CHẾ ĐỘ LAO ĐỘNG CỦA PHẠM NHÂN
Quy định của pháp luật thi hành án hình sự về chế độ lao động của phạm nhân
Lao động là hoạt động có mục đích của con người nhằm thay đổi vật thể tự nhiên để đáp ứng nhu cầu, tạo ra của cải vật chất và tinh thần, góp phần phát triển xã hội Lao động không chỉ là quyền mà còn là nghĩa vụ của công dân, được pháp luật tôn trọng và bảo vệ Phạm nhân, mặc dù bị hạn chế một số quyền cơ bản, vẫn có quyền lao động theo quy định của pháp luật, nhằm cải tạo bản thân và tái hòa nhập cộng đồng sau khi chấp hành án phạt Chính sách nhân đạo của Đảng và Nhà nước khuyến khích phạm nhân lao động, giúp họ trở thành người có ích cho xã hội Luật Thi hành án hình sự năm 2010 quy định rõ về chế độ lao động của phạm nhân, bảo đảm quyền lợi và nghĩa vụ của họ trong quá trình cải tạo.
Phạm nhân được phân công lao động phù hợp với độ tuổi và sức khỏe, đồng thời đáp ứng yêu cầu quản lý và hòa nhập cộng đồng Họ có quyền nghỉ vào các ngày thứ bảy, chủ nhật, lễ, tết theo quy định pháp luật Thời gian lao động và học tập của phạm nhân không quá 8 giờ mỗi ngày, trừ trường hợp khẩn cấp, Giám thị có thể yêu cầu làm thêm tối đa 2 giờ Nếu phạm nhân làm thêm giờ hoặc vào ngày nghỉ, họ sẽ được nghỉ bù hoặc nhận bồi dưỡng bằng tiền hoặc hiện vật.
2 Phạm nhân nữ được bố trí làm những công việc phù hợp với giới tính, sức khỏe và độ tuổi; không làm công việc nặng nhọc, độc hại thuộc danh mục cấm sử dụng lao động nữ
3 Phạm nhân mắc bệnh hoặc có nhược điểm về thể chất, tinh thần thì tùy mức độ, tính chất của bệnh tật và trên cơ sở chỉ định của y tế trại giam, trại tạm giam được miễn hoặc giảm thời gian lao động”
Theo Luật thi hành án hình sự 2010, phạm nhân được tổ chức lao động trong thời gian chấp hành án, điều này là bắt buộc và cần thiết vì nhiều phạm nhân không có tay nghề và thói quen lao động Việc lao động giúp họ thay đổi nhận thức và hành vi, nhận ra giá trị của sức lao động và ăn năn về những sai lầm trong quá khứ Cụ thể, "phạm nhân có nghĩa vụ phải lao động để cải tạo và trở thành công dân có ích cho xã hội" (khoản 1 Điều 4 Thông tư liên tịch số 12/2013/TTLT-BCA-BQP-BTC).
Việc tổ chức lao động cho phạm nhân không chỉ giúp họ tích lũy thói quen và kỹ năng mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình tái hòa nhập cộng đồng sau khi chấp hành án phạt Theo Nghị định số 80/2011/NĐ-CP, các trại giam có trách nhiệm đánh giá năng lực nghề nghiệp của phạm nhân để xây dựng kế hoạch bồi dưỡng tay nghề và định hướng việc làm cho họ, nhằm đảm bảo họ có cơ hội tìm kiếm công việc phù hợp sau khi ra tù.
Việc tổ chức lao động cho phạm nhân được quy định chặt chẽ, theo đó, Giám thị trại giam có trách nhiệm bố trí công việc phù hợp với độ tuổi, sức khỏe, giới tính, mức án và tính chất hành vi phạm tội của từng phạm nhân Điều này đảm bảo rằng việc lao động không chỉ tuân thủ quy định pháp luật mà còn đáp ứng yêu cầu quản lý, giáo dục và cải tạo phạm nhân Thực hiện chế độ lao động cho phạm nhân cần đảm bảo nguyên tắc tuân thủ các quy định của Luật.
1 Gọi tắt là Thông tư liên tịch số 12/2013/TTLT
Thi hành án hình sự phải tuân thủ các quy định pháp luật nhằm bảo đảm chính sách khoan hồng và nhân đạo của nhà nước đối với phạm nhân Điều này cũng nhằm bảo vệ quyền lợi hợp pháp của họ, tạo điều kiện thuận lợi cho việc ổn định cuộc sống và tái hòa nhập cộng đồng sau khi hoàn thành án phạt tù, như quy định tại khoản 1 và 2 Điều 3 Thông tư liên tịch số 12/2013/TTLT.
Theo nghiên cứu Điều 29 của Luật Thi hành án hình sự năm 2010 và Điều 4 của Thông tư liên lịch số 12/2013/TTLT, việc tổ chức lao động cho phạm nhân cần tuân thủ các quy định cụ thể nhằm đảm bảo quyền lợi và nghĩa vụ của họ trong quá trình cải tạo.
Việc bố trí công việc cho phạm nhân cần phải phù hợp với độ tuổi, đặc biệt không giao những công việc nặng nhọc, độc hại cho nam phạm nhân từ 60 tuổi trở lên và người chưa thành niên Các công việc này được xác định theo danh mục tại các Quyết định và Thông tư của Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội, bao gồm Quyết định số 190/1999/QĐ-BLĐTBXH-QĐ, Quyết định số 1580/2000/QĐ-BLĐTBXH-QĐ, và các thông tư liên quan Giám thị cần căn cứ vào các danh mục này cùng với độ tuổi của phạm nhân để bố trí công việc hoặc nhóm công việc phù hợp, nhằm đảm bảo hiệu quả lao động cao nhất.
Việc phân công công việc cho phạm nhân cần phải phù hợp với tình trạng sức khỏe của họ Giám thị có trách nhiệm xem xét thể trạng của từng phạm nhân để quyết định công việc thích hợp, nhằm đảm bảo sức khỏe và năng suất lao động đạt yêu cầu.
Theo Điều 29 Luật Thi hành án hình sự 2010, phạm nhân có bệnh tật hoặc khuyết tật về thể chất, tâm thần có thể được miễn hoặc giảm thời gian lao động tùy thuộc vào mức độ và tính chất của bệnh, dựa trên chỉ định của y tế trại giam Để làm rõ hơn quy định này, khoản 3 Điều 4 Thông tư liên tịch số 12/2013/TTLT nêu rõ các trường hợp được nghỉ lao động, bao gồm: phạm nhân nữ mang thai được nghỉ lao động trước và sau khi sinh; phạm nhân bị bệnh không đủ sức khỏe để lao động, được y tế trại giam xác nhận; phạm nhân đang điều trị tại trạm xá, bệnh xá hoặc bệnh viện; và phạm nhân có con dưới 36 tháng tuổi đang ở cùng mẹ trong trại giam mà bị bệnh, cũng được y tế xác nhận.
Theo Khoản 2 Điều 29 Luật Thi hành án hình sự năm 2010, phạm nhân nữ phải được bố trí công việc phù hợp với giới tính, sức khỏe và độ tuổi, tránh những công việc nặng nhọc, độc hại Giám thị cần cân nhắc lựa chọn các công việc như chăm sóc cây cảnh, dọn dẹp vệ sinh hay nấu ăn cho phạm nhân nữ, đồng thời tuân thủ các quy định của Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội về việc cấm sử dụng lao động nữ trong những công việc nguy hiểm Những quy định này không chỉ bảo vệ quyền lợi của phạm nhân mà còn thể hiện tính nhân văn và phù hợp với truyền thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc.
Theo khoản 1 Điều 29 Luật Thi hành án hình sự năm 2010, thời gian lao động, học tập và học nghề của phạm nhân không vượt quá 8 giờ mỗi ngày Ngoài ra, phạm nhân có quyền nghỉ lao động vào các ngày thứ bảy, chủ nhật, cùng các ngày lễ, tết theo quy định của pháp luật Quy định này nhằm đảm bảo quyền lợi và sức khỏe cho phạm nhân trong quá trình cải tạo.
Theo Điều 104 của Bộ Luật lao động, thời gian làm việc bình thường không vượt quá 8 giờ mỗi ngày và 48 giờ mỗi tuần, với khuyến khích thực hiện tuần làm việc 40 giờ Trong trường hợp khẩn cấp hoặc theo mùa, Giám thị trại giam có thể yêu cầu phạm nhân làm thêm giờ, nhưng không quá 2 giờ trong một ngày Thời gian làm thêm giờ được quy định tại điểm b khoản 2 Điều 106, đảm bảo số giờ làm thêm không vượt quá 50% số giờ làm việc bình thường trong ngày Do đó, số giờ làm thêm tối đa của phạm nhân thấp hơn so với quy định chung.
Thực tiễn thực hiện chế độ lao động của phạm nhân, những hạn chế và nguyên nhân
1.2.1 Thực tiễn thực hiện chế độ lao động của phạm nhân
Dựa trên quy định của Luật Thi hành án hình sự năm 2010 và các văn bản hướng dẫn liên quan, khảo sát tại Trại giam Châu Bình, Trại Tạm giam Công an tỉnh Bến Tre và Trại tạm giam Công an tỉnh Tiền Giang trong giai đoạn 2013-2018 cho thấy, hàng năm, các đơn vị này đều lập Kế hoạch lao động cho phạm nhân, được phê duyệt bởi lãnh đạo cấp trên theo thẩm quyền, và tổ chức lao động cho phạm nhân theo quy định tại Điều 5 Thông tư liên tịch số 12/2013/TTLT.
Từ năm 2013 đến 2018, Trại giam Châu Bình, Trại tạm giam Công an tỉnh Bến Tre và Tiền Giang đã quản lý 12.543 lượt phạm nhân, trong đó Châu Bình chiếm 12.333 lượt Không có phạm nhân nữ tại các trại này do đã được chuyển về Trại giam Thạnh Hòa và Long Hòa từ năm 2009 Tất cả phạm nhân đều tham gia lao động, đạt tỷ lệ 100%, nhưng tỷ lệ tham gia thực tế dao động khoảng 83%, số còn lại được miễn, giảm lao động theo quy định của pháp luật.
Thứ nhất, về việc bố trí lao động theo độ tuổi, sức khỏe, mức độ, tính chất và hành vi phạm tội
Giám thị các trại giam đã thực hiện việc phân công lao động cho phạm nhân theo đúng quy định của Luật thi hành án hình sự năm 2010 và Thông tư liên tịch số 12/2013/TTLT Căn cứ vào độ tuổi, sức khỏe, trình độ tay nghề, cùng với mức độ, tính chất và hành vi phạm tội, Giám thị đã phân công nhiệm vụ và chỉ tiêu lao động phù hợp cho 12.543 lượt phạm nhân tại Trại Giam Châu Bình, Trại tạm giam Công an tỉnh Bến Tre, và Trại tạm giam Công an tỉnh Tiền Giang.
Bố trí theo độ tuổi Dưới 18 Từ 18 đến dưới 30 Từ 30 đến dưới 45 Từ 45 đến dưới 60 Từ 60 trở lên
Báo cáo của Trại giam Châu Bình, Trại tạm giam Công an tỉnh Bến Tre, Trại tạm giam Công an tỉnh Tiền Giang
Bố trí theo ngành nghề lao động Trồng trọt, chăn nuôi Đan đát (ghế mây, bội)
May gia công túi xách Làm mộc Công việc khác 2.564 lượt
Báo cáo của Trại giam Châu Bình , Trại tạm giam Công an tỉnh Bến Tre, Trại tạm giam Công an tỉnh Tiền Giang
Các ngành nghề dành cho phạm nhân nam giới được phân công một cách hợp lý, tránh xa các công việc độc hại và nguy hiểm Việc chỉ tiêu lao động được xác định dựa trên độ tuổi và sức khỏe của phạm nhân, nhằm đảm bảo khả năng hoàn thành công việc Chẳng hạn, Trại giam Châu Bình quy định chỉ tiêu gia công đan giỏ xách từ 2 đến 5 cái/ngày tùy theo độ tuổi Ngoài ra, chỉ tiêu có thể điều chỉnh linh hoạt theo thể chất và thái độ làm việc của phạm nhân, đảm bảo họ có thể hoàn thành nhiệm vụ Đối với những phạm nhân có tội danh nặng hơn hoặc thiếu động lực lao động, chỉ tiêu thường cao hơn nhưng vẫn trong giới hạn sức khỏe của họ.
Trại tạm giam Công an tỉnh Bến Tre và Công an tỉnh Tiền Giang giữ lại 15% số phạm nhân trong tổng số chuyển về các trại giam của Bộ Công an, theo quy định của luật Thi hành án hình sự năm 2010 Khác với Trại giam Châu Bình, lao động của phạm nhân tại đây chủ yếu phục vụ cho công tác giam giữ, bao gồm các hoạt động như dọn dẹp vệ sinh, nấu ăn, trồng trọt và chăn nuôi, nhằm cải thiện bữa ăn cho chính họ và những người bị tạm giữ.
Theo quy định tại khoản 1 Điều 29 Luật Thi hành án hình sự năm 2010, các trại giam đều bố trí thời gian lao động cho phạm nhân không quá 8 giờ mỗi ngày Việc yêu cầu phạm nhân làm thêm giờ hoặc làm việc vào ngày thứ bảy, chủ nhật chủ yếu xảy ra tại Trại Giam Châu Bình, chiếm khoảng 5-8% tổng số giờ lao động Những trường hợp làm thêm giờ thường nhằm giải quyết chỉ tiêu sản xuất tồn đọng vào cuối quý hoặc năm và không vượt quá 2 giờ mỗi ngày Phạm nhân làm thêm giờ được hưởng chế độ ăn gấp đôi và tiền bồi dưỡng, nhưng không được giải quyết chế độ nghỉ bù hoặc bồi dưỡng bằng hiện vật do số lượng phạm nhân làm thêm giờ nhiều, ảnh hưởng đến tiến độ sản xuất.
Việc xét miễn, giảm thời gian lao động cho phạm nhân và các trường hợp được nghỉ lao động được thực hiện đúng quy định tại khoản 3 Điều 29 của Luật Thi hành án hình sự năm 2010 và khoản 3 Điều 4 Thông tư liên tịch số 12/2013/TTLT.
Trại tạm giam Công an tỉnh Bến Tre
Trại tạm giam Công an tỉnh Tiền Giang Miễn lao động
Giảm thời gian lao động
Nghỉ lao động có thời hạn Nghỉ lao động có thời hạn
Báo cáo Trại giam Châu Bình, Tại tạm giam Công an tỉnh Bến Tre, Trại tạm giam Công an tỉnh Tiền Giang
Từ năm 2013 đến 2018, Trại giam Châu Bình đã miễn lao động cho 249 trường hợp (2,31%) và giảm thời gian lao động cho 416 trường hợp (3,31%) phạm nhân mắc bệnh hoặc có nhược điểm về thể chất, tinh thần nặng Ngoài ra, có 1.082 trường hợp (8,6%) được xét nghỉ lao động do sức khỏe yếu và nằm viện điều trị Trong khi đó, Trại tạm giam Công an tỉnh Bến Tre và Tiền Giang không có trường hợp nào được miễn, giảm thời gian lao động, chỉ có 74 trường hợp (0,59%) được nghỉ lao động có thời hạn Tất cả các quyết định miễn, giảm và nghỉ lao động đều dựa trên xác nhận của cơ quan y tế có thẩm quyền và được Ban Giám thị, thủ trưởng cơ quan thi hành án hình sự cấp tỉnh xét duyệt theo quy định pháp luật, đảm bảo tính khách quan, minh bạch, ngăn ngừa tiêu cực và tham nhũng trong quá trình xét duyệt.
Việc đảm bảo an toàn vệ sinh lao động cho phạm nhân là một yêu cầu quan trọng, được quy định rõ ràng trong Luật Thi hành án hình sự năm 2019 tại khoản 1 Điều Điều này nhằm bảo vệ sức khỏe và quyền lợi của phạm nhân trong quá trình thi hành án, đồng thời tạo điều kiện cho họ tái hòa nhập cộng đồng sau khi mãn hạn tù.
Các trại giam luôn chú trọng đến việc đảm bảo an toàn sức khỏe và tính mạng cho phạm nhân trong quá trình lao động Nhờ đó, tỷ lệ phạm nhân bị thương tật và tử vong trong lao động rất thấp, cụ thể Trại giam Châu Bình ghi nhận 16 trường hợp chấn thương, trong khi Trại tạm giam Công an tỉnh Tiền Giang chỉ có 1 trường hợp và Trại tạm giam Công an tỉnh Bến Tre không có trường hợp nào Tất cả các trường hợp bị tổn hại sức khỏe đều được chăm sóc y tế chu đáo, nghỉ lao động, tăng suất ăn trong thời gian điều trị, giảm chỉ tiêu lao động, và được Giám thị trại kiểm điểm để rút kinh nghiệm.
Vào thứ năm, việc giám sát và giáo dục phạm nhân trong quá trình lao động, cũng như xử lý kỷ luật đối với các vi phạm, được thực hiện nghiêm ngặt tại Trại giam Châu Bình Phạm nhân lao động luôn được quản giáo và bảo vệ giám sát chặt chẽ để đảm bảo thực hiện tốt nghĩa vụ lao động và ngăn chặn các hành vi trốn chạy hoặc vi phạm nội quy Trại giam cũng áp dụng mô hình tổ sản xuất, trong đó tổ trưởng và tổ phó có trách nhiệm hướng dẫn và giám sát các thành viên Nhờ vào công tác giám sát hiệu quả, số vụ phạm nhân lợi dụng lao động để trốn giảm đáng kể qua các năm, với số vụ vi phạm từ 16 vụ năm 2013 xuống còn 7 vụ năm 2018 Các hành vi vi phạm chủ yếu là gây rối trật tự và không chấp hành yêu cầu của cán bộ Theo đó, Giám thị đã áp dụng hình thức kỷ luật phù hợp, với 27 phạm nhân bị cảnh cáo và 75 phạm nhân bị giam trong buồng kỷ luật, trong khi trại tạm giam Công an tỉnh Tiền Giang và Bến Tre không xảy ra vi phạm nào.
1.2.2 Những hạn chế trong việc thực hiện chế độ lao động của phạm nhân
Khảo sát thực tế về việc thực hiện chế độ lao động của phạm nhân tại Trại Giam Châu Bình và Trại tạm giam Công an tỉnh Tiền Giang, Bến Tre cho thấy mặc dù đã đạt được một số kết quả tích cực, nhưng vẫn còn tồn tại một số hạn chế cần khắc phục.
Nghề lao động trong trại giam hiện nay còn hạn chế và chưa phong phú, với trang thiết bị thô sơ, điều này khiến phạm nhân không thể phát huy tối đa trình độ chuyên môn và tay nghề đã được đào tạo trước khi phạm tội Phần lớn các công việc hiện tại là lao động chân tay, đơn giản, dẫn đến lãng phí nguồn lực, đặc biệt là đối với những phạm nhân có trình độ chuyên môn và tay nghề cao.
Việc đề ra chỉ tiêu lao động cho phạm nhân, mặc dù phù hợp với độ tuổi và sức khỏe, nhưng nhìn chung vẫn còn cao, buộc họ phải làm việc cật lực để hoàn thành Điều này không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm mà còn làm giảm hiệu quả trong việc giáo dục và cải tạo phạm nhân thông qua lao động.
Việc khuyến khích phạm nhân tích cực lao động và cải tiến kỹ thuật theo quy định tại Thông tư liên tịch số 12/2013/TTLT chưa được chú trọng đúng mức Điều này dẫn đến tình trạng phạm nhân chỉ tập trung vào việc hoàn thành chỉ tiêu lao động mà không tìm kiếm các giải pháp để nâng cao năng suất lao động.
Giải pháp hoàn thiện pháp luật và bảo đảm thực hiện đúng quy định về chế độ lao động của phạm nhân
Dựa trên nghiên cứu về Luật Thi hành án hình sự năm 2010 và 2019, cùng với Thông tư Liên tịch số 04, 12 và các văn bản pháp luật liên quan, bài viết này sẽ phân tích thực tiễn việc thực hiện chế độ lao động cho phạm nhân.
Trại giam Châu Bình, Trại tạm giam Công an tỉnh Tiền Giang, Bến Tre, học viên đưa ra một số giải pháp cụ thể như sau:
1.3.1 Giải pháp hoàn thiện quy định pháp luật thi hành án hình sự về chế độ lao động của phạm nhân
Thứ nhất, đối với khoản 1 Điều 32 Luật Thi hành án hình sự năm 2019
Ngoài quy định về việc tổ chức lao động cho phạm nhân, cần bổ sung nội dung khẳng định rằng phạm nhân có nghĩa vụ lao động để cải tạo và trở thành công dân có ích cho xã hội Điều này nhằm đảm bảo sự hài hòa giữa trách nhiệm của giám thị trại giam và nghĩa vụ lao động của phạm nhân Việc nhấn mạnh trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ này trong thời gian thi hành án sẽ góp phần quan trọng vào quá trình cải tạo và giáo dục phạm nhân, giúp họ trở thành những người có ích cho xã hội.
Phạm nhân cần được tổ chức lao động và có nghĩa vụ tham gia lao động nhằm cải tạo bản thân, trở thành công dân có ích cho xã hội.
Bổ sung quy định về việc thành lập trại giam riêng cho phạm nhân nữ và phạm nhân dưới 18 tuổi nhằm đảm bảo tổ chức giáo dục và lao động phù hợp với giới tính và lứa tuổi của họ Thay vì chỉ bố trí nơi giam giữ, quy định mới tại khoản 2 Điều 30 Luật Thi hành án hình sự năm 2019 nhấn mạnh sự cần thiết của việc quản lý và giáo dục phạm nhân một cách hiệu quả Kể từ năm 2009, Tổng cục cảnh sát thi hành án hình sự đã triển khai các trại giam chuyên biệt để cải tạo phạm nhân nữ, thể hiện cam kết trong việc nâng cao chất lượng giáo dục và cải tạo trong hệ thống giam giữ.
Thứ ba, cần sửa đổi cụm từ “được bồi dưỡng bằng tiền, hiện vật” thành “được bồi dưỡng bằng tiền hoặc hiện vật” theo khoản 1 Điều 32 Luật Thi hành án hình sự năm 2019 để phù hợp với thực tiễn Việc quy định “được bồi dưỡng bằng tiền, hiện vật” sẽ dẫn đến hiểu lầm rằng phạm nhân làm thêm giờ hoặc vào ngày nghỉ sẽ nhận cả hai hình thức bồi dưỡng Do đó, việc thêm từ “hoặc” sẽ làm rõ rằng phạm nhân có sự lựa chọn giữa hai hình thức bồi dưỡng: bằng tiền hoặc bằng hiện vật.
Cần bổ sung vào Luật Thi hành án hình sự năm 2019 quy định cho phép giám thị trại giam hợp tác với doanh nghiệp và cơ sở sản xuất nhằm tổ chức lao động cho phạm nhân ngoài khu vực trại giam Bộ trưởng sẽ chịu trách nhiệm về việc thực hiện quy định này.
Bộ Công an và Bộ Quốc phòng đã ban hành quy định chi tiết nhằm giảm áp lực cho các trại giam trong việc tổ chức lao động cho phạm nhân Quy định này không chỉ giúp giải quyết khó khăn về lao động cho doanh nghiệp mà còn tăng nguồn thu từ hoạt động lao động của phạm nhân Đồng thời, mở rộng ngành nghề lao động sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho phạm nhân thực hiện nghĩa vụ và dễ dàng thích nghi với môi trường làm việc của các doanh nghiệp, giúp họ tái hòa nhập cộng đồng một cách hiệu quả hơn.
1.3.2 Giải pháp bảo đảm thực hiện đúng quy định về chế độ lao động của phạm nhân
Giáo dục tư tưởng cho phạm nhân trong quá trình lao động là rất quan trọng, đặc biệt đối với những người trẻ tuổi đang trong độ tuổi lao động Nhiều phạm nhân không có ý thức lao động chân chính, thường thích hưởng thụ mà lười biếng, dẫn đến việc phạm tội Luật Thi hành án hình sự quy định rằng lao động là phương tiện chủ yếu để giáo dục và cải tạo phạm nhân Tuy nhiên, lao động chỉ có ý nghĩa giáo dục khi được tổ chức có kỷ luật, kỹ thuật và đạt năng suất cao Do đó, cần chú trọng đến việc thay đổi nhận thức của phạm nhân từ việc lười biếng, coi thường lao động sang hình thành thói quen tự giác, nâng cao năng suất và trân trọng kết quả lao động của chính mình.
Khi bố trí phạm nhân vào các trại giam, cơ quan thi hành án hình sự cần xem xét kỹ lưỡng đặc điểm nhân thân, trình độ và nghề nghiệp của từng phạm nhân Việc này nhằm đảm bảo họ được sắp xếp vào các trại có điều kiện lao động phù hợp, từ đó giúp phát huy tối đa chuyên môn và nghề nghiệp sẵn có của họ.
Để tạo điều kiện thuận lợi cho phạm nhân thực hiện nghĩa vụ lao động, cần đảm bảo họ được học nghề hoặc hướng dẫn cụ thể trước khi làm việc, nhằm nâng cao năng suất lao động và trang bị kỹ năng tái hòa nhập cộng đồng sau khi mãn hạn tù Giám thị cần phân công công việc dựa trên chuyên môn, độ tuổi, sức khỏe và khả năng của phạm nhân, đồng thời giao chỉ tiêu hợp lý, không vượt quá sức Ngoài ra, môi trường lao động phải đáp ứng các tiêu chuẩn về vệ sinh an toàn, trang bị đầy đủ thiết bị và dụng cụ cần thiết, cũng như tạo điều kiện cho phạm nhân có hoạt động giải trí.
Cần tạo động lực cho phạm nhân để họ tự giác và hăng say lao động bằng cách phối hợp với gia đình trong việc nâng cao ý thức chấp hành chế độ lao động Thực hiện cơ chế khen thưởng và khích lệ, tổ chức thi tay nghề giỏi, cùng với việc trưng bày sản phẩm do phạm nhân làm ra để động viên họ Đồng thời, áp dụng kỷ luật nghiêm minh đối với những phạm nhân lười lao động và vi phạm nội quy trại giam, nhằm đảm bảo an toàn trong lao động.
Vào thứ năm, cần đảm bảo thực hiện nghiêm túc các quy định về chế độ lao động và tổ chức lao động cho phạm nhân, đồng thời tuân thủ đúng quy định về việc sử dụng kết quả lao động theo Luật thi hành án hình sự năm 2019 và Thông tư liên tịch số 12/2013/TTLT Mục tiêu là tạo ra sự công bằng, dân chủ, công khai và minh bạch, giúp phạm nhân nhận thức rõ ràng về sự công minh và nhân văn của pháp luật khi họ thực hiện quyền và nghĩa vụ lao động, cũng như được hưởng thành quả từ lao động của chính mình.
Việc thực hiện chế độ lao động đối với phạm nhân không chỉ là công cụ giáo dục mà còn là phương pháp cải tạo, giúp hình thành nhân cách và thói quen lao động Qua lao động, phạm nhân sẽ chuyển biến nhận thức lệch lạc về giá trị lao động, từ đó xóa bỏ tư tưởng sống dựa vào người khác Mục tiêu là giúp họ xây dựng thói quen lao động tích cực, phục vụ cho việc giáo dục và cải tạo, đồng thời trang bị cho họ nghề nghiệp phù hợp Điều này sẽ tạo nền tảng vững chắc cho việc hòa nhập cộng đồng, tìm kiếm việc làm và ổn định cuộc sống, góp phần giảm thiểu tái phạm tội.
Vào thứ bảy, cần chú trọng nâng cao giáo dục về chính trị tư tưởng, phẩm chất đạo đức, lối sống, văn hóa cư xử và trình độ pháp luật cho đội ngũ cán bộ quản lý, giáo dục và cải tạo phạm nhân Điều này nhằm đảm bảo đáp ứng yêu cầu trong bối cảnh thực hiện chủ trương của Đảng và Nhà nước về việc tinh gọn tổ chức, bộ máy theo hướng hiệu lực và hiệu quả.
Thứ tám, theo quy định tại khoản 2, Điều 171, Luật Thi hành án hình sự năm
Năm 2010, tỷ lệ phạm nhân được giữ lại để lao động tại trại tạm giam Công an tỉnh không vượt quá 15% tổng số người bị tạm giam, tạm giữ, dẫn đến khó khăn trong việc thực hiện chế độ lao động cho phạm nhân Do đó, cần kiến nghị tăng tỷ lệ này từ 15% lên 30% để cải thiện hiệu quả công tác lao động trong các trại tạm giam.
SỬ DỤNG KẾT QUẢ LAO ĐỘNG CỦA PHẠM NHÂN
Quy định của pháp luật thi hành án hình sự về sử dụng kết quả lao động của phạm nhân
Việc sử dụng kết quả lao động của phạm nhân được quy định bởi cơ quan thi hành án hình sự, nhằm quản lý lợi nhuận sau khi đã khấu trừ chi phí hợp lý Quá trình này phải công khai, minh bạch và tuân thủ pháp luật, với mục tiêu tăng cường kinh phí cho bữa ăn của phạm nhân, lập quỹ hỗ trợ tái hòa nhập cộng đồng, bổ sung quỹ phúc lợi, và khen thưởng cho những phạm nhân có thành tích trong lao động Chủ thể thụ hưởng chính là phạm nhân và trại giam, với mục đích nâng cao hiệu quả tổ chức lao động, giáo dục, và dạy nghề, đồng thời hỗ trợ phạm nhân có nguồn kinh phí để tái hòa nhập sau khi mãn hạn tù Để đảm bảo tính hợp lý và hiệu quả trong việc sử dụng kết quả lao động, Điều 30 Luật Thi hành án hình sự năm 2010 đã quy định rõ các phương thức thực hiện.
Kết quả lao động của phạm nhân, sau khi trừ các chi phí như vật tư, nguyên liệu, tiền công thuê lao động bên ngoài, chi phí điện, nước và tiền ăn thêm cho lao động nặng nhọc, sẽ được sử dụng để bổ sung mức ăn cho phạm nhân, lập quỹ hòa nhập cộng đồng hỗ trợ phạm nhân sau khi mãn hạn tù, bổ sung quỹ phúc lợi và khen thưởng của trại giam, chi thưởng cho phạm nhân có thành tích trong lao động, và đầu tư trở lại cho trại giam nhằm tổ chức lao động, giáo dục và dạy nghề cho phạm nhân.
2 Phạm nhân được gửi số tiền bồi dưỡng làm thêm giờ, làm trong ngày nghỉ, tiền thưởng do có thành tích trong lao động cho thân nhân hoặc gửi trại giam quản lý, được sử dụng theo qui định hoặc được nhận lại khi chấp hành xong án phạt tù
3 Việc thu, chi từ hoạt động lao động, học nghề của phạm nhân phải thực hiện như sau: a) Trại giam phải mở sổ sách kế toán và việc ghi chép, hạch toán nghiệp vụ thu, chi tài chính phát sinh, báo cáo tài chính phải thực hiện theo chế độ kế toán hành chính sự nghiệp Mọi khoản thu, chi từ hoạt động lao động học nghề của phạm nhân được phản ánh qua hệ thống sổ sách tài vụ - kế toán của trại giam; b) Trại giam phải tập hợp đầy đủ các chi phí qui định tại khoản 1 Điều này vào giá thành sản phẩm; c) Báo cáo kết quả thu chi từ hoạt động lao động của phạm nhân trong các trại giam là báo cáo tổng hợp về số liệu, tình hình và kết quả thu, chi từ hoạt động tổ chức lao động cho phạm nhân Giám thị trại giam chịu trách nhiệm lập báo cáo tổng hợp và báo cáo thuyết minh chi tiết về kết quả thu, chi từ hoạt động lao động của phạm nhân gửi về cơ quan quản lý thi hành án hình sự thuộc Bộ Công an, Bộ Quốc phòng; d) Cơ quan quản lý thi hành án hình sự thuộc Bộ Công an, Bộ Quốc phòng chịu trách nhiệm thẩm định và phê duyệt báo cáo kết quả thu, chi từ hoạt động lao động của phạm nhân gửi và báo cáo cơ quan quản lý tài chính Bộ Công an, Bộ Quốc phòng để tổng hợp chung vào báo cáo quyết toán ngân sách hàng năm của
Bộ Công an, Bộ Quốc phòng theo qui định của pháp luật.”
Theo quy định của luật thi hành án hình sự, kết quả từ hoạt động của phạm nhân được xác định là phần chênh lệch giữa thu và chi từ tổ chức lao động, học nghề, sau khi trừ các chi phí hợp lý như vật tư, nguyên liệu, tiền công lao động bên ngoài, chi phí điện nước, tiền ăn thêm cho lao động nặng nhọc, bồi dưỡng cho làm thêm giờ hoặc ngày nghỉ, khấu hao tài sản cố định và chi phí quản lý Tài sản này sẽ được phân phối theo tỷ lệ và sử dụng theo các khoản chi quy định bởi Luật Thi hành án hình sự năm 2010 và Điều 8 Thông tư liên tịch số 12/2013/TTLT.
- Các khoản chi theo tỉ lệ phân phối như sau:
Trong thời gian chấp hành án phạt tù, phạm nhân được hưởng chế độ ăn uống đảm bảo sức khỏe, với mức ăn định lượng hàng tháng bao gồm 17kg gạo, 0,7kg thịt, 0,8kg cá, 0,5kg đường, 1kg muối, 15kg rau xanh, 0,75 lít nước mắm, 0,1kg bột ngọt, và chất đốt tương đương 17kg củi hoặc 15kg than Vào các dịp lễ lớn như Tết Nguyên đán, Tết Dương lịch, Giỗ tổ Hùng Vương, và lễ 30/4, 1/5, 2/9, phạm nhân được ăn gấp 5 lần tiêu chuẩn hàng ngày Đối với phạm nhân lao động nặng nhọc, định lượng có thể tăng thêm 15% Giám thị trại giam có quyền điều chỉnh định lượng ăn cho phù hợp với thực tế Phạm nhân có thể sử dụng quà, tiền của mình để ăn thêm nhưng không quá 3 lần định lượng trong 1 tháng, và nghiêm cấm việc sử dụng rượu, bia hoặc chất kích thích khác.
Chế độ ăn cho phạm nhân ốm, bệnh được quyết định bởi Giám thị trại giam theo chỉ định của cơ sở y tế Phạm nhân nữ mang thai, nghỉ sinh con hoặc nuôi con dưới 36 tháng tuổi sẽ được đảm bảo tiêu chuẩn ăn theo chỉ định của y sĩ hoặc bác sĩ, với định lượng thịt, cá tăng từ 20% đến 30% Ngoài tiêu chuẩn ăn hàng ngày từ ngân sách nhà nước, Giám thị trại giam có quyền sử dụng 16% tiền trích từ lao động của phạm nhân để bổ sung mức ăn hàng ngày, nhưng không được tăng quá 1/6 lần mức ăn hàng tháng Phạm nhân lao động làm thêm giờ hoặc vào ngày nghỉ sẽ được tăng 02 lần tiêu chuẩn ăn trong ngày thường.
5 Khoản 1 Điều 30 Luật Thi hành án hình sự năm 2010; Điều 8 và khoản 2 Điều 6 Thông tư liên tịch số 12/2013/TTLT
Theo Điều 42 của Luật Thi hành án hình sự năm 2010 và Nghị định số 117/2011/NĐ-CP, việc tổ chức quản lý phạm nhân bao gồm các quy định về chế độ ăn, mặc, sinh hoạt và chăm sóc y tế Phạm nhân có quyền nhận tiêu chuẩn ăn thêm, nhưng nếu không sử dụng, họ sẽ được gửi lại cho trại giam quản lý và nhận lại sau khi hoàn thành án phạt.
Các phạm nhân có thành tích xuất sắc trong lao động và học nghề, như vượt chỉ tiêu và tăng năng suất, sẽ được Giám thị xem xét khen thưởng với mức thưởng bằng 1/2 giá trị ngày công lao động vượt chỉ tiêu Số tiền thưởng này có thể được gửi cho gia đình hoặc lưu ký tại trại giam theo quy định, và được trích từ 16% doanh thu lao động của phạm nhân Nếu sau khi chi cho ăn thêm và khen thưởng mà còn dư, Giám thị có trách nhiệm báo cáo lên cơ quan thi hành án hình sự cấp trên để xem xét quyết định mua sắm vật dụng sinh hoạt cho phạm nhân, đồng thời thông báo công khai cho phạm nhân thông qua Ban tự quản, đảm bảo tính minh bạch và dân chủ.
Việc quy định trích 16% từ số tiền thu được từ lao động của phạm nhân nhằm bổ sung mức ăn và thưởng cho những người có thành tích trong lao động là phù hợp với Bộ luật lao động năm 2012 và Luật sửa đổi năm 2013 Điều này không chỉ thể hiện tinh thần nhân văn trong thi hành án phạt tù mà còn góp phần nâng cao sức khỏe và tái tạo sức lao động cho phạm nhân Mặc dù số tiền không lớn, nhưng nó khuyến khích tinh thần làm việc và giúp phạm nhân cảm nhận được sự quan tâm của nhà nước, từ đó họ sẽ tích cực cải tạo và sớm tái hòa nhập cộng đồng.
Để hỗ trợ phạm nhân sau khi chấp hành xong án phạt tù, các Trại giam sẽ lập quỹ hòa nhập cộng đồng bằng cách trích 10% từ kết quả sử dụng lao động của phạm nhân Quỹ này được sử dụng cho công tác tái hòa nhập cộng đồng, theo quy định tại khoản 1 Điều 5 Nghị định số 80/2011/NĐ-CP ngày 16/9/2011 của Chính phủ.
7 Điểm a khoản 1 Điều 8 Thông tư liên tịch số 12/2013/TTLT
Theo điểm c khoản 1 Điều 8 Thông tư liên tịch số 12/2013/TTLT, 100% kinh phí sẽ được phân bổ cho việc hỗ trợ phạm nhân sau khi chấp hành án phạt tù Cụ thể, 80% kinh phí sẽ được sử dụng để hỗ trợ tái hòa nhập cộng đồng cho từng phạm nhân, dựa trên thời gian chấp hành án, kết quả xếp loại thi đua và hoàn cảnh gia đình 20% còn lại sẽ được dùng cho các hoạt động chuẩn bị tái hòa nhập, bao gồm giáo dục công dân, giáo dục pháp luật, tư vấn, tìm việc làm và các hoạt động liên quan khác.
Quy định trích 10% từ tổng số tiền thu được do lao động của phạm nhân để lập quỹ hỗ trợ cho họ sau khi mãn án là một chính sách nhân đạo của nhà nước Chính sách này không chỉ giúp phạm nhân nhận thức và trân trọng giá trị lao động của mình mà còn tạo điều kiện về vốn để họ sớm tìm việc làm và chọn nghề nghiệp lương thiện, từ đó tái hòa nhập cộng đồng Nhiều phạm nhân đã sử dụng số tiền hỗ trợ này để xây dựng ngành nghề chân chính, đạt được sự ổn định kinh tế và trở thành công dân có ích cho xã hội.
Quỹ phúc lợi của trại giam được hình thành từ 15% tổng nguồn thu từ lao động của phạm nhân, nhằm hỗ trợ cán bộ, chiến sĩ có hoàn cảnh khó khăn và giúp đỡ họ cùng phạm nhân khi gặp bệnh tật, tai nạn lao động Quỹ này cũng tài trợ cho các hoạt động văn hóa, thể thao và các hoạt động phúc lợi khác trong trại giam Trong bối cảnh ngân sách nhà nước hạn chế, quỹ phúc lợi xã hội trở nên quan trọng, không chỉ phục vụ cán bộ, chiến sĩ mà còn hỗ trợ phạm nhân và những người dân nghèo, gia đình chính sách thông qua các hoạt động từ thiện như giúp đỡ người nghèo và hỗ trợ trẻ em hiếu học.
Các trại giam sẽ bổ sung quỹ khen thưởng bằng cách trích 7% từ doanh thu thu được từ lao động của phạm nhân Số tiền này được sử dụng để thưởng cho những phạm nhân có thành tích xuất sắc trong lao động.
9 Khoản 2 Điều 8, Thông tư liên tịch số 12/2013/TTLT
Thực tiễn sử dụng kết quả lao động của phạm nhân, những hạn chế và nguyên nhân
2.2.1 Thực tiễn sử dụng kết quả lao động của phạm nhân
Từ năm 2013 đến 2018, khảo sát tại Trại giam Châu Bình, Trại Tạm giam Công an tỉnh Bến Tre và Trại tạm giam Công an tỉnh Tiền Giang cho thấy rằng Trại giam Châu Bình thực hiện nghiêm túc các quy định của Luật Thi hành án hình sự và Thông tư liên tịch số 12/2013/TTLT Trại giam đã mở sổ sách kế toán, ghi chép và hạch toán đầy đủ các khoản thu, chi tài chính phát sinh từ hoạt động lao động của phạm nhân Các chi phí theo quy định tại Điều 30 Luật Thi hành án hình sự năm 2010 được tập hợp vào giá thành sản phẩm Giám thị trại giam định kỳ báo cáo tài chính cho Tổng cục cảnh sát thi hành án hình sự Bộ Công an, bao gồm báo cáo tổng hợp tình hình và chi tiết về kết quả thu, chi từ hoạt động lao động của phạm nhân, và tất cả các báo cáo đều được phê duyệt bởi Tổng cục.
Trại tạm giam Công an tỉnh Tiền Giang và Công an tỉnh Bến Tre chỉ sử dụng 15% số người bị tạm giữ để lao động phục vụ thi hành án, do đó không tổ chức lao động tạo nguồn thu kinh phí và không thực hiện chế độ báo cáo hạch toán thu, chi.
Từ năm 2014 đến nay, trại giam Châu Bình đã tổ chức lao động cho 12.333 lượt phạm nhân, thu về khoảng 25,28 tỷ đồng Sau khi trừ các khoản chi phí như vật tư, nguyên liệu, tiền công thuê lao động bên ngoài, chi phí điện, nước, tiền ăn theo tiêu chuẩn ngân sách, tiền bồi dưỡng cho phạm nhân làm thêm giờ, khấu hao tài sản và chi phí quản lý, trại còn lại khoảng 13,92 tỷ đồng để sử dụng cho các hoạt động khác.
Sử dụng kết quả lao động của phạm nhân Nộp về Tổng cục Thi hành án hình sự, Bộ Công an
Bổ sung mức ăn và khen thưởng cho phạm nhân có thành tích trong lao động, học nghề
Lập quỹ hòa nhập cộng đồng (Tỷ)
Bổ sung quỹ phúc lợi (Tỷ)
Bổ sung quỹ khen thưởng của trại giam
Tổ chức đào tạo, dạy nghề; bồi dưỡng nâng cao tay nghề cho phạm nhân
Báo cáo của Trại giam Châu Bình
Nhìn chung việc sử dụng kết quả lao động của phạm nhân hàng năm đều thực hiện đúng quy định của pháp luật, cụ thể:
Trại giam đã sử dụng 2,24 tỷ đồng từ tổng số 13,98 tỷ đồng thu được từ lao động để bổ sung mức ăn cho phạm nhân và khen thưởng cho những người có thành tích trong lao động, trong đó 2,22 tỷ đồng dành cho mức ăn hàng ngày và 0,04 tỷ đồng cho khen thưởng Việc bổ sung mức ăn chủ yếu tập trung vào khẩu phần hàng ngày, với một phần nhỏ dành cho những người làm thêm giờ vào cuối tuần Mức ăn bổ sung được thực hiện đúng quy định của Luật thi hành án hình sự năm 2010, và hầu hết phạm nhân đều tiêu thụ hết khẩu phần mà không phản đối Tuy nhiên, việc khen thưởng cho phạm nhân có thành tích lao động rất ít do tiêu chí lao động thường chỉ đủ sức, dẫn đến ít trường hợp hoàn thành vượt mức Các khoản thưởng đều được lưu ký tại trại giam và không gửi về gia đình, và trại luôn cân đối sử dụng hết 16% tiền trích lại để chi cho việc bổ sung mức ăn và khen thưởng.
Về việc trích và sử dụng quỹ hòa nhập cộng đồng, trại đã thực hiện đúng quy định với tổng số 1,4 tỷ đồng được trích từ 13,98 tỷ đồng thu được từ lao động của phạm nhân Trong đó, 0,8 tỷ đồng đã được chi hỗ trợ cho phạm nhân hoàn thành án phạt tù, 0,2 tỷ đồng dành cho các hoạt động tái hòa nhập cộng đồng, và còn lại 0,4 tỷ đồng Hội đồng xét duyệt hỗ trợ cho phạm nhân thực hiện chặt chẽ, công khai và minh bạch dựa trên thời gian chấp hành án, kết quả thi đua và hoàn cảnh gia đình Chưa phát hiện trường hợp tiêu cực hay nhũng nhiễu từ cán bộ trại, cũng như không có khiếu nại từ phạm nhân về mức hỗ trợ Quá trình sử dụng quỹ này cho các hoạt động tiền tái hòa nhập cộng đồng được kiểm soát và quản lý chặt chẽ, không xảy ra tiêu cực hay tham nhũng.
Trại giam hàng năm trích 15% từ kết quả lao động của phạm nhân theo quy định của Luật Thi hành án hình sự năm 2010 để bổ sung vào quỹ phúc lợi, với tổng số tiền từ năm 2013 đến nay là 2,1 tỷ đồng Trong đó, 1,7 tỷ đồng đã được chi cho các hoạt động phúc lợi, bao gồm hỗ trợ cán bộ, chiến sĩ và phạm nhân có hoàn cảnh khó khăn, cũng như tổ chức các hoạt động văn hóa, thể thao Cụ thể, 0,8 tỷ đồng được dùng để hỗ trợ cán bộ chiến sĩ, 0,6 tỷ đồng cho phạm nhân và 0,3 tỷ đồng cho các hoạt động phúc lợi khác Việc sử dụng quỹ phúc lợi xã hội đã góp phần nâng cao đời sống tinh thần cho cán bộ chiến sĩ và phạm nhân, tạo điều kiện cho cán bộ yên tâm công tác và khuyến khích phạm nhân tích cực chấp hành án phạt, hướng tới tái hòa nhập cộng đồng.
Thứ tư, về việc bổ sung quỹ khen thưởng Trại giam đã trích giữ lại được
Trong tổng số 13,98 tỷ đồng thu từ kết quả lao động của phạm nhân, đã chi 0,97 tỷ đồng cho các khoản thưởng, bao gồm 0,4 tỷ đồng cho phạm nhân có thành tích xuất sắc và 0,37 tỷ đồng cho cán bộ, chiến sĩ trại giam có thành tích trong tổ chức lao động, giáo dục và dạy nghề cho phạm nhân, còn lại 0,20 tỷ đồng Việc chi quỹ khen thưởng được thực hiện đúng theo quy định của Luật Thi hành án hình sự năm 2010, nhằm tạo động lực cho cán bộ chiến sĩ và khuyến khích phạm nhân chấp hành tốt quy định về án phạt tù.
Vào thứ năm, trại đã sử dụng 1,39 tỷ đồng để tổ chức đào tạo nghề và bồi dưỡng tay nghề cho 100% phạm nhân sắp mãn án Trung bình mỗi năm, trại tổ chức 4 lớp đào tạo và 2 lớp nâng cao tay nghề, liên kết với trung tâm giáo dục thường xuyên và dạy nghề huyện Giồng Trôm, Trường cao đẳng nghề Đồng Khởi và các doanh nghiệp địa phương Đến nay, đã có 12.543 lượt phạm nhân được đào tạo nghề và 4.564 phạm nhân được bồi dưỡng tay nghề Việc này không chỉ tạo điều kiện cho phạm nhân thực hiện nghĩa vụ lao động hiệu quả, mà còn giúp họ có tay nghề vững chắc để tái hòa nhập cộng đồng sau khi mãn án.
Vào thứ sáu, Tổng cục cảnh sát thi hành án hình sự và hỗ trợ tư pháp Bộ Công an đã nhận tổng số tiền 5,87 tỷ đồng từ 13,98 tỷ đồng thu được từ kết quả lao động của phạm nhân Với tỷ lệ lao động bình quân chỉ khoảng 1,13% (dưới 1,50%), trại không phải nộp phần thu vượt quá mức quy định Tổng cục đã phê duyệt và đầu tư 3,96 tỷ đồng để mua sắm trang thiết bị, phương tiện phục vụ lao động, dạy nghề, cũng như sửa chữa và xây dựng mới cơ sở vật chất cho trại Việc trích nộp kinh phí được thực hiện nghiêm túc và đúng quy định.
Trong những năm qua, trại giam Châu Bình đã thực hiện đúng các quy định pháp luật liên quan đến việc sử dụng kết quả lao động của phạm nhân Các đợt thanh tra và kiểm tra từ Tổng cục thi hành án hình sự và Thanh tra Bộ Công an đều không phát hiện sai phạm Việc áp dụng kết quả lao động của phạm nhân ngày càng hiệu quả, góp phần quan trọng vào việc nâng cao hiệu quả công tác thi hành án hình sự tại trại giam.
2.2.2 Những hạn chế trong sử dụng kết quả lao động của phạm nhân
Qua khảo sát và nghiên cứu thực tiễn về việc sử dụng kết quả lao động của phạm nhân tại Trại giam Châu Bình, Bộ Công an, tôi nhận thấy một số hạn chế đáng chú ý trong quá trình này.
Việc bổ sung khẩu phần ăn hàng ngày cho phạm nhân được thực hiện theo quy định pháp luật, nhưng thường chỉ đạt dưới 1/6 tiêu chuẩn ăn hàng tháng, dẫn đến chế độ dinh dưỡng còn hạn chế Khẩu phần ăn không đảm bảo sự hài hòa giữa các chất dinh dưỡng, thường thiếu đạm và có sự lặp lại món ăn trong nhiều ngày Đối với lao động làm thêm giờ hoặc vào cuối tuần, phạm nhân được quy định nhận 2 lần tiêu chuẩn ăn, nhưng thực tế, họ có quyền từ chối một phần tiêu chuẩn này để gửi lại cho trại giam và nhận lại sau khi mãn hạn tù, tuy nhiên, việc này hầu như không được thực hiện.
Số lượng phạm nhân có thành tích lao động được xem xét thưởng còn thấp, chỉ chiếm từ 15 đến 20% tổng số phạm nhân mỗi quý Mỗi lần thưởng cho phạm nhân dao động từ 150.000 đến 200.000 đồng.
Việc hỗ trợ tái hòa nhập cộng đồng cho phạm nhân hiện nay còn hạn chế, với mức chi trung bình chỉ từ 2,5 đến 3 triệu đồng cho mỗi người đã thụ án 5 năm Số tiền này không đủ để giúp phạm nhân có vốn khởi nghiệp, trong khi việc bồi dưỡng và nâng cao tay nghề cho họ trước khi ra tù mặc dù có thực hiện nhưng hiệu quả không cao Đa số phạm nhân chỉ đạt tay nghề trung bình khá, điều này gây khó khăn cho họ trong việc tìm kiếm và tự lập việc làm sau khi chấp hành xong án phạt.
Tỷ lệ chi cho quỹ phúc lợi xã hội và quỹ khen thưởng cho phạm nhân hiện thấp hơn so với chi cho cán bộ chiến sĩ, mặc dù phạm nhân là những người trực tiếp lao động sản xuất và đóng góp vào nguồn kinh phí cho hai quỹ này.
Giải pháp hoàn thiện pháp luật và bảo đảm thực hiện đúng quy định về sử dụng kết quả lao động của phạm nhân
Dựa trên nghiên cứu Luật Thi hành án hình sự năm 2010 và 2019, cùng với Thông tư liên tịch số 04, 12 và các văn bản pháp luật liên quan, bài viết khảo sát thực tiễn về việc sử dụng kết quả lao động của phạm nhân tại trại giam Học viên đã đưa ra một số giải pháp nhằm cải thiện tình hình này.
2.3.1 Hoàn thiện quy định pháp luật về sử dụng kết quả lao động của phạm nhân
Khoản 2 Điều 34 Luật Thi hành án hình sự năm 2019 cần được bổ sung cụm từ “gửi cho thân nhân, gia đình” trước “hoặc gửi cho trại giam quản lý” Quy định này sẽ trở thành: “Phạm nhân được sử dụng số tiền thưởng theo quy định tại điểm c, khoản 1 và số tiền được nhận theo điểm đ khoản 1, hoặc gửi cho thân nhân, gia đình, hoặc gửi cho trại giam quản lý, và được nhận lại khi chấp hành xong án phạt tù” Điều này khẳng định rằng số tiền trên thuộc quyền sở hữu của phạm nhân, do đó họ có quyền quyết định theo quy định pháp luật, bao gồm cả việc gửi tiền về cho gia đình và thân nhân.
Bỏ khoản 4 Điều 35 quy định “Chính phủ quy định chi tiết điều này” vì trách nhiệm này thuộc về Chính phủ sau khi Quốc hội ban hành Luật.
Chính phủ phải ban hành văn bản hướng dẫn thi hành luật Do vậy, không cần thiết phải nêu trong điều luật
Khi xây dựng văn bản hướng dẫn thi hành Luật Thi hành án hình sự năm 2019, cần quy định cụ thể tỷ lệ phần trăm thụ hưởng từ quỹ phúc lợi và khen thưởng của trại giam nhằm đảm bảo công bằng cho phạm nhân Theo quan điểm cá nhân, tỷ lệ thụ hưởng của cán bộ, chiến sĩ trại giam không nên vượt quá 40%, trong khi phạm nhân nên nhận tối thiểu 60% Bên cạnh đó, cần quy định rõ tỷ lệ chi hỗ trợ cho trại giam từ nguồn kinh phí trích nộp về cơ quan quản lý thi hành án hình sự, đảm bảo phục vụ cho việc tái sản xuất và mở rộng sản xuất Tỷ lệ này theo quan điểm cá nhân nên từ 70% trở lên để đáp ứng yêu cầu nâng cao hiệu quả sản xuất.
2.3.2 Giải pháp bảo đảm thực hiện đúng quy định pháp luật về sử dụng kết quả lao động của phạm nhân
Giám thị các trại giam cần nâng cao nhận thức cho cán bộ, chiến sĩ về vai trò và tầm quan trọng của việc sử dụng kết quả lao động của phạm nhân trong công tác thi hành án hình sự Việc quý trọng kết quả lao động của phạm nhân là cần thiết để thực hiện đúng các quy định pháp luật, tránh lãng phí và lạm dụng sai mục đích.
Việc mở sổ sách và thực hiện ghi chép, hạch toán trong các trại giam cần phải minh bạch, rõ ràng và tuân thủ đúng quy định pháp luật Quản lý, sử dụng và thanh quyết toán kinh phí trích giữ lại để đầu tư mua sắm trang thiết bị, công cụ lao động và xây dựng cơ sở vật chất phải đảm bảo hiệu quả và thực hiện theo đúng quy định pháp luật.
Khi lập kế hoạch sử dụng kết quả lao động của phạm nhân, cần tuân thủ các quy định pháp luật và đảm bảo đúng mục đích, đối tượng cũng như tỷ lệ phần trăm phân bổ cho từng khoản chi Việc này không chỉ giúp tránh lãng phí mà còn duy trì hiệu quả trong việc sử dụng kết quả lao động của phạm nhân.
Các trại giam cần chú trọng nghiên cứu và áp dụng các giải pháp nhằm tăng cường nguồn thu từ hoạt động lao động của phạm nhân Điều này bao gồm việc lựa chọn ngành nghề phù hợp để kết nối sản xuất với doanh nghiệp, đổi mới phương thức sản xuất, ứng dụng khoa học kỹ thuật, và lựa chọn giống cây, con mới phù hợp.
Sử dụng hiệu quả và hợp lý các khoản kinh phí từ hoạt động lao động của phạm nhân, đặc biệt là các khoản chi cho mức ăn, quỹ khen thưởng và quỹ phúc lợi xã hội, nhằm tạo ra môi trường làm việc lành mạnh Điều này không chỉ khuyến khích cán bộ chiến sĩ yên tâm công tác mà còn giúp phạm nhân chấp hành tốt các quy định về thi hành án phạt tù.
Nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn kinh phí từ kết quả lao động của phạm nhân là rất quan trọng Việc này nhằm mục đích đào tạo, dạy nghề và bồi dưỡng tay nghề cho phạm nhân sắp mãn án, giúp họ có kỹ năng cần thiết để tự mưu sinh và tái hòa nhập cộng đồng sau khi chấp hành xong án phạt tù.
Bảy là, cần tăng cường thanh tra, kiểm tra và giám sát việc tuân thủ các quy định pháp luật liên quan đến việc sử dụng kết quả lao động của phạm nhân Điều này nhằm kịp thời phát hiện và xử lý nghiêm các vi phạm, đồng thời biểu dương và khen thưởng các mô hình, điển hình tập thể và cá nhân có thành tích xuất sắc trong thực hiện.
Tám là tổ chức thường xuyên các hội nghị, hội thảo và tập huấn chuyên đề để sơ kết và tổng kết việc thực hiện các quy định pháp luật liên quan đến việc sử dụng kết quả lao động của phạm nhân Qua đó, rút ra những kinh nghiệm và đề xuất các giải pháp tối ưu nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện.
Việc sử dụng kết quả lao động của phạm nhân là rất quan trọng trong thi hành án hình sự, vừa thể hiện tính nghiêm minh của pháp luật, vừa mang tính nhân văn, nhân đạo xã hội chủ nghĩa Khi áp dụng hợp lý và hiệu quả các kết quả lao động này theo quy định pháp luật, cán bộ chiến sĩ sẽ yên tâm công tác và hoàn thành tốt nhiệm vụ, đồng thời giúp phạm nhân cảm thấy an tâm, tin tưởng và thực hiện tốt các quy định về chấp hành án hình sự.
Việc sử dụng kết quả lao động của phạm nhân tại các trại giam hiện nay đã có những tiến bộ, tuy nhiên vẫn còn một số nơi chưa tuân thủ đúng quy định pháp luật, dẫn đến hiệu quả chưa cao Để nâng cao hiệu quả này, cần đổi mới các quy định pháp luật còn thiếu sót và các cơ quan thi hành án hình sự cần thực hiện tốt vai trò hướng dẫn, theo dõi và kiểm tra Các trại giam phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về sử dụng kết quả lao động, đảm bảo tính dân chủ, công khai và minh bạch trong các khoản thu chi Đồng thời, cần nghiên cứu và đề ra giải pháp để nâng cao hiệu quả lao động của phạm nhân, góp phần thực hiện tốt nhiệm vụ thi hành án hình sự.
Cần giáo dục phạm nhân về việc quý trọng và sử dụng hiệu quả kết quả lao động của họ, nhằm giúp họ an tâm cải tạo và tái hòa nhập cộng đồng Đồng thời, cần đổi mới các quy định pháp luật còn bất cập, khắc phục hạn chế để nâng cao việc sử dụng kết quả lao động của phạm nhân, đáp ứng yêu cầu công tác thi hành án hình sự và góp phần vào chiến lược cải cách tư pháp của nước ta trong bối cảnh mới.
