Tình hình nghiên cứu đề tài
Đề tài mà tác giả lựa chọn là một vấn đề thời sự thu hút sự quan tâm của nhiều nhà quản lý, nhà khoa học và báo chí Qua quá trình nghiên cứu, tác giả đã phát hiện ra một số tác phẩm liên quan đến đề tài này.
* Về các sách chuyên khảo, giáo trình:
Thứ nhất, giáo trình Luật Hành chính Việt Nam của PGS.TS Nguyễn Cửu
Việt, nhà xuất bản Chính trị quốc gia năm 2013 và Giáo trình Luật Hành chính Việt
Nam của Trường Đại học Luật Tp Hồ Chí Minh, nhà xuất bản Hồng Đức năm
Hai cuốn giáo trình năm 2018 trình bày kiến thức về cưỡng chế hành chính, trách nhiệm hành chính và các biện pháp xử lý hành chính Chúng cung cấp lý luận và vấn đề pháp lý liên quan đến xử phạt vi phạm hành chính.
Cuốn sách chuyên khảo “Chế tài hành chính - Lý luận và thực tiễn” của tác giả Vũ Thư, phát hành bởi Nhà xuất bản Chính trị quốc gia năm 2000, cung cấp cái nhìn tổng quan về lý luận và thực tiễn của chế tài hành chính Tác giả trình bày các hình thức xử phạt và biện pháp khắc phục hậu quả trong chế tài hành chính, nhấn mạnh rằng chế tài hành chính là hậu quả bất lợi mà các chủ thể vi phạm phải chịu, được áp dụng bởi cơ quan có thẩm quyền theo quy định của pháp luật, nhằm khôi phục trật tự pháp luật và ngăn ngừa vi phạm.
Sách chuyên khảo "Bình luận khoa học Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012" do PGS.TS Nguyễn Cảnh Hợp chủ biên, xuất bản năm 2017, là một công trình nghiên cứu sâu sắc về các quy định của Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012 Cuốn sách tập trung vào các quy định liên quan đến vi phạm hành chính và xử phạt vi phạm hành chính nói chung Tuy nhiên, nội dung của sách chủ yếu dừng lại ở việc bình luận các điều luật mà chưa phân tích hay đánh giá một cách toàn diện các quy định xử phạt đối với hành vi tổ chức thi công công trình không có giấy phép hoặc sai nội dung giấy phép xây dựng.
Cuốn sách chuyên khảo "Một số biện pháp khắc phục hậu quả trong xử phạt vi phạm hành chính: Thực trạng và hướng hoàn thiện" do TS Cao Vũ Minh chủ biên, xuất bản năm 2019, nghiên cứu sâu về các biện pháp khắc phục hậu quả theo Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012 (các sửa đổi năm 2014, 2017) và các nghị định liên quan Nội dung cuốn sách phân tích cơ sở lý luận và pháp lý của các biện pháp này, đồng thời đánh giá thực trạng pháp luật và việc áp dụng chúng trong thực tiễn, từ đó đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng trong xử phạt vi phạm hành chính.
Vào thứ năm, cuốn sách chuyên khảo "Bình luận các quy định về xử phạt vi phạm hành chính" của TS Cao Vũ Minh và ThS Nguyễn Nhật Khanh, xuất bản năm 2019 bởi Nhà xuất bản Lao động - Xã hội, cung cấp nghiên cứu sâu sắc về xử phạt vi phạm hành chính Tuy nhiên, trong lĩnh vực xây dựng, cuốn sách chỉ đề cập khái quát mà chưa phân tích chi tiết các vi phạm và hình thức xử phạt liên quan đến việc tổ chức thi công công trình không có giấy phép hoặc sai nội dung giấy phép xây dựng.
* Về các luận văn, luận án:
Luận văn thạc sĩ Luật học “Xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi lấn, chiếm đất đai” của tác giả Nguyễn Bá Tòng, bảo vệ tại trường Đại học Luật thành phố Hồ Chí Minh năm 2015, đã nghiên cứu sâu sắc lý luận và pháp lý liên quan đến vấn đề này Tác giả đã liên hệ chặt chẽ giữa lý luận và thực tiễn, từ đó đề xuất các giải pháp tích cực nhằm sửa đổi và bổ sung hoàn thiện các quy định pháp luật, trong đó có việc bổ sung biện pháp khắc phục hậu quả như "buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp có được do hành vi vi phạm" Ngoài ra, luận văn cũng đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực đất đai.
Luận văn thạc sĩ Luật học của tác giả Tế Ngọc Đức, thuộc trường Đại học, tập trung vào việc "Thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động xây dựng" Nghiên cứu này phân tích các quy định pháp lý liên quan đến xử phạt vi phạm trong lĩnh vực xây dựng, đồng thời đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả thi hành quyết định xử phạt.
Luật Thành phố Hồ Chí Minh bảo vệ năm 2016 đã được nghiên cứu kỹ lưỡng trong luận văn này, tập trung vào các thủ tục và biện pháp đảm bảo thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng.
Luận văn thạc sĩ Luật học của tác giả Dương tập trung vào vấn đề "Trách nhiệm chứng minh vi phạm hành chính của người có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính" Nghiên cứu này phân tích các khía cạnh pháp lý liên quan đến trách nhiệm chứng minh trong quá trình xử lý vi phạm hành chính, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác xử phạt và bảo đảm quyền lợi hợp pháp của người vi phạm.
Luận văn của Thu Thủy, sinh viên trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh, bảo vệ năm 2016, nghiên cứu về trách nhiệm chứng minh vi phạm hành chính của người có thẩm quyền xử phạt Nội dung chính của luận văn nhấn mạnh rằng người bị xử phạt không có nghĩa vụ chứng minh mình không vi phạm hành chính Nếu người có thẩm quyền không chứng minh được hành vi vi phạm của cá nhân hoặc tổ chức, họ sẽ không có quyền thực hiện việc xử phạt.
Luận văn thạc sĩ Luật học của tác giả Nguyễn Chí Dũng tại trường Đại học tập trung vào các biện pháp đảm bảo thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính Nghiên cứu này nhằm phân tích và đề xuất những phương thức hiệu quả để nâng cao tính khả thi trong việc thực thi các quyết định xử phạt, góp phần vào việc duy trì trật tự xã hội và nâng cao ý thức chấp hành pháp luật.
Luật Thành phố Hồ Chí Minh bảo vệ năm 2017 quy định các biện pháp cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính Các biện pháp này bao gồm: khấu trừ một phần lương hoặc thu nhập của cá nhân, khấu trừ tiền từ tài khoản của tổ chức vi phạm, và kê biên tài sản có giá trị tương ứng với số tiền phạt để bán đấu giá Ngoài ra, luật cũng cho phép thu tiền và tài sản khác của đối tượng bị cưỡng chế từ cá nhân hoặc tổ chức khác đang giữ, trong trường hợp cá nhân hoặc tổ chức vi phạm cố tình tẩu tán tài sản.
Luận văn thạc sĩ Luật học của Lê Văn Hiền, trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh, tập trung vào vấn đề xử phạt vi phạm hành chính liên quan đến việc chuyển đổi mục đích sử dụng đất trồng lúa mà không có sự cho phép của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
Luận văn của tác giả năm 2018 đã phân tích sâu sắc lý luận và pháp lý liên quan đến xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi chuyển mục đích sử dụng đất trồng lúa mà không có sự cho phép của cơ quan nhà nước có thẩm quyền Dựa trên thực trạng pháp luật và tình hình xử phạt hiện tại, tác giả đã đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật cũng như nâng cao hiệu quả xử phạt đối với hành vi này.
* Về các bài viết trên các tạp chí chuyên ngành luật:
Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
Mục đích của nghiên cứu này là phân tích và đánh giá toàn diện các quy định pháp luật liên quan đến việc xử phạt hành chính đối với hành vi tổ chức thi công công trình không có giấy phép hoặc sai nội dung giấy phép xây dựng Nghiên cứu sẽ làm sáng tỏ các vấn đề lý luận và thực tiễn, từ đó đề xuất các kiến nghị nhằm hoàn thiện pháp luật và cải thiện công tác thi hành pháp luật trong lĩnh vực này.
Xuất phát từ mục đích trên, tác giả xác định:
- Tìm hiểu và làm sáng tỏ các vấn đề lý luận có liên quan đến vấn đề nghiên cứu của đề tài
Đánh giá và làm rõ các quy định pháp luật liên quan đến xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng, đặc biệt là đối với hành vi tổ chức thi công công trình không có giấy phép hoặc sai nội dung giấy phép xây dựng Phân tích cách thức điều chỉnh của các cơ quan nhà nước nhằm đảm bảo tính nghiêm minh và hiệu quả trong việc thực thi các quy định này.
Bài viết này làm rõ thực trạng xử phạt vi phạm hành chính liên quan đến việc tổ chức thi công công trình không có giấy phép hoặc sai nội dung giấy phép xây dựng Nó cũng chỉ ra những vấn đề pháp lý phát sinh trong quá trình xử phạt, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tuân thủ quy định pháp luật trong xây dựng để đảm bảo an toàn và trật tự đô thị.
Để nâng cao hiệu quả xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi tổ chức thi công công trình không có giấy phép hoặc sai nội dung giấy phép xây dựng, cần đề xuất các giải pháp hữu hiệu Trước tiên, cần tăng cường công tác kiểm tra, giám sát từ các cơ quan chức năng để phát hiện và xử lý kịp thời các vi phạm Thứ hai, cần nâng cao nhận thức của người dân và các tổ chức về tầm quan trọng của việc tuân thủ quy định pháp luật trong xây dựng Cuối cùng, việc áp dụng các hình thức xử phạt nghiêm khắc hơn và công khai thông tin về các vi phạm sẽ góp phần răn đe và ngăn chặn tình trạng này.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu này được thực hiện dựa trên nền tảng của phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, đồng thời áp dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể để đảm bảo tính chính xác và hiệu quả trong việc thu thập và phân tích dữ liệu.
Phương pháp phân tích và tổng hợp được áp dụng để xem xét các vấn đề lý luận và quy định pháp luật liên quan đến xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi tổ chức thi công công trình không có giấy phép hoặc sai nội dung giấy phép xây dựng Đồng thời, phương pháp này cũng giúp tổng hợp và phân tích các vấn đề pháp lý có liên quan từ thực tiễn áp dụng pháp luật.
Phương pháp phân tích luật viết giúp xác định các bất cập trong quy định pháp luật về xử phạt hành vi tổ chức thi công công trình không có giấy phép hoặc vi phạm nội dung giấy phép xây dựng Phân tích này tập trung vào các hình thức xử phạt và biện pháp khắc phục hậu quả liên quan, từ đó nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật trong lĩnh vực xây dựng.
Phương pháp so sánh được áp dụng để đánh giá các quy định pháp luật liên quan đến xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi thi công công trình không có giấy phép hoặc sai lệch nội dung giấy phép xây dựng qua các thời kỳ Phương pháp này giúp nhận diện sự thay đổi và phát triển của pháp luật về vấn đề này.
Phương pháp thống kê được áp dụng để thu thập các quy định pháp luật liên quan, số liệu, báo cáo và vụ việc thực tiễn trong việc xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi tổ chức thi công công trình không có giấy phép hoặc sai nội dung giấy phép xây dựng Qua đó, tạo lập cơ sở dữ liệu nhằm phân tích và đánh giá toàn diện các vấn đề pháp lý và thực tiễn liên quan đến quản lý xây dựng và cấp phép xây dựng.
Phương pháp phỏng vấn chuyên gia là công cụ hữu hiệu để thu thập ý kiến đánh giá từ các chuyên gia có thẩm quyền, đặc biệt là những người có khả năng tham mưu và xử phạt các hành vi tổ chức thi công công trình không có giấy phép hoặc vi phạm nội dung giấy phép xây dựng.
Phương pháp điều tra xã hội học là công cụ quan trọng để thu thập ý kiến đánh giá từ phóng viên, cá nhân và tổ chức về hành vi thi công công trình không có giấy phép hoặc vi phạm nội dung giấy phép xây dựng Việc áp dụng phương pháp này giúp làm rõ những vấn đề liên quan đến quản lý xây dựng và nâng cao nhận thức cộng đồng về tầm quan trọng của việc tuân thủ quy định pháp luật trong lĩnh vực xây dựng.
Ý nghĩa khoa học và giá trị ứng dụng của đề tài
Nghiên cứu lý luận và thực tiễn về xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi thi công công trình không có giấy phép hoặc sai nội dung giấy phép xây dựng là rất quan trọng và cần thiết trong bối cảnh hiện nay.
Nội dung đề tài không chỉ đáp ứng yêu cầu về tính mới mà còn có khả năng ứng dụng cao, với những kiến nghị nhằm hoàn thiện quy định pháp luật và đảm bảo tính nghiêm minh trong việc thực hiện pháp luật về xây dựng Điều này sẽ nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực này Đề tài cũng là tài liệu tham khảo quý giá cho sinh viên, học viên và những người quan tâm Hơn nữa, với chủ trương của Đảng và Nhà nước về tăng cường nguyên tắc pháp quyền trong quản lý nhà nước, đề tài sẽ cung cấp thông tin hữu ích cho các chuyên gia trong lĩnh vực thanh tra chuyên ngành.
Cơ cấu của đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, đề tài gồm có hai chương:
Chương 1: Xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi tổ chức thi công công trình không có giấy phép hoặc sai nội dung giấy phép xây dựng là một vấn đề quan trọng, liên quan đến lý luận và pháp lý Việc áp dụng các quy định pháp luật nhằm đảm bảo trật tự xây dựng và bảo vệ quyền lợi của cộng đồng là cần thiết Các hình thức xử phạt cần được thực hiện một cách nghiêm túc để ngăn chặn tình trạng vi phạm, đồng thời nâng cao ý thức chấp hành pháp luật trong lĩnh vực xây dựng.
Chương 2: Phân tích thực trạng pháp luật và hoạt động xử phạt vi phạm hành chính liên quan đến việc tổ chức thi công công trình không có giấy phép hoặc sai nội dung giấy phép xây dựng tại Tp Hồ Chí Minh Đồng thời, đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện quy định và nâng cao hiệu quả quản lý trong lĩnh vực này.
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ CỦA XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH ĐỐI VỚI HÀNH VI TỔ CHỨC THI CÔNG CÔNG TRÌNH KHÔNG CÓ GIẤY PHÉP XÂY DỰNG, SAI NỘI DUNG GIẤY PHÉP XÂY DỰNG
Khái niệm, đặc điểm và các vi phạm hành chính cụ thể liên quan đến hành vi tổ chức thi công công trình không có giấy phép, sai nội dung giấy phép xây dựng
1.1.1 Khái niệm tổ chức thi công công trình không có giấy phép, sai nội dung giấy phép xây dựng
Vi phạm hành chính, mặc dù không nguy hiểm như tội phạm, nhưng diễn ra phức tạp và gây thiệt hại cho nhà nước cùng lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức Điều này khẳng định rằng vi phạm hành chính là một trong những dạng vi phạm phổ biến trong pháp luật Trong lĩnh vực xây dựng, vi phạm hành chính bao gồm các hành vi như tổ chức thi công công trình không có giấy phép hoặc sai nội dung giấy phép xây dựng Để hiểu rõ về vi phạm hành chính trong lĩnh vực này, cần phân tích lý luận về vi phạm hành chính và giải thích các thuật ngữ liên quan để làm rõ khái niệm.
Một là, về thuật ngữ “tổ chức” Theo Đại từ điển tiếng Việt thì “tổ chức” là
“sắp xếp, tập hợp một số đông người để thực hiện một công việc, một mục đích cụ thể” 2 Ví dụ: tổ chức hội thảo, tổ chức liên hoan
Thuật ngữ “thi công” được định nghĩa trong Từ điển từ và ngữ Việt Nam là quá trình thực hiện một công trình xây dựng dựa trên bản thiết kế của các chuyên gia.
Khi kết hợp hai thuật ngữ "tổ chức thi công", chúng ta hiểu rằng đây là quá trình "sắp xếp và tập hợp một nhóm người để thực hiện một công trình xây dựng theo đúng bản thiết kế" Khái niệm này tương đồng với định nghĩa "tổ chức thi công" trong Giáo trình Tổ chức thi công xây dựng, trong đó "tổ chức thi công" được mô tả là "cách bố trí lực lượng và tài nguyên để đạt được hiệu quả tối ưu trong quá trình xây dựng".
1 Nguyễn Cửu Việt (2009), “Một số vấn đề đổi mới pháp luật về vi phạm hành chính ở nước ta”, Tạp chí
Nghiên cứu lập pháp, số 01
2 Nguyễn Như Ý chủ biên (2013), Đại từ điển tiếng Việt (tái bản lần thứ 13), Nxb Đại học quốc gia Tp Hồ Chí Minh, tr 1826
Theo Nguyễn Lân (2006) trong "Từ điển từ và ngữ Việt Nam", việc quản lý lượng sản xuất, thời gian và hình thức hoạt động là rất quan trọng để thực hiện một công trình xây dựng đúng quy chuẩn kỹ thuật Điều này không chỉ giúp rút ngắn thời gian thi công mà còn giảm chi phí một cách hợp lý.
Theo Luật Xây dựng năm 2014 (sửa đổi, bổ sung năm 2020), "công trình xây dựng" được định nghĩa là sản phẩm được tạo ra từ thiết kế, bao gồm sức lao động của con người, vật liệu xây dựng và thiết bị lắp đặt Công trình này có thể bao gồm các phần dưới mặt đất, trên mặt đất, dưới mặt nước và trên mặt nước, và được liên kết định vị với đất.
Theo Luật Xây dựng năm 2014 (sửa đổi, bổ sung năm 2020), "giấy phép xây dựng" là văn bản pháp lý do cơ quan nhà nước cấp cho chủ đầu tư nhằm mục đích xây dựng mới, sửa chữa, cải tạo hoặc di dời công trình Giấy phép xây dựng được chia thành hai loại: giấy phép có thời hạn và giấy phép theo giai đoạn Giấy phép xây dựng có thời hạn áp dụng cho các công trình, nhà ở riêng lẻ trong thời gian nhất định theo kế hoạch quy hoạch, trong khi giấy phép theo giai đoạn được cấp cho từng phần của công trình hoặc từng công trình trong dự án khi thiết kế chưa hoàn tất.
Tổ chức thi công công trình không có giấy phép hoặc sai nội dung giấy phép xây dựng là một khái niệm bao gồm các thuật ngữ riêng biệt Phân tích các thuật ngữ này cho phép chúng ta đưa ra định nghĩa rõ ràng về vấn đề này.
“tổ chức thi công công trình không có giấy phép, sai nội dung giấy phép xây dựng”
Theo quy định, việc "tổ chức thi công công trình không có giấy phép, sai nội dung giấy phép xây dựng" được hiểu là hành vi tập hợp một nhóm người để thực hiện xây dựng mới, sửa chữa, cải tạo hoặc di dời công trình mà không có giấy phép xây dựng cần thiết hoặc thực hiện không đúng với nội dung giấy phép đã được cấp.
1.1.2 Khái niệm vi phạm hành chính về tổ chức thi công công trình không có giấy phép, sai nội dung giấy phép xây dựng
Khái niệm "vi phạm hành chính" được định nghĩa lần đầu trong Pháp lệnh Xử phạt vi phạm hành chính năm 1989 Theo Điều 1 của Pháp lệnh này, "vi phạm hành chính" là hành vi do cá nhân thực hiện, vi phạm các quy định của pháp luật mà không đến mức phải truy cứu trách nhiệm hình sự.
4 Lê Anh Dũng chủ biên (2016), Giáo trình Tổ chức thi công xây dựng, Nxb Xây dựng, tr 22
5 Khoản 18 Điều 3 Luật Xây dựng năm 2014 (sửa đổi, bổ sung năm 2020)
Khoản 19 Điều 3 của Luật Xây dựng năm 2014 (sửa đổi, bổ sung năm 2020) quy định rằng hành vi xâm phạm các quy tắc quản lý nhà nước, dù cố ý hay vô ý, không phải là tội phạm hình sự nhưng vẫn phải chịu xử phạt vi phạm hành chính Trước đây, các Pháp lệnh Xử lý vi phạm hành chính năm 1995 và 2002 (sửa đổi, bổ sung năm 2007, 2008) không định nghĩa cụ thể khái niệm “vi phạm hành chính”, mà chỉ thông qua khái niệm “xử phạt vi phạm hành chính” Hiện nay, khái niệm này đã được quy định rõ ràng trong Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012, cụ thể tại khoản 1 Điều 2.
Vi phạm hành chính, theo quy định năm 2012, là hành vi có lỗi của cá nhân hoặc tổ chức khi vi phạm các quy định pháp luật về quản lý nhà nước Hành vi này không được coi là tội phạm, nhưng vẫn phải chịu hình thức xử phạt vi phạm hành chính theo quy định của pháp luật.
Trong xử phạt vi phạm hành chính, việc xác định chính xác định nghĩa về vi phạm hành chính là rất quan trọng Định nghĩa rõ ràng giúp tạo ra sự hiểu biết thống nhất và là cơ sở để dự liệu các loại vi phạm trong từng lĩnh vực quản lý nhà nước Điều này không chỉ giúp xác định tính chất và mức độ nguy hiểm của hành vi đối với xã hội, mà còn là nền tảng cần thiết cho công tác đấu tranh và phòng chống các vi phạm hành chính một cách hiệu quả.
Khái niệm vi phạm hành chính đã được kế thừa, bổ sung và phát triển qua các văn bản pháp luật trong nhiều thời kỳ, và hiện nay được quy định chính thức trong Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012 Tuy nhiên, khái niệm này vẫn chưa được xác định một cách chính xác.
Khách thể của vi phạm hành chính được xác định là “vi phạm quy định của pháp luật về quản lý nhà nước”, tuy nhiên điều này dễ gây nhầm lẫn với khách thể của vi phạm kỷ luật Vi phạm hành chính không bao gồm các quan hệ xã hội liên quan đến sở hữu nhà nước, quyền tự do và lợi ích hợp pháp của công dân Cụm từ “vi phạm quy định của pháp luật về quản lý nhà nước” cũng chưa thể hiện rõ ràng khách thể bảo vệ là quyền và lợi ích hợp pháp của mọi cá nhân.
Theo Khoản 2 Điều 1 của Pháp lệnh Xử phạt vi phạm hành chính năm 1995, việc xử phạt vi phạm hành chính áp dụng cho cá nhân và tổ chức có hành vi vi phạm quy tắc quản lý nhà nước, dù là cố ý hay vô ý, nhưng chưa đủ mức để bị truy cứu trách nhiệm hình sự Hình thức xử phạt này được quy định rõ ràng trong pháp luật nhằm đảm bảo tính nghiêm minh và hiệu quả trong quản lý nhà nước.
Tương tự, khoản 2 Điều 1 Pháp lệnh Xử phạt vi phạm hành chính năm 2002 (sửa đổi, bổ sung năm 2007,
Khái niệm, đặc điểm, mục đích xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi tổ chức thi công công trình không có giấy phép, sai nội dung giấy phép xây dựng
1.2.1 Khái niệm xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi tổ chức thi công công trình không có giấy phép, sai nội dung giấy phép xây dựng
Vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng là vấn đề phổ biến và phức tạp, ảnh hưởng đến trật tự quản lý nhà nước và quyền lợi hợp pháp của cá nhân, tổ chức Việc xử phạt vi phạm hành chính đóng vai trò quan trọng trong việc răn đe các hành vi vi phạm Để đảm bảo tính thống nhất và hiệu quả trong công tác xử phạt, cần làm rõ khái niệm “xử phạt vi phạm hành chính” Theo Điều 2, khoản 2 của Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012, “xử phạt vi phạm hành chính” là việc áp dụng hình thức xử phạt và biện pháp khắc phục hậu quả đối với cá nhân, tổ chức vi phạm theo quy định của pháp luật.
Khái niệm “xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi tổ chức thi công công trình không có giấy phép, sai nội dung giấy phép xây dựng” chưa được quy định cụ thể trong pháp luật Dựa trên khái niệm “xử phạt vi phạm hành chính” chung, có thể hiểu rằng đây là hoạt động của người có thẩm quyền nhằm áp dụng hình thức xử phạt và các biện pháp khắc phục hậu quả đối với cá nhân, tổ chức vi phạm quy định về tổ chức thi công công trình mà không có giấy phép hoặc sai lệch nội dung giấy phép xây dựng.
1.2.2 Đặc điểm xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi tổ chức thi công công trình không có giấy phép, sai nội dung giấy phép xây dựng
Theo Nghị định số 139/2017/NĐ-CP (được sửa đổi, bổ sung năm 2020), cá nhân và tổ chức chỉ bị xử phạt vi phạm hành chính khi tổ chức thi công công trình không có giấy phép hoặc sai nội dung giấy phép xây dựng nếu có hành vi vi phạm cụ thể.
Nghị định số 139/2017/NĐ-CP (được sửa đổi, bổ sung năm 2020) quy định:
Nghị định này quy định về các hành vi vi phạm hành chính, hình thức và mức phạt, biện pháp khắc phục hậu quả, cũng như thẩm quyền lập biên bản và xử phạt trong các lĩnh vực đầu tư xây dựng, khai thác và chế biến khoáng sản làm vật liệu xây dựng, sản xuất và kinh doanh vật liệu xây dựng, quản lý công trình hạ tầng kỹ thuật, kinh doanh bất động sản, và phát triển nhà ở Theo đó, cá nhân và tổ chức chỉ bị xử phạt khi có hành vi vi phạm cụ thể, như tổ chức thi công công trình không có giấy phép hoặc sai nội dung giấy phép xây dựng, theo quy định tại Nghị định số 139/2017/NĐ-CP (được sửa đổi, bổ sung).
Việc xử phạt vi phạm hành chính cần tuân thủ nguyên tắc “chỉ xử phạt khi có vi phạm hành chính theo quy định của pháp luật” Nghị định số 139/2017/NĐ-CP, được sửa đổi và bổ sung năm 2020, quy định rõ ràng rằng chỉ xử phạt các tổ chức và cá nhân khi có hành vi vi phạm cụ thể.
Để xử phạt hành vi vi phạm hành chính liên quan đến tổ chức thi công công trình không có giấy phép hoặc sai nội dung giấy phép xây dựng, cần thỏa mãn hai điều kiện: thứ nhất, hành vi vi phạm phải được quy định tại khoản 2, khoản 4, khoản 5 Điều 15 Nghị định số 139/2017/NĐ-CP (sửa đổi, bổ sung năm 2020); thứ hai, hành vi này phải xảy ra trên lãnh thổ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam Người có thẩm quyền cần xác định rõ ràng có hay không hành vi vi phạm trước khi tiến hành xử phạt.
29 Điều 1 Nghị định số 139/2017/NĐ-CP (được sửa đổi, bổ sung năm 2020)
30 Điểm d khoản 1 Điều 3 Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012
Theo quy định tại Khoản 1 Điều 2 Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012 và các khoản 2, 4, 5 Điều 15 Nghị định số 139/2017/NĐ-CP (được sửa đổi, bổ sung năm 2020), không phải tất cả cá nhân hay tổ chức vi phạm hành chính liên quan đến thi công công trình không có giấy phép hoặc sai nội dung giấy phép đều bị xử phạt Đặc biệt, Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012 quy định ngoại lệ không xử phạt trong trường hợp liên quan đến “điều ước quốc tế mà Việt Nam tham gia”.
Nam là thành viên có quy định khác” 32
Chủ tịch Ủy ban nhân dân các cấp và lực lượng thanh tra chuyên ngành xây dựng là những cơ quan có thẩm quyền xử phạt các hành vi vi phạm hành chính liên quan đến tổ chức thi công công trình không có giấy phép hoặc sai nội dung giấy phép xây dựng.
Thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính đối với việc tổ chức thi công công trình không có giấy phép hoặc sai nội dung giấy phép xây dựng thuộc về hai chủ thể chính: Chủ tịch Ủy ban nhân dân các cấp, bao gồm cấp xã, cấp huyện và cấp tỉnh, cùng với lực lượng thanh tra xây dựng, bao gồm Trưởng đoàn thanh tra chuyên ngành, Chánh thanh tra Sở Xây dựng và Chánh thanh tra Bộ Xây dựng.
Trong lĩnh vực xây dựng, số lượng chủ thể có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính, đặc biệt là đối với hành vi tổ chức thi công công trình không có giấy phép hoặc sai nội dung giấy phép, khá hạn chế, chủ yếu chỉ thuộc về Chủ tịch Ủy ban nhân dân các cấp và lực lượng thanh tra xây dựng Mặc dù các vi phạm này diễn ra thường xuyên, việc xác định chúng lại rất phức tạp, đòi hỏi cơ quan có thẩm quyền phải thực hiện nhiều hoạt động chứng minh liên quan đến tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật, cũng như sử dụng thiết bị nghiệp vụ Do đó, xử phạt các vi phạm này cần phải được thực hiện bởi những chuyên gia trong ngành hoặc các tổ chức có đủ nguồn lực để đảm bảo hiệu quả.
32 Khoản 1 Điều 2 Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012
33 Cao Vũ Minh (2020), “Nhận diện bất cập trong quy định xử phạt vi phạm hành chính về trật tự công cộng”,
Tạp chí Nghề luật, số 7, đề cập đến vai trò của Chủ tịch Ủy ban nhân dân các cấp trong việc chứng minh và xử phạt Quy định này có ý nghĩa quan trọng trong việc đảm bảo tính khách quan, công bằng và chính xác trong quá trình xử phạt, đồng thời giảm thiểu sai sót có thể dẫn đến khiếu nại hoặc khởi kiện.
Vào thứ ba, quyết định xử phạt hành chính đối với việc tổ chức thi công công trình không có giấy phép hoặc vi phạm nội dung giấy phép xây dựng sẽ chỉ áp dụng hình thức phạt chính là phạt tiền cùng với các biện pháp khắc phục hậu quả.
Vi phạm hành chính trong tổ chức thi công công trình không có giấy phép hoặc sai nội dung giấy phép xây dựng do lỗi cố ý của chủ thể gây ra, ảnh hưởng nghiêm trọng đến trật tự quản lý nhà nước về xây dựng và quyền lợi hợp pháp của các tổ chức, cá nhân khác Hành vi trái pháp luật của cá nhân và tổ chức là yếu tố quyết định trong việc xử phạt vi phạm hành chính Việc xử phạt chỉ dựa vào hành vi vi phạm mà không cần yếu tố tài sản làm công cụ hỗ trợ.
Nhà làm luật quy định hình thức xử phạt chính đối với các vi phạm về tổ chức thi công công trình không có giấy phép hoặc sai nội dung giấy phép xây dựng là phạt tiền, mà không áp dụng hình thức xử phạt bổ sung.
Ngoài việc bị phạt tiền, các vi phạm hành chính liên quan đến tổ chức thi công công trình không có giấy phép hoặc sai nội dung giấy phép xây dựng còn phải chịu các biện pháp khắc phục hậu quả Những biện pháp này nhằm khôi phục trật tự quản lý và khắc phục thiệt hại do vi phạm gây ra Cụ thể, chủ thể vi phạm sẽ bị buộc tháo dỡ công trình hoặc phần công trình xây dựng vi phạm.
Các nội dung chủ yếu của pháp luật xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi tổ chức thi công công trình không có giấy phép, sai nội dung giấy phép xây dựng
1.3.1 Nguyên tắc xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi tổ chức thi công công trình không có giấy phép, sai nội dung giấy phép xây dựng
Nguyên tắc xử phạt vi phạm hành chính được xác định từ cơ sở khoa học và pháp luật, đóng vai trò quan trọng trong tổ chức và hoạt động quản lý nhà nước Đặc biệt, nguyên tắc này hướng dẫn việc xử phạt các hành vi tổ chức thi công công trình không có giấy phép hoặc sai nội dung giấy phép xây dựng, nhằm đảm bảo thực hiện hiệu quả các mục tiêu và yêu cầu của việc xử phạt vi phạm hành chính.
34 Nguyễn Cửu Việt (2013), Giáo trình Luật Hành chính Việt Nam, Nxb Chính trị quốc gia, tr 499
Trong bài viết của Cao Vũ Minh (2019), tác giả đã trình bày một số biện pháp khắc phục hậu quả trong xử phạt vi phạm hành chính, đồng thời phân tích thực trạng và đề xuất hướng hoàn thiện cho vấn đề này Nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc áp dụng các biện pháp hiệu quả nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực từ các vi phạm hành chính, góp phần nâng cao hiệu lực của hệ thống pháp luật.
36 Trường Đại học Luật Hà Nội (2012), Trần Minh Hương chủ biên, Giáo trình Luật hành chính Việt Nam, Nxb Công an nhân dân, tr 75, 76
Nghị định số 139/2017/NĐ-CP (sửa đổi, bổ sung năm 2020) không quy định rõ nguyên tắc xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng, dẫn đến việc xử phạt các hành vi như tổ chức thi công công trình không có giấy phép hoặc sai nội dung giấy phép phải dựa vào các nguyên tắc chung được quy định tại khoản 1 Điều 3 của Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012.
Nguyên tắc thứ nhất yêu cầu phát hiện và ngăn chặn kịp thời mọi vi phạm hành chính liên quan đến tổ chức thi công công trình không có giấy phép hoặc sai nội dung giấy phép xây dựng Các vi phạm này phải được xử lý nghiêm minh, và mọi hậu quả phát sinh từ hành vi vi phạm cần được khắc phục theo đúng quy định của pháp luật.
Vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng, như thi công không có giấy phép hoặc sai nội dung giấy phép, đang diễn ra phổ biến và gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền lợi của cá nhân, tổ chức Việc phát hiện và ngăn chặn kịp thời các vi phạm này là cần thiết để đảm bảo trật tự quản lý xây dựng, thông qua việc tuân thủ các quy định về giấy phép, kết cấu và quy chuẩn kỹ thuật Nếu tất cả các bên liên quan tuân thủ các quy tắc này, trật tự xây dựng sẽ được duy trì ổn định Tuy nhiên, nhiều hành vi vi phạm vẫn không được phát hiện kịp thời, dẫn đến hậu quả nghiêm trọng Pháp luật quy định rằng khi phát hiện vi phạm hành chính, cơ quan có thẩm quyền phải buộc chấm dứt hành vi đó bằng các hình thức như lời nói, hiệu lệnh hoặc văn bản theo quy định.
Khi phát hiện vi phạm hành chính, người có thẩm quyền cần xử phạt nghiêm minh để đảm bảo mục đích trừng trị và giáo dục người vi phạm cũng như cộng đồng Việc không xử phạt hoặc xử phạt không tương xứng có thể dẫn đến sự coi thường pháp luật, trong khi xử phạt quá nặng lại gây bức xúc cho người bị xử phạt Cả hai trường hợp này đều có thể ảnh hưởng tiêu cực đến ý thức pháp luật của cá nhân và tổ chức.
37 Điều 55 Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012
Nguyên tắc thứ hai quy định rằng việc xử phạt các vi phạm hành chính liên quan đến tổ chức thi công công trình không có giấy phép hoặc sai nội dung giấy phép xây dựng phải được thực hiện nhanh chóng, công khai và khách quan Điều này đảm bảo rằng các quyết định xử phạt đều đúng thẩm quyền, công bằng và tuân thủ các quy định của pháp luật.
Để đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật, mọi vi phạm hành chính liên quan đến việc tổ chức thi công công trình không có giấy phép hoặc sai nội dung giấy phép xây dựng đều phải bị xử phạt Các cơ quan có thẩm quyền cần chủ động thực hiện thanh tra và kiểm tra để kịp thời phát hiện vi phạm Khi phát hiện vi phạm, việc xử phạt phải được tiến hành nhanh chóng, công khai và khách quan, nhằm đảm bảo tính hợp pháp và chính xác trong việc xử lý vi phạm, tránh tình trạng xử phạt oan cho những người không vi phạm.
Việc xử phạt vi phạm hành chính phải đảm bảo đúng thẩm quyền, công bằng và tuân thủ quy định của pháp luật Chỉ những người có thẩm quyền mới được thực hiện các biện pháp cưỡng chế đối với người vi phạm trong phạm vi luật định Thẩm quyền này quy định rõ ai có quyền xử phạt, lĩnh vực nào được xử phạt, và các biện pháp cưỡng chế áp dụng Xử phạt đúng thẩm quyền giúp tạo ra sự hài hòa, tránh chồng chéo và bỏ sót vi phạm, đồng thời đảm bảo tính chính xác Công bằng trong xử phạt là yếu tố quan trọng, đảm bảo mọi hành vi vi phạm tương tự đều nhận hình phạt giống nhau, từ đó hạn chế sai sót và lạm quyền trong quá trình xử phạt.
Nguyên tắc thứ ba quy định rằng việc xử phạt các vi phạm hành chính liên quan đến tổ chức thi công công trình không có giấy phép hoặc thi công sai nội dung giấy phép xây dựng là rất quan trọng Các hành vi này cần được xử lý nghiêm ngặt để đảm bảo tính pháp lý và an toàn trong xây dựng.
38 Nguyễn Cửu Việt chủ biên (2010), Giáo trình Luật Hành chính Việt Nam, Nxb Đại học quốc gia TP Hồ Chí Minh, tr 539
39 Nguyễn Cảnh Hợp chủ biên (2018), Giáo trình luật Hành chính Việt Nam, Nxb Hồng Đức - Hội Luật gia Việt Nam, tr 571 - 572
Trong bài viết của Bùi Thị Đào và Hoàng Thị Lan Phương (2019) trên Tạp chí Nghiên cứu lập pháp, các tác giả đã phân tích nguyên tắc xử phạt vi phạm hành chính theo pháp luật hiện hành Việc xử phạt được căn cứ vào tính chất, mức độ, hậu quả của vi phạm, đối tượng vi phạm cũng như các tình tiết giảm nhẹ và tăng nặng.
Vi phạm hành chính có tính nguy hiểm cho xã hội và mức độ nguy hiểm này phụ thuộc vào nhiều yếu tố như bản chất hành vi, mức độ nghiêm trọng của hậu quả, đối tượng vi phạm và hoàn cảnh thực hiện Để xử phạt vi phạm hành chính liên quan đến tổ chức thi công công trình không có giấy phép hoặc sai nội dung giấy phép xây dựng một cách công bằng và nghiêm minh, cần căn cứ vào tính chất, mức độ vi phạm, hậu quả, đối tượng vi phạm, cũng như các tình tiết tăng nặng và giảm nhẹ để đưa ra hình thức và mức xử phạt phù hợp.
Nguyên tắc thứ tư quy định rằng chỉ xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi tổ chức thi công công trình không có giấy phép hoặc sai nội dung giấy phép xây dựng khi có hành vi vi phạm theo quy định của pháp luật Đồng thời, một vi phạm hành chính liên quan đến tổ chức thi công công trình không có giấy phép hoặc sai nội dung giấy phép chỉ bị xử phạt một lần.
Nhiều người tham gia tổ chức thi công công trình mà không có giấy phép hoặc thực hiện sai nội dung giấy phép xây dựng sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính Nếu một cá nhân thực hiện nhiều hành vi vi phạm liên quan đến tổ chức thi công không có giấy phép, họ sẽ bị xử phạt cho từng hành vi vi phạm riêng biệt.
Một vi phạm hành chính cần có hai dấu hiệu chính: dấu hiệu nội dung, thể hiện tính nguy hiểm cho xã hội của hành vi, và dấu hiệu hình thức, yêu cầu hành vi đó phải được pháp luật quy định là vi phạm Nguyên tắc này nhấn mạnh rằng chỉ các cơ quan có thẩm quyền mới có quyền xác định hành vi nào là vi phạm hành chính Nếu có hành vi nguy hiểm cho xã hội nhưng chưa được pháp luật quy định là vi phạm, thì cá nhân hoặc tổ chức thực hiện hành vi đó không thể bị xử phạt.