Khái quát về hoạt động kinh doanh khí dầu mỏ hóa lỏng
Khái niệm kinh doanh khí dầu mỏ hóa lỏng
Trong quá trình công nghiệp hóa và hiện đại hóa, khí dầu mỏ hóa lỏng (LPG) ngày càng trở nên quan trọng trong đời sống và phát triển kinh tế - xã hội Là một nhiên liệu sạch, LPG được sử dụng phổ biến trong nhiều lĩnh vực, bao gồm cả vận tải thân thiện với môi trường Thị trường LPG tại Việt Nam đã ghi nhận sự tăng trưởng nhanh chóng, từ 49.500 tấn vào năm 1995 lên 1.250.000 tấn vào năm 2011.
LPG khi tiếp cận dưới góc độ pháp lý được định nghĩa tại khoản 1 Điều 3 Nghị định số 107/2009/NĐ-CPnhư sau:
Khí dầu mỏ hóa lỏng là hỗn hợp chủ yếu của Propane (công thức hóa học:
C3H8 (Propane) và C4H10 (Butane) là hai hợp chất có nguồn gốc từ dầu mỏ, được biết đến với tên gọi tiếng Anh là khí hóa lỏng (Liquefied Petroleum Gas - LPG) Ở nhiệt độ và áp suất bình thường, LPG tồn tại ở dạng khí, nhưng khi được nén đến áp suất và nhiệt độ nhất định, nó chuyển sang trạng thái lỏng LPG được lưu trữ trong các bồn chứa cố định, xe bồn, tàu thủy chuyên dụng hoặc qua đường ống, được gọi chung là LPG rời LPG được sử dụng rộng rãi làm chất đốt, nhiên liệu cho động cơ, và nguyên liệu trong sản xuất cũng như phục vụ nhu cầu dân sinh.
LPG, giống như xăng dầu, có nguồn gốc từ dầu mỏ và sở hữu nhiều đặc điểm nổi bật Nó tồn tại dưới dạng lỏng và khí, không màu, không mùi khi ở trạng thái nguyên chất Mỗi kg LPG khi đốt cháy tạo ra từ 2100 Kcal đến 2200 Kcal nhiệt lượng, tương đương với 4 kg than đá, 9 kg củi, hay 2 lít dầu hỏa Quá trình cháy hoàn toàn của LPG chủ yếu sản sinh ra khí carbonic (CO2) và hơi nước, giúp giảm thiểu ô nhiễm môi trường Trong sản xuất, LPG được ứng dụng trong công nghệ sản xuất điện năng, đốt lò và nồi hơi Trong đời sống hàng ngày, LPG thường được sử dụng để nấu ăn, sưởi ấm, đặc biệt là ở các khu đô thị, bếp ăn tập thể và nhà hàng khách sạn.
4 Nguồn: http://www.pvgas.com.vn/san-pham-va-dich-vu/san-pham/khi-dau-mo-hoa-long.
5 Trường Cao đẳng Kinh tế đối ngoại cung cấp tài liệu huấn luyện về nghiệp vụ kinh doanh khí dầu mỏ hóa lỏng (LPG) theo chương trình của Bộ Công Thương Tài liệu này bao gồm Phụ lục 3 với chuyên đề về nghiệp vụ phòng cháy và chữa cháy, nhằm trang bị kiến thức cần thiết cho các đơn vị kinh doanh LPG.
LPG ngày càng trở nên phổ biến nhờ vào những ưu điểm vượt trội của nó, dẫn đến sự gia tăng trong ngành kinh doanh LPG Tính đến tháng 09/2012, TPHCM có tới 1.109 cửa hàng bán LPG chai 6, trong khi tỉnh Tiền Giang cũng ghi nhận 500 cửa hàng bán LPG chai 7 Sự phát triển này cho thấy nhu cầu tiêu thụ LPG đang tăng cao trong cộng đồng.
Kinh doanh LPG được định nghĩa trong Nghị định số 107/2009/NĐ-CP là việc thực hiện liên tục các hoạt động trong chuỗi kinh doanh LPG, bao gồm sản xuất, chế biến, xuất khẩu, nhập khẩu, tồn chứa, nạp, phân phối, tạm nhập tái xuất, cho thuê kho, cảng, giao nhận và vận chuyển, với mục đích sinh lời.
Đặc điểm của hoạt động kinh doanh khí dầu mỏ hóa lỏng
1.1.2.1 Hoạt động kinh doanh khí dầu mỏhóa lỏng mang tính rủi ro cao
Xuất phát từ lý do nhiệt độ của LPG khi cháy rất lớn, đạt từ 1900 đến
LPG (khí hóa lỏng dầu mỏ) có nhiệt độ sôi thấp, dễ gây bỏng và cháy lan, với tỷ trọng nặng hơn không khí (Propan gấp 1,55 lần, Butan gấp 2,07 lần), dẫn đến nguy cơ tích tụ khí ở những chỗ trũng và tạo ra hỗn hợp dễ cháy, nổ và độc hại Do đó, LPG được xếp vào danh mục hàng hóa nguy hiểm, khiến hoạt động kinh doanh LPG tiềm ẩn nhiều rủi ro cao Một hành vi bất cẩn từ người bán, nhân viên hay khách hàng có thể gây ra sự cố cháy nổ nghiêm trọng, đe dọa tài sản và tính mạng Vì vậy, cần thực hiện nghiêm ngặt công tác phòng cháy chữa cháy và bảo vệ môi trường tại tất cả các cơ sở kinh doanh LPG, cũng như trong tất cả các quy trình liên quan nhằm đảm bảo an toàn và giảm thiểu nguy cơ tai nạn cháy nổ và ô nhiễm môi trường.
6 Nguồn: Sở Công Thương TPHCM.
7 Nguồn: Sở Công Thương Tiền Giang.
8 Trường Cao đẳng Kinh tế đối ngoại, tlđd 5.
9 Xem các khái niệm tại Điều 3 Nghị định số 107/2009/NĐ-CP.
1.1.2.2 Kinh doanh khí dầu mỏ hóa lỏng là ngành nghềkinh doanh có điều kiện
Mỗi chủ thể kinh doanh LPG cần có giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh phù hợp với lĩnh vực hoạt động của mình Do kinh doanh LPG thuộc ngành nghề có điều kiện, các chủ thể phải đáp ứng những yêu cầu đặc trưng theo quy định tại Nghị định số 107/2009/NĐ-CP Điều này có nghĩa là các chủ thể chỉ được phép hoạt động trong lĩnh vực LPG khi đã đủ điều kiện theo quy định.
Có thểchia làm bốn nhómđiều kiệnchính sau đây:
Thứnhất,điều kiện vềcác loại giấy phép hoạt động:
Thương nhân xuất khẩu, nhập khẩu LPG và các thương nhân sản xuất, chế biến LPG cần phải có giấy xác nhận đủ điều kiện xuất khẩu, nhập khẩu LPG do Bộ Công Thương cấp.
Thương nhân sản xuất và chế biến LPG cần phải có giấy chứng nhận đủ điều kiện kỹ thuật theo quy định tại khoản 3 Điều 10 Nghị định số 107/2009/NĐ-CP.
Cửa hàng bán LPG, trạm nạp LPG vào chai, ô tô và trạm cấp LPG cần có giấy chứng nhận đủ điều kiện phòng cháy chữa cháy và giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh Đặc biệt, các trạm nạp LPG vào chai, ô tô và trạm cấp LPG phải có phiếu kết quả kiểm định máy, thiết bị đảm bảo an toàn nghiêm ngặt.
Đại lý kinh doanh LPG cần phải được cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện phòng cháy và chữa cháy bởi cơ quan cảnh sát Phòng cháy và chữa cháy.
Trạm kiểm định và cơ sở sản xuất, sửa chữa chai LPG phải được cấp phép bởi Bộ Công Thương, cụ thể là Cục Kỹ thuật an toàn và Môi trường công nghiệp.
10 Khoản 1 các điều: Điều 7, Điều 10, Điều 13, Điều 16, Điều 23, Điều 26, Điều 29, Điều 41, Điều 44 Nghị định số 107/2009/NĐ-CP.
11 Khoản 2 Điều 11 Nghị định số 102/2010/NĐ-CP ngày 01 tháng 10 năm 2010 của Chính Phủ hướng dẫn chi tiết thi hành một số điều của Luật Doanh nghiệp.
12 Trả lời câu hỏi số 33 trong Công văn số 8611/BCT-TTTN ngày 27 tháng 08 năm 2010 về việc hướng dẫn thực hiện Nghị định số 107/2009/NĐ-CP.
13 Khoản 6 Điều 16, khoản 3 Điều 29, khoản 4 Điều 33, khoản 3 Điều 37 Nghị định số 107/2009/NĐ-CP.
14 Điều 17, Điều 30, Điều 34, Điều 38 Nghị định số 107/2009/NĐ-CP.
15 Khoản 4 Điều 16, khoản 2 và khoản 3 Điều 33, khoản 2 Điều 37 Nghị định số 107/2009/NĐ-CP.
Giấy chứng nhận đủ điều kiện kiểm định chai LPG, Giấy chứng nhận đủ điều kiện sản xuất, sửa chữa chai LPG 16
Chủ thể kinh doanh dịch vụ vận chuyển LPG cần có Giấy phép vận chuyển hàng nguy hiểm, Giấy chứng nhận kiểm định thiết bị đo kiểm và an toàn, cùng với Giấy đăng kiểm về tiêu chuẩn chất lượng và bảo vệ môi trường theo quy định tại khoản 2 Điều 44 Nghị định số 107/2009/NĐ-CP.
Theo quy định pháp luật, các thương nhân phân phối LPG cấp I, tổng đại lý và đại lý không cần giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh, mà chỉ cần đáp ứng các điều kiện theo quy định 17 để có quyền kinh doanh LPG Nhà nước sẽ thực hiện hậu kiểm đối với các chủ thể này.
Điều kiện về cơ sở vật chất và phương tiện là yêu cầu bắt buộc đối với tất cả các chủ thể kinh doanh LPG, trừ đại lý và cửa hàng bán LPG Các chủ thể này bao gồm thương nhân đầu mối, tổng đại lý, trạm nạp LPG vào chai, trạm nạp LPG vào ô tô, trạm cấp LPG, cùng với các dịch vụ cho thuê kho, cảng xuất nhập LPG và vận chuyển LPG Những điều kiện cần thiết bao gồm cầu cảng, sức chứa kho, bồn chứa, số lượng chai LPG, việc xây dựng theo quy hoạch, trang thiết bị máy móc, phòng thí nghiệm và phương tiện vận chuyển.
Thứ ba, điều kiện về hệ thống phân phối LPG Điều kiện này đặt ra đối với
Thương nhân xuất khẩu và nhập khẩu LPG cần có ít nhất 40 đại lý đủ điều kiện Thương nhân kinh doanh LPG cấp 1 phải có tối thiểu 20 đại lý đủ điều kiện, trong khi Tổng đại lý yêu cầu ít nhất 10 đại lý đủ điều kiện.
Điều kiện kinh doanh LPG bao gồm cả các yêu cầu về bao bì đặc biệt, vì chai LPG có mối quan hệ chặt chẽ với LPG Chai LPG không thể tách rời khỏi công dụng của LPG, do đó, việc lưu thông chai LPG trên thị trường cũng là một yếu tố quan trọng trong hoạt động kinh doanh LPG.
Thông tư số 41/2011/TT-BCT ngày 16 tháng 12 năm 2011 của Bộ Công Thương quy định quản lý an toàn trong lĩnh vực kinh doanh LPG, bao gồm các Điều 43, 44, 45, 47, 48 và 49 Những điều này đề cập đến các yêu cầu an toàn cần thiết, quy trình kiểm tra, quản lý chất lượng và trách nhiệm của các đơn vị kinh doanh LPG nhằm đảm bảo an toàn cho người tiêu dùng và môi trường.
17 Điều 7, Điều 10, Điều 13, Điều 23, Điều 26 Nghị định số 107/2009/NĐ-CP.
18 Khoản 2, khoản 3, khoản 4 Điều 7; khoản 2, khoản 4, khoản 5 Điều 10; khoản 2, khoản 3, khoản 4 Điều 13; khoản 2, khoản 3, khoản 5 Điều 16; khoản 2 Điều 23; khoản 1 Điều 33; khoản 1 Điều 37; khoản 2, khoản
3 Điều 41; khoản 2 Điều 44 Nghị định số 107/2009/NĐ-CP.
19 Khoản 5 Điều 7, khoản 5 Điều 13, khoản 3 Điều 23 Nghị định số 107/2009/NĐ-CP.
20 Điều 20, Điều 21 Nghị định số 107/2009/NĐ-CP.
1.1.2.3 Hoạt động kinh doanh khí dầu mỏ hóa lỏng thường gắn liền với hệ thống phân phốivà các trung gian thương mại
Kinh doanh LPG bao gồm chuỗi hoạt động từ sản xuất, chế biến, xuất khẩu, nhập khẩu, đến phân phối và vận chuyển Các khâu này thường được chuyên biệt hóa, tạo nên hệ thống phân phối đa dạng với các thương nhân đầu mối như thương nhân xuất khẩu, nhập khẩu, sản xuất, và phân phối LPG cấp I Hệ thống này còn bao gồm tổng đại lý, đại lý, cửa hàng bán LPG, và các trạm nạp LPG Mỗi thương nhân có thể tổ chức kinh doanh qua hệ thống phân phối hoặc bán lẻ trực tiếp tại cửa hàng của mình Hoạt động phân phối LPG qua các trung gian thương mại đóng vai trò quan trọng, giúp kết nối sản xuất và tiêu dùng, đồng thời tiết kiệm thời gian và chi phí cho cả nhà sản xuất và người tiêu dùng.
1.1.2.4 Hoạt động kinh doanh khí dầu mỏ hóa lỏng chịu sự quản lý Nhà nước của nhiều cơ quan ban ngành
Kinh doanh LPG là một hoạt động đa dạng với nhiều công đoạn và chủ thể, đồng thời liên quan đến nhiều lĩnh vực khác nhau Do đó, hoạt động này phải tuân thủ sự quản lý của nhiều cơ quan nhà nước Ví dụ, một cửa hàng bán LPG sẽ chịu sự giám sát và kiểm tra từ các cơ quan chức năng liên quan.
+ Cơ quan Công Thương quản lý về các điều kiện kinh doanh, cấp Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh LPG.
Chủ thể thực hiện hoạt động kinh doanh khí dầu mỏ hóa lỏng
Các khâu trong chuỗi hoạt động kinh doanh LPG được chuyên biệt hóa và được thực hiện bởi các nhóm chủthể sau đây:
Nhóm thương nhân kinh doanh LPG đầu mối bao gồm các thương nhân xuất khẩu, nhập khẩu, sản xuất, chế biến và phân phối LPG cấp I Có 27 thương nhân hoạt động trong lĩnh vực này, thực hiện bán buôn và bán lẻ LPG, bao gồm cả LPG chai Họ ký hợp đồng đại lý với tổng đại lý, đại lý và cửa hàng bán LPG, cũng như ký hợp đồng mua bán với các trạm nạp LPG Đối với thương nhân xuất khẩu, nhập khẩu và phân phối LPG cấp I, việc có hệ thống phân phối là điều kiện bắt buộc, trong khi thương nhân sản xuất, chế biến chỉ cần có hệ thống phân phối khi tham gia bán lẻ LPG và LPG chai trên thị trường.
Bộ Công Thương chưa công bố danh sách các thương nhân đầu mối đủ điều kiện và danh sách thương nhân kinh doanh LPG cấp I, dẫn đến việc các Sở Công Thương cũng không nắm rõ thông tin này để thực hiện quản lý Thông thường, Bộ Công Thương chỉ công khai danh sách các thương nhân đủ điều kiện nhập khẩu LPG theo từng đợt trong năm.
26 Điều 54 Nghị định số 107/2009/NĐ-CP.
27 Khoản 17 Điều 3 Nghị định số 107/2009/NĐ-CP.
28 Khoản 5 Điều 7, khoản 5 Điều 13 Nghị định số 107/2009/NĐ-CP.
29 Khoản 4 Điều 11 Nghị định số 107/2009/NĐ-CP.
30 Thanh Hương, “Xử lý ngay những điểm “nóng” trên thị trường gas”, nguồn:http://www.baocongthuong.com.vn/p0c272s192n24977/xu-ly-ngay-nhung-diem-nong-tren-thi-truong-gas.htm.
Hai là nhóm chủthểkinh doanh phân phối LPG, bao gồm:
Tổng đại lý và đại lý kinh doanh LPG là hai loại hình trung gian thương mại quan trọng trong ngành LPG Đại lý có thể làm việc với Thương nhân đầu mối hoặc Tổng đại lý, trong khi Tổng đại lý chỉ ký hợp đồng với Thương nhân đầu mối Để trở thành Tổng đại lý, cần có kho chứa tối thiểu 2.000 chai LPG và ít nhất 10 đại lý đủ điều kiện Tuy nhiên, sự phân biệt giữa Tổng đại lý và đại lý không được thể hiện rõ ràng trong giấy tờ pháp lý, vì cả hai đều đăng ký kinh doanh trong cùng một lĩnh vực mà không có quy định cụ thể về chứng nhận đủ điều kiện.
Các cửa hàng bán LPG, trạm nạp LPG vào ô tô và trạm cấp LPG là những đơn vị cuối cùng trong hệ thống phân phối LPG, trực tiếp cung cấp LPG ra thị trường và giao dịch với khách hàng Đây cũng là nơi lưu trữ LPG, do đó, nhóm chủ thể này cần được Bộ Công Thương hoặc Sở Công Thương cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh để thực hiện các hoạt động liên quan đến LPG.
Nhóm chủ thể liên quan đến trạm nạp LPG vào chai, trạm kiểm định chai LPG và cơ sở sản xuất, sửa chữa chai LPG cần được cơ quan có thẩm quyền như Bộ Công Thương hoặc Sở Công Thương cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện hoạt động Nhóm này đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo chai LPG đáp ứng đủ tiêu chuẩn lưu thông trên thị trường, đồng thời phát hiện và loại bỏ những chai LPG bị chiếm đoạt, hoán cải hoặc không đủ điều kiện lưu thông.
Việc phân loại các nhóm chủ thể trong kinh doanh LPG không có nghĩa là các chủ thể này hoàn toàn độc lập Các thương nhân trong lĩnh vực LPG có thể đảm nhận nhiều vai trò khác nhau, miễn là họ có giấy phép kinh doanh phù hợp và đáp ứng các yêu cầu quy định cho từng loại hình Thực tế cho thấy, nhiều thương nhân LPG đầu mối quy mô lớn đồng thời hoạt động như thương nhân xuất khẩu, nhập khẩu, cũng như sản xuất và chế biến.
Theo khoản 1 Điều 23 và khoản 1 Điều 26 của Nghị định số 107/2009/NĐ-CP, thương nhân phân phối LPG cấp I không chỉ là chủ sở hữu mà còn quản lý các cơ sở như cửa hàng bán LPG, trạm nạp LPG vào ô tô, trạm cấp LPG và trạm nạp LPG vào chai.
Quản lý Nhà nước đối với hoạt động kinh doanh khí dầu mỏ hóa lỏng
Sự cần thiết của hoạt động quản lý nhà nước đối với kinh doanh khí dầu mỏ hóa lỏng
Quản lý nhà nước đối với lĩnh vực kinh doanh LPG là một yêu cầu tất yếu khách quan xuất phát từ các lý do sau đây:
Vai trò của mặt hàng LPG ngày càng quan trọng trong đời sống và phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt trong bối cảnh công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước, đòi hỏi nhu cầu tiêu thụ LPG tăng cao và lĩnh vực kinh doanh này cần phát triển quy mô lớn hơn Do đó, cần có sự quản lý của Nhà nước để định hướng và tạo môi trường thuận lợi cho hoạt động kinh doanh LPG Hơn nữa, với nhiều khâu trung gian trong hoạt động kinh doanh LPG, vai trò quản lý của Nhà nước là thiết yếu để duy trì môi trường cạnh tranh lành mạnh, hạn chế độc quyền và đảm bảo lợi ích giữa các chủ thể kinh doanh Cuối cùng, do đặc điểm rủi ro cao của hoạt động kinh doanh LPG, sự quản lý của Nhà nước là cần thiết để đảm bảo an toàn cho xã hội, ngăn ngừa tai nạn cháy nổ và sự cố môi trường trong quá trình kinh doanh và sử dụng LPG.
LPG là mặt hàng nhạy cảm về giá cả, chịu ảnh hưởng từ biến động kinh tế - chính trị tại các quốc gia xuất khẩu Do đó, vai trò quản lý của Nhà nước là cần thiết để bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, đảm bảo họ có thể tiếp cận LPG với mức giá hợp lý, đồng thời góp phần kiềm chế lạm phát.
Nếu không có sự can thiệp và kiểm soát của Nhà nước, kinh doanh LPG tự do sẽ dẫn đến tình trạng gian lận và lừa đảo vì lợi nhuận, gây thiệt hại cho người tiêu dùng và ảnh hưởng đến các doanh nghiệp LPG chân chính Điều này cũng tác động tiêu cực đến sự ổn định và phát triển của nền kinh tế - xã hội Vì vậy, vai trò quản lý của Nhà nước là cần thiết để kiểm soát, hạn chế và ngăn chặn các hành vi vi phạm trong lĩnh vực kinh doanh LPG.
Các biện pháp quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh khí dầu mỏ hóa lỏng
Đểthực hiện vai trò quản lý đối với hoạt động kinh doanh LPG, Nhà nước sử dụng các biện pháp sau đây:
1.2.2.1 Quy hoạch phát triển cơ sở kinh doanh khí dầu mỏhóa lỏng và kiểm tra, giám sát việc thực hiện quy hoạch
Bộ Công Thương có trách nhiệm chủ trì và phối hợp với các Bộ, ngành liên quan cùng Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương để lập và công bố quy hoạch phát triển cơ sở kinh doanh LPG trên toàn quốc Quy hoạch này bao gồm các nhà máy sản xuất, chế biến LPG, kho LPG có dung tích từ 5.000 m³ trở lên, và cảng xuất, nhập LPG cho tàu có trọng tải từ 5.000 tấn trở lên Đồng thời, Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố cũng cần xây dựng quy hoạch phát triển cơ sở kinh doanh LPG trong kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội địa phương, bao gồm cửa hàng, trạm cấp LPG, và kho LPG có dung tích dưới 5.000 m³, đảm bảo phù hợp với quy hoạch chung của cả nước Cả hai cấp đều có trách nhiệm kiểm tra và giám sát việc thực hiện quy hoạch đã được phê duyệt.
Công tác quy hoạch phát triển cơ sở kinh doanh LPG có vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội, giúp tiết kiệm chi phí đầu tư và hình thành hệ thống phân phối hợp lý giữa nhu cầu và khả năng cung ứng Việc xây dựng mạng lưới kinh doanh LPG cần đảm bảo số lượng, loại hình, quy mô và phân bố hợp lý để đáp ứng nhu cầu tiêu dùng của sản xuất, kinh doanh, giao thông và dân cư Quy hoạch khoa học còn đảm bảo an toàn giao thông, phòng cháy chữa cháy và vệ sinh môi trường Ví dụ, việc xây dựng trạm chiết nạp LPG ở khu vực đông dân cư hay trên các tuyến đường giao thông trọng điểm có thể dẫn đến nguy cơ cháy nổ nghiêm trọng và khó khăn trong khắc phục sự cố.
Khoản 2 và khoản 3 Điều 5 Nghị định số 107/2009/NĐ-CP sẽ tạo động lực cho sự phát triển ngành nghề kinh doanh LPG, từ đó thúc đẩy nhanh quá trình công nghiệp hóa và hiện đại hóa.
Việc giám sát thực hiện quy hoạch phát triển cơ sở kinh doanh LPG là cực kỳ quan trọng để đảm bảo tính hiệu quả và kịp thời xử lý các sai phạm Giám sát không chỉ giúp phát huy ý nghĩa của quy hoạch mà còn tạo điều kiện điều chỉnh kịp thời cho phù hợp với thực tế, do dự báo kinh tế - xã hội có thể thay đổi theo thời gian Nếu quy hoạch không còn phù hợp, sẽ gây lãng phí nguồn lực và cản trở sự phát triển kinh tế - xã hội.
1.2.2.2 Nhà nước điều chỉnh quá trình thành lập và hoạt động của các chủ thểkinh doanh khí dầu mỏhóa lỏng
Vai trò điều chỉnh trong lĩnh vực kinh doanh LPG được thực hiện thông qua việc ban hành hệ thống quy định về điều kiện hoạt động và kinh doanh cho các chủ thể như cửa hàng bán LPG, trạm nạp LPG vào chai, trạm nạp LPG vào ô tô và trạm cấp LPG Các quy định này bao gồm quản lý an toàn, đo lường chất lượng, quyền và nghĩa vụ của các chủ thể kinh doanh, mức dự trữ lưu thông tối thiểu bắt buộc đối với thương nhân kinh doanh LPG đầu mối và tổng đại lý, cũng như chính sách giá cả LPG Ngoài ra, còn có quy chế hợp đồng đại lý kinh doanh LPG và quy định về các hành vi vi phạm cùng hình thức xử lý vi phạm trong lĩnh vực này.
1.2.2.3.Quy định điều kiện vềkỹthuật liên quan đến hoạt động kinh doanh
Do LPG có nguy cơ cháy nổ cao, Nhà nước đã ban hành tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật cho chai LPG cũng như quy trình kinh doanh LPG Dưới đây là một số Tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) 33 liên quan.
Chủ sở hữu chai LPG cần thực hiện việc đánh giá loại bỏ chai theo quy định tại mục 5 của TCVN 7762:2007, liên quan đến chai chứa khí Việc sử dụng chai thép hàn nạp lại cho LPG yêu cầu tuân thủ quy trình kiểm tra trước, trong và sau khi nạp để đảm bảo an toàn và hiệu quả.
Việc nạp LPG vào chai phải tuân thủ quy định tại Phụ lục B của TCVN 6485:1999 về khí đốt hóa lỏng Quá trình nạp khí chỉ được thực hiện đối với các chai có dung tích nước lên đến 150 lít, đảm bảo các yêu cầu an toàn trong suốt quá trình.
Theo Thông tư số 41/2011/TT-BCT ngày 16 tháng 12 năm 2011 của Bộ Công Thương, các quy định tại Khoản 1 Điều 14, Khoản 1 Điều 15, Khoản 3 Điều 16 và Phụ lục 1 liên quan đến quản lý an toàn trong lĩnh vực kinh doanh LPG cần được tuân thủ nghiêm ngặt để đảm bảo an toàn và hiệu quả trong hoạt động kinh doanh khí hóa lỏng.
Kho chứa chai LPG trong nhà phải tuân thủ quy định tại mục 5.3 TCVN 6304:1997, liên quan đến chai chứa khí đốt hóa lỏng Việc bảo quản, xếp dỡ và vận chuyển chai LPG cần đảm bảo an toàn tối đa để tránh các rủi ro và sự cố không mong muốn.
Việc giảm khoảng cách an toàn khi sử dụng tường ngăn cháy phải tuân thủ quy định tại Mục 6.11 TCVN 6486:2008, liên quan đến khí dầu mỏ hóa lỏng (LPG) trong việc tồn chứa dưới áp suất, bao gồm yêu cầu về thiết kế và vị trí lắp đặt.
1.2.2.4 Điều chỉnh bằng chính sách thuế
Chính sách thuế hợp lý không chỉ tạo nguồn thu cho ngân sách nhà nước mà còn thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững Qua việc điều chỉnh thuế, Nhà nước có thể khuyến khích hoặc hạn chế hoạt động kinh doanh, ảnh hưởng đến chi phí và giá thành sản phẩm Ví dụ, để giảm tác động của giá LPG toàn cầu lên giá trong nước và kiềm chế lạm phát, Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư số 37/2012/TT-BTC vào ngày 2/3/2012, giảm thuế nhập khẩu LPG từ 5% xuống 0%, giúp giữ giá LPG ổn định trong thời điểm đó.
1.2.2.5 Thanh tra, kiểm tra và xửlý vi phạm pháp luật trong hoạt động kinh doanh khí dầu mỏhoá lỏng
Nội dung thanh tra, kiểm tra trong lĩnh vực kinh doanh LPG liên quan đến việc chấp hành quy định pháp luật, với cơ sở xử phạt là việc không thực hiện hoặc thực hiện không đúng các quy định này Tùy thuộc vào mức độ vi phạm, các hình thức xử lý có thể bao gồm xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự Các hình thức xử phạt hành chính có thể là phạt cảnh cáo, phạt tiền, và các biện pháp bổ sung như tước quyền sử dụng Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh LPG, tịch thu tang vật, hoặc phương tiện vi phạm Ngoài ra, tùy theo tính chất và mức độ vi phạm, có thể áp dụng thêm các biện pháp khắc phục hậu quả.
Để ổn định thị trường gas, cần có các biện pháp hiệu quả nhằm kiểm soát tình hình hỗn loạn hiện tại Việc quản lý cung cầu và điều chỉnh giá cả là rất quan trọng Ngoài ra, các chính sách hỗ trợ từ chính phủ cũng góp phần tạo ra sự ổn định cho thị trường gas Các nhà sản xuất và phân phối cần phối hợp chặt chẽ để đảm bảo nguồn cung liên tục và đáp ứng nhu cầu của thị trường.
Quá trình phát triển của pháp luật về kinh doanh khí dầu mỏ hóa lỏng
Giai đoạn trước khi ban hành Nghị định số 107/2009/NĐ-CP
Pháp luật về kinh doanh LPG tại Việt Nam ra đời muộn, với việc trước năm 1999 chưa có văn bản pháp lý chuyên ngành nào quy định hoạt động này Trong giai đoạn đó, Nhà nước chỉ ban hành một số tiêu chuẩn kỹ thuật liên quan đến LPG, kho chứa, phương tiện lưu trữ và vận chuyển, chủ yếu tập trung vào quản lý an toàn trong lĩnh vực này.
Năm 1999 đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong pháp luật về kinh doanh LPG với sự ra đời của nhiều văn bản pháp lý như Luật Doanh Nghiệp, Pháp lệnh Đo lường, và Pháp lệnh Bảo vệ Quyền lợi Người tiêu dùng Đặc biệt, Thông tư số 15/1999/TT-BTM của Bộ Thương mại là văn bản điều chỉnh trực tiếp hoạt động kinh doanh LPG, quy định về mua bán LPG tại cửa hàng và dịch vụ kho bảo quản chai chứa LPG Thông tư này đề cập đến các điều kiện kinh doanh, thủ tục cấp Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh LPG, cũng như yêu cầu về vận chuyển và xử lý vi phạm trong lĩnh vực này.
Sau Thông tư số 15/1999/TT-BTM, Quyết định số 09/2000/QĐ-BVGCP ban hành ngày 29 tháng 02 năm 2000 của Ban Vật giá Chính phủ đã quy định về giá giới hạn bán lẻ tối đa khí hóa lỏng (LPG) dân dụng, tuy nhiên văn bản này hiện đã hết hiệu lực.
Thông tư liên tịch số 15/2001/TTLT-BTM-BCA ngày 10 tháng 05 năm 2001 giữa
Bộ Thương mại và Bộ Công an đã ban hành quy định về việc trang bị và quản lý các phương tiện chữa cháy tại các kho dầu mỏ và sản phẩm dầu mỏ, phù hợp với Luật Phòng cháy và chữa cháy năm 2001 cùng với các văn bản hướng dẫn liên quan, như Nghị định số 35/2003/NĐ-CP ngày 04 tháng 4.
04 năm2003 của Chính Phủ quy định chi tiết thi hành một số Điều của Luật Phòng cháy và chữa cháy, Thông tư số 04/2004/TT-BCA ngày 31tháng 03 năm2004 của
Bộ Công an đã hướng dẫn thực hiện Nghị định số 35/2003/NĐ-CP và các quyết định liên quan đến quản lý kỹ thuật an toàn trong lĩnh vực khí dầu mỏ hóa lỏng Cụ thể, Quyết định số 28/2006/QĐ-BCN ngày 16 tháng 8 năm 2006 quy định về quản lý an toàn giao nhận và vận chuyển khí dầu mỏ hóa lỏng bằng bồn chứa, trong khi Quyết định số 36/2006/QĐ-BCN ngày 16 tháng 10 năm 2006 quy định về an toàn nạp khí dầu mỏ hóa lỏng vào chai Ngoài ra, Quyết định số 02/2008/QĐ-BKHCN ngày 25 tháng 02 năm 2008 của Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ cũng đã ban hành quy định kiểm tra đo lường đối với hàng đóng gói sẵn theo định lượng.
Nội dung điều chỉnh pháp luật về kinh doanh LPG hiện nay chủ yếu tập trung vào các quy định về phòng cháy, chữa cháy và đảm bảo an toàn trong hoạt động kinh doanh Bên cạnh đó, còn có một số quy định chung về đo lường áp dụng cho nhiều lĩnh vực khác nhau.
Giai đoạn từ khi ban hành Nghị định số 107/2009/NĐ-CP đến nay
Nghị định số 107/2009/NĐ-CP, có hiệu lực từ ngày 15 tháng 01 năm 2010, đã tạo ra bước chuyển biến quan trọng trong lĩnh vực kinh doanh LPG tại Việt Nam Nghị định này quy định rõ các khái niệm liên quan đến kinh doanh LPG, phân loại các chủ thể kinh doanh, điều kiện hoạt động, quyền và nghĩa vụ của từng bên, cũng như thủ tục cấp giấy đủ điều kiện kinh doanh Ngoài ra, nghị định còn đề cập đến các quy định về chai LPG, mức dự trữ tối thiểu, chính sách giá cả và các hành vi vi phạm trong lĩnh vực này Với vai trò là xương sống trong hệ thống pháp luật về kinh doanh LPG, Nghị định số 107/2009/NĐ-CP đã thiết lập trật tự cho thị trường LPG, khiến các chủ thể kinh doanh phải điều chỉnh hành vi của mình cho phù hợp với quy định.
Sau khi Nghị định số 107/2009/NĐ-CP được ban hành, các Bộ ngành Trung ương đã triển khai nhiều văn bản pháp luật để hướng dẫn thực hiện nghị định này Cụ thể, Bộ Công Thương đã ban hành Thông tư số 11/2010/TT-BCT ngày 29 tháng 03 năm 2010 quy định về đại lý kinh doanh khí dầu mỏ hóa lỏng Đồng thời, Bộ Khoa học và Công nghệ cũng đã phát hành Thông tư số 12/2010/TT-BKHCN ngày 30 tháng 7 năm 2010 hướng dẫn quản lý chất lượng và đo lường trong lĩnh vực này, cùng với Quyết định số 1914/2010/QĐ-BKHCN gia hạn hiệu lực của Thông tư 12 đến hết ngày 30 tháng 12 năm 2010 Cả Thông tư số 12/2010/TT-BKHCN và Quyết định số 1914/2010/QĐ-BKHCN hiện đã hết hiệu lực Thêm vào đó, Thông tư số 118/2010/TT-BTC ngày 10 tháng 08 năm 2010 cũng được ban hành để bổ sung các quy định cần thiết.
Bộ Tài chính đã ban hành hướng dẫn về chế độ tài chính và thuế cho các cơ sở kinh doanh LPG chai Thông tư số 33/2010/TT-BCA ngày 05 tháng 10 năm 2010 của Bộ Công An quy định rõ các điều kiện về an ninh, trật tự đối với ngành nghề kinh doanh có điều kiện Ngoài ra, Thông tư liên tịch số 29/2011/TTLT-BCT-BTC ngày 04 tháng cũng đề cập đến các quy định liên quan.
Vào tháng 8 năm 2011, Bộ Công Thương và Bộ Tài chính đã ban hành hướng dẫn phối hợp kiểm tra giữa cơ quan Quản lý thị trường và cơ quan Quản lý giá Thông tư số 41/2011/TT-BCT, được ban hành vào ngày 16 tháng 12 năm 2011, quy định về quản lý an toàn trong lĩnh vực kinh doanh LPG Những văn bản pháp luật này đã tạo ra một hành lang pháp lý chuyên ngành, điều chỉnh riêng biệt cho lĩnh vực kinh doanh LPG.
Bộ Công Thương đã ban hành công văn số 12931/BCT-XNK ngày 22 tháng nhằm hướng dẫn thực hiện và tháo gỡ vướng mắc trong giai đoạn đầu thực hiện Nghị định số 107/2009/NĐ-CP.
Vào năm 2009, các văn bản quản lý nhập khẩu bình gas và thiết bị phụ trợ đã được ban hành, bao gồm Công văn số 3381/BCT-TTTN ngày 05 tháng 04 năm 2010 về Nghị định số 107/2009/NĐ-CP liên quan đến kinh doanh khí dầu mỏ hóa lỏng Tiếp theo là Công văn số 4292/BCT-TTTN ngày 04 tháng 05 năm 2010, chỉnh sửa Thông tư số 11/2010/TT-BCT về Quy chế đại lý kinh doanh khí dầu mỏ hóa lỏng Các hướng dẫn thực hiện Nghị định số 107/2009/NĐ-CP cũng được cập nhật qua Công văn số 8611/BCT-TTTN ngày 27 tháng 08 năm 2010 và Công văn số 11341/BCT-TTTN ngày 09 tháng 11 năm 2010 Bên cạnh đó, một số văn bản khác như Công văn số 8129/VPCP-KTTH và Công văn số 4939/TCT-CS đã được ban hành để giải quyết các vướng mắc và quy định về quản lý chất lượng khí dầu mỏ hóa lỏng Ngày 16 tháng 12 năm 2011, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 118/2011/NĐ-CP nhằm sửa đổi, bổ sung thủ tục hành chính trong lĩnh vực kinh doanh xăng dầu và khí dầu mỏ hóa lỏng, điều chỉnh một số điều khoản không phù hợp tại Nghị định số 107/2009/NĐ-CP.
Ngày 16 tháng 11 năm 2011, Chính phủ ban hành Nghị định số 105/2011/NĐ-CP nhằm tăng cường kỷ cương pháp luật và ngăn chặn hành vi vi phạm trong lĩnh vực kinh doanh LPG Đây là lần đầu tiên các hình thức xử lý hành chính về vi phạm pháp luật trong kinh doanh LPG được quy định chính thức trong một văn bản nghị định, tạo thuận lợi cho các cơ quan chức năng trong việc xử lý vi phạm Trước đó, quy định xử phạt hành chính đối với vi phạm trong lĩnh vực này nằm rải rác trong nhiều văn bản khác nhau, như Nghị định số 120/2005/NĐ-CP về cạnh tranh, Nghị định số 123/2005/NĐ-CP về phòng cháy chữa cháy, và Nghị định số 06/2008/NĐ-CP về thương mại.
Ngày 25 tháng 12 năm 2008, Chính phủ ban hành quy định xử phạt vi phạm hành chính liên quan đến đầu cơ, găm hàng, và gian lận thương mại Tiếp theo, Nghị định số 54/2009/NĐ-CP ngày 05 tháng 06 năm 2009 quy định xử phạt trong lĩnh vực đo lường và chất lượng sản phẩm Để đảm bảo tuân thủ pháp luật và khắc phục những hạn chế trong hoạt động LPG, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị số 04/CT-TTg vào ngày 20 tháng 01 năm 2012, yêu cầu tăng cường kiểm tra và xử lý vi phạm trong kinh doanh xăng dầu và khí dầu mỏ hóa lỏng Dựa trên Chỉ thị này, Bộ Công Thương đã ban hành Chỉ thị số 07/CT-TTg ngày 21 tháng 03 năm 2012, nêu rõ các biện pháp cần thực hiện và trách nhiệm của các cơ quan quản lý nhà nước trong hoạt động kinh doanh LPG.
Toàn bộ các văn bản nêu trênlà cơ sởpháp lý cho các chủthểthực hiện hoạt động kinh doanh LPG đúng quy định của pháp luật.
1.4 Tính hình thực thi pháp luật về kinh doanh khí dầu mỏ hóa lỏngtại Việt Nam hiện nay
Kể từ khi Nghị định số 107/2009/NĐ-CP có hiệu lực vào ngày 15 tháng 01 năm 2010, thị trường kinh doanh khí dầu mỏ hóa lỏng (LPG) đã dần được thiết lập trật tự, với nhiều chủ thể kinh doanh chân chính thực hiện nghiêm túc Tuy nhiên, sự gia tăng nhanh chóng về số lượng các chủ thể kinh doanh LPG đã dẫn đến tình hình phức tạp trên thị trường, xuất hiện nhiều hành vi vi phạm gây thiệt hại cho người tiêu dùng và các doanh nghiệp LPG hợp pháp Điều này cũng tạo ra khó khăn cho các cơ quan chức năng trong việc kiểm tra và xử lý các trường hợp vi phạm.
Các hành vi vi phạm pháp luật trong kinh doanh LPG rất đa dạng, bao gồm việc kinh doanh không có đăng ký, không đảm bảo điều kiện kinh doanh, không niêm yết giá và bán cao hơn giá quy định, cũng như hành vi chiếm dụng chai LPG của các nhãn hiệu uy tín và sang chiết trái phép Tình hình vi phạm ngày càng phức tạp và nghiêm trọng, đặc biệt tại TPHCM, nơi có tới 83,64% trong số 55 vụ kiểm tra vi phạm trong năm 2011 và 87,1% trong số 37 vụ kiểm tra từ đầu năm 2012 đến giữa năm 2012.
Theo Hiệp hội Gas Việt Nam, hiện có hơn 41 trạm chiết nạp gas trái phép hoạt động trên thị trường Các doanh nghiệp kinh doanh gas chân chính đang rất lo ngại về tình trạng này, vì nó gây rối loạn thị trường và cung cấp bình gas nhái, gas giả, cũng như gas mini không an toàn cho người tiêu dùng.
Vào ngày 31/10/2012, Bộ Khoa học và Công nghệ đã tổ chức Hội nghị tổng kết về “Thanh tra chuyên đề về LPG và xăng dầu năm 2012” tại Hà Nội Tại hội nghị, các đại biểu đã chỉ ra rằng trong thời gian gần đây, tình trạng vi phạm trong lĩnh vực kinh doanh LPG đang gia tăng.
35 Nguyễn Nga, “Ai giúp chúng tôi chống gas giả?”, nguồn: http://www.petrotimes.vn/news/vn/kinh- te/thuong-truong/ai-giup-chung-toi-chong-gas-gia.html.
36 Nguồn: Thanh tra Sở Công Thương TPHCM.
Trong báo cáo của Thanh Hương, việc xử lý những điểm “nóng” trên thị trường gas đã được nhấn mạnh Tổng kết đợt thanh tra cho thấy có 170 cơ sở kinh doanh LPG vi phạm trong tổng số 918 cơ sở được kiểm tra, chiếm tỷ lệ 18,5%.
Thị trường LPG hiện nay đang gặp phải sự thiếu ổn định, phản ánh những bất cập trong pháp luật về kinh doanh LPG và hiệu quả thực thi còn hạn chế.
Hoạt động quản lý nhà nước đối với kinh doanh khí dầu mỏ hóa lỏng là rất cần thiết, như đã chỉ ra trong Chương 1 Pháp luật và tình hình thực thi hiện nay phản ánh cục diện pháp lý về kinh doanh LPG Nghị định 107/2009/NĐ-CP được coi là một "bước ngoặt" nhưng cần nhiều văn bản hướng dẫn, cho thấy những hạn chế trong quy định này và pháp luật chung về kinh doanh khí dầu mỏ hóa lỏng Chương 2 sẽ phân tích cụ thể những bất cập của pháp luật Việt Nam trong lĩnh vực này.
38 “Gần 13% cơ sở kinh doanh gas, xăng dầu có gian lận”,nguồn:http://tuyengiao.vn/Home/khoagiao/xahoi/2012/10/47335.aspx.
CHƯƠNG2 BẤT CẬP CỦA PHÁP LUẬT VIỆT NAM
VỀKINH DOANH KHÍ DẦU MỎHÓA LỎNG
2.1 Một sốkhái niệm hẹp, thiếu vàchưathống nhất
2.1.1 Đối tượng áp dụng và phạm vi điều chỉnh và của Nghị định số 107/2009/NĐ-
CP hẹp và không thống nhất với nhau
Thứ nhất, đối tượng áp dụng của Nghị định số 107/2009/NĐ-CP (Điều 2) không thống nhất với phạm vi điều chỉnh của Nghị định số 107/2009/NĐ-CP (Điều