ và Trung Quốc đã đề ra các điều khoản về tăng cường mua hàng hóa và cam kết cải thiện bảo vệ sở hữu trí tuệ, tiền tệ và chuyển giao công nghệ Tăng trưởng kinh tế Trung Quốc cũng bị ảnh hưởng, dự báo sẽ giảm xuống dưới 6% trong năm 2020, mức thấp nhất trong 30 năm qua.
Khi xảy ra tranh chấp kinh tế, thị phần hàng hóa xuất khẩu của Trung Quốc tại Mỹ giảm sút, gây khó khăn cho các doanh nghiệp xuất khẩu Trung Quốc là thị trường xuất khẩu hàng may mặc lớn nhất vào Mỹ, nhưng từ khi chiến tranh thương mại bùng nổ, thị phần may mặc của nước này đã bắt đầu giảm.
Dự báo cạnh tranh kinh tế Mỹ - Trung Quốc
Dự báo xu thế cạnh tranh kinh tế Mỹ - Trung Quốc đang thu hút sự chú ý của nhiều chuyên gia toàn cầu Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Mỹ Joe Biden đều nhận định rằng thế giới đang trải qua những thay đổi sâu sắc, được coi là bước ngoặt lịch sử Tuy nhiên, quan niệm về "bước ngoặt lịch sử" của hai nước lại khác biệt Tập Cận Bình nhấn mạnh việc xây dựng một trật tự thế giới với "cộng đồng cùng chung vận mệnh", trong khi Biden có những quan điểm khác về tương lai của cạnh tranh này.
Tổng thống Joe Biden khẳng định rằng Mỹ sẽ duy trì trật tự thế giới do mình kiểm soát và nền dân chủ phải thắng thế, đặc biệt trong bối cảnh các chế độ độc tài đang trỗi dậy, bao gồm cả sự cạnh tranh ngày càng tăng từ Trung Quốc Chính quyền Biden không có ý định hủy bỏ cuộc chiến kinh tế với Trung Quốc mà còn xây dựng một chiến lược toàn diện hơn để đối phó với các hành vi thương mại mà Mỹ cho là cưỡng bức và không công bằng Chương trình nghị sự thương mại năm 2021 của Mỹ chỉ ra rằng Trung Quốc gây tổn hại cho người lao động Mỹ, đe dọa ưu thế công nghệ và phá hoại lợi ích quốc gia của Mỹ thông qua các hành vi như ép buộc chuyển giao công nghệ và xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ Mỹ cũng chỉ trích kế hoạch “Made in China 2025” vì mục tiêu kiểm soát thị phần toàn cầu của Trung Quốc trong các lĩnh vực chiến lược Trong khi đó, Trung Quốc tiếp tục giữ thái độ bình tĩnh, duy trì vị thế là nước xuất khẩu hàng hóa lớn nhất thế giới và tìm cách tăng trưởng kinh tế, giảm lệ thuộc vào thị trường bên ngoài.
Trung Quốc đang sử dụng "thỏi nam châm" để thu hút các nhà đầu tư quốc tế, đồng thời yêu cầu chuyển giao công nghệ Với sức mạnh kinh tế hiện có, Trung Quốc tự tin trong việc đối đầu lâu dài với Mỹ trong cuộc cạnh tranh kinh tế.
Cuộc chiến công nghệ giữa Mỹ và Trung Quốc dưới thời Tổng thống Joe Biden đã chuyển hướng mới, với Mỹ không chỉ đơn phương hành động mà còn xây dựng liên minh các quốc gia dân chủ có công nghệ tiên tiến nhằm ngăn chặn sự trỗi dậy của Trung Quốc Mỹ tập trung vào việc kiềm chế sự phát triển của Trung Quốc trong các lĩnh vực quan trọng như chip bán dẫn, trí tuệ nhân tạo, mạng viễn thông 5G và công nghệ mạng 6G trong tương lai Đồng thời, Mỹ cũng tìm cách kết hợp giữa cạnh tranh ý thức hệ và khoa học công nghệ, nhằm khẳng định vai trò lãnh đạo của mình trong “dân chủ khoa học công nghệ”.
Trong bối cảnh sức mạnh tổng hợp quốc gia của Mỹ suy giảm, chính quyền Tổng thống Joe Biden đang gấp rút thực hiện chủ nghĩa đa phương để tăng cường liên kết với các đồng minh và gây sức ép với Trung Quốc Tính đến tháng 4 năm 2021, Biden đã tái khởi động Đối thoại an ninh bốn bên (Bộ Tứ) với Nhật Bản, Ấn Độ và Australia nhằm cân bằng ảnh hưởng của Trung Quốc tại Đông Nam Á Đồng thời, ông cũng lôi kéo các nước đồng minh thành lập liên minh các quốc gia dân chủ và công nghệ để tăng cường áp lực với Bắc Kinh, và đề xuất xây dựng các sáng kiến phát triển cơ sở hạ tầng nhằm cạnh tranh với Sáng kiến “Vành đai và Con đường” của Trung Quốc Nhiều chính trị gia cho rằng Mỹ đang thiếu khả năng ứng phó trước ảnh hưởng địa chính trị ngày càng tăng của Trung Quốc, khi cựu quan chức thương mại Mỹ Jennifer Hillman nhấn mạnh rằng Bắc Kinh đang mở rộng quyền lực toàn cầu, đặc biệt tại châu Phi và châu Á Dưới thời cựu Tổng thống Donald Trump, Mỹ đã thực hiện nhiều biện pháp chiến lược và kinh tế để thúc đẩy đầu tư cơ sở hạ tầng tại khu vực Ấn Độ Dương.
Thái Bình Dương đang trở thành trọng tâm trong chiến lược đối phó với “Vành đai và Con đường” của Trung Quốc Vào tháng 07/2018, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo đã công bố “Tầm nhìn kinh tế Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương” với khoản đầu tư chiến lược 113 triệu USD Đến tháng 08/2018, Mỹ thông báo ngân sách 290 triệu USD nhằm đảm bảo an ninh khu vực này Đặc biệt, vào ngày 01/06/2019, Bộ Quốc phòng Mỹ đã công bố “Báo cáo chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương”, đánh dấu sự chuyển mình từ khái niệm thành chiến lược cụ thể Dưới thời Tổng thống Joe Biden, Mỹ tiếp tục thúc đẩy liên kết thương mại tự do giữa các đồng minh, đặc biệt là các quốc gia nhỏ đang phải đối mặt với áp lực từ Trung Quốc Ngày 22/03/2021, Nhà Trắng đã ra mắt Sáng kiến Các nền kinh tế đảo nhỏ và ít dân cư (SALPIE) nhằm hỗ trợ các quốc đảo trong việc khắc phục khủng hoảng nhân đạo, phục hồi kinh tế sau đại dịch Covid-19, và ứng phó với biến đổi khí hậu Tại Hội nghị thượng đỉnh trực tuyến về khí hậu vào Ngày Trái đất 22/4/2021, Mỹ cam kết giảm 50% - 52% lượng phát thải khí nhà kính vào năm 2030 so với năm 2005, đồng thời tăng cường hợp tác quốc tế trong nỗ lực xây dựng nền kinh tế bền vững và giảm thiểu khí thải.
Vào ngày 19, chính quyền Tổng thống J Biden đã quyết định khôi phục tư cách thành viên của Mỹ tại WHO, đồng thời cam kết đóng góp 4 tỷ USD cho COVAX và tạm thời từ bỏ quyền sở hữu trí tuệ đối với vaccine COVID-19 Tại Hội nghị thượng đỉnh G7 tại Anh, Tổng thống Biden cũng đã hứa tặng 500 triệu liều vaccine cho 92 quốc gia có thu nhập từ nghèo đến trung bình thấp.
Vào ngày 20/04/2021, Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Mỹ đã thông qua Đạo luật Cạnh tranh Chiến lược năm 2021 với số phiếu áp đảo, nhằm đối phó với Trung Quốc trong nhiều lĩnh vực như ngoại giao, quân sự, và cạnh tranh giá trị Đây là lần đầu tiên cả hai đảng Dân chủ và Cộng hòa cùng hợp tác để thúc đẩy một dự luật chống Trung Quốc, sau khi Tổng thống Joe Biden công bố chiến lược cạnh tranh toàn diện Đạo luật này, sau khi được Tổng thống Biden ký thông qua, được xem như “văn kiện mang tính cương lĩnh” cho cuộc đối đầu với Trung Quốc trong tương lai Trong khi đó, Trung Quốc xác định trạng thái căng thẳng với Mỹ là “bình thường mới” và thúc đẩy mô hình phát triển tuần hoàn kép, chú trọng vào nhu cầu nội địa và ngoại thương, đồng thời bảo vệ hệ thống kinh tế trong nước để duy trì tăng trưởng Mô hình này kết hợp giữa thị trường nội địa và thị trường nước ngoài, với thị trường nội địa là trụ cột, đặc biệt thông qua Sáng kiến “Vành đai và Con đường”.
Cuộc cạnh tranh giữa Mỹ và Trung Quốc hiện nay không chỉ là sự đối đầu giữa hai mô hình kinh tế khác nhau mà còn là hệ quả của đại dịch Covid-19, mà cả hai quốc gia đều cáo buộc lẫn nhau gây ra Trong bối cảnh khủng hoảng nghiêm trọng này, mối quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc đang có dấu hiệu leo thang, có khả năng dẫn đến một cuộc “chiến tranh lạnh 2.0” với những hiểm họa lớn hơn so với cuộc chiến tranh lạnh trước đây Mặc dù hai nước vẫn hợp tác trong một số vấn đề toàn cầu như biến đổi khí hậu và phòng chống dịch bệnh, nhưng xu hướng chung vẫn là sự gia tăng mâu thuẫn và cạnh tranh.
Mức độ cạnh tranh kinh tế giữa Mỹ và Trung Quốc trong tương lai khó có thể dự đoán, với khả năng leo thang hoặc giảm xuống trong các lĩnh vực khác nhau Điều này đòi hỏi các quốc gia, bao gồm Việt Nam, phải sẵn sàng ứng phó Cộng đồng quốc tế kỳ vọng hai bên sớm tìm ra giải pháp nhượng bộ, xoa dịu căng thẳng và tăng cường hợp tác để duy trì hòa bình, ổn định và phát triển toàn cầu.
Một số khuyến nghị đối với Việt Nam
Cạnh tranh kinh tế Mỹ - Trung đã tạo ra cơ hội thuận lợi cho Việt Nam trong ngắn hạn, nhưng cũng đặt ra thách thức về việc tận dụng cơ hội này và giảm thiểu rủi ro từ mối quan hệ thương mại với cả hai nước Việt Nam cần áp dụng chiến lược “Dĩ bất biến ứng vạn biến”, tức là duy trì các nguyên tắc cốt lõi trong quản lý nhưng linh hoạt ứng phó với các biến động bên ngoài Để tối đa hóa lợi ích từ các diễn biến kinh tế quốc tế, Việt Nam cần triển khai đồng bộ các giải pháp phù hợp từ phía cơ quan quản lý nhà nước.
Trong bối cảnh cạnh tranh kinh tế Mỹ - Trung Quốc vẫn tiếp diễn và có thể kéo dài, Việt Nam cần chủ động xây dựng các phương án ứng phó lâu dài để tránh rơi vào tình thế bất lợi hoặc bị ép phải "chọn bên" Việc theo dõi sát sao diễn biến cạnh tranh này là cần thiết để có những đánh giá chính xác về ảnh hưởng đối với Việt Nam và khu vực Dù tình hình hiện tại căng thẳng, nhưng vẫn ở giai đoạn đầu với nhiều biến động khó lường, do đó Việt Nam cần thận trọng trong việc tham gia vào các đề xuất từ hai nước Mọi quyết định phải đảm bảo lợi ích quốc gia, với tinh thần chủ động và không để bị động Việt Nam cũng cần điều chỉnh chiến lược quan hệ với Mỹ và Trung Quốc để tối đa hóa lợi ích, khai thác cơ hội và giảm thiểu thách thức Cần rà soát lại các chính sách hiện hành để có công cụ phù hợp ứng phó với biến động thị trường, theo dõi các biện pháp bảo hộ từ các nước khác để có chính sách hiệu quả Đồng thời, Việt Nam cần bảo vệ hàng hóa nội địa và ngăn chặn hàng nhập lậu, áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại và kiểm soát chất lượng hàng hóa ngay tại cửa khẩu Cuối cùng, cần nghiên cứu kỹ các mặt hàng của Trung Quốc có khả năng nhập vào Việt Nam để phòng tránh tình huống hàng hóa Trung Quốc chuyển hướng sang Việt Nam nhằm xuất khẩu sang Mỹ với nhãn mác Việt Nam.
Ngân hàng Nhà nước cần theo dõi sát sao các động thái của Ngân hàng Trung ương các nước và chủ động triển khai biện pháp đối phó với biến động tỷ giá giữa đồng nhân dân tệ và đô la Mỹ, nhằm bảo vệ thương mại Việt Nam Việc sử dụng đồng bộ các công cụ chính sách tiền tệ sẽ giúp bình ổn thị trường và ổn định kinh tế vĩ mô Cần theo dõi tình hình thuế quan của Mỹ và Trung Quốc, cùng với tỷ giá giữa đồng đô la Mỹ và nhân dân tệ, để doanh nghiệp có thể phản ứng kịp thời Chính phủ cũng cần thực hiện các biện pháp thận trọng để thu hút đầu tư FDI, trong khi chính quyền địa phương nên rà soát và loại bỏ các dự án có yếu tố "né thuế" từ Trung Quốc, nhằm hạn chế việc thay đổi xuất xứ hàng hóa và bảo vệ thương hiệu hàng hóa Việt Nam.
Chính phủ Trung Quốc cần áp dụng các biện pháp xử phạt nghiêm khắc để răn đe các hành vi vi phạm, đồng thời sàng lọc kỹ lưỡng các dự án đầu tư thông qua quy định môi trường chặt chẽ Để nâng cao sức cạnh tranh cho các nhà sản xuất Việt Nam, cần triển khai các biện pháp hỗ trợ như ưu đãi vốn và lãi suất cho doanh nghiệp vừa và nhỏ, cùng với việc thực thi các tiêu chuẩn an toàn chất lượng thực phẩm Để giảm thiểu rủi ro từ thuế bổ sung của Mỹ đối với hàng hóa Việt Nam, Chính phủ cần đẩy mạnh nỗ lực chuyển đổi Việt Nam thành nền kinh tế thị trường thực sự, qua đó được công nhận bởi Mỹ và các nước khác Ngoài ra, việc thực thi các chính sách tài khóa hỗ trợ tăng trưởng kinh tế và điều chỉnh Luật Đầu tư công là cần thiết để thúc đẩy nguồn vốn đầu tư vào các dự án chiến lược.
Doanh nghiệp cần hợp tác chặt chẽ với Nhà nước để ứng phó hiệu quả với những biến động từ cuộc chiến thương mại, bao gồm việc cập nhật thường xuyên danh mục hàng hóa bị áp thuế của Mỹ và Trung Quốc cũng như theo dõi tỷ giá đồng đô la Mỹ và nhân dân tệ Việc tìm hiểu kỹ lưỡng các quy định mới của Mỹ, đặc biệt là đối với hàng hóa chịu thuế, sẽ giúp doanh nghiệp đa dạng hóa xuất khẩu sang thị trường này Đồng thời, doanh nghiệp nên khai thác tối đa lợi ích từ các FTA đã ký kết, mở rộng cơ hội xuất khẩu và tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu Các FTA không chỉ giúp xóa bỏ nhiều dòng thuế mà còn mở cửa cho các lĩnh vực hàng hóa, dịch vụ, đầu tư, và sở hữu trí tuệ, từ đó giảm thiểu tác động tiêu cực từ cạnh tranh kinh tế Mỹ - Trung Quốc.
Để tăng cường sức cạnh tranh cho các doanh nghiệp sản xuất và xuất khẩu Việt Nam, cần nâng cao chất lượng hàng hóa, đa dạng hóa mẫu mã và giữ giá cả hợp lý Chiến lược xuất nhập khẩu cần được định hướng bền vững, với mục tiêu tăng trưởng xuất khẩu cả về chiều rộng và chiều sâu Hàng xuất khẩu cần được cải thiện về chất lượng và quy mô, đồng thời xây dựng các chính sách ưu đãi để khuyến khích doanh nghiệp đổi mới công nghệ, áp dụng công nghệ tiên tiến trong sản xuất và chế biến, đặc biệt trong các ngành có tỉ trọng cao như dệt may, da giày và gỗ Ngoài ra, cần tập trung nghiên cứu các thị trường mới nổi tiềm năng để mở rộng môi trường kinh doanh cho hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam.
Bộ Công Thương, Bộ Tài Chính và các Hiệp hội ngành nghề cần hợp tác xây dựng hàng rào kỹ thuật để kiểm soát nhập khẩu từ Trung Quốc vào Việt Nam, nhằm ngăn chặn việc chuyển hàng hóa từ Trung Quốc qua Việt Nam với nhãn mác hàng Việt Nam để tránh thuế khi xuất khẩu sang Mỹ Đồng thời, Nhà nước cần tăng cường đầu tư vào nghiên cứu để đưa ra cảnh báo sớm về các động thái của thị trường Trung Quốc và Mỹ, như áp thuế quan trừng phạt lên hàng hóa Việt Nam có nguồn gốc từ Trung Quốc hoặc thiết lập hàng rào kỹ thuật đối với hàng hóa Việt Nam Điều này sẽ giúp giảm thiểu tác động tiêu cực từ chính sách bảo hộ của các nước đối với ngành sản xuất trong nước.
Cạnh tranh kinh tế giữa Mỹ và Trung Quốc sẽ tiếp tục gia tăng, nhưng khả năng xảy ra xung đột quân sự là rất thấp do những hậu quả nghiêm trọng mà cả hai nước và thế giới sẽ phải đối mặt Trong bối cảnh nhiều thách thức an ninh, cả hai quốc gia cần thể hiện vai trò lớn hơn trong việc giải quyết các vấn đề toàn cầu, tìm kiếm giải pháp để giảm căng thẳng và xây dựng niềm tin lẫn nhau Việt Nam, với vai trò Chủ tịch ASEAN 2020 và Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc, đang chủ động nâng cao vị thế trong quan hệ với Mỹ và Trung Quốc, đồng thời phát huy vai trò tại các tổ chức đa phương, từ đó tối ưu hóa vị trí chiến lược và giảm thiểu thách thức từ cạnh tranh giữa hai cường quốc này.
Cạnh tranh kinh tế giữa Mỹ và Trung Quốc đã trở thành một cuộc cạnh tranh cấp sử thi, thu hút sự chú ý trong việc dự báo xu hướng và tác động tương lai Dưới thời Tổng thống Donald Trump, chính sách cứng rắn đối với Trung Quốc đã làm rõ nét sự cạnh tranh này Trong khi đó, dưới thời Tổng thống Joe Biden, dù có xu hướng hạ nhiệt hay tiếp tục leo thang, mối quan hệ giữa hai quốc gia đã trải qua những biến động lớn chưa từng có.
Sau hơn 30 năm đổi mới, Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu to lớn nhờ vào chính sách mở cửa và hội nhập kinh tế quốc tế, đồng thời duy trì nguyên tắc “dĩ bất biến, ứng vạn biến” trước những biến động toàn cầu, đặc biệt là trong bối cảnh cạnh tranh kinh tế Mỹ - Trung Quốc Tình hình căng thẳng này đã đặt ra nhiều thách thức cho Việt Nam trên các lĩnh vực kinh tế, chính trị và an ninh quốc gia Để bảo đảm an ninh quốc gia và sự lãnh đạo của Đảng, Việt Nam cần kiên định trong việc quản lý nhà nước và phát triển xã hội chủ nghĩa Việc tham gia vào các thể chế kinh tế quốc tế đòi hỏi một chiến lược hiệu quả nhằm tối đa hóa lợi ích quốc gia và phát triển bền vững, đồng thời vượt qua khó khăn và thách thức, cũng như phòng chống các âm mưu của các thế lực thù địch.
