Khái quát quan hệ Mỹ - Trung trước thời Donald Trump Kể từ khi Trung Quốc và Hoa Kỳ bắt đầu bình thường hóa quan hệ ngoạigiao và thương mại vào năm 1979, Hoa Kỳ đã sản xuất quá mức và gi
Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu mối quan hệ kinh tế Mỹ - Trung trong giai đoạn 2017 –
Năm 2021, nghiên cứu các nguyên nhân gây ra căng thẳng giữa Mỹ và Trung Quốc, cũng như sự gia tăng trong thương mại sau khi Tổng thống Donald Trump nhậm chức, là rất quan trọng Sự chuyển giao quyền lực của Mỹ trong trật tự kinh tế quốc tế sẽ có ảnh hưởng lớn đến các quốc gia trong khu vực, đặc biệt là Việt Nam Việc đánh giá cụ thể mối quan hệ giữa hai nước sẽ làm nổi bật tầm quan trọng của nó, từ đó đề xuất các giải pháp và định hướng phát triển cho quan hệ Mỹ - Trung trong các giai đoạn tiếp theo.
Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Các công trình nghiên cứu trong nước
Khoá luận của Nguyễn Minh Kha “Quan hệ Mỹ - Trung trong những năm đầu thế kỷ XXI” (15/07/2015) phân tích mối quan hệ toàn cầu giữa hai cường quốc Trong thập niên đầu thế kỷ XXI, thế giới chứng kiến những biến đổi nhanh chóng trong môi trường quốc tế, ảnh hưởng mạnh mẽ đến chiến lược và chính sách của các quốc gia, đặc biệt là sự thay đổi trong cán cân quyền lực Mỹ, một siêu cường, và Trung Quốc, một cường quốc đang lên, hiện đang có ảnh hưởng lớn đến an ninh, kinh tế và chính trị toàn cầu, đặc biệt là trong khu vực châu Á – Thái Bình Dương.
Vào năm 25/7/2020, tác giả Phạm Ngọc Anh, Trần Văn Dũng và cuốn
Chiến tranh thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc bắt đầu khi Tổng thống Donald Trump công bố đánh thuế 50 tỉ USD lên hàng hóa Trung Quốc, nhằm ngăn chặn hành vi thương mại không công bằng và trộm cắp tài sản trí tuệ Bài viết phân tích mối quan hệ căng thẳng giữa hai quốc gia, đồng thời nêu bật tác động sâu rộng của cuộc chiến này đối với nền kinh tế toàn cầu, trong đó có Việt Nam.
Các công trình nghiên cứu ngoài nước
Nghiên cứu của tác giả Han Zhang mang tên “Mối quan hệ thương mại Trung-Mỹ đối kháng dưới thời Trump” phân tích những nguyên nhân gây ra chiến tranh thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc, bao gồm thặng dư thương mại của Trung Quốc, chuỗi giá trị toàn cầu và vai trò của đồng đô la Mỹ Bên cạnh đó, tác giả cũng đề cập đến quá trình chuyển giao quyền lực và sự suy giảm về kinh tế, quân sự của Mỹ trong bối cảnh chiến tranh thương mại.
Báo cáo “Hàng hóa và Dịch vụ xuất khẩu của Hoa Kỳ sang Trung Quốc trong thập kỷ qua” cung cấp cái nhìn tổng quan về tình hình xuất khẩu của Mỹ, với các số liệu chi tiết về hàng hóa và dịch vụ từ từng tiểu bang Bài viết phân tích mức độ xuất khẩu, giúp hiểu rõ hơn về mối quan hệ thương mại giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc trong suốt thập kỷ qua.
Đối tương và phạm vi nghiên cứu
4.1 Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên khoá luận tập trung phân tích mối quan hệ thương mại
Mỹ - Trung khi tổng thống Donald Trump lên nắm quyền.
Phạm vi về không gian, đề tài chủ yếu nghiên cứu hai chủ thể là Mỹ -
Thời gian nghiên cứu của đề tài kéo dài từ năm 2017 đến 2020, trùng với giai đoạn Tổng thống Donald Trump cầm quyền, đánh dấu những thay đổi quan trọng trong quan hệ giữa hai nước.
Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp thu thập và xử lý tài liệu là quá trình sử dụng các nguồn thông tin từ tài liệu tham khảo hiện có để xây dựng nội dung và tạo cơ sở lập luận cho nghiên cứu.
Phương pháp nghiên cứu lịch sử sử dụng dòng thời gian để phân tích mối quan hệ Mỹ - Trung trong thời kỳ tổng thống Donald Trump, nhằm tìm hiểu các nguyên nhân gây ra căng thẳng thương mại giữa hai quốc gia.
Phương pháp phân tích trong nghiên cứu này tập trung vào việc xác định các yếu tố tác động đến sự biến đổi căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc Bằng cách nghiên cứu tài liệu và các lý luận khác nhau, chúng tôi phân tích từng bộ phận để làm rõ bản chất và đặc điểm của những yếu tố này Kết quả của quá trình phân tích là việc xây dựng một hệ thống lý thuyết mới, toàn diện và sâu sắc về đối tượng nghiên cứu, từ đó giúp hiểu rõ hơn về sự biến đổi căng thẳng thương mại giữa hai quốc gia.
Phương pháp so sánh và đối chiếu là một kỹ thuật nghiên cứu quan trọng, dựa trên việc thu thập và phân tích thông tin, dữ liệu Qua đó, người nghiên cứu có thể so sánh và đối chiếu các đặc điểm của đối tượng nghiên cứu một cách hiệu quả.
Bố cục khoá luận
Ngoài phần mở đầu, kết luận, nội dung chính của khóa luận được kết cấu làm ba chương:
Chương 1 Bối cảnh quốc tế và khu vực tác động tới quan hệ thương mại
Mỹ - Trung dưới thời tổng thống Donald Trump.
Chương 2 Diễn biến quan hệ thương mại Mỹ - Trung dưới thời tổng thống Donald Trump.
Chương 3: Một số nhận xét quan hệ thương mại Mỹ - Trung dưới thời tổng thống Donald Trump.
BỐI CẢNH QUỐC TẾ VÀ KHU VỰC TÁC ĐỘNG TỚI
Khái quát quan hệ Mỹ - Trung trước thời Donald Trump
Kể từ khi Trung Quốc và Hoa Kỳ bắt đầu bình thường hóa quan hệ vào năm 1979, Hoa Kỳ đã trải qua tình trạng sản xuất dư thừa và giảm lợi nhuận, trong khi Trung Quốc vẫn phải đối mặt với nghèo đói Hai quốc gia này đã đạt được thỏa thuận, trong đó Hoa Kỳ tận dụng chi phí nguyên liệu và lao động thấp, còn Trung Quốc hưởng lợi từ đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) và khả năng xuất khẩu sản phẩm sang thị trường Mỹ.
Hơn 40 năm sau, cách tiếp cận trước đây đã đánh giá thấp ý chí của Đảng Cộng sản Trung Quốc trong việc hạn chế cải cách kinh tế và chính trị Trong hai thập kỷ qua, các cải cách đã chậm lại và thậm chí bị đảo ngược Sự phát triển kinh tế nhanh chóng của Trung Quốc không dẫn đến sự thống nhất với trật tự quốc tế mà Hoa Kỳ mong muốn, mà ngược lại, Đảng Cộng sản Trung Quốc đã lợi dụng trật tự dựa trên quy tắc để định hình lại hệ thống quốc tế theo lợi ích của mình Bắc Kinh công khai thừa nhận mong muốn biến đổi trật tự quốc tế để phù hợp với lợi ích và ý thức hệ của họ Việc mở rộng sức mạnh kinh tế, chính trị và quân sự của Trung Quốc gây tổn hại đến lợi ích sống còn của Mỹ và xói mòn chủ quyền của các quốc gia khác Để đối phó, Chính quyền Hoa Kỳ đã áp dụng cách tiếp cận cạnh tranh, dựa trên đánh giá rõ ràng về ý đồ của Đảng Cộng sản Trung Quốc, đồng thời bảo vệ các lợi ích quốc gia sống còn theo bốn trụ cột của Chiến lược An ninh Quốc gia 2017: bảo vệ người dân và đất nước Mỹ, thúc đẩy sự thịnh vượng, giữ gìn hòa bình thông qua sức mạnh, và nâng cao ảnh hưởng của Mỹ.
Các nhân tố tác động
1.2.1 Các nhân tố khách quan
Kể từ giữa năm 2018, một số rào cản thương mại đã được thiết lập, trong đó nổi bật là việc áp dụng mức thuế cao hơn đối với thương mại song phương.
Sự gia tăng chủ nghĩa bảo hộ giữa Mỹ và Trung Quốc đã làm giảm tốc độ tăng trưởng toàn cầu, ảnh hưởng trực tiếp đến thương mại, chuỗi cung ứng và chi phí nhập khẩu, cũng như tác động gián tiếp đến tâm lý kinh doanh và đầu tư toàn cầu Trong 50 năm qua, thương mại toàn cầu đã có xu hướng tự do hóa, với thuế suất trung bình toàn cầu giảm từ 8% năm 1994 xuống 2% năm 2017 Tuy nhiên, từ giữa năm 2018, xu hướng này đã đảo ngược, đặc biệt là thuế quan giữa Mỹ và Trung Quốc đã tăng đáng kể.
Các rào cản thương mại, như thuế quan và biện pháp phi thuế quan, làm khó khăn cho các công ty và người tiêu dùng trong nước khi mua hàng từ nước ngoài, dẫn đến giảm dòng chảy thương mại Thuế quan làm tăng giá hàng hóa nhập khẩu so với hàng hóa sản xuất trong nước, trong khi các biện pháp như hạn ngạch nhập khẩu và tiêu chuẩn quản lý cũng góp phần tạo ra những trở ngại này.
Thuế quan làm tăng giá hàng hóa nhập khẩu, dẫn đến giảm thu nhập thực tế và ảnh hưởng tiêu cực đến tăng trưởng nhu cầu nội địa Nếu rào cản thương mại gây gián đoạn chuỗi cung ứng, hoạt động sản xuất trong nước sử dụng nguyên liệu nhập khẩu cũng sẽ bị hạn chế.
Sự trỗi dậy của Trung Quốc thành một trong những nhà xuất khẩu hàng đầu trên toàn cầu đã trở nên rõ ràng vào đầu những năm 2000, nhưng thực tế là câu chuyện này đã bắt đầu từ sớm hơn rất nhiều.
Trong chưa đầy ba năm, Trung Quốc đã vươn lên thành một cường quốc kinh tế lớn với sự giao thương phát triển mạnh mẽ Kể từ năm 1979, Trung Quốc đã tiến hành cải cách kinh tế và áp dụng chính sách mở cửa, dẫn đến hai biến đổi quan trọng: sự tăng trưởng nhanh chóng của nền kinh tế trong nước và sự hội nhập mạnh mẽ với nền kinh tế toàn cầu.
Chính sách mở cửa của Trung Quốc tương tự như quá trình chuyển đổi sang thương mại tự do, mang lại cơ hội và thách thức cho toàn cầu Với tốc độ tăng trưởng kinh tế nhanh chóng, Trung Quốc đã vươn lên thành nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, tạo ra nhu cầu nhập khẩu mạnh mẽ đối với nguyên liệu, vật liệu thô và sản phẩm trung gian cho xây dựng và sản xuất Điều này cũng khiến Trung Quốc trở thành một trong những điểm đến hấp dẫn nhất cho đầu tư trực tiếp nước ngoài.
Sau mười năm gia nhập WTO, tỷ trọng thương mại toàn cầu của Trung Quốc đã tăng từ 4,3% lên 10,4%, khiến nước này trở thành quốc gia xuất khẩu lớn nhất và nhập khẩu lớn thứ hai thế giới Sự gia nhập WTO của Trung Quốc đã gây ra những tác động đáng kể đến nền kinh tế toàn cầu, theo nhận định của nhiều nhà nghiên cứu.
WTO đang suy yếu trong thương mại toàn cầu do sự thay đổi của nền kinh tế thế giới và sự bất đồng giữa các thành viên về quy tắc mới từ năm 1999 Các nước lớn cùng với các quốc gia khác đã ký kết các thỏa thuận thương mại để xây dựng một hệ thống có lợi cho tất cả.
Các cuộc đàm phán về một chương trình nghị sự phát triển toàn diện đã gặp khó khăn do sự bất đồng về trợ cấp nông nghiệp và quyền sở hữu trí tuệ Trong bối cảnh này, các thành viên đang ngày càng tìm kiếm các hiệp định thương mại tự do song phương và khu vực để thúc đẩy lợi ích thương mại của mình.
Một số nhà kinh tế cho rằng việc cắt giảm thuế quan do WTO dẫn đầu, thông qua việc thúc đẩy nhập khẩu và khuyến khích các công ty chuyển hoạt động ra nước ngoài, đã gây tổn hại đến việc làm và tiền lương tại Hoa Kỳ.
E Scott và Will Kimball của Viện Chính sách Kinh tế đã ước tính vào năm
Việc Trung Quốc gia nhập WTO vào năm 2001 đã dẫn đến sự mất mát hơn ba triệu việc làm tại Mỹ, khi các công ty Mỹ phải cạnh tranh với hàng nhập khẩu giá rẻ từ Trung Quốc Mặc dù có những ước tính cho rằng con số này thấp hơn, khoảng hai triệu việc làm, một số chuyên gia cho rằng sự thay đổi công nghệ của Trung Quốc không phải là nguyên nhân chính Tuy nhiên, các nhà ủng hộ thương mại như nhà kinh tế Douglas Irwin từ Đại học Dartmouth cho rằng việc gia tăng thương mại với Trung Quốc đã mang lại lợi ích cho nền kinh tế Mỹ thông qua việc giảm giá, tăng năng suất và mở rộng xuất khẩu, với phần lớn lợi ích này thuộc về người tiêu dùng nghèo và trung lưu tại Mỹ.
Nông dân và các nhóm lao động chỉ trích WTO vì tập trung quá nhiều vào lợi ích doanh nghiệp, trong khi các nhà bảo vệ môi trường lo ngại về việc bãi bỏ quy định Đồng thời, các nhà hoạch định chính sách Mỹ cho rằng tổ chức này chưa xử lý hiệu quả các hành vi lạm dụng từ Trung Quốc Các vấn đề đáng chú ý bao gồm sở hữu trí tuệ, chủ quyền, quy chế và cạnh tranh nhập khẩu.
1.2.2 Các nhân tố chủ quan
Mỹ đang xem xét các chiến lược dài hạn và đã xác định những mục tiêu cụ thể đối với Trung Quốc, chịu ảnh hưởng từ các nhóm lợi ích khác nhau Điều này dẫn đến việc hình thành ba mục tiêu lớn trong cuộc chiến thương mại với Trung Quốc, nhằm đáp ứng nhu cầu của các nhóm lợi ích và củng cố vị thế chính trị của Mỹ trên trường quốc tế.
Thứ nhất, làm giảm tối đa thâm hụt thương mại của Mỹ đối với Trung
Theo Bộ Thương mại Mỹ, thâm hụt thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc trong năm 2018 đạt 419,2 tỉ USD, tăng 44 tỉ USD (11,2%) so với năm 2017 Tổng thống Donald Trump đã kêu gọi Trung Quốc giảm 100 tỉ USD nhập siêu, thể hiện yêu cầu cao về việc giảm thiểu thâm hụt thương mại.
DIỄN BIẾN QUAN HỆ THƯƠNG MẠI MỸ - TRUNG DƯỚI THỜI TỔNG THỐNG DONALD TRUMP
Quan hệ thương mại Mỹ - Trung
2.1.1 Xuất khẩu của Mỹ sang Trung Quốc
Từ năm 2000 đến 2017, tỷ lệ hàng hóa xuất khẩu từ Mỹ sang Trung Quốc đã tăng từ 2,1% lên 8,4% trong tổng giá trị xuất khẩu của Mỹ Năm 2017, năm mặt hàng chủ lực mà Mỹ xuất khẩu sang Trung Quốc bao gồm
Năm 2017, các sản phẩm chủ yếu bao gồm: 1) Ngành hàng không, chủ yếu là máy bay dân dụng và các phụ kiện liên quan; 2) Các loại hạt và dầu ăn, chủ yếu là đậu nành; 3) Ôtô và mô tô.
4) Chất bán dẫn và linh kiện điện tử; 5) Năng lượng [1,tr.84]
Năm 2017, máy bay dân dụng là mặt hàng xuất khẩu hàng đầu sang Trung Quốc, đạt khoảng 16,26 tỷ USD Tiếp theo là đậu nành với giá trị khoảng 12,25 tỷ USD, đứng thứ ba là xe có động cơ với 10,3 tỷ USD, và thứ tư là vi mạch tích hợp điện tử, đạt khoảng 5,29 tỷ USD.
Năm 2018, Hoa Kỳ và Trung Quốc là hai đối tác thương mại lớn nhất của nhau, với tổng giá trị thương mại hàng hóa và dịch vụ của Hoa Kỳ xuất khẩu sang Trung Quốc đạt khoảng 737,1 tỷ USD Trong đó, Trung Quốc vẫn giữ vị trí là nhà xuất khẩu hàng hóa lớn nhất sang Hoa Kỳ, với giá trị lên tới 539,5 tỷ USD, tăng 6,7% so với năm trước đó So với năm 2003, con số này cho thấy sự gia tăng đáng kể trong quan hệ thương mại giữa hai quốc gia.
2017 tăng 59,7% ngược lại, Trung Quốc là thị trường xuất khẩu lớn thứ hai Đứng thứ ba tại Hoa Kỳ vào năm 2018 Hàng hóa xuất khẩu của Hoa Kỳ Năm
Năm 2018, xuất khẩu của Việt Nam sang Trung Quốc đạt 120,3 tỷ USD, giảm 7,4% so với năm 2017 nhưng tăng 72,6% so với năm 2008 Trong lĩnh vực nông nghiệp, tổng kim ngạch xuất khẩu nông sản của Mỹ sang Trung Quốc đạt 9,3 tỷ USD, trở thành thị trường xuất khẩu nông sản lớn thứ 4 của Việt Nam tại châu Mỹ Các mặt hàng xuất khẩu chủ yếu bao gồm đậu tương (3,1 tỷ USD), bông (924 triệu USD), sản phẩm da Hepi (607 triệu USD), thịt lợn và các sản phẩm từ thịt lợn (571 triệu USD), cùng với ngũ cốc thô (530 triệu USD).
Năm 2019, Hoa Kỳ đã xuất khẩu gần 105 tỷ đô la Mỹ hàng hóa sang Trung Quốc, trong khi năm 2018 đạt mức cao thứ hai trong một thập kỷ với 123 tỷ đô la, tăng 18% so với năm trước Các mặt hàng chủ lực bao gồm hạt và ngũ cốc có dầu, dầu mỏ và chất bán dẫn Tuy nhiên, xuất khẩu dịch vụ sang Trung Quốc đã chậm lại, giảm nhẹ xuống hơn 54 tỷ USD vào năm 2019, do sự sụt giảm trong xuất khẩu quy trình công nghiệp và lượng khách du lịch Trung Quốc đến Hoa Kỳ Mặc dù vậy, xuất khẩu dịch vụ vẫn tăng hơn gấp đôi trong suốt thập kỷ qua.
Năm 2019, xuất khẩu dịch vụ của Mỹ tăng 1%, giảm so với mức 5% của năm 2018, và Trung Quốc không phải là thị trường duy nhất ghi nhận sự sụt giảm Xuất khẩu dịch vụ sang Vương quốc Anh và Canada, hai thị trường lớn của Mỹ, cũng giảm với tỷ lệ tương tự như Trung Quốc.
Trung Quốc đã tụt từ vị trí thị trường xuất khẩu dịch vụ lớn thứ ba xuống thứ tư của Hoa Kỳ, chủ yếu do sự tăng trưởng gần 12% trong xuất khẩu dịch vụ sang Ireland, hiện chiếm vị trí thứ ba Trong số 10 thị trường xuất khẩu dịch vụ hàng đầu của Hoa Kỳ vào năm 2019, Trung Quốc có tốc độ tăng trưởng trung bình hàng năm cao nhất trong thập kỷ qua, đạt 11,6% So với đó, hai thị trường hàng đầu là Vương quốc Anh và Canada chỉ tăng trưởng trung bình dưới 4% trong cùng khoảng thời gian.
Vào năm 2020, Mỹ và Trung Quốc đã ký kết thoả thuận thương mại giai đoạn một, đánh dấu sự ngừng leo thang thuế quan lần đầu tiên sau hai năm Xuất khẩu hàng hoá sang Trung Quốc đã hồi phục tốt trong năm 2019, mặc dù xuất khẩu dịch vụ giảm lần đầu tiên kể từ năm 2003 Tổng kim ngạch xuất khẩu hàng hoá và dịch vụ sang Trung Quốc trong năm 2019 đã hỗ trợ gần một triệu việc làm tại Hoa Kỳ.
Xuất khẩu hàng hóa của Mỹ sang Trung Quốc năm ngoái đã tăng trưởng mạnh mẽ, vượt xa tốc độ xuất khẩu sang các quốc gia khác trên thế giới Cụ thể, vào năm 2020, xuất khẩu sang Trung Quốc ghi nhận mức tăng 18%, trong khi xuất khẩu sang các nước còn lại giảm 15% Sự chênh lệch này phản ánh việc Trung Quốc phục hồi nhanh chóng sau suy thoái kinh tế do đại dịch.
Năm 2020, trong số 35 bang của Mỹ, chín bang đã xuất khẩu sang Trung Quốc với kim ngạch tăng hơn 1 tỷ USD, trong khi 19 bang khác có mức tăng trên 100 triệu USD Trung Quốc trở thành thị trường xuất khẩu hàng đầu của bốn tiểu bang: Alaska, Alabama, South Dakota và Oregon, tăng từ chỉ hai tiểu bang vào năm 2019 Tuy nhiên, một số bang cũng ghi nhận sự giảm xuất khẩu sang Trung Quốc, với mức giảm đáng kể ở một số trường hợp Sự thay đổi này phụ thuộc vào việc các ngành công nghiệp hàng đầu của từng bang có phù hợp với các danh mục loại trừ thuế quan của Trung Quốc và các cam kết mua hàng trong Giai đoạn một hay không.
Nhìn vào biểu đồ hàng hoá của Mỹ xuất khẩu sang Trung Quốc từ năm 2011-2020 có thể thấy mức tăng trưởng qua từng giai đoạn của Mỹ Năm
2019, Hoa Kỳ chỉ xuất khẩu dưới 105 tỷ USD hàng hóa sang Trung Quốc.Năm 2020, con số này đã tăng lên 123 tỷ USD, cao thứ hai trong một thập kỷ.
Bảng 1.1: Biểu đồ hàng hoá Mỹ xuất khẩu sang Trung Quốc từ năm 2011-2020
Nguồn: 2021 State Export Report Goods and Services Exports by US
States to China Over the Past Decade 2.1.2 Nhập khẩu từ Trung Quốc
Các sản phẩm giá rẻ nhập khẩu từ Trung Quốc mang lại nhiều lợi ích cho các công ty và hộ gia đình tại Mỹ Năm 2019, Hoa Kỳ đã nhập khẩu tới 452 tỷ đô la hàng hóa từ Trung Quốc, chiếm 18% tổng kim ngạch nhập khẩu của nước này Tuy nhiên, mối quan tâm ngày càng tăng về việc cung cấp lại hàng hóa sản xuất từ Trung Quốc có thể dẫn đến sự gia tăng đáng kể trong giá tiêu dùng tại Mỹ, ảnh hưởng đến ngành sản xuất trong nước.
Mỹ đang cạnh tranh trong nhiều lĩnh vực, nhưng Trung Quốc lại có lợi thế trong sản xuất các sản phẩm chế tạo với chi phí thấp Nghiên cứu kinh tế cho thấy, nhờ vào việc nhập khẩu từ Trung Quốc, chỉ số giá tiêu dùng của Mỹ đã thấp hơn khoảng 2% so với trước đây.
Giai đoạn 2000-2007 chứng kiến sự gia tăng hàng tiêu dùng nhập khẩu trực tiếp, cùng với việc các sản phẩm trung gian cũng phải nhập khẩu từ Trung Quốc Điều này đã góp phần làm giảm giá thành sản xuất trong nước.
Mặc dù hàng nhập khẩu từ Trung Quốc đã ảnh hưởng rõ rệt đến ngành sản xuất của Hoa Kỳ, nhưng tổng thể, lợi ích từ thương mại với Trung Quốc đã vượt xa những thiệt hại này Nghiên cứu cho thấy rằng tác động tích cực từ việc giảm giá và gia tăng việc làm trong các lĩnh vực được hưởng lợi từ nguyên liệu đầu vào giá rẻ từ Trung Quốc lớn hơn so với sự giảm việc làm trong các ngành sản xuất cạnh tranh với hàng nhập khẩu.
So sánh quan hệ thương mại Mỹ - Trung dưới thời tổng thống Donald
Quan hệ thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc dưới thời Tổng thống Donald Trump đã có sự khác biệt rõ rệt so với các nhiệm kỳ trước Trong khi các tổng thống trước đó thường xây dựng mối quan hệ hòa hoãn và phụ thuộc lẫn nhau trong nền kinh tế toàn cầu, thì Trump đã áp dụng các biện pháp trừng phạt thương mại mạnh mẽ, dẫn đến những tổn thất nghiêm trọng cho nền kinh tế Trung Quốc.
Vào ngày 14 tháng 4 năm 1971, Tổng thống Richard Nixon đã tuyên bố chấm dứt lệnh cấm vận đối với Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, đánh dấu sự khởi đầu của quá trình bình thường hóa kinh tế giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ Chính sách tự do hóa thương mại của Nixon không chỉ là một phần quan trọng trong chiến lược đối ngoại mà còn là cơ hội để chuyển đổi những bất lợi thành lợi ích Chính sách này đã mở ra cánh cửa cho sự hợp tác giữa Trung-Mỹ và tạo điều kiện cho Trung Quốc tiếp nhận công nghệ và thiết bị mới từ phương Tây, góp phần quan trọng vào quá trình hiện đại hóa của đất nước này.
Vào tháng 5 năm 1975, Tổng thống Gerald Ford đã rút máy bay chiến đấu cuối cùng khỏi Đài Loan, đánh dấu một bước ngoặt trong chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ Trong nhiệm kỳ của mình, ông đã phê duyệt hợp đồng trị giá 200 triệu đô la để bán máy bay thu thập thông tin tình báo cho Trung Quốc, phá vỡ phong tỏa kéo dài hàng thập kỷ về việc cung cấp công nghệ quân sự cho quốc gia này Sau cái chết của Mao Trạch Đông năm 1976, chính quyền Ford tiếp tục phê duyệt việc bán máy tính có khả năng phục vụ cho mục đích quân sự, mặc dù cuộc bầu cử năm 1976 cho thấy sự chia rẽ trong cả hai đảng Cộng hòa và Dân chủ về chính sách của Hoa Kỳ đối với Trung Quốc.
Vào năm 1979, Tổng thống Jimmy Carter đã thực hiện một bước quan trọng trong việc thiết lập quan hệ ngoại giao giữa Mỹ và Trung Quốc, mặc dù sự kiện này bị ảnh hưởng bởi Đạo luật Quan hệ Đài Loan và các báo cáo của Quốc hội Trung Quốc đã nỗ lực đáng kể để đạt được sự ủng hộ trong quy chế quốc gia (MFN) trong các cuộc đàm phán thương mại với Hoa Kỳ.
Kỳ Tuy nhiên, sự hợp tác giữa hai bên tạo sự động lực, đặc biệt là về mặt trao đổi quân
Khi Tổng thống Reagan nhậm chức vào năm 1981, chính sách của Hoa
Kỳ đối với Trung Quốc lại trở thành chủ đề tranh luận sôi nổi trong chính phủ
Mỹ giữa phe cải cách và phe bảo thủ của Đảng Cộng Hòa, giữa Nhà Trắng và
Trong hai năm đầu nhiệm kỳ của Tổng thống Reagan, sự hợp tác Mỹ-Trung diễn ra thành công nhờ vào Ngoại trưởng Alexander Haig Tuy nhiên, sau khi Haig rời khỏi vị trí và Paul Wolfowitz cùng George Shultz xuất hiện, quan điểm của Washington đối với Trung Quốc đã thay đổi, chuyển trọng tâm chính sách Châu Á sang Nhật Bản Trong giai đoạn này, những bất đồng giữa Washington và Bắc Kinh gia tăng, đặc biệt là về chính sách đối với Đài Loan và việc kiểm soát bán vũ khí của Trung Quốc cho các nước Trung Đông Đến nhiệm kỳ của Tổng thống Bush, ông cam kết phát triển quan hệ với Trung Quốc, nhưng cũng đã áp đặt lệnh trừng phạt vào năm 1989 Quan hệ Mỹ-Trung được xây dựng lại rất chậm do những tranh cãi trong nội bộ nước Mỹ và sự tác động của truyền thông.
Trong hai nhiệm kỳ của Clinton, chiến lược của Hoa Kỳ đối với Trung Quốc chủ yếu là tiếp xúc, với mục tiêu duy trì vai trò lãnh đạo tại khu vực Châu Á - Thái Bình Dương nhằm ngăn chặn sự nổi lên của bất kỳ cường quốc nào Tuy nhiên, chính sách này đã thất bại khi Trung Quốc không đáp ứng các yêu cầu về nhân quyền, dẫn đến việc Hoa Kỳ chuyển sang các biện pháp cứng rắn hơn, gây áp lực buộc Trung Quốc phải thay đổi hệ thống chính trị vào cuối những năm 1990.
Trong nhiệm kỳ thứ hai của Tổng thống G.W Bush, Hoa Kỳ đã tăng cường sức mạnh đối phó với Trung Quốc thông qua chiến lược xây dựng và kiềm chế Tuy nhiên, bản chất của chính sách kiềm chế đã có sự thay đổi đáng kể.
Chính sách “bao vây kiềm chế” của Bush đã không đạt hiệu quả và gặp phải sự phản đối từ dư luận, dẫn đến việc Mỹ điều chỉnh sang “kiềm chế mang tính chất dung hoà” nhằm đối phó với sự trỗi dậy của Trung Quốc Sự thay đổi này phản ánh nhận thức mới của Mỹ trong quan hệ với Trung Quốc, cho thấy chính sách của Mỹ từ sau Chiến tranh Lạnh vẫn mang tính hai mặt, vừa hợp tác vừa kiềm chế, tạo ra những thăng trầm phức tạp trong mối quan hệ giữa hai quốc gia.
Trong nhiệm kỳ của Tổng thống Obama, ông đã nhấn mạnh rằng "Mối quan hệ giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc là mối quan hệ song phương quan trọng nhất của thế kỷ 21" và trở thành tổng thống Mỹ đầu tiên thăm Trung Quốc trong năm đầu tiên nắm quyền Dù trong bối cảnh suy thoái kinh tế, ông vẫn đặt kỳ vọng cao vào mối quan hệ Mỹ - Trung Kinh tế Trung Quốc tiếp tục phát triển với sự xuất hiện của các doanh nghiệp tư nhân lớn như Baidu, Alibaba và Tencent, trong khi các công ty Trung Quốc cũng bắt đầu "tiến ra toàn cầu." Hoa Kỳ trở thành điểm đến phổ biến cho đầu tư Trung Quốc, đòi hỏi điều chỉnh các chính sách kinh tế và thương mại Hai nhiệm kỳ của Obama chứng kiến sự cải thiện trong cán cân quyền lực giữa Mỹ và Trung Quốc, với Trung Quốc vượt Mỹ trở thành nền kinh tế lớn nhất theo sức mua tương đương vào năm 2014 Đến giữa năm 2016, GDP thực tế của Trung Quốc đã cao hơn 12% so với Mỹ, và vào cuối năm 2015, tổng sản lượng sản xuất của Trung Quốc chiếm 150% của Mỹ.
Có thể thấy sau khi tổng thống Donald Trump lên nắm quyền, quan hệ
Quan hệ Mỹ - Trung đã trở nên căng thẳng khi chính quyền Trump phá vỡ sự đồng thuận lâu nay về chính sách đối với Trung Quốc Từ một mối quan hệ hợp tác, hai nước đã chuyển sang tình trạng thù địch, gây ra những tác động nghiêm trọng đến nền kinh tế của cả hai quốc gia.
MỘT SỐ NHẬN XÉT QUAN HỆ THƯƠNG MẠI MỸ - TRUNG DƯỚI THỜI TỔNG THỐNG DONALD TRUMP
Tác động quan hệ thương mại Mỹ - Trung
3.1.1 Tác động đến kinh tế Mỹ và Trung Quốc
Chiến tranh thương mại giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc không chỉ tác động tiêu cực đến nền kinh tế Trung Quốc mà còn gây thiệt hại lớn cho ngành nông nghiệp Hoa Kỳ Xuất khẩu nông sản của Mỹ sang Trung Quốc đã giảm mạnh từ 19,5 tỷ USD vào năm 2017 xuống chỉ còn 9,1 tỷ USD vào năm 2018, tương ứng với mức giảm 53% do các biện pháp thuế quan trả đũa Sự suy giảm này chưa phản ánh đúng mức độ ảnh hưởng thực sự đến ngành nông nghiệp, khi chưa tính đến các yếu tố như thời tiết và giá cả hàng hóa toàn cầu Các nghiên cứu cho thấy tác động thực tế từ thuế quan trả đũa có thể lên tới 71% Ngoài ra, ngành sản xuất của Hoa Kỳ cũng bị ảnh hưởng do các mối liên kết trong chuỗi cung ứng với Trung Quốc, đặc biệt là các lĩnh vực như động cơ xe cộ, máy móc và thiết bị điện tử, với dự báo sản lượng bị hạ cấp sau đợt tăng thuế vào tháng 9 năm 2019.
Nghiên cứu của Cục Dự trữ Liên bang chỉ ra rằng thuế quan gây hại cho việc làm trong lĩnh vực sản xuất, đặc biệt ở những ngành chịu thuế quan trả đũa và có liên kết chuỗi cung ứng với Trung Quốc Mặc dù có thể có lợi ích từ bảo hộ sản xuất trong nước, nhưng chúng thường bị bù đắp bởi tác động tiêu cực của thuế quan trả đũa và gián đoạn chuỗi cung ứng, dẫn đến việc tăng chi phí đầu vào và giảm việc làm.
Ngành năng lượng Mỹ đang chịu ảnh hưởng nặng nề từ cuộc chiến thương mại với Trung Quốc, đặc biệt là khi Trung Quốc áp dụng mức thuế 5% đối với dầu nhập khẩu từ Mỹ.
Mỹ đã áp đặt mức thuế nhập khẩu 25% đối với khí thiên nhiên hóa lỏng (LNG), dẫn đến sự sụt giảm mạnh trong xuất khẩu xăng dầu và khí đốt tự nhiên sang Trung Quốc Cụ thể, xuất khẩu xăng dầu giảm 47% và xuất khẩu LNG giảm tới 90% trong năm 2019, gần như khiến xuất khẩu LNG của Mỹ sang Trung Quốc giảm về 0, mặc dù nhu cầu năng lượng của Trung Quốc vẫn tăng Theo ước tính của Cơ quan Quản lý Thông tin Năng lượng Mỹ, nhu cầu dầu của Trung Quốc tăng 4,5% trong năm.
Theo ước tính của Oxford Economics, nhu cầu khí đốt tự nhiên ở Trung Quốc đã tăng 9,4% vào năm 2019 và dự kiến sẽ tiếp tục tăng trong tương lai Hiện tại, Trung Quốc chiếm 14% nhu cầu dầu toàn cầu và 7% nhu cầu khí đốt tự nhiên toàn cầu, con số này được dự báo sẽ tăng lên 15% và 9% vào năm 2030 Mặc dù giai đoạn đầu của hiệp định thương mại đã thúc đẩy việc mua năng lượng của Hoa Kỳ từ Trung Quốc, nhưng nước này vẫn chưa đạt được mục tiêu năm 2020 và thuế quan vẫn còn tồn tại Nếu không được giải quyết, các rào cản này sẽ tiếp tục cản trở ngành năng lượng Mỹ xâm nhập vào thị trường Trung Quốc, quốc gia tiêu thụ năng lượng lớn nhất thế giới.
Sự thay đổi trong chính sách của Mỹ và cuộc chiến thương mại với Trung Quốc sẽ ảnh hưởng sâu sắc đến Bắc Kinh, khiến Trung Quốc phải tìm kiếm các đối tác thương mại khác để bù đắp thị phần tại thị trường Mỹ Chủ tịch Tập Cận Bình đã chỉ trích các biện pháp bảo hộ vi phạm tiêu chuẩn WTO và phá vỡ trật tự quốc tế Trong bài phát biểu tại diễn đàn Vành đai và Con đường lần thứ 2 vào tháng 5 năm 2019, ông nhấn mạnh rằng Trung Quốc đang nỗ lực chống lại chủ nghĩa bảo hộ và cam kết xây dựng một thế giới kinh tế mở.
Trung Quốc đang nỗ lực chống lại chủ nghĩa bảo hộ và cam kết xây dựng một nền kinh tế mở Việc Mỹ áp dụng thuế cao đối với các quốc gia sẽ tác động tiêu cực đến nền kinh tế Trung Quốc, thể hiện qua mức tăng trưởng GDP thấp kỷ lục 6,6% trong năm 2018 Sự cạnh tranh của sản phẩm Trung Quốc tại thị trường Mỹ cũng bị ảnh hưởng, khi chi phí lao động tăng cao do xã hội già hóa và môi trường kinh tế suy thoái.
Do thuế quan trả đũa, nhập khẩu của Trung Quốc từ Hoa Kỳ đã giảm 33 tỷ đô la Mỹ trong năm 2019, trong khi xuất khẩu hàng hóa sản xuất sang Hoa Kỳ cũng giảm mạnh Trung Quốc tiếp tục cắt giảm nhập khẩu các bộ phận và linh kiện từ Nhật Bản, Hàn Quốc và Đài Loan, dẫn đến sự sụt giảm tổng nhập khẩu của nước này Mặc dù chiến tranh thương mại diễn ra, cán cân thương mại tổng thể của Trung Quốc đã cải thiện hơn 60 tỷ đô la Mỹ vào năm ngoái, cho thấy thương mại là một hiện tượng đa phương chứ không chỉ đơn thuần là song phương, trái với quan điểm của Nhà Trắng.
3.1.2 Tác động đến quan hệ Mỹ - Trung Quốc
Sau khi lên nắm quyền, tổng thống Trump đã phát động các chiến dịch cạnh tranh mạnh mẽ với Trung Quốc, đặc biệt trong bối cảnh căng thẳng ở Biển Đông Tại Hội nghị thượng đỉnh Bắc Kinh vào tháng 5 năm 2017, Trung Quốc đã công bố sáng kiến “Vành đai và Con đường”, trong khi Mỹ cảnh báo rằng nhiều quốc gia có thể rơi vào “bẫy nợ” và mất một phần chủ quyền cho Bắc Kinh Sáng kiến này bao gồm dự án “Con đường tơ lụa trên biển” khởi đầu từ Biển Đông, dẫn đến những yêu sách chủ quyền vô lý từ Trung Quốc và gia tăng căng thẳng trong khu vực Để đối phó, Tổng thống Trump đã điều chỉnh Chiến lược “xoay trục” thành Chiến lược “Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng mở”, với mục tiêu thành lập liên minh bốn nước: Mỹ, Nhật Bản, Ấn Độ và Australia, nhằm tăng cường hợp tác và đối phó với chính sách cường quyền của Trung Quốc trên biển.
Cuộc đối đầu giữa Trung Quốc và Mỹ tại Biển Đông đang gia tăng căng thẳng, khi Trung Quốc tiếp tục quân sự hóa khu vực này bằng cách triển khai trái phép tên lửa phòng không HQ9B và tên lửa chống hạm YJ12B trên các đá Chữ Thập, Subi và Vành Khăn thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam Đặc biệt, vào tháng 5/2018, Trung Quốc đã cho phép máy bay ném bom H6K hạ cánh trái phép trên đảo Phú Lâm thuộc quần đảo Hoàng Sa Để phản ứng trước tình hình này, Hoa Kỳ đã điều động tuần dương hạm USS Antietam và khu trục hạm USS Higgins vào khu vực 12 hải lý quanh quần đảo Hoàng Sa để thực hiện các hoạt động tự do hàng hải, đồng thời tiếp tục điều 2 máy bay B52H ném bom gần quần đảo Trường Sa.
Trong bối cảnh căng thẳng gia tăng giữa Trung Quốc và Mỹ tại Biển Đông, một cơ quan thân Đảng Dân Tiến đã đề xuất chính quyền Đài Loan cho phép Mỹ thuê đảo Ba Bình, nhằm tăng cường sự hiện diện quân sự của Mỹ trong khu vực Sự hiện diện này không chỉ gửi tín hiệu chiến thuật tới Đài Loan và Trung Quốc mà còn là một phần trong chiến lược lớn hơn để kiềm chế tham vọng của Bắc Kinh Tổng thống Trump đã chấp thuận thỏa thuận bán phụ tùng và dịch vụ cho máy bay quân sự của Đài Loan trị giá 330 triệu USD, điều này đã vấp phải sự phản đối mạnh mẽ từ Trung Quốc Chính sách của Trump tập trung vào việc tăng cường khả năng phòng thủ của Đài Loan, nhằm thách thức sự bành trướng quân sự của Trung Quốc, với Biển Đông, Đài Loan và kinh tế thương mại là những yếu tố chiến lược quan trọng trong nỗ lực này.
Cuộc chiến thương mại đã ảnh hưởng sâu sắc đến giáo dục và văn hóa Trung Quốc, với cáo buộc từ chính quyền Trump rằng Bắc Kinh đã lợi dụng sinh viên Trung Quốc tại các trường đại học Mỹ để đánh cắp tài sản trí tuệ và công nghệ tiên tiến Ngoài ra, việc Trung Quốc truyền bá văn hóa được cho là nhằm tăng cường ảnh hưởng của hệ tư tưởng cộng sản và can thiệp vào chính trị Mỹ Tổng thống Trump đã coi người dân Trung Quốc là một mối đe dọa đối với Mỹ, dẫn đến việc Bộ Tư pháp Hoa Kỳ khởi xướng "Sáng kiến Trung Quốc" nhằm điều tra các trường hợp liên quan.
Trung Quốc đã bị cáo buộc là "gián điệp học thuật" khi Viện Y tế Quốc gia và Cục Điều tra Liên bang bắt đầu điều tra mối quan hệ giữa các nhà nghiên cứu y sinh và quốc gia này vào năm 2018 Trong bốn thập kỷ qua, Trung Quốc đã tận dụng cơ hội từ việc mở cửa nền kinh tế và hợp tác với các trường đại học, tổ chức nghiên cứu của Hoa Kỳ, đặc biệt trong lĩnh vực đổi mới công nghệ và kinh doanh Luật tổ chức phi chính phủ nước ngoài của Trung Quốc đã hạn chế hoạt động của các học giả Mỹ, trong khi Bắc Kinh có thể lập luận rằng Hoa Kỳ đang tìm cách cản trở sự trỗi dậy của Trung Quốc như một cường quốc.
Tuy nhiên, những nỗ lực của Washington nhằm tạo khoảng cách với Trung Quốc về giáo dục và văn hóa vẫn gây tranh cãi Vào mùa thu năm
Năm 2018, Nhà Trắng đã xem xét lệnh cấm hoàn toàn thị thực du học đối với công dân Trung Quốc, nhưng Tổng thống Donald Trump không thực hiện do phản đối từ Đại sứ Terry Branstad Chính quyền Mỹ đã hủy bỏ chương trình “Quân đoàn hòa bình”, chấm dứt chương trình Fulbright tại Trung Quốc và Hồng Kông, đình chỉ nhập cảnh cho hơn 1.000 nghiên cứu sinh Trung Quốc liên quan đến “chiến lược hợp nhất quân sự-dân sự”, và yêu cầu Trung Quốc đóng cửa lãnh sự quán ở Houston Chính phủ Hoa Kỳ cũng hạn chế số lượng sinh viên tốt nghiệp Trung Quốc theo học các khóa STEM tại các trường đại học Mỹ và cấm các học giả Trung Quốc thực hiện nghiên cứu Mặc dù Trung Quốc vẫn là nguồn sinh viên quốc tế lớn nhất tại Mỹ với 370.000 sinh viên vào năm 2019, con số này dự kiến sẽ giảm mạnh do các hạn chế về thị thực Sự quan ngại gia tăng khi có đề xuất lệnh cấm đi lại đối với các thành viên CPC, ảnh hưởng đến 92 triệu người và hơn 200 triệu thành viên gia đình Khi sức mạnh mềm trong các cuộc trao đổi trực diện suy yếu, chủ nghĩa phân biệt chủng tộc và sự trỗi dậy của chủ nghĩa McCarthy đã gây khó khăn cho các tri thức tự do của Trung Quốc tại Mỹ.
Mặc dù việc bảo vệ an ninh quốc gia và quyền sở hữu trí tuệ là cần thiết, các chính sách của Tổng thống Trump có thể làm tổn hại đến lợi ích của Mỹ Theo nghiên cứu của Viện Paulson, Mỹ có 60% các nhà nghiên cứu trí tuệ nhân tạo hàng đầu thế giới, trong đó 31% là người Mỹ bản địa và 27% là người gốc Hoa Việc hạn chế hoặc cấm các nghiên cứu sinh Trung Quốc học chương trình STEM sẽ giảm đáng kể số lượng học giả và sinh viên Trung Quốc đóng góp cho các lĩnh vực ở Mỹ trong tương lai Những hạn chế về trao đổi học thuật, như việc hủy bỏ các chương trình Peace Corps và Fulbright tại Trung Quốc, sẽ làm giảm khả năng tiếp cận và hiểu biết của Mỹ về Trung Quốc, điều này có thể gây bất lợi trong bối cảnh hiện tại khi Mỹ cần nắm rõ thông tin về quốc gia này.
Tác động của quan hệ thương mại Mỹ -Trung tới kinh tế Việt nam
Việt Nam, mặc dù không phải là đối tác hàng đầu của Mỹ và Trung Quốc, nhưng đóng vai trò chiến lược quan trọng trong khu vực Đông Nam Á Nằm ở vị trí trung tâm, Việt Nam là cầu nối giữa Đông Nam Á lục địa và hải đảo Cả Mỹ và Trung Quốc đều là những bạn hàng lớn nhất của Việt Nam, do đó, chiến tranh thương mại giữa hai quốc gia này sẽ ảnh hưởng đáng kể đến tình hình kinh tế của Việt Nam.
Việt Nam có thể hưởng lợi từ căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc thông qua kênh xuất - nhập khẩu và đầu tư nước ngoài
Chiến tranh thương mại Mỹ - Trung đã mở ra cơ hội cho Việt Nam trong việc chuyển dịch cơ cấu thị trường, tạo động lực cho việc đa dạng hóa nền kinh tế và giảm thiểu sự phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc Vào tháng 5/2018, Mỹ đã áp thuế lên thép Việt Nam do nghi ngờ rằng Trung Quốc đang lợi dụng Việt Nam để né tránh các biện pháp chống bán phá giá mà Mỹ áp dụng đối với thép.
Trong bối cảnh cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung, nền kinh tế Việt Nam đang đối mặt với một trong những điểm yếu lớn nhất là sự phụ thuộc vào Trung Quốc Tuy nhiên, đây cũng là cơ hội để Việt Nam tăng cường nỗ lực đa dạng hóa rủi ro và theo đuổi các hiệp định thương mại với nhiều đối tác khác nhau Điều này giúp Việt Nam giảm thiểu ảnh hưởng từ Trung Quốc mà vẫn giữ được nguồn đầu tư từ quốc gia này.
Căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc tạo ra cơ hội cho Việt Nam tăng cường kim ngạch xuất khẩu vào hai thị trường lớn này, khi nhu cầu nhập khẩu từ Việt Nam gia tăng do lỗ hổng thị trường của cả hai nước Nhiều mặt hàng tiêu dùng trong danh mục 250 tỷ USD xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ bị áp thuế, mở ra cơ hội lớn cho hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam.
Chiến tranh thương mại Mỹ - Trung tạo ra cơ hội cho Việt Nam thu hút dòng đầu tư nước ngoài, đặc biệt là từ Trung Quốc Khi quan hệ giữa hai nước này căng thẳng, dòng vốn FDI có xu hướng dịch chuyển sang các nước Đông Nam Á, trong đó Việt Nam nổi bật với nhiều lợi thế như tăng trưởng kinh tế cao, chính trị ổn định, chi phí lao động cạnh tranh và môi trường đầu tư thuận lợi Việt Nam còn có nguồn lao động dồi dào, giá rẻ, đặc biệt trong lĩnh vực chế biến, chế tạo, giúp thu hút nhà đầu tư khi họ rút vốn khỏi Trung Quốc.
Kinh tế Việt Nam có sự phụ thuộc lớn vào thương mại, đặc biệt là trong lĩnh vực xuất khẩu Sự gián đoạn trong hoạt động xuất khẩu có thể gây ra những ảnh hưởng nghiêm trọng đến nền kinh tế Những tác động tiêu cực này sẽ ảnh hưởng đến nhiều khía cạnh khác nhau trong phát triển kinh tế của đất nước.
Cuộc chiến thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc dự kiến sẽ làm chậm lại tốc độ tăng trưởng kinh tế toàn cầu, dẫn đến giảm cầu về hàng xuất khẩu của Việt Nam Nếu Mỹ áp dụng thuế đối với toàn bộ hàng nhập khẩu từ Trung Quốc, tác động tiêu cực đến nền kinh tế Việt Nam sẽ càng trở nên nghiêm trọng hơn.
Cuộc chiến thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc đã ảnh hưởng trực tiếp đến các doanh nghiệp Việt Nam trong chuỗi giá trị sản phẩm, đặc biệt là ngành dệt may Nhiều doanh nghiệp trong ngành dệt may Việt Nam thừa nhận rằng họ phụ thuộc lớn vào việc nhập khẩu nguyên phụ liệu từ nước ngoài, với hơn 50% nguồn nguyên liệu đến từ Trung Quốc Sự hạn chế xuất khẩu nguyên liệu từ Trung Quốc có thể tạo ra áp lực lớn đối với ngành dệt may trong nước, ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh và phát triển của ngành này.
Thứ ba, tranh chấp thương mại có thể dấy lên giữa Việt Nam, Mỹ và
Trung Quốc đang chú trọng đến việc truy xuất nguồn gốc xuất xứ hàng hóa, điều này có thể dẫn đến việc doanh nghiệp Trung Quốc gia tăng đầu tư vào Việt Nam Họ có thể lợi dụng quy định này để "núp bóng" sản phẩm Việt Nam nhằm tránh các hàng rào thuế quan từ Mỹ Tuy nhiên, Việt Nam cũng phải đối mặt với rủi ro trong tình huống này.
Mỹ có thể gộp chung nguồn gốc hàng hóa của Việt Nam với Trung Quốc.[1,tr.126]
Hàng hóa Trung Quốc đang gặp khó khăn trong việc tiêu thụ tại Mỹ, với hơn 350 tỉ USD hàng hóa bị đánh thuế từ năm 2019, buộc nhiều công ty Trung Quốc phải tìm kiếm thị trường mới, trong đó Việt Nam là lựa chọn gần gũi Sự giảm giá mạnh của đồng nhân dân tệ đã khiến hàng hóa Trung Quốc trở nên rẻ hơn so với hàng hóa Việt Nam, dẫn đến nguy cơ hàng hóa Trung Quốc ồ ạt tràn vào thị trường Việt Nam Điều này tạo ra áp lực cạnh tranh mạnh mẽ hơn cho hàng hóa nội địa.
Vào thứ năm, sự phá giá liên tục của đồng nhân dân tệ Trung Quốc đã dẫn đến việc đồng Việt Nam tăng giá, làm gia tăng tình trạng nhập siêu của Việt Nam Để kiểm soát thâm hụt cán cân thương mại, Ngân hàng Nhà nước có thể sẽ phải xem xét giảm giá đồng Việt Nam.
Dưới tác động của chiến tranh thương mại, nguy cơ lạm phát tại Việt Nam có thể gia tăng vượt mức dự kiến Việc tăng thuế đối với nhiều nhóm hàng tiêu dùng từ Trung Quốc có thể dẫn đến việc các doanh nghiệp lựa chọn tăng giá nhằm giảm bớt áp lực từ thuế cao, chuyển gánh nặng này cho người tiêu dùng.
Nguy cơ từ dòng vốn FDI vào Việt Nam có thể dẫn đến việc chuyển giao công nghệ lạc hậu, tiềm ẩn rủi ro ô nhiễm môi trường và tạo thêm áp lực cho hạ tầng kinh tế - xã hội tại một số địa phương.
3.2.3 Một vài khuyến nghị về ứng phó của VN trước tác động của Chiến tranh thương mại Mỹ- Trung
Trước những tình hình hình biến động về vấn đề chiến tranh thương mại
Việt Nam cần chủ động chuẩn bị các biện pháp ứng phó nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực từ mối quan hệ Mỹ - Trung, đảm bảo an ninh quốc gia và duy trì sự nhất quán trong quản lý nhà nước, góp phần vào sự phát triển kinh tế bền vững của đất nước.
Để đối phó với những biến động phức tạp trên thế giới, trước hết, cần nhận thức rõ ràng về chủ trương và đường lối của Đảng, cũng như chính sách và pháp luật của Nhà nước Trong bối cảnh chiến tranh thương mại Mỹ - Trung, nguyên tắc “ứng phó cụ thể” cần được quán triệt, với phương châm “dĩ bất biến, ứng vạn biến”, tức là giữ vững nguyên tắc nhưng linh hoạt trong chiến lược và chiến thuật Điều quan trọng là Việt Nam phải duy trì ổn định kinh tế vĩ mô, tăng trưởng xuất khẩu và đảm bảo ổn định mức sống cho người dân.
96 triệu người dân trong nước Hơn nữa, cần “tự lập tự cường”,“dựa vào nội lực để vượt qua mọi trở ngại và duy trì đà tăng trưởng” [1, tr.159]
Kịch bản cho quan hệ Mỹ-Trung trong tương lai
Trong nhiệm kỳ của Tổng thống Joe Biden, mối quan hệ giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc dự kiến sẽ mang tính cạnh tranh chiến lược, nhưng toàn diện và có hệ thống hơn so với thời cựu Tổng thống Donald Trump Chính quyền Biden không chỉ tiếp tục cuộc chiến thương mại mà còn phát triển một chiến lược toàn diện để đối phó với các chính sách kinh tế và thương mại của Bắc Kinh mà Washington coi là không công bằng Cuộc chiến công nghệ cũng trở nên phức tạp hơn, với Hoa Kỳ xây dựng liên minh các nền dân chủ để ngăn chặn sự trỗi dậy công nghệ của Trung Quốc, tập trung vào các lĩnh vực như chip bán dẫn, trí tuệ nhân tạo và mạng viễn thông 5G Mục tiêu là kết hợp cạnh tranh giữa ý thức hệ và khoa học kỹ thuật, củng cố vai trò lãnh đạo của Hoa Kỳ trong nền “dân chủ khoa học và công nghệ”.
Trong bối cảnh sức mạnh tổng hợp quốc gia của Mỹ giảm sút, chính quyền Tổng thống Joe Biden đang thúc đẩy chủ nghĩa đa phương để gia tăng áp lực lên Trung Quốc Vào tháng 4/2021, chính quyền Biden đã khởi động lại Đối thoại An ninh Tứ giác với Nhật Bản, Ấn Độ và Australia nhằm cân bằng ảnh hưởng của Trung Quốc ở Đông Nam Á, khuyến khích các đồng minh thành lập liên minh các quốc gia dân chủ và công nghệ, và đề xuất các sáng kiến phát triển cơ sở hạ tầng để cạnh tranh với Sáng kiến Vành đai và Con đường của Trung Quốc Cựu quan chức thương mại Mỹ, Jennifer Hillman, cảnh báo rằng Trung Quốc đang mở rộng sức mạnh toàn cầu, vượt qua Mỹ ở một số khu vực Dưới thời cựu Tổng thống Trump, Mỹ đã thực hiện nhiều biện pháp chiến lược để đối phó với "Vành đai và Con đường" Chính quyền Biden tiếp tục tăng cường quan hệ thương mại tự do với các nước đồng minh, đặc biệt là các quốc gia nhỏ chịu áp lực từ Trung Quốc, thông qua Sáng kiến Các đảo nhỏ và Các nền kinh tế ít dân cư nhằm giải quyết các vấn đề nhân đạo, phục hồi kinh tế sau đại dịch và ứng phó với biến đổi khí hậu.
Trung Quốc xác định căng thẳng với Hoa Kỳ là một "bình thường mới" và thúc đẩy mô hình phát triển vòng tròn kép để duy trì tăng trưởng trong tương lai Mô hình này nhằm tăng cường nhu cầu trong nước và ngoại thương, với thị trường trong nước là trụ cột chính Trung Quốc tập trung vào các liên kết bên ngoài, đặc biệt là Sáng kiến Vành đai và Con đường, đồng thời khuyến khích và bảo hộ hệ thống kinh tế quốc dân để tạo sự cân bằng giữa phát triển quốc gia và ngoại thương.
Chiến tranh thương mại Mỹ - Trung không chỉ ảnh hưởng sâu rộng đến nền kinh tế toàn cầu mà còn tạo ra những thay đổi trong mối quan hệ đa phương giữa các quốc gia Nhiều quốc gia đã chia thành hai khối ủng hộ Mỹ hoặc Trung Quốc, dẫn đến việc hình thành các liên minh kinh tế và khu vực tiền tệ Tuy nhiên, không phải tất cả các tác động đều tiêu cực; ví dụ, Liên minh Châu Âu đã nhận được một số lợi ích từ cuộc chiến này, với các quốc gia xuất khẩu sang Hoa Kỳ có cơ hội gia tăng doanh thu Đồng thời, Nga cũng tìm thấy cơ hội mở rộng hợp tác với Bắc Kinh trong nhiều lĩnh vực khác ngoài năng lượng và khoáng sản.
Việt Nam đang tận dụng lợi thế từ cuộc chiến với vị trí chiến lược quan trọng trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương, đồng thời có các thỏa thuận thương mại với nhiều nền kinh tế lớn như Châu Âu và Hàn Quốc.
Việt Nam có chi phí sản xuất thấp và vị trí địa lý thuận lợi gần Trung Quốc, tạo điều kiện cho các công ty Trung Quốc tìm kiếm nguyên vật liệu thô hoặc linh kiện từ Mỹ thông qua thị trường Việt Nam Những yếu tố này sẽ thu hút dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) đáng kể vào Việt Nam.
