CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ
Tổng quan về chi thường xuyên ngân sách tỉnh
1.1.1 Một số vấn đề chung về chi ngân sách nhà nước
1.1.1.1 Khái niệm ngân sách nhà nước và quản lý ngân sách nhà nước của tỉnh
Ngân sách Nhà nước (NSNN) là một khái niệm kinh tế và lịch sử quan trọng, liên quan đến sự phát triển của Nhà nước và hệ thống hàng hóa - tiền tệ Nó đóng vai trò thiết yếu trong hệ thống tài chính, với Nhà nước là cơ quan quyền lực thực hiện chức năng chính trị nhằm duy trì và phát triển kinh tế - xã hội NSNN quy định các khoản thu chi cần thiết để đảm bảo thực hiện các chức năng của Nhà nước, theo quy định của Luật ngân sách nhà nước Việt Nam năm 201.
Ngân sách nhà nước là tổng hợp các khoản thu và chi của Nhà nước, được lập dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định Quyết định này được thực hiện bởi cơ quan nhà nước có thẩm quyền nhằm đảm bảo thực hiện các chức năng và nhiệm vụ của Nhà nước.
Quản lý được hiểu là quy trình hoạt động của chủ thể quản lý, sử dụng các công cụ và phương pháp phù hợp để tác động và điều khiển đối tượng quản lý, nhằm phát triển theo quy luật khách quan và đạt được các mục tiêu đã định Trong hoạt động quản lý, các yếu tố trung tâm như chủ thể quản lý, đối tượng quản lý, công cụ và phương pháp quản lý, cùng với mục tiêu quản lý, cần được xác định một cách chính xác để đảm bảo hiệu quả.
Quản lý ngân sách nhà nước (NSNN) là một phần thiết yếu trong quản lý tài chính, do Nhà nước thực hiện và đóng vai trò quan trọng trong quản lý kinh tế - xã hội Chủ thể quản lý NSNN bao gồm Nhà nước và các cơ quan nhà nước được giao nhiệm vụ thực hiện các hoạt động liên quan đến việc tạo lập và sử dụng quỹ NSNN Bộ máy tài chính trong hệ thống các cơ quan nhà nước là tổ chức trực tiếp quản lý NSNN, với đối tượng quản lý là các hoạt động thu chi bằng tiền của NSNN Trong quá trình quản lý, các chủ thể có thể áp dụng nhiều phương pháp và công cụ quản lý khác nhau để đạt hiệu quả cao nhất.
Phương pháp tổ chức đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện các ý đồ của chủ thể quản lý, giúp bố trí và sắp xếp các hoạt động của ngân sách nhà nước (NSNN) theo các khuôn mẫu đã định Đồng thời, nó cũng thiết lập bộ máy quản lý phù hợp với các hoạt động quản lý NSNN, đảm bảo sự hiệu quả trong công tác tổ chức và điều hành.
Phương pháp hành chính được áp dụng khi các chủ thể quản lý ngân sách nhà nước yêu cầu sự tuân thủ tuyệt đối từ các đối tượng quản lý Điều này thường diễn ra thông qua việc ban hành các mệnh lệnh hành chính, nhằm đảm bảo rằng các yêu cầu được thực hiện một cách nghiêm ngặt và không có điều kiện.
Phương pháp kinh tế là công cụ quan trọng nhằm kích thích sự tích cực của các đối tượng quản lý thông qua việc sử dụng các đòn bẩy kinh tế Phương pháp này tác động trực tiếp đến các tổ chức và cá nhân tham gia vào hoạt động quản lý ngân sách nhà nước (NSNN).
Công cụ pháp luật trong quản lý ngân sách nhà nước (NSNN) bao gồm các chính sách, cơ chế quản lý tài chính, chế độ kế toán và thống kê, cùng với các định mức và tiêu chuẩn tài chính Hệ thống pháp luật này không chỉ giúp quản lý và điều hành các hoạt động liên quan đến NSNN mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo hiệu quả quản lý tài chính.
Trong quản lý ngân sách nhà nước (NSNN), ngoài pháp luật, còn có nhiều công cụ quan trọng khác như đòn bẩy kinh tế, tài chính, kiểm tra và thanh tra, cùng với các tiêu chí đánh giá hiệu quả Mỗi công cụ này có những đặc điểm và cách sử dụng riêng, nhưng tất cả đều hướng tới mục tiêu chung là nâng cao hiệu quả quản lý NSNN.
Quản lý ngân sách nhà nước (NSNN) được hiểu là hoạt động của các chủ thể quản lý thông qua việc sử dụng có chủ đích các phương pháp và công cụ quản lý nhằm tác động và điều khiển hoạt động của NSNN, từ đó đạt được các mục tiêu đã định.
Quản lý ngân sách nhà nước (NSNN) bao gồm việc quản lý thu, chi và cân đối ngân sách Quản lý thu NSNN là quá trình mà Nhà nước sử dụng quyền lực của mình để tập trung một phần nguồn tài chính quốc gia, từ đó hình thành quỹ NSNN nhằm đáp ứng các chi tiêu của Nhà nước.
Ngân sách tỉnh là quỹ tiền tệ tập trung của tỉnh được hình thành bằng các nguồn thu và đảm bảo các khoản chi trong phạm vi tỉnh.
Quản lý ngân sách tỉnh là quá trình điều hành hệ thống quan hệ kinh tế liên quan đến việc tạo lập, phân bổ và sử dụng quỹ tiền tệ của chính quyền tỉnh Quá trình này bao gồm việc quản lý các khoản thu, chi đã được dự toán và thực hiện trong năm, nhằm đảm bảo thực hiện các chức năng và nhiệm vụ do cấp trên giao và HĐND tỉnh đề ra.
1.1.1.2 Khái niệm chi ngân sách nhà nước
Chi NSNN là quá trình phân phối lại các nguồn tài chính đã được tập trung nhằm phục vụ các mục đích cụ thể của Nhà nước Quá trình này bao gồm việc cấp phát kinh phí từ NSNN để hình thành các quỹ trước khi sử dụng và việc chi tiêu trực tiếp từ các quỹ đã được hình thành Mặc dù chi NSNN có quy mô và nội dung khác nhau ở mỗi quốc gia và trong từng giai đoạn lịch sử, nhưng nhìn chung, nó đều mang những đặc trưng cơ bản chung.
Chi ngân sách nhà nước (NSNN) luôn gắn liền với bộ máy Nhà nước và các nhiệm vụ kinh tế, chính trị, xã hội mà Nhà nước thực hiện Nhiệm vụ cơ bản của chi NSNN là cung cấp tài chính cho hoạt động của bộ máy Nhà nước, giúp Nhà nước thực hiện chức năng và nhiệm vụ được giao Quy mô, cơ cấu và phân cấp chi NSNN phụ thuộc vào quy mô, chức năng và nhiệm vụ của bộ máy quản lý Nhà nước Kể từ khi Nhà nước tham gia điều chỉnh nền kinh tế, quy mô và cơ cấu chi NSNN đã tăng lên và trở nên phức tạp hơn Nội dung chi NSNN ở mỗi cấp chính quyền được quy định trong Luật Ngân sách nhà nước và các văn bản hướng dẫn thực hiện, đồng thời hướng đến lợi ích chung của quốc gia và địa phương.
Các cơ quan sử dụng ngân sách nhà nước (NSNN) không được phép vì lợi ích cục bộ mà đi ngược lại lợi ích quốc gia và địa phương Chi NSNN cần phải duy trì sự ổn định và phát triển bền vững cho đất nước, phục vụ lợi ích của nhân dân và toàn xã hội Do đó, việc chi tiêu NSNN phải được kiểm soát chặt chẽ để ngăn ngừa lạm dụng, tham ô và tham nhũng Hơn nữa, nhiều khoản chi NSNN không tương xứng với quy mô thu NSNN từ các địa phương, dẫn đến tình trạng không đồng bộ giữa chi tiêu và đầu ra về số lượng, chất lượng, thời gian và địa điểm.
Quản lý chi thường xuyên ngân sách tỉnh
1.2.1 Khái niệm quản lý chi thường xuyên ngân sách tỉnh
Quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước (NSNN) là tổng hợp các phương pháp và biện pháp được áp dụng một cách đồng bộ nhằm quản lý hiệu quả các khoản chi thường xuyên, từ đó đạt được các mục tiêu chi tiêu đã đề ra.
Quản lý chi thường xuyên ngân sách tỉnh là quá trình mà chính quyền tỉnh áp dụng các quy luật khách quan và sử dụng các phương pháp, công cụ quản lý để điều chỉnh hoạt động chi thường xuyên của ngân sách nhà nước Mục tiêu của quá trình này là nhằm phục vụ hiệu quả các chức năng và nhiệm vụ của Nhà nước, từ đó thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh.
Quản lý chi thường xuyên NSNN là quá trình thực hiện các biện pháp phân phối và sử dụng quỹ tiền tệ tập trung, nhằm phục vụ chi tiêu cho bộ máy và thực hiện chức năng của chính quyền tỉnh Quá trình này bao gồm lập kế hoạch, sử dụng và quyết toán ngân sách, với mục tiêu đảm bảo tính tiết kiệm và hiệu quả, phù hợp với yêu cầu thực tế và chính sách Nhà nước, phục vụ các mục tiêu kinh tế - xã hội của tỉnh Một vấn đề quan trọng trong quản lý chi thường xuyên NSNN là tổ chức giám sát các khoản chi để đạt được sự tiết kiệm và hiệu quả cao.
- Bảo đảm yêu cầu tiết kiệm, hiệu quả trong việc bố trí và quản lý các khoản chi tiêu NSNN.
Quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước (NSNN) cần được liên kết chặt chẽ với việc phân bổ các khoản chi này, nhằm tạo cơ sở vững chắc cho việc xây dựng quy chế kiểm tra hiệu quả.
22 kiểm soát Quản lý chi thường xuyên NSNN phải thực hiện các biện pháp đồng bộ, kiểm tra giám sát trước, trong và sau khi chi.
Quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước (NSNN) cần kết hợp chặt chẽ giữa các khoản chi từ nguồn vốn nhà nước và các khoản chi từ nguồn vốn của các thành phần kinh tế Sự kết hợp này sẽ tạo ra sức mạnh tổng hợp, từ đó nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách và tối ưu hóa các khoản chi tiêu.
Phân cấp quản lý các khoản chi thường xuyên ngân sách nhà nước (NSNN) cho các cấp chính quyền địa phương và các tổ chức là cần thiết để đảm bảo sự phù hợp với nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội (KTXH) của từng cấp Việc này giúp bố trí các khoản chi thường xuyên NSNN một cách hợp lý, phù hợp với yêu cầu và đặc thù của từng địa phương.
1.2.2 M ục tiêu quản lý chi thường xuyên ngân sách tỉnh Đảm bảo kinh phí hoạt động thường xuyên của bộ máy chính quyền địa phương một cách đầy đủ, hiệu quả và kịp thời Đảm bảo kinh phí thực hiện các chính sách an sinh xã hội; các chính sách, chế độ, nhiệm vụ phát sinh được cấp có thẩm quyền phê duyệt, chỉ đạo phục vụ phát triển kinh tế - xã hội một cách đầy đủ và kịp thời. Đảm bảo công tác lập, xét duyệt, cấp phát dự toán kinh phí chi thường xuyên ngân sách địa phương của các đơn vị dự toán đầy đủ, hiệu quả Đảm bảo hoạt động chi thường xuyên của các đơn vị sử dụng dự toán được thực hiện theo đúng quy định, chế độ, chính sách hiện hành trên tinh thần tiết kiệm
Hạn chế việc sử dụng dự toán chi sai mục đích ban đầu được cấp có thẩm quyền giao
1.2.3 Nguyên tắc quản lý chi thường xuyên ngân sách
Nguyên tắc quản lý dự án bắt đầu từ việc lập dự toán, đây là giai đoạn quan trọng trong quy trình ngân sách nhà nước (NSNN) Quản lý chi thường xuyên NSNN cần tuân thủ dự toán dựa trên các cơ sở lý luận và thực tiễn, đặc biệt liên quan đến cơ cấu thu, chi của ngân sách.
Ngân sách nhà nước (NSNN) chịu sự quản lý và phán quyết của cơ quan quyền lực nhà nước Do đó, mọi khoản chi từ NSNN chỉ có thể được thực hiện khi có sự phê duyệt và quyết định hợp pháp từ cơ quan có thẩm quyền.
Chi tiêu từ ngân sách nhà nước (NSNN) phải nằm trong cơ cấu chi đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt Phạm vi chi của NSNN rất đa dạng, liên quan đến nhiều loại hình đơn vị và lĩnh vực hoạt động khác nhau Mức chi cho mỗi hoạt động được xác định theo từng đối tượng và định mức riêng; ngay cả trong cùng một lĩnh vực, các cơ quan có điều kiện trang bị và quy mô khác nhau cũng sẽ dẫn đến sự khác biệt về mức chi từ NSNN Việc quản lý theo dự toán là cần thiết để đảm bảo yêu cầu cân đối ngân sách.
NSNN tạo điều kiện thuận lợi cho việc quản lý và điều hành, đồng thời hạn chế tính tùy tiện trong việc sử dụng kinh phí tại các đơn vị thụ hưởng.
Nguyên tắc tiết kiệm hiệu quả là một trong những nguyên tắc quan trọng hàng đầu trong quản lý kinh tế và tài chính Nguồn lực luôn có giới hạn trong khi nhu cầu lại vô hạn, vì vậy việc phân bổ và sử dụng nguồn lực khan hiếm cần phải được tính toán cẩn thận Mục tiêu là đạt được kết quả cao nhất với chi phí thấp nhất.
Hoạt động của ngân sách nhà nước (NSNN) diễn ra trên diện rộng, với nhiều đặc thù phức tạp Nhu cầu chi từ NSNN ngày càng gia tăng nhanh chóng, trong khi khả năng huy động nguồn thu lại có hạn Do đó, việc tôn trọng nguyên tắc tiết kiệm và hiệu quả trong quản lý chi thường xuyên của NSNN là vô cùng quan trọng.
Nguyên tắc tiết kiệm và hiệu quả trong quản lý chi thường xuyên của ngân sách nhà nước chỉ có thể được đảm bảo khi thực hiện đồng bộ một số nội dung quan trọng.
Cần thiết lập các định mức và tiêu chuẩn chi tiêu phù hợp với từng đối tượng và tính chất công việc, đồng thời đảm bảo tính thực tiễn cao.
Kinh nghiệm về quản lý chi thường xuyên ngân sách tỉnh của Việt
và những bài học cho Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào
1.3.1 Kinh nghiệm quản lý chi thường xuyên ngân sách tỉnh tại Việt Nam 1.3.1.1 Kinh nghiệm của thành h Đà Nẵng Đà Nẵng là đô thị loại I, thành phố lớn nhất miền Trung Việt Nam, có hệ thống giao thông đa dạng và thuận tiện: có quốc lộ 1A, 14A, đường sắt, hàng không, đường thủy; có cảng nước sâu Tiên Sa và Liên Chiểu Hệ thống thông tin liên lạc của thành phố phát triển mạnh, là một trong ba trung tâm viễn thông lớn nhất nước Trong quản lý chi NSNN gắn với quá trình CNH-HĐH, Đà Nẵng đã thực hiện một số chính sách:
- Chính sách phân phối tài chính trong thời k trung hạn theo hướng phục vụ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế nhanh, ổn định bền vững, chuyển dịch có hiệu
Để đạt được mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội trong thời kỳ trung hạn, cần thực hiện phân phối và sử dụng hiệu quả nguồn lực tài chính nhà nước Việc gắn kết phân phối ngân sách nhà nước với huy động các nguồn lực xã hội là rất quan trọng nhằm đáp ứng yêu cầu và mục tiêu phát triển của tỉnh.
Tập trung nguồn lực ngân sách nhà nước vào các lĩnh vực phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội, giáo dục đào tạo, công nghiệp, dịch vụ và du lịch Đồng thời, đẩy mạnh xã hội hóa và huy động nguồn lực từ bên ngoài nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững.
Điều chỉnh cơ cấu chi ngân sách nhà nước nhằm đảm bảo đáp ứng nhu cầu chi thường xuyên, đồng thời phát triển các hoạt động trong lĩnh vực giáo dục, y tế, văn hóa và xã hội, phục vụ tốt nhất cho đời sống của người dân.
Giao quyền tự chủ tài chính cho các đơn vị sự nghiệp có thu như giáo dục, y tế, văn hóa và giao thông vận tải là cần thiết, dựa trên việc sửa đổi Nghị định số 43/2006/NĐ-CP Các đơn vị này sẽ thực hiện chế độ tự chủ và chịu trách nhiệm về biên chế cũng như kinh phí quản lý hành chính theo Nghị định số 130/200/NĐ-CP Đồng thời, cần đẩy mạnh xã hội hóa các hoạt động sự nghiệp, tập trung vào các nhiệm vụ xã hội như đào tạo nhân tài và hỗ trợ người nghèo, đồng thời huy động nguồn lực xã hội để phát triển.
- Thực hiện chính sách khuyến khích các thành phần kinh tế tham gia các dịch vụ xã hội.
Đà Nẵng đã đạt được sự phát triển mạnh mẽ trong những năm qua nhờ vào sự quan tâm đúng mức và việc thực hiện khoa học hoạt động quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước (NSNN) trên địa bàn thành phố.
1.3.1.2 Kinh nghiệm quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước của tỉnh ắc Ninh
Chi thường xuyên là yếu tố quan trọng giúp duy trì hoạt động hiệu quả của toàn bộ guồng máy xã hội Nhận thức được vai trò này, trong nhiều năm qua, UBND tỉnh Bắc Ninh đã đặc biệt chú trọng đến công tác quản lý loại chi này.
Nhiệm vụ chi thường xuyên được HĐND tỉnh phê duyệt bao gồm nhiều nội dung và hạng mục chi theo các chính sách cụ thể Tuy nhiên, sự chênh lệch giữa kế hoạch ngân sách và thực tế sử dụng tài chính, cũng như sự phân bổ ngân sách giữa các thời kỳ và địa phương, vẫn tồn tại và có sự khác biệt rõ rệt.
Chi thường xuyên trong ngân sách Nhà nước luôn đối mặt với nhiều áp lực, bởi mọi ngành, lĩnh vực đều quan trọng và cần nguồn ngân sách kịp thời để thực hiện nhiệm vụ Quản lý chi thường xuyên một cách công bằng, công tâm và đúng đối tượng là yêu cầu thiết yếu Hơn nữa, việc này còn tạo động lực cho hệ thống chính trị và các cơ quan chuyên môn hoạt động hiệu quả, góp phần tích cực vào quản lý xã hội và phát triển kinh tế - xã hội theo kế hoạch.
Để xây dựng dự toán chi thường xuyên sát thực tế và đúng quy định, tỉnh Bắc Ninh cần cân đối ngân sách một cách hợp lý Chi thường xuyên phụ thuộc vào định mức phân bổ từ Trung ương, tuy nhiên, các cơ sở thụ hưởng thường dựa vào định mức chi để tính toán dự toán Việc chỉ sử dụng định mức phân bổ có thể không đáp ứng đủ nhu cầu thực tế, trong khi đó, việc dựa vào định mức chi có thể dẫn đến sự phá vỡ cơ cấu ngân sách Do đó, tỉnh Bắc Ninh cần giải quyết các vấn đề liên quan để xây dựng dự toán chi thường xuyên hiệu quả hơn.
Tinh gọn bộ máy hành chính là cần thiết để phân định rõ chức năng và nhiệm vụ của từng cơ quan, đơn vị Việc hợp nhất và tách chia nhiệm vụ sẽ giúp xây dựng dự toán ngân sách cân đối, đảm bảo đủ nguồn lực cho hoạt động Giải quyết hiệu quả vấn đề này sẽ xác định chính xác đối tượng được hưởng chi ngân sách.
Để giải quyết hài hòa định mức chi trong tổng định mức phân bổ, cần có căn cứ thuyết phục cho từng loại công việc thuộc danh mục tổng nguồn và các cơ cấu phân định Chỉ xử lý một số trường hợp đặc biệt khi có sự cho phép của cơ quan thẩm quyền Nhờ cách làm này, dự toán chi thường xuyên của các đối tượng thụ hưởng ở Bắc Ninh đã đạt được sự hài hòa, công khai và công bằng, đảm bảo cho các đơn vị hoạt động hiệu quả.
Quản lý chi tiêu trong năm kế hoạch là rất quan trọng để hạn chế thất thoát và sử dụng sai mục đích ngân sách HĐND-UBND tỉnh Bắc Ninh yêu cầu các đơn vị thụ hưởng phải quản lý chặt chẽ quá trình thực hiện, bao gồm việc tìm nguồn cung cấp, đấu giá và đấu thầu trong mua sắm để tiết kiệm chi phí Việc tuân thủ quy tắc quản lý và sử dụng tài sản công cũng được nhấn mạnh Hàng năm, tỉnh đặt ra mục tiêu tiết kiệm chi trong khuôn khổ quy định, nhờ đó 100% các đơn vị dự toán không bị phá vỡ và không có nợ đọng phải thu, phải trả.
Tỉnh Bắc Ninh kết hợp việc chấp hành dự toán chi thường xuyên với việc đánh giá mức độ thực hiện nhiệm vụ chuyên môn và chính trị trong các cuộc sơ kết, tổng kết hàng năm Điều này được thực hiện thông qua việc chấm điểm thi đua và bình xét các tổ chức đảng, công đoàn, đoàn thanh niên theo khối Thói quen này không chỉ khuyến khích các đơn vị tự xác định mức độ thi đua mà còn tạo lập thói quen sử dụng hiệu quả ngân sách.
Trong nhiều năm qua, tỉnh Bắc Ninh đã áp dụng các biện pháp đồng bộ để hoàn thành xuất sắc dự toán ngân sách nhà nước, đảm bảo chi thường xuyên và xây dựng nền tài chính lành mạnh Kết quả này đã thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá của tỉnh, với mức tăng trưởng kinh tế bình quân đạt 13,8%/năm An sinh xã hội được đảm bảo, đời sống nhân dân được nâng cao rõ rệt, góp phần phát triển kinh tế - xã hội theo hướng bền vững.
1.3.2 Bài học kinh nghiệm rút ra cho tỉnh Luangprabang nước Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào