Chế tài bồi thường thiệt hại theo công ước viên về hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế (CISG)

MỘT SỐ VẤN ĐỀ PHÁP LÝ VỀ CHẾ TÀI BỒI THƯỜNG THIỆT HẠI THEO CÔNG ƢỚC VIÊN

Khái quát chung

Chế tài BTTH là hậu quả pháp lý bất lợi mà bên vi phạm hợp đồng phải chịu, được quy định từ Điều 74 đến Điều 77 của CISG, liên quan đến nghĩa vụ của bên bán và bên mua Các điều khoản này áp dụng để xác định trách nhiệm BTTH của cả hai bên trong hợp đồng Theo CISG, trách nhiệm BTTH chỉ áp dụng cho các bên trong hợp đồng, không cho bên thứ ba Tuy nhiên, các bên có thể thỏa thuận về trách nhiệm của bên thứ ba theo Điều 6 CISG hoặc áp dụng pháp luật nội địa theo quy tắc tư pháp quốc tế.

Theo thống kê từ CISG Database, các tranh chấp liên quan đến bồi thường thiệt hại (BTTH) đã ghi nhận gần 250 vụ, trong đó có 140 vụ liên quan đến Điều 74, 62 vụ liên quan đến Điều 75 và 41 vụ thuộc về Điều 76, bên cạnh 77 vụ riêng biệt theo Điều 77 Điều này cho thấy quy định về BTTH được áp dụng phổ biến trong thực tiễn xét xử, cung cấp biện pháp khắc phục bằng tiền nhằm giảm thiểu thiệt hại cho bên bị vi phạm.

Theo Điều 6 của CISG, các bên có quyền loại trừ việc áp dụng Công ước này hoặc thay đổi hiệu lực của bất kỳ điều khoản nào trong Công ước, miễn là không vi phạm Điều 12.

3 Magnus, Staudinger Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch, Điều 74, đoạn 14 (thông qua Peter Huber và Alastair Mullis (2007), The CISG – A new textbook for students and practitioners, European Law

Publishers, tr 280, chú thích số 1022)

4 Victor Knapp, C Bianca and M Bonnell (1987), Commentary on the International Sales Law - The 1980

Vienna Sales Convention, Giuffrè: Milan, https://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/knapp-bb74.html, Điều

74, mục 2.1, truy cập lần cuối ngày 24/05/2017

5 CISG Database, UNCITRAL Digest cases for Article 74 plus added cases for this Article, http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/text/digest-cases-74.html, truy cập lần cuối ngày 24/05/2017

5 còn có thể dễ dàng áp dụng trong đa số các trường hợp, điều mà các biện pháp khắc phục thiệt hại khác không làm được 9

Khóa luận này chỉ tập trung phân tích các quy định của chế tài BTTH từ Điều 74 đến Điều 77 Tuy nhiên, việc xem xét các quy định của CISG một cách tách biệt sẽ dẫn đến sự thiếu logic Để đánh giá và phân tích chính xác từng quy định, cần đặt chúng trong bối cảnh cùng với các quy định liên quan khác của CISG.

Chế tài bồi thường thiệt hại (BTTH) theo CISG có mối quan hệ linh hoạt với các chế tài khắc phục thiệt hại khác, như quy định tại Điều 45.2 và Điều 61.2, cho phép bên mua hoặc bên bán yêu cầu BTTH mà không mất quyền lợi khi áp dụng các chế tài khác Điều này có nghĩa là bên bị vi phạm vẫn có thể yêu cầu BTTH ngay cả khi bên vi phạm đã tuyên bố hủy hợp đồng hoặc khi bên mua đã áp dụng biện pháp giảm giá Ngoài ra, Điều 78 CISG cho phép bên còn lại yêu cầu tính lãi trên khoản tiền chậm trả mà không ảnh hưởng đến quyền yêu cầu BTTH Tuy nhiên, nếu một chế tài khác đã được áp dụng để bù đắp thiệt hại, bên bị vi phạm không thể yêu cầu BTTH nữa, vì thiệt hại đã được khắc phục Việc áp dụng đồng thời chế tài BTTH và chế tài khác trong trường hợp này có thể dẫn đến việc bên bị thiệt hại được bồi thường vượt mức thiệt hại, điều này không phù hợp với quy định của CISG.

Mối quan hệ giữa các quy định thuộc chế tài BTTH và các quy định khác của CISG được thể hiện qua Điều 34 và 37, trong đó bên bán có trách nhiệm giao chứng từ liên quan đến hàng hóa hoặc giao hàng trước thời hạn quy định trong hợp đồng Đồng thời, bên bán cũng cần khắc phục những sai sót xảy ra sau khi giao chứng từ hoặc hàng hóa trước hạn, nhằm đảm bảo sự tuân thủ và hiệu lực của hợp đồng.

Theo Điều 49.1 và Điều 64.1 của CISG, bên bị thiệt hại chỉ có quyền yêu cầu hủy hợp đồng trong trường hợp hành vi vi phạm cấu thành vi phạm cơ bản.

10 Điều 81.1 CISG quy định: “Việc hủy bỏ hợp đồng giải phóng các bên khỏi nghĩa vụ của họ, trừ nghĩa vụ bồi thường thiệt hại.”

11 Theo quy định tại Điều 46 CISG (đối với bên mua) hoặc Điều 62 CISG (đối với bên bán)

12 Theo quy định tại Điều 50 CISG

Theo Điều 44 CISG, bên mua có quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại, trừ khoản lợi nhuận bị bỏ lỡ, trong trường hợp vi phạm nghĩa vụ thông báo theo Điều 39.1 và Điều 43.1 Quyền yêu cầu bồi thường cũng được quy định tại Điều 45.1b và Điều 61.1b khi bên còn lại không thực hiện nghĩa vụ hợp đồng Hơn nữa, Điều 47 và 63 cho phép bên mua hoặc bên bán yêu cầu bồi thường ngay cả khi đã gia hạn thời gian hợp lý để thực hiện hợp đồng Cuối cùng, theo Điều 48, bên mua vẫn giữ quyền yêu cầu bồi thường mặc dù bên bán đã tự khắc phục vi phạm hợp đồng theo quy định.

80 CISG cho phép bên vi phạm giải phóng khỏi trách nhiệm BTTH trong trường các điều kiện về miễn trách xảy ra.

Căn cứ phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại

Các điều khoản về BTTH là rất quan trọng trong luật hợp đồng, nhằm bảo vệ quyền lợi của các bên khi có vi phạm xảy ra Hợp đồng được lập ra để thực hiện mục đích chung, nhưng khi có thiệt hại, các bên cần tìm cách bảo vệ quyền lợi tối đa Chế tài BTTH là giải pháp hiệu quả giúp bên bị thiệt hại khắc phục hậu quả và bồi thường lợi ích dự kiến từ hợp đồng CISG nổi bật nhờ cấu trúc các điều khoản về chế tài khắc phục thiệt hại, thể hiện tư duy pháp lý tiến bộ và hài hòa hóa quy định giữa hệ thống dân luật và thông luật, đồng thời phản ánh mối quan tâm chung của các quốc gia thành viên.

Chế tài bồi thường thiệt hại (BTTH) được quy định từ Điều 74 đến Điều 77 của CISG, với Điều 74 là quy định mấu chốt xác lập nguyên tắc chung trong việc áp dụng chế tài này Điều 75 và 76 bổ sung các phương pháp tính toán thiệt hại khi hợp đồng bị hủy, trong khi Điều 77 quy định nghĩa vụ của các bên trong việc hạn chế tổn thất.

Ủy ban tư vấn về chính sách Thương mại quốc tế thuộc Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam đã thực hiện nghiên cứu nhằm đề xuất Việt Nam gia nhập Công ước Viên về hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế.

(Công ước Viên 1980 – CISG), download từ trang web: http://www.wtocenter.vn/sites/default/files/Ban%20thuyet%20minh%20VN%20gia%20nhap%20Cong%20u oc%20Vien.pdf, phần I mục 3

7 mục 1.2 này, tác giả sẽ tập trung phân tích các căn cứ phát sinh trách nhiệm BTTH mà CISG đã ghi nhận tại Điều 74 Điều 74 CISG quy định:

Mức bồi thường thiệt hại do vi phạm hợp đồng bao gồm giá trị tổn thất và lợi nhuận bị bỏ lỡ mà bên bị vi phạm phải chịu Tuy nhiên, mức bồi thường này không được vượt quá giá trị tổn thất mà bên vi phạm có thể tiên liệu vào thời điểm ký kết hợp đồng, dựa trên các sự kiện mà họ biết hoặc phải biết lúc đó.

Trách nhiệm bồi thường thiệt hại phát sinh theo quy định của CISG khi có hai điều kiện chính: thứ nhất, một bên phải vi phạm hợp đồng; thứ hai, thiệt hại phải xảy ra.

(3) mối quan hệ nhân quả giữa hành vi vi phạm và thiệt hại; (4) mức BTTH bị giới hạn bởi tính có thể dự liệu trước 15

1.2.1 Hành vi vi phạm hợp đồng

Theo Điều 45.1 và Điều 61.1 CISG, khi một bên không thực hiện nghĩa vụ hợp đồng hoặc quy định trong Công ước, bên còn lại có quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại theo Điều 74 CISG Điều 74 CISG được xem là nguyên tắc chung cho việc áp dụng chế tài bồi thường thiệt hại, áp dụng trong mọi trường hợp thiệt hại xảy ra, kể cả khi hợp đồng đã bị hủy Mặc dù CISG không định nghĩa cụ thể về vi phạm hợp đồng, nhưng khái niệm "không thực hiện bất kỳ nghĩa vụ nào" cho thấy CISG tiếp cận vi phạm hợp đồng một cách rộng rãi, bao gồm cả hành vi vi phạm quy định trong hợp đồng hoặc Công ước mà không yêu cầu vi phạm đó phải là vi phạm cơ bản theo Điều 25 CISG, như là không thực hiện hợp đồng hoặc chậm trễ trong việc thực hiện.

14 Bản dịch CISG của Dịch giả Nguyễn Thế Đức Tâm, download từ trang web: http://www.cisgvn.net/wp-content/uploads/2010/11/CISG-1980-VN.pdf

15 Tính có thể dự liệu trước (Foreseeability) sẽ được tác giả phân tích tại chương 3

Trong vụ án Jewelry, Tòa án Tối cao Áo khẳng định rằng Điều 75 và 76 CISG không ngăn cản bên bán yêu cầu bồi thường thiệt hại theo Điều 74 CISG, ngay cả khi hợp đồng đã bị hủy Theo quy định tại Điều 75 và 76 CISG, bên bị thiệt hại có quyền yêu cầu bồi thường thêm những thiệt hại khác ngoài những thiệt hại đã được bồi thường theo các điều này.

Một quyết định trọng tài đã nhận định rằng thiệt hại bồi thường theo Điều 74 CISG liên quan đến vi phạm cơ bản do không thực hiện hợp đồng.

8 hiện hợp đồng, thực hiện không đúng (một phần hoặc toàn bộ) hợp đồng 19

Cần phân biệt giữa hành vi vi phạm hợp đồng theo Điều 74 và các nghĩa vụ "không thể bị kiện" theo quy định của CISG Các bên phải thực hiện nghĩa vụ này để bảo vệ quyền lợi của mình, nhưng việc không thực hiện sẽ không dẫn đến trách nhiệm pháp lý Thay vào đó, các bên chỉ phải chịu hậu quả bất lợi, như mất quyền yêu cầu biện pháp khắc phục thiệt hại.

Quy định tại Điều 74 CISG cho phép bên bị thiệt hại yêu cầu bồi thường chỉ dựa trên việc vi phạm hợp đồng, mà không cần xem xét lỗi của bên gây thiệt hại Điều này thể hiện trách nhiệm pháp lý nghiêm ngặt, tập trung vào hậu quả thiệt hại thay vì nguyên nhân, giúp tránh những tranh luận lý thuyết không cần thiết Mặc dù vậy, bên gây thiệt hại có thể giới hạn trách nhiệm của mình thông qua tính có thể dự liệu trước của thiệt hại và quy định về nghĩa vụ hạn chế tổn thất tại Điều 77 CISG.

Thiệt hại xảy ra và cách tính toán thiệt hại là một vấn đề cần được xem xét kĩ

Xem thêm tại Arbitration Court of the International Chamber of Commerce, Arbitral award No 8716,

February 1997, http://cisgw3.law.pace.edu/cases/978716i1.html, truy cập lần cuối ngày 24/05/2017

The book "International Sales Law: United Nations Convention on Contracts for the International Sale of Goods" by Fritz Enderlein and Dietrich Maskow (1992) provides an in-depth analysis of the CISG, focusing on Article 74, which addresses damages for breach of contract For further details, you can access the publication through Oceana Publications or visit the provided link.

20 Ingeborg Schwenzer (Ed.) (2010), Schlechtriem & Schwenzer: Commentary on the UN Convention on the

International Sale of Goods (CISG), Oxford University Press, Điều 74, đoạn 13

Theo quy định tại Điều 39.1 của CISG, bên mua sẽ không còn quyền khiếu nại về sự không phù hợp của hàng hóa nếu không thông báo cho bên bán trong khoảng thời gian hợp lý sau khi đã biết hoặc lẽ ra phải biết về sự không phù hợp đó.

In her 2010 publication, Christiana Fountoulakis explores remedies for breach of contract as outlined in the United Nations Convention on the International Sale of Goods This comprehensive analysis is available for online access through ERA and can be downloaded from the University of Fribourg's website at https://www.unifr.ch/ius/assets/files/chaires/CH_Fountoulakis/files/Remedies.pdf.

Trong chế tài bồi thường thiệt hại, việc xác định mức độ thiệt hại được bù đắp là rất quan trọng, vì nó ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của các bên trong hợp đồng Chỉ cần một sai sót nhỏ trong quá trình đánh giá và tính toán thiệt hại có thể dẫn đến những kết quả không mong muốn cho các bên liên quan.

Khi phân tích quy định tại Điều 74 của CISG, cần lưu ý rằng thiệt hại được bồi thường theo nguyên tắc bồi thường đầy đủ (full compensation) Nguyên tắc này cũng được ghi nhận trong các điều ước quốc tế khác như Điều 7.4.2 của Bộ nguyên tắc về hợp đồng thương mại quốc tế của UNIDROIT (PICC) và Điều 9:502 của Các nguyên tắc của Luật hợp đồng châu Âu (PECL) Mặc dù được diễn đạt ngắn gọn, nguyên tắc này có ảnh hưởng lớn và chi phối toàn bộ quá trình tính toán thiệt hại, là cơ sở để các cơ quan giải quyết tranh chấp xác định liệu một loại thiệt hại nào đó có được bồi thường hay không Theo Điều 74, thiệt hại do vi phạm hợp đồng gây ra bao gồm

TÍNH TOÁN THIỆT HẠI THEO QUY ĐỊNH CỦA CÔNG ƢỚC VIÊN

Khái quát chung

Việc tính toán giá trị thiệt hại trong chế tài bồi thường thiệt hại theo CISG là rất quan trọng Theo Điều 74 CISG, giá trị thiệt hại bao gồm tổn thất và lợi nhuận bị bỏ lỡ Đối với hàng hóa bị lỗi, tổn thất được tính bằng chênh lệch giữa giá trị hợp đồng và giá trị thực của hàng hóa nhận được Trong trường hợp chậm thanh toán, tổn thất là số tiền lẽ ra bên mua phải trả đúng hạn Ngoài ra, các chi phí phát sinh như chi phí kho bãi, vận chuyển, bảo quản cũng được tính vào bồi thường nếu đáp ứng điều kiện luật định Việc xác định thiệt hại nào được bồi thường là bước đầu tiên để tính toán giá trị thiệt hại, từ đó đánh giá tính hợp lý của khoản bồi thường so với tổn thất thực tế.

Ngoài quy định tại Điều 74 về tính toán thiệt hại, CISG còn quy định tại Điều 75 và 76 về trường hợp hợp đồng bị hủy Theo Điều 49, 64, 72, và 73, một bên có quyền hủy bỏ hợp đồng nếu bên kia vi phạm cơ bản Cụ thể, Điều 49.1b và 64.1b cho phép bên mua hủy hợp đồng nếu bên bán không giao hàng, và ngược lại, bên bán có quyền hủy khi bên mua không thanh toán hoặc không nhận hàng trong thời gian gia hạn Vi phạm cơ bản theo Điều 25 là vi phạm khiến bên bị thiệt hại không nhận được những gì họ mong đợi từ hợp đồng Trong quan hệ mua bán, bên bán mong muốn bán hàng và nhận tiền, trong khi bên mua kỳ vọng nhận hàng Khi các kỳ vọng không đạt được, việc hủy hợp đồng trở nên cần thiết để giải phóng các bên khỏi nghĩa vụ hợp đồng.

22 thiệt hại xảy ra từ hành vi vi phạm dẫn tới việc hủy hợp đồng phải được bồi thường, nhằm bảo đảm quyền lợi của bên bị vi phạm

Trong chương II, tác giả phân tích cách tính toán thiệt hại khi hợp đồng bị hủy theo quy định của CISG Điều 75 áp dụng cho trường hợp bên bị vi phạm thực hiện giao dịch thay thế, cho phép tính toán thiệt hại cụ thể dựa trên giao dịch thực tế Ngược lại, Điều 76 được sử dụng khi bên bị vi phạm hủy hợp đồng mà không ký kết hợp đồng thay thế, dẫn đến việc thiệt hại được tính toán giả định dựa trên giá hàng hóa phổ biến trên thị trường.

Cách tính toán cụ thể thiệt hại theo quy định tại Điều 75 Công ước Viên

Trong thương mại, việc thực hiện giao dịch thay thế sau khi hủy hợp đồng là điều phổ biến Doanh nghiệp thường quan tâm đến lợi nhuận khi ký kết hợp đồng, nhưng nếu hợp đồng không được thực hiện, bên bị thiệt hại sẽ không đạt được mục đích ban đầu Để giảm thiểu thiệt hại, họ sẽ tiến hành giao dịch thay thế, nhằm đạt được mong đợi đã đặt ra trước đó Thiệt hại phát sinh từ giao dịch thay thế cần được bồi thường, do nó xuất phát từ hành vi vi phạm của bên còn lại Tuy nhiên, cần cảnh giác với việc bên bị vi phạm lợi dụng quy định này để gây thiệt hại thêm, làm tăng trách nhiệm bồi thường Do đó, cần xem xét kỹ các điều kiện áp dụng Điều 75 CISG để tính toán thiệt hại một cách hợp lý.

Khi hợp đồng bị hủy bỏ, bên mua có quyền yêu cầu bồi thường nếu họ đã mua hàng thay thế trong thời gian hợp lý, hoặc bên bán đã bán lại hàng Bồi thường sẽ bao gồm phần chênh lệch giữa giá hàng hóa trong hợp đồng và giá hàng hóa trong giao dịch thay thế, cùng với các thiệt hại khác theo quy định tại Điều 74.

Theo đó có bốn vấn đề ta cần xem xét khi phân tích Điều 75 CISG, bao gồm:

Tuyên bố hủy hợp đồng có thể dẫn đến việc thực hiện giao dịch thay thế hợp lý Thiệt hại sẽ được tính toán dựa trên phần chênh lệch giữa giá hàng hóa trong hợp đồng và giá hàng hóa trong giao dịch thay thế Ngoài ra, các thiệt hại khác cũng sẽ được bồi thường theo quy định tại Điều 74.

2.2.1 Tuyên bố hủy hợp đồng

Thiệt hại theo Điều 75 CISG chỉ được tính toán khi bên bị thiệt hại đã tuyên bố hủy bỏ hợp đồng Trong vụ án Soy oil, Tòa Phúc thẩm Barcelona không chấp nhận một trong bốn hợp đồng thay thế của nguyên đơn vì hợp đồng đó đã được thực hiện khi hợp đồng ban đầu chưa bị hủy Tương tự, trong vụ án Stones, Tòa án quận Hamburg khẳng định rằng thiệt hại từ hợp đồng thay thế chỉ có thể yêu cầu bồi thường khi hợp đồng ban đầu đã bị hủy; do đó, bên mua không tuyên bố hủy hợp đồng sẽ không được bồi thường thiệt hại.

Trong vụ Stones, cơ quan giải quyết tranh chấp đã chỉ ra một ngoại lệ theo Điều 75 CISG, cho phép bên bị vi phạm yêu cầu bồi thường thiệt hại mà không cần tuyên bố hủy hợp đồng, nếu họ có lý do chắc chắn rằng bên vi phạm sẽ không thực hiện nghĩa vụ Tuy nhiên, vụ Stones không thuộc trường hợp ngoại lệ này Tương tự, trong vụ Iron molybdenum, Tòa Phúc thẩm Đức khẳng định rằng việc yêu cầu tuyên bố hủy hợp đồng là không cần thiết và trái với nguyên tắc thiện chí theo Điều 7.1 CISG, cho phép bên bị thiệt hại bỏ qua tuyên bố hủy bỏ, miễn là họ chắc chắn rằng bên bán sẽ không thực hiện nghĩa vụ của mình khi hợp đồng thay thế được ký kết.

Tác giả ủng hộ giải pháp giao dịch thay thế trong trường hợp vi phạm hợp đồng Khi một bên thương nhân chân thành gặp phải hành vi vi phạm từ bên kia, họ sẽ tìm cách thực hiện giao dịch thay thế để giảm thiểu tổn thất Do đó, thiệt hại phát sinh từ hợp đồng thay thế, vốn xuất phát từ hành vi vi phạm, cần được bồi thường theo Điều 75 CISG.

60 Appellate Court Barcelona, Spain, Soy oil case, 2 February 2004, tham khảo tại http://cisgw3.law.pace.edu/cases/040202s4.html, truy cập lần cuối ngày 08/06/2017

61 District Court Hamburg, Germany, Stones case, 21 December 2001, tham khảo tại http://cisgw3.law.pace.edu/cases/011221g1.html, truy cập lần cuối ngày 08/06/2017

62 Appellate Court Hamburg, Germany, Iron molybdenum case, 28 February 1997, tham khảo tại http://cisgw3.law.pace.edu/cases/970228g1.html, truy cập lần cuối ngày 08/06/2017

Bên bị thiệt hại có quyền tuyên bố hủy hợp đồng, nhưng việc không tuyên bố hủy bỏ không thể biện minh cho bên gây thiệt hại từ chối trách nhiệm bồi thường Điều này bởi vì bên gây thiệt hại đã vi phạm các cam kết mà họ phải thực hiện.

2.2.2 Giao dịch thay thế hợp lý

Bên bị thiệt hại khi yêu cầu bồi thường theo Điều 75 CISG cần phải ký kết một giao dịch thay thế, đây là điều kiện quan trọng để viện dẫn quy định này Nếu không có giao dịch thay thế thực tế, việc tính toán thiệt hại theo quy định sẽ không khả thi CISG không yêu cầu hợp đồng thay thế phải được thực hiện, miễn là giao dịch đó phù hợp với quy định của Điều 75 về tính hợp lý và đáp ứng được kỳ vọng mà bên bị thiệt hại lẽ ra phải nhận nhưng không có do vi phạm của bên còn lại.

Theo quy định của Điều 75 CISG, giao dịch thay thế cần được thực hiện với bên thứ ba Nếu bên bán tự tiêu thụ sản phẩm hoặc bên mua tự sản xuất hàng hóa cần thiết, khoản thiệt hại sẽ không được tính theo Điều 75, mà sẽ áp dụng Điều 74 CISG.

Trong thương mại, chuỗi hoạt động của thương nhân diễn ra liên tục, khiến việc xác định giao dịch thay thế trở nên khó khăn Bên yêu cầu bồi thường thường phải chứng minh tính thay thế của giao dịch, có thể giảm bớt gánh nặng bằng cách thông báo cho bên vi phạm về việc thực hiện giao dịch thay thế Nếu không có thông báo, giao dịch đầu tiên tương đương nhất với hợp đồng bị hủy sẽ được coi là giao dịch thay thế Bên bị thiệt hại cũng phải chứng minh mối quan hệ giữa giao dịch thay thế và giao dịch bị hủy trước cơ quan giải quyết tranh chấp, nhằm ngăn chặn việc lợi dụng quy định liên quan đến sự liên tục trong hoạt động kinh doanh.

63 Xem thêm tại Peter Huber & Alastair Mullis, tlđd (27), tr 284-285

64 Peter Huber & Alastair Mullis, tlđd (27), tr 285

Trong vụ kiện Canned oranges, CIETAC không chấp nhận giao dịch thay thế do sự khác biệt về tên hàng hóa, đặc điểm, nguồn gốc, ngày sản xuất, khối lượng và ngày giao hàng so với giao dịch đã bị hủy Tuy nhiên, bên mua vẫn được bồi thường thiệt hại do vi phạm hợp đồng từ bên bán Tham khảo thêm tại Ủy ban Trọng tài Kinh tế và Thương mại Quốc tế Trung Quốc, vụ Canned oranges, ngày 30 tháng 11 năm 1997, http://cisgw3.law.pace.edu/cases/971130c1.html, truy cập lần cuối ngày 08/06/2017.

Khi lựa chọn một giao dịch thay thế sau khi hủy hợp đồng, bên bị thiệt hại sẽ tìm giao dịch có giá trị cao nhất để giảm thiểu tổn thất Điều 76 CISG quy định rằng ngay cả khi không xác định được giao dịch thay thế, bên thiệt hại vẫn có quyền bồi thường Theo Điều 75 CISG, giao dịch thay thế phải được thực hiện "bằng cách thức hợp lý và trong thời hạn hợp lý", nhưng không có hướng dẫn cụ thể về tiêu chí "hợp lý" Yếu tố này phụ thuộc vào từng trường hợp cụ thể trong thực tiễn thương mại Học giả Peter Schlechtriem cho rằng giao dịch thay thế cần có mức giá hợp lý, và các điều khoản liên quan đến thực hiện hợp đồng cũng ảnh hưởng đến tính hợp lý Theo Ban thư ký CISG, hợp đồng thay thế không cần giống hoàn toàn với hợp đồng cũ, miễn là nó thực sự thay thế hợp đồng đã hủy Điều khoản về thời điểm giao hàng trong giao dịch thay thế là rất quan trọng, vì nếu không, bên mua có thể không thực hiện được hợp đồng với khách hàng Tuy nhiên, việc ký kết một giao dịch thay thế với các điều khoản tương đương với hợp đồng đã hủy thường gặp nhiều khó khăn do các điều kiện khách quan.

CISG Advisory Council Opinion No 8, specifically section 4.1.5, provides valuable insights into the interpretation of the CISG For more information, visit the official website at http://cisgw3.law.pace.edu/cisg/CISG-AC-op8.html, accessed last on June 8, 2017.

Peter Schlechtriem discusses the calculation of damages in cases of anticipatory breach under the CISG The article, accessible at http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/schlechtriem20.html, provides insights into the legal framework governing such breaches It emphasizes the importance of understanding the implications of anticipatory breaches in international sales contracts This analysis is crucial for parties involved in cross-border transactions to effectively manage risks and ensure compliance with the CISG.

Ban thư ký CISG đã đưa ra 68 bình luận về Điều 71, mà sau này trở thành bản thảo của Điều 75 CISG Những bình luận này có thể được tìm thấy tại trang web http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/text/secomm/secomm-75.html và đã được truy cập lần cuối vào ngày 08/06/2017.

Cách tính toán giả định thiệt hại theo quy định tại Điều 76 Công ước Viên

Trong phần trước, tác giả đã phân tích cách tính thiệt hại dựa trên sự chênh lệch giữa giá trị hàng hóa trong hợp đồng và giá trị hàng hóa trong giao dịch thay thế Tuy nhiên, có thể xảy ra một số tình huống như bên bị thiệt hại không thể thực hiện giao dịch thay thế do lý do khách quan, hoặc giao dịch thay thế không được tiến hành một cách hợp lý và kịp thời Hơn nữa, việc kinh doanh liên tục của bên thiệt hại có thể gây khó khăn trong việc xác định tính hợp lý của giao dịch thay thế.

76 Tlđd (69), truy cập lần cuối ngày 09/06/2017

Khi hợp đồng bị hủy, Điều 76 của CISG sẽ được áp dụng để tính toán thiệt hại giả định, đặc biệt trong những tình huống không đủ điều kiện sử dụng Điều 75 CISG Quy định này không chỉ trái ngược mà còn bổ sung cho Điều 75, nhằm đảm bảo rằng các bên có thể xác định thiệt hại một cách hợp lý trong các trường hợp cụ thể.

Nếu hợp đồng bị hủy và giá hàng hóa có thể xác định, bên bị vi phạm có quyền yêu cầu bồi thường phần chênh lệch giá giữa hợp đồng và giá tại thời điểm hủy, cùng với thiệt hại khác Nếu bên vi phạm hủy hợp đồng sau khi nhận hàng, giá hàng hóa sẽ được tính theo thời điểm nhận hàng thay vì thời điểm hủy.

2 Vì các mục đích của khoản trên, giá hàng hóa áp dụng là giá hàng hóa phổ biến tại địa điểm giao hàng, hoặc nếu không có giá hàng hóa tại địa điểm đó thì là giá hàng hóa tại một địa điểm hợp lý khác, có tính đến chi phí hợp lý trong việc vận chuyển hàng hóa tới địa điểm đó.” 77

Điều 75 và Điều 76 có sự tương đồng rõ rệt khi áp dụng trong trường hợp hợp đồng bị hủy, cho phép bên bị thiệt hại yêu cầu bồi thường không chỉ dựa trên mức chênh lệch cụ thể mà còn theo Điều 74, với điều kiện đáp ứng các yêu cầu cần thiết Trong phần này, tác giả sẽ phân tích ba vấn đề chính: (1) Tuyên bố hủy hợp đồng; (2) Tình huống bên bị thiệt hại không thực hiện giao dịch thay thế; (3) Phương pháp tính toán thiệt hại.

2.3.1 Tuyên bố hủy bỏ hợp đồng Điều 76 CISG yêu cầu quy định này chỉ được áp dụng trong trường hợp hợp đồng bị hủy (“if the contract is avoided”) Trong một quyết định của mình, Tòa Trọng tài thương mại quốc tế tại Phòng Thương mại và Công nghiệp Liên bang Nga đã bác bỏ sự viện dẫn đến quy định tại Điều 75, 76 CISG của bên mua người Mĩ (nguyên đơn) trong yêu cầu bồi thường bởi họ không có tuyên bố hủy bỏ hợp đồng

Trong vụ án Umbrella, tòa án đã xác định rằng tuyên bố hủy hợp đồng của bên bán là không hợp lý do việc giao hàng chưa có hiệu lực Hơn nữa, vào ngày hủy hợp đồng, bên bán vẫn tiếp tục chấp nhận đơn hàng từ bên mua, cho thấy họ không muốn bị ràng buộc bởi tuyên bố hủy hợp đồng trước đó Vì vậy, tòa án đã không áp dụng Điều luật liên quan trong trường hợp này.

Điều 76 của CISG yêu cầu bên bị vi phạm phải có tuyên bố hủy bỏ hợp đồng để xác định rõ ràng mong muốn chấm dứt giao dịch Khác với Điều 75, nơi bên bị vi phạm có thể thực hiện giao dịch thay thế để ngầm khẳng định ý định chấm dứt hợp đồng, Điều 76 không cho phép xác định ý định này nếu không có tuyên bố hủy bỏ hợp đồng rõ ràng Do đó, để áp dụng quy định tại Điều 76, việc có một tuyên bố hủy bỏ hợp đồng có hiệu lực là điều kiện tiên quyết.

2.3.2 Bên bị thiệt hại không thực hiện giao dịch thay thế

Thiệt hại được xác định theo cách tính giả định chỉ áp dụng khi bên bị vi phạm tuyên bố hủy hợp đồng và không có hợp đồng thay thế nào được ký kết Điều này được quy định rõ tại Điều 76 của CISG.

Nếu hợp đồng bị hủy và bên mua không thực hiện việc mua hàng thay thế hoặc bên bán không thực hiện việc bán lại hàng theo quy định tại Điều 75, thì Điều 76 chỉ được áp dụng khi Điều 75 không thể thực hiện Trong bối cảnh của CISG, việc ký kết và thực hiện giao dịch thay thế sau khi hủy hợp đồng của bên bị thiệt hại nhằm mục đích hạn chế tổn thất Do đó, thương nhân bị vi phạm cần tiến hành một hợp đồng thay thế hợp lý trong thời gian sớm nhất có thể, đặc biệt là đối với hàng hóa có giá thị trường biến động.

On January 24, 2000, the Tribunal of International Commercial Arbitration at the Russian Federation Chamber of Commerce and Industry ruled on Case No 54/1999 The details of the case can be accessed online at http://www.cisg.law.pace.edu/cases/000124r1.html, with the last access date being June 9, 2017.

79 Supreme Court, Austria, Umbrella case, 12 February 1998, tham khảo tại http://cisgw3.law.pace.edu/cases/980212a3.html, truy cập lần cuối ngày 09/06/2017

Tòa án quận Zug của Thụy Sĩ đã khẳng định rằng trong vụ án liên quan đến PVC và các vật liệu tổng hợp, bên mua (người Thụy Sĩ) đã hủy bỏ hợp đồng theo quy định và không thực hiện giao dịch thay thế nào, do đó họ có quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại theo Điều 76 của CISG Thông tin chi tiết có thể tham khảo tại trang web của Tòa án quận Zug, Thụy Sĩ, ngày 21 tháng 10 năm 1999.

81 Peter Schlechtriem, Damages, avoidance of the contract and performance interest under the CISG (bài viết được trích ra từ Schlechtriem (2005), Damages and performance interest, Festschrift Apostolos Georgiades,

Athens Người dịch: Ms Mariel Dimsey, LL.B (Hons I), Basel), http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/schlechtriem21.html, mục II.2, truy cập lần cuối ngày 09/06/2017

Nếu bên bị vi phạm không thực hiện giao dịch thay thế kịp thời, họ có thể bị kết luận vi phạm nghĩa vụ hạn chế tổn thất, dẫn đến việc không được bồi thường cho những thiệt hại đã chịu Tuy nhiên, quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại vẫn được bảo lưu, ngay cả khi không có hợp đồng thay thế Thiệt hại sẽ được tính toán giả định, vì việc thiếu giao dịch thay thế không ảnh hưởng đến quyền bồi thường của bên bị vi phạm.

2.3.3 Cách tính toán thiệt hại

Thiệt hại theo Điều 76 CISG được tính bằng chênh lệch giữa giá trị hàng hóa trong hợp đồng và giá hàng hóa tại thời điểm hủy bỏ hợp đồng, tương tự như cách tính tại Điều 75, với giả định bên bị thiệt hại đã thực hiện giao dịch thay thế dựa trên giá thị trường Để áp dụng Điều 76, hợp đồng phải có quy định rõ ràng về giá trị hàng hóa, khác với Điều 75 cho phép xác định giá qua thỏa thuận hoặc theo Điều 55 CISG Trong phiên bản tiếng Anh, CISG sử dụng "contract price" tại Điều 75 và "price fixed by the contract" tại Điều 76, trong khi phiên bản tiếng Pháp chỉ dùng "prix du contrat" cho cả hai điều khoản Tại Hội nghị lần thứ 37 của Ủy ban thứ nhất, ban soạn thảo đã mở ra vấn đề này cho các đại diện quốc gia, nhấn mạnh rằng lựa chọn từ ngữ sẽ ảnh hưởng đến cách giải thích trong tương lai.

82 Jennifer Offermanns (2006), Damages Arising Out of a Cover Purchase within the Framework of Articles

74 to 77 CISG, Vindobona Journal of International Commercial Law & Arbitration, http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/offermanns.html, mục 2, truy cập lần cuối ngày 09/06/2017

CISG sử dụng cụm từ “giá hiện hành” để chỉ giá trị hàng hóa tại thời điểm tuyên bố hủy bỏ hợp đồng Mặc dù không được quy định rõ ràng, nhưng nhiều học giả đã đưa ra ý kiến về vấn đề này.

Một số lưu ý với hợp đồng không được ấn định giá

Theo Điều 75 của CISG, để tính toán thiệt hại, cần xác định giá trị hàng hóa trong hợp đồng bị hủy và giá trị hàng hóa tương đương trên thị trường.

88 John O Honnold, tlđd (87), đoạn 412.a.ii, truy cập lần cuối ngày 11/06/2017

89 John O Honnold, tlđd (87), đoạn 413, truy cập lần cuối ngày 11/06/2017

Trong hợp đồng thay thế, 35 hàng hóa sẽ được xác định giá trị dựa trên thỏa thuận giữa các bên trong hợp đồng ban đầu (hợp đồng bị hủy) Nếu giá chưa được ấn định rõ ràng, giá trị sẽ được xác định theo quy định tại Điều 55 CISG Mặc dù giao dịch thay thế được ký kết trong khoảng thời gian hợp lý sau khi hợp đồng bị hủy, giá trị của nó được xác định tại thời điểm thực hiện, tức là chưa được ấn định cụ thể.

Trong trường hợp giá trị hàng hóa trên thị trường thay đổi giữa thời điểm ký kết hợp đồng và thời điểm thực hiện, các bên sẽ có những kỳ vọng khác nhau về giải quyết Ví dụ, nếu bên A ký hợp đồng với bên B vào tháng 4/2016 để giao hàng vào tháng 1/2017, nhưng bên B từ chối nhận hàng, bên A có quyền hủy hợp đồng và ký hợp đồng mới với bên C dựa trên giá trị thị trường vào tháng 7/2017 Nếu giá trị hàng hóa tăng, bên A có thể yêu cầu bồi thường theo Điều 76 CISG, trong khi bên B sẽ yêu cầu theo Điều 75 CISG Ngược lại, nếu giá trị giảm, bên A sẽ muốn áp dụng Điều 75 và bên B sẽ mong muốn Điều 76 Các hợp đồng với điều khoản giá mở có thể dẫn đến sự không chắc chắn về bồi thường, nhưng bên bị thiệt hại phải chịu rủi ro từ cách tính này, mặc dù nó xuất phát từ hành vi vi phạm của bên kia Theo CISG, cách tính thiệt hại theo Điều 75 nhằm hạn chế tổn thất, nhưng chỉ áp dụng khi giá trị giao dịch thay thế được xác định rõ ràng.

90 Peter Schlechtriem, tlđd (81), mục IV.b, truy cập lần cuối ngày 12/06/2017

Theo Điều 76 CISG, thiệt hại sẽ được giảm thiểu dựa trên giá thị trường của hàng hóa Nếu hợp đồng thay thế không có giá ấn định và giá hàng hóa giảm, bên bán sẽ không được bồi thường vì thiệt hại không phát sinh từ hành vi vi phạm mà từ lựa chọn thực hiện hợp đồng của bên bị thiệt hại Ngược lại, nếu giá hàng hóa tăng, bên bán có thể yêu cầu bồi thường theo chênh lệch giữa giá trị hợp đồng ban đầu và giá thị trường tại thời điểm hủy hợp đồng Tuy nhiên, để tránh việc bên bị thiệt hại được lợi hơn so với tình trạng nếu hợp đồng được thực hiện đúng, cần xem xét giá thị trường của hàng hóa tại thời điểm thực hiện hợp đồng thay thế Nếu giá trị tại thời điểm đó bằng hoặc lớn hơn giá trị hợp đồng ban đầu, bên bán sẽ không có thiệt hại và không đủ điều kiện yêu cầu bồi thường Điều 76 chỉ áp dụng khi giá trị hàng hóa trong hợp đồng ban đầu đã được ấn định; nếu hợp đồng có quy định mở về giá, cần có cách tính khác để xác định thiệt hại.

91 Jennifer Offermanns, tlđd (82), mục 3.2.2, truy cập lần cuối ngày 12/06/2017

92 Peter Schlechtriem, tlđd (81), mục IV.b, truy cập lần cuối ngày 12/06/2017

Theo quy định tại Điều 55 CISG, việc sử dụng cách tính giả định thiệt hại thông qua hợp đồng với các điều khoản mở về giá sẽ vi phạm quy định và mục đích của Điều 76 CISG Để giải quyết tình huống này, cần quay lại áp dụng quy định của CISG tại Điều 74.

Điều 74 trong CISG là cơ sở quan trọng để xác định thiệt hại, trong khi Điều 75 và 76 đóng vai trò bổ sung, giúp quy định về bồi thường thiệt hại được áp dụng linh hoạt và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người bị thiệt hại Hai điều khoản này không thay thế mà hỗ trợ cho Điều 74, cho phép quay lại áp dụng nguyên tắc của Điều 74 khi cần thiết Điều 75 và 76 có mối liên hệ chặt chẽ, đặc biệt trong trường hợp hợp đồng bị hủy, và việc áp dụng Điều 76 chỉ khả thi khi bên bị thiệt hại chưa thực hiện giao dịch thay thế hợp lý Ngoài ra, khi yêu cầu bồi thường theo Điều 75, bên bị thiệt hại cần lưu ý đến giá thị trường của hàng hóa để đảm bảo tính hợp lý của giao dịch thay thế.

Theo quy định của CISG, Điều 55 được áp dụng trong hai trường hợp: (1) khi hợp đồng không xác định giá; (2) khi hợp đồng chỉ bao gồm các điều khoản xác định giá một cách rõ ràng hoặc ngầm định.

94 Ý kiến số 8 của Hội đồng tư vấn CISG, tlđd (66), mục 4.2.2, truy cập lần cuối ngày 12/06/2017

GIỚI HẠN TRÁCH NHIỆM BỒI THƯỜNG THIỆT HẠI

Định dạng
Số trang	58
Dung lượng	1,07 MB