Biện pháp pháp lý bảo đảm thi hành bản án, quyết định của Tòa án
Biện pháp ra quyết định buộc thi hành bản án, quyết định của Tòa án
Luật TTHC 2015 đã quy định rõ ràng về việc thi hành bản án và quyết định của Tòa án trong Chương XIX từ Điều 309 đến Điều 315 Ngày 01/7/2016, Chính phủ ban hành Nghị định số 71/2016/NĐ-CP, quy định về thời hạn, trình tự, thủ tục thi hành án hành chính (THAHC) và xử lý trách nhiệm đối với những người không thi hành bản án, quyết định của Tòa án Nội dung chính bao gồm các bản án, quyết định của Tòa án về VAHC, giải thích, yêu cầu và quyết định buộc thi hành, cũng như quản lý nhà nước về THAHC và xử lý vi phạm Những quy định này tạo cơ sở pháp lý quan trọng cho các bên liên quan thực thi hoặc yêu cầu thực hiện phán quyết của Tòa án.
Trong quy định pháp luật về thủ tục thi hành án, quyết định buộc thi hành án của Tòa án là yếu tố quan trọng để đảm bảo bản án được thực thi hiệu quả Theo Điều 312 Luật TTHC 2015, yêu cầu ra quyết định buộc thi hành án chỉ được thực hiện khi người có nghĩa vụ không thi hành bản án sau thời hạn tự nguyện Người có quyền yêu cầu là người được thi hành án được xác định trong bản án, với thời hạn yêu cầu là 1 năm kể từ ngày hết thời gian thi hành Nếu gặp trở ngại khách quan hoặc sự kiện bất khả kháng, thời gian này có thể được gia hạn Tòa án đã xét xử sơ thẩm có thẩm quyền ra quyết định buộc thi hành án, và quyết định này phải được gửi cho thủ trưởng cơ quan cấp trên của người phải thi hành án, nhằm đảm bảo việc thực thi bản án được thực hiện nghiêm chỉnh.
Luật TTHC 2015 quy định quyền yêu cầu Tòa án ra quyết định buộc thi hành bản án, giúp người được thi hành án bảo vệ quyền lợi khi người phải thi hành án không thực hiện nghĩa vụ Quyết định này là phương thức đảm bảo bản án, quyết định của Tòa án về VAHC được thực thi Chỉ người được thi hành án mới có quyền yêu cầu Tòa án thi hành, trong khi người phải thi hành án là đối tượng chịu tác động của quyết định Quy định này hợp lý vì người được thi hành án đã được Tòa án chấp nhận yêu cầu khởi kiện và quyền lợi của họ được khôi phục qua việc thi hành bản án Người phải thi hành án, do gây ra thiệt hại, có trách nhiệm khắc phục hậu quả Thẩm quyền ra quyết định buộc thi hành án thuộc về Tòa án đã xét xử sơ thẩm là hợp lý, vì đây là cơ quan có thẩm quyền giải quyết VAHC theo thủ tục sơ thẩm, giúp cho việc ra quyết định thi hành án thuận lợi hơn.
Nhóm biện pháp xử lý trách nhiệm trong thi hành án hành chính
Điều 314 Luật TTHC 2015 quy định về xử lý vi phạm trong thi hành án hành chính, yêu cầu các cơ quan, tổ chức và cá nhân phải thi hành bản án và quyết định của Tòa án Nếu không tuân thủ, họ có thể bị xử lý kỷ luật, phạt vi phạm hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự Người lợi dụng chức vụ để cản trở thi hành án cũng sẽ bị xử lý tương tự, và nếu gây thiệt hại, phải bồi thường theo quy định Nghị định 71/2016/NĐ-CP hướng dẫn các biện pháp xử lý vi phạm, tạo cơ sở pháp lý cho việc đảm bảo thi hành nghiêm chỉnh các bản án, quyết định của Tòa án.
Thứ nhất, biện pháp xử lý kỷ luật đối với cán bộ, công chức, viên chức trong THAHC
Biện pháp xử lý kỷ luật đối với cán bộ, công chức, viên chức trong THAHC được quy định tại Nghị định 71/2016/NĐ-CP, từ Điều 20 đến Điều 26 Nghị định này nêu rõ các quy định về chủ thể bị xử lý, căn cứ xử lý, nguyên tắc, thẩm quyền, trình tự, thủ tục và các nội dung liên quan đến việc xử lý kỷ luật công chức, viên chức.
Biện pháp xử lý kỷ luật áp dụng cho cán bộ, công chức, viên chức vi phạm pháp luật về THAHC, đặc biệt là những người không thực hiện đúng nhiệm vụ liên quan đến thi hành bản án, quyết định của Tòa án trong giải quyết VAHC Chỉ có người đứng đầu cơ quan Nhà nước hoặc đơn vị sự nghiệp công lập có thẩm quyền mới có quyền xử lý kỷ luật đối với những vi phạm này, theo quy định pháp luật hiện hành.
Công chức, viên chức vi phạm pháp luật về THAHC có thể bị xử lý kỷ luật qua sáu hình thức: khiển trách, cảnh cáo, hạ bậc lương, giáng chức, cách chức và buộc thôi việc.
Hình thức khiển trách được áp dụng đối với công chức, viên chức trong các trường hợp như chậm thi hành án, thực hiện không đúng nội dung bản án, hoặc cản trở việc thi hành án bằng cách lợi dụng chức vụ Ngoài ra, việc từ chối cung cấp thông tin liên quan đến thi hành án hoặc có thái độ hách dịch, gây khó khăn cho người thi hành án cũng sẽ bị khiển trách Đặc biệt, người đứng đầu cơ quan, tổ chức nếu thiếu trách nhiệm trong việc chỉ đạo và kiểm tra thi hành án dẫn đến hậu quả nghiêm trọng cũng sẽ phải chịu hình thức này.
Hình thức kỷ luật cảnh cáo được áp dụng cho công chức, viên chức khi có hành vi vi phạm pháp luật về thi hành án hành chính, bao gồm: vi phạm quy định tại khoản 1, 2 hoặc 3 Điều 21 Nghị định 71/2016/NĐ-CP với hậu quả nghiêm trọng nhưng đã thành khẩn kiểm điểm; không chấp hành hoặc chấp hành không đúng quyết định thi hành án; bị phạt tù treo hoặc cải tạo không giam giữ do không chấp hành án hoặc cản trở thi hành án; hoặc viên chức không giữ chức vụ lãnh đạo có hành vi vi phạm theo Điều 23 Nghị định này Ngoài ra, người đứng đầu cơ quan, tổ chức cũng có thể bị kỷ luật nếu thiếu trách nhiệm trong việc chỉ đạo, kiểm tra, đôn đốc thi hành án dẫn đến hậu quả rất nghiêm trọng.
Hình thức kỷ luật hạ bậc lương được áp dụng đối với công chức vi phạm pháp luật về thi hành án hành chính, cụ thể là những hành vi quy định tại khoản 1, 2 hoặc 3 Điều 21 Nghị định 71/2016/NĐ-CP gây ra hậu quả nghiêm trọng Ngoài ra, hình thức này cũng áp dụng cho trường hợp công chức không chấp hành hoặc chấp hành không đúng, không đầy đủ quyết định thi hành án, dẫn đến hậu quả nghiêm trọng.
Hình thức kỷ luật giáng chức áp dụng cho công chức lãnh đạo, quản lý khi có hành vi vi phạm pháp luật về thi hành án hành chính Cụ thể, hình thức này được áp dụng khi công chức không chấp hành quyết định thi hành án, chấp hành không đúng hoặc không đầy đủ nội dung bản án, gây hậu quả nghiêm trọng, mặc dù đã thành khẩn kiểm điểm Ngoài ra, người đứng đầu cơ quan, tổ chức cũng sẽ bị kỷ luật nếu thiếu trách nhiệm trong việc chỉ đạo, kiểm tra, đôn đốc thi hành án, dẫn đến hậu quả đặc biệt nghiêm trọng.
Hình thức kỷ luật cách chức áp dụng cho công chức, viên chức lãnh đạo, quản lý khi có hành vi vi phạm pháp luật về thi hành án hình sự, bao gồm việc không chấp hành quyết định thi hành án, chấp hành không đúng hoặc không đầy đủ bản án, gây hậu quả nghiêm trọng; bị phạt tù treo hoặc cải tạo không giam giữ vì không chấp hành án hoặc cản trở thi hành án; và các hành vi vi phạm quy định tại Điều 24 Nghị định 71/2016/NĐ-CP.
Hình thức kỷ luật buộc thôi việc áp dụng cho công chức, viên chức khi có hành vi vi phạm pháp luật về thi hành án hình sự Cụ thể, nếu sau khi có quyết định buộc thi hành án mà vẫn không chấp hành, chấp hành không đúng hoặc không đầy đủ nội dung bản án, quyết định của Tòa án và gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng, hoặc bị phạt tù không được hưởng án treo vì tội không chấp hành án hay cản trở việc thi hành án, thì sẽ bị kỷ luật buộc thôi việc.
Điều 21 Nghị định 71/2016/NĐ-CP đã hoàn thiện hệ thống pháp lý về xử lý kỷ luật công chức, viên chức, giúp người có thẩm quyền nhận diện rõ ràng các hành vi vi phạm để nâng cao hiệu quả trong việc thực hiện kỷ luật Bên cạnh đó, Khoản 3 Điều 20 cũng quy định rõ về hình thức, thẩm quyền và trình tự xử lý kỷ luật đối với cán bộ vi phạm, đảm bảo thực hiện theo quy định của pháp luật, điều lệ Đảng Cộng sản Việt Nam và các văn bản của cơ quan có thẩm quyền Điều này thể hiện sự thống nhất với quy định của Luật cán bộ, công chức năm 2008.
Theo quy định pháp luật, việc xử lý kỷ luật đối với công chức, viên chức vi phạm trong THAHC phải tuân thủ nguyên tắc, thẩm quyền, trình tự và thủ tục cụ thể.
Theo Khoản 4 Điều 74 của Luật cán bộ, công chức năm 2008, việc áp dụng hình thức kỷ luật đối với cán bộ phải tuân thủ quy định của pháp luật, điều lệ của Đảng Cộng sản Việt Nam, cũng như các văn bản hướng dẫn của cơ quan, tổ chức có thẩm quyền.
Thứ hai, biện pháp xử phạt vi phạm hành chính Điều 27 Nghị định 71/2016/NĐ-CP quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong THAHC như sau:
1 Cơ quan, tổ chức, cá nhân cố ý không chấp hành án hoặc cản trở thi hành án thì tùy từng trường hợp mà bị xử phạt vi phạm hành chính
2 Thẩm quyền, trình tự, thủ tục xử phạt, mức xử phạt vi phạm hành chính thực hiện theo quy định của pháp luật về xử lý vi phạm hành chính
Biện pháp kiểm tra, đôn đốc và xử lý trách nhiệm đối với người phải thi hành án
vụ, quyền hạn tức là cán bộ, công chức trong cơ quan nhà nước
Thứ năm, các biện pháp xử lý khác trong THAHC
Nghị định số 71/2016/NĐ-CP không chỉ quy định các biện pháp xử lý trách nhiệm như xử lý kỷ luật, xử phạt vi phạm hành chính, truy cứu trách nhiệm hình sự và trách nhiệm vật chất, mà còn đưa ra các biện pháp khác trong thi hành án hành chính Cụ thể, các biện pháp này bao gồm công khai thông tin về việc không chấp hành án và xem xét đánh giá, phân loại cán bộ, công chức, viên chức vi phạm pháp luật về thi hành án hành chính.
Biện pháp công khai thông tin về việc không chấp hành, theo Nghị định 71/2016/NĐ-CP, là một quy định tiến bộ trong pháp luật TTHC Mặc dù là một biện pháp mới, nhưng nó đã được áp dụng lâu dài trong lĩnh vực THADS Việc công khai thông tin không chỉ tạo sức ép buộc người không chấp hành nhanh chóng thi hành bản án, quyết định của Tòa án, mà còn giúp các chủ thể liên quan dễ dàng theo dõi quá trình thi hành án của người phải thi hành.
Việc được xét thi đua và khen thưởng là động lực quan trọng giúp mỗi cá nhân phấn đấu thực hiện nhiệm vụ Đối với cán bộ, công chức, viên chức vi phạm pháp luật về THAHC, việc không được xem xét thi đua, khen thưởng sẽ ảnh hưởng tích cực đến nhận thức và hành vi của họ trong việc thi hành bản án và quyết định của Tòa án về VAHC.
1.1.3 Biện pháp kiểm tra, đôn đốc và xử lý trách nhiệm đối với người phải thi hành án
Việc kiểm tra, đôn đốc và xử lý trách nhiệm đối với người phải thi hành án đã được quy định từ Luật TTHC năm 2010 và tiếp tục được Luật TTHC 2015 kế thừa với nhiều sửa đổi Những biện pháp này đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo các bản án và quyết định của Tòa án có hiệu lực pháp luật được thực thi hiệu quả trong thực tế.
Theo Luật TTHC 2010, nếu người phải thi hành án không thực hiện bản án của Tòa án, người được thi hành án có quyền gửi đơn yêu cầu cơ quan THADS đôn đốc việc thi hành trong vòng 15 ngày Cơ quan THADS có trách nhiệm đôn đốc và thông báo cho cơ quan cấp trên và Viện kiểm sát về tình hình thi hành án Khi nhận đơn, THADS phải mở sổ theo dõi và yêu cầu người được thi hành án cung cấp bản sao bản án cùng các tài liệu liên quan Trong thời hạn 5 ngày làm việc, THADS phải có văn bản đôn đốc người phải thi hành án thực hiện đúng nội dung bản án.
Luật TTHC 2015 đã có sự thay đổi quan trọng khi chuyển giao thẩm quyền đôn đốc thi hành án từ cơ quan THADS sang người đứng đầu cơ quan cấp trên trực tiếp của người phải thi hành án Cụ thể, Điều 8 Nghị định số 71/2016/NĐ-CP quy định trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan này bao gồm việc kiểm tra, đôn đốc và xử lý trách nhiệm đối với người phải thi hành án, cũng như xem xét xử lý kỷ luật đối với các cá nhân, tổ chức chậm thi hành án hoặc không thực hiện đúng nội dung bản án Đồng thời, người đứng đầu cũng có trách nhiệm xem xét và xử lý theo kiến nghị của cơ quan THADS, và phải thông báo kết quả giải quyết trong vòng 05 ngày làm việc.
Việc sửa đổi Luật TTHC 2015 theo hướng này là hợp lý, vì hoạt động THAHC liên quan đến việc xem xét tính hợp pháp của các quyết định hành chính.
Theo Khoản 3 và Khoản 4 Điều 244 Luật TTHC năm 2010, hành vi hành chính, quyết định kỷ luật buộc thôi việc, danh sách cử tri và quyết định giải quyết khiếu nại về xử lý vụ việc cạnh tranh đều thuộc hoạt động hành chính nhà nước Chỉ có thủ trưởng cơ quan cấp trên trực tiếp mới có thẩm quyền kiểm tra và đôn đốc việc thi hành án của cấp dưới, đồng thời xử lý trách nhiệm nếu người phải thi hành án không thực hiện đúng quy định pháp luật Do đó, cần có quy định cụ thể về nhiệm vụ kiểm tra, đôn đốc và cơ chế xử lý trách nhiệm của thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước đối với các cơ quan hoặc cá nhân có thẩm quyền trong trường hợp không nghiêm chỉnh thi hành án trong thời hạn quy định.
Biện pháp theo dõi việc thi hành án hành chính của cơ quan thi hành án dân sự
Theo dõi THAHC là quá trình mà cơ quan THADS chủ động cập nhật thông tin về việc thi hành án và quyết định của Tòa án liên quan đến VAHC Dựa trên thông tin này, cơ quan đề nghị người phải thi hành án tuân thủ nghiêm ngặt bản án đã có hiệu lực, đồng thời kiến nghị các cơ quan có thẩm quyền thực hiện các giải pháp cần thiết để đảm bảo việc thi hành án được thực hiện trên thực tế.
Các cơ quan Thi hành án dân sự (THADS) có trách nhiệm theo dõi việc thi hành án hành chính (THAHC) theo quy định của Luật TTHC 2015 và Nghị định 71/2016/NĐ-CP Những văn bản này đã nêu rõ nghĩa vụ của các cơ quan THADS trong việc giám sát và đảm bảo thực hiện hiệu quả các quyết định hành chính.
Theo Điều 14 Nghị định số 71/2016/NĐ-CP, cơ quan thi hành án dân sự (THADS) có thẩm quyền theo dõi thi hành án hình sự (THAHC) đối với các bản án, quyết định của Tòa án liên quan đến vụ án hình sự mà Tòa án cùng cấp đã xét xử sơ thẩm Thẩm quyền này không phụ thuộc vào cấp Tòa án xét xử phúc thẩm, giám đốc thẩm hoặc tái thẩm, mà chỉ dựa vào cấp Tòa án đã thực hiện xét xử sơ thẩm vụ việc.
Theo Điều 14 Nghị định số 71/2016/NĐ-CP, trách nhiệm theo dõi thi hành án hành chính (THAHC) của cơ quan thi hành án dân sự (THADS) bắt đầu khi họ tiếp nhận bản án hoặc quyết định của Tòa án Cơ quan THADS phải kiểm tra, ghi vào sổ nhận bản án, và phân công Chấp hành viên để thực hiện theo dõi THAHC Điều này đánh dấu sự khác biệt trong quy trình thực hiện trách nhiệm của cơ quan THADS đối với việc thi hành án hành chính.
3 Nguyễn Thị Thương Huyền (chủ nhiệm) (2012), Bảo đảm quyền con người trong thi hành án hành chính ở
Tại Trường Đại học Luật Tp.HCM, đề tài nghiên cứu khoa học cấp trường đã chỉ ra sự khác biệt cơ bản giữa trách nhiệm theo dõi thi hành án hành chính (THAHC) theo Luật TTHC 2015 và trách nhiệm đôn đốc THAHC của cơ quan thi hành án dân sự (THADS) theo quy định của Luật TTHC 2010.
2010 quy định trách nhiệm đôn đốc THAHC của cơ quan THADS phát sinh khi nhận được đơn đề nghị đôn đốc THAHC của ngươi được thi hành án)
Cơ quan Thi hành án dân sự (THADS) có trách nhiệm theo dõi toàn bộ bản án và quyết định về việc thi hành án hành chính (VAHC) của Tòa án cùng cấp đã xét xử sơ thẩm Để thực hiện hiệu quả chức năng này, các cơ quan THADS cần tăng cường phối hợp với Tòa án nhân dân cùng cấp trong việc chuyển giao bản án và quyết định liên quan đến VAHC, đảm bảo việc theo dõi được thực hiện đúng quy định.
Nghị định số 71/2016/NĐ-CP quy định rõ trách nhiệm theo dõi thi hành án hành chính (THAHC) của cơ quan thi hành án dân sự (THADS), với các nhiệm vụ cơ bản bao gồm việc giám sát, đánh giá tiến độ và kết quả thực hiện các quyết định thi hành án hành chính nhằm đảm bảo tính hiệu quả và minh bạch trong quá trình thi hành án.
Tiếp nhận bản án và quyết định của Tòa án liên quan đến VAHC là trách nhiệm của các bên liên quan, bao gồm cả việc Tòa án gửi tài liệu hoặc các đương sự cung cấp Sau khi tiếp nhận, cần ra thông báo về việc tự nguyện thi hành án gửi đến người phải thi hành án.
Khi phát hiện bản án hoặc quyết định của Tòa án chưa rõ ràng hoặc có sai sót, các bên có quyền yêu cầu Tòa án giải thích bằng văn bản các điểm chưa rõ ràng và đính chính sai sót trong bản án, quyết định đó Đồng thời, họ cũng có thể kiến nghị người có thẩm quyền thực hiện kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm hoặc tái thẩm đối với bản án, quyết định theo quy định của pháp luật.
Khi có quyết định buộc thi hành án từ Tòa án, cơ quan THADS, cụ thể là Chấp hành viên phụ trách vụ việc, sẽ làm việc với người phải thi hành án để yêu cầu thực hiện nghĩa vụ theo bản án Đồng thời, cơ quan này cũng phải công khai quyết định buộc thi hành án trên trang thông tin điện tử của Cục THADS theo quy định tại Điều 30 Nghị định số 71/2016/NĐ-CP.
Trong từng trường hợp cụ thể, cơ quan thi hành án dân sự (THADS) có quyền triệu tập các bên liên quan để lập biên bản về việc không thi hành bản án hoặc quyết định, bao gồm cả quyết định tuyên hủy quyết định buộc thôi việc, theo khoản 2, Điều 17 Nghị định số 71/2017/NĐ-CP Đồng thời, cơ quan này cũng có trách nhiệm lập biên bản về việc không thi hành án theo yêu cầu của người được thi hành án.
Có văn bản kiến nghị gửi đến cơ quan và người có thẩm quyền để xử lý trách nhiệm đối với những trường hợp chậm thi hành án, không chấp hành, hoặc chấp hành không đúng và không đầy đủ nội dung bản án, quyết định của Tòa án theo quy định của pháp luật.
- Trình tự, thủ tục thực hiện theo dõi THAHC của cơ quan THADS
+ Căn cứ Nghị định số 71/2016/NĐ-CP, việc thực hiện theo dõi THAHC của cơ quan THADS được thực hiện theo các bước cơ bản như sau:
Bước đầu tiên trong quy trình thực hiện án hình sự là tiếp nhận và kiểm tra bản án, quyết định của Tòa án về việc thi hành án hình sự, theo quy định tại khoản 1 Điều 14 Nghị định số 71/2016/NĐ-CP Sau đó, Chấp hành viên sẽ được phân công để theo dõi việc thi hành án, theo khoản 2 Điều 14 của cùng nghị định này.
Trong vòng 05 ngày làm việc kể từ khi nhận được bản án hoặc quyết định của Tòa án, cơ quan thi hành án phải gửi văn bản thông báo về việc tự nguyện thi hành án đến người phải thi hành án, theo quy định tại khoản 2, Điều 14 Nghị định 71/2016/NĐ-CP.
Khi hết thời hạn tự nguyện thi hành án mà người phải thi hành án không thực hiện hoặc thực hiện không đúng, không đầy đủ nội dung bản án, quyết định của Tòa án, cơ quan thi hành án dân sự (THADS) sẽ gửi văn bản kiến nghị tới cơ quan, người có thẩm quyền để xử lý trách nhiệm theo quy định tại khoản 5 Điều 14 Nghị định số 71/2016/NĐ-CP.
Bước 3: trong trường hợp vụ việc có Quyết định buộc thi hành án hành chhính của Tòa án, cơ quan THADS thực hiện:
Biện pháp kiểm sát thi hành án hành chính
Kiểm sát thi hành án là biện pháp quan trọng nhằm đảm bảo việc thực thi bản án và quyết định của Tòa án trong vụ án hành chính (VAHC) Mặc dù Luật TTHC 2015 không có điều khoản riêng cho nội dung kiểm sát thi hành án, nhưng quy định này được lồng ghép tại Điều liên quan, thể hiện sự chú trọng đến việc bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các bên liên quan trong quá trình thi hành án.
Ngày 20/12/2016, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao ban hành Quyết định số 810/QĐ-VKSTC, quy định công tác kiểm sát thi hành án dân sự (THADS) và thi hành án hành chính (THAHC) Quy chế này cung cấp căn cứ quan trọng giúp Kiểm sát viên thực hiện nhiệm vụ một cách thuận lợi, đúng đắn và khách quan Chương II của Quy chế hướng dẫn cụ thể về nội dung kiểm sát THAHC, bao gồm kiểm sát việc cấp và chuyển giao bản án, giải thích, đính chính, sửa chữa, giải quyết yêu cầu, kiến nghị liên quan đến bản án, kiểm sát quyết định thi hành án và các biện pháp khẩn cấp tạm thời của Tòa án Thông qua hoạt động này, Kiểm sát viên có thể phát hiện kịp thời các hành vi vi phạm pháp luật của các cơ quan, tổ chức và cá nhân, từ đó đưa ra yêu cầu, kiến nghị để xử lý và khắc phục, đảm bảo các bản án, quyết định của Tòa án được thi hành nghiêm minh.
Các biện pháp bảo đảm về chính trị, kinh tế, văn hóa – xã hội
Biện pháp bảo đảm về chính trị
Chính trị liên quan đến tổ chức và quản lý bộ máy nhà nước trong nước, cũng như mối quan hệ giữa các quốc gia Để đảm bảo tính chính trị trong việc thi hành bản án và quyết định của Tòa án trong giải quyết vụ án hành chính, cần chú trọng đến các yếu tố quan trọng.
Đảng đã xác định rõ các chủ trương và đường lối đổi mới trong việc thi hành án, đặc biệt là thi hành án hành chính (THAHC), thông qua nhiều Văn kiện và Nghị quyết quan trọng Các Nghị quyết như Nghị quyết Hội nghị lần thứ ba Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa VIII (1997), Nghị quyết số 08/NQ-TW (2002), Nghị quyết Hội nghị lần thứ chín Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa IX (2004), Nghị quyết số 48/NQ-TW (2005) và Nghị quyết số 49/NQ-TW (2005) đã định hướng cho chiến lược xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật và cải cách tư pháp đến năm 2020 Dựa trên các văn kiện này, Quốc hội đã ban hành các văn bản quy phạm pháp luật nhằm đảm bảo hiệu quả trong việc thi hành bản án, quyết định của Tòa án.
Đảng và các cơ quan trong hệ thống chính trị thực hiện kiểm tra, giám sát việc thi hành bản án và quyết định của Tòa án trong VAHC Qua công tác này, các sai phạm trong quá trình thi hành sẽ được phát hiện kịp thời, từ đó có biện pháp chấn chỉnh và xử lý thích hợp Mục tiêu là đảm bảo bản án, quyết định của Tòa án được thực thi hiệu quả trong thực tế.
Biện pháp bảo đảm về kinh tế
Yếu tố kinh tế đóng vai trò quan trọng trong việc bảo đảm thi hành bản án và quyết định của Tòa án, ảnh hưởng đến cả nhà nước lẫn cá nhân, cơ quan và tổ chức có liên quan đến việc thi hành án.
Việc thi hành bản án và quyết định của Tòa án về VAHC phụ thuộc vào tiềm lực kinh tế của Nhà nước và các cá nhân, cơ quan, tổ chức Nhà nước với ngân sách mạnh mẽ có khả năng xây dựng cơ chế pháp lý hoàn thiện, cải thiện cơ sở vật chất và cung cấp trang thiết bị cần thiết cho công tác thi hành án Đồng thời, ngân sách cũng được sử dụng cho việc tuyên truyền, giáo dục pháp luật để nâng cao nhận thức của cộng đồng về thi hành án Đối với các cá nhân và tổ chức, nguồn tài chính tốt là cần thiết để bảo vệ quyền lợi của họ trong các vụ kiện và thi hành bản án Trong trường hợp thua kiện, họ phải tiếp tục thực hiện các quyết định hành chính, điều này có thể ảnh hưởng lớn đến lợi ích kinh tế của họ, như nộp phạt hoặc giao đất Do đó, tiềm lực kinh tế vững mạnh sẽ giúp việc thi hành bản án, quyết định của Tòa án diễn ra thuận lợi hơn, tác động tích cực đến đời sống vật chất và tinh thần của người dân.
THỰC TRẠNG THỰC HIỆN VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN 21 NHỮNG BIỆN PHÁP BẢO ĐẢM THI HÀNH BẢN ÁN, QUYẾT ĐỊNH CỦA TÒA ÁN TRONG GIẢI QUYẾT VỤ ÁN HÀNH CHÍNH
Thực trạng thực hiện những biện pháp bảo đảm thi hành bản án, quyết định của Tòa án trong giải quyết vụ án hành chính
2.1.1 Những kết quả đạt được trong việc áp dụng những biện pháp bảo đảm thi hành bản án, quyết định của Tòa án trong quá trình giải quyết vụ án hành chính
Các biện pháp bảo đảm thi hành bản án và quyết định của Tòa án trong giải quyết VAHC đóng vai trò quan trọng trong việc thực thi các bản án, quyết định có hiệu lực, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân Luật TTHC 2015, Nghị định 71/2016/NĐ-CP cùng với các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đã được sửa đổi và bổ sung các quy định mới nhằm cụ thể hóa việc áp dụng những biện pháp này.
Kết quả đạt được trong công tác ban hành văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến các biện pháp bảo đảm thi hành bản án và quyết định của Tòa án đã góp phần quan trọng trong việc giải quyết các vụ việc hành chính (VAHC) Những văn bản này không chỉ tạo cơ sở pháp lý vững chắc mà còn nâng cao hiệu quả thi hành án, đảm bảo quyền lợi hợp pháp cho các bên liên quan.
Nhận thức được tầm quan trọng của thi hành án hình sự (THAHC) và các biện pháp bảo đảm thi hành bản án, quyết định của Tòa án trong giải quyết vụ án hình sự (VAHC), Pháp lệnh Thủ tục giải quyết các VAHC được Ủy ban Thường vụ Quốc hội IX thông qua vào ngày 21/5/1996 và sửa đổi vào năm 1998, 2006 đã quy định về thi hành bản án, quyết định của Tòa án Tuy nhiên, Pháp lệnh này chỉ dành một điều luật duy nhất cho THAHC mà chưa có quy định cụ thể về các biện pháp bảo đảm thi hành trong quá trình giải quyết VAHC.
Luật TTHC 2010 và Luật TTHC 2015 đã được Quốc hội thông qua, trong đó dành riêng một chương để quy định trình tự, thủ tục, thẩm quyền và trách nhiệm quản lý việc thi hành bản án, quyết định của Tòa án về VAHC Đặc biệt, Nghị định 71/2016/NĐ-CP ra đời vào ngày 01/7/2016 đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thi hành bản án, quy định rõ thời hạn, trình tự và trách nhiệm đối với những người không thực hiện bản án, quyết định của Tòa án, góp phần nâng cao hiệu quả thi hành án.
Phân tích lịch sử ban hành các văn bản quy phạm pháp luật về thủ tục hành chính cho thấy rằng các quy định liên quan đến thi hành bản án và quyết định của Tòa án đang ngày càng hoàn thiện Những quy phạm pháp luật về biện pháp bảo đảm thi hành án không chỉ trở nên đầy đủ mà còn toàn diện hơn Hệ thống quy phạm pháp luật ngày càng hoàn thiện này tạo cơ sở vững chắc cho việc thực thi các phán quyết của Tòa án, đảm bảo chúng được thực hiện hiệu quả hơn.
Kết quả công tác tổ chức bộ máy cơ quan thi hành án đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện các biện pháp bảo đảm thi hành bản án và quyết định của Tòa án, góp phần nâng cao hiệu quả giải quyết vụ án hành chính (VAHC).
Hiện nay, không có cơ quan THAHC chuyên trách để thực thi các bản án, phán quyết của Tòa án, mà việc thi hành án chủ yếu do các đương sự tự thực hiện Nếu các bên không thực hiện, họ có thể yêu cầu Tòa án ra quyết định buộc thi hành án Theo Luật TTHC 2010, cơ quan THADS có nhiệm vụ đôn đốc thi hành án, trong khi Luật TTHC 2015 quy định cơ quan này chỉ theo dõi việc thi hành án Các cơ quan THADS từ Cục đến Chi cục đều có công chức được phân công theo dõi, đôn đốc thi hành án, với Cục THADS có hai công chức và mỗi Chi cục có một công chức đảm nhiệm Đặc biệt, Chính phủ đã thành lập vụ quản lý THAHC trực thuộc Tổng cục THADS để giúp Bộ Tư pháp thực hiện quản lý nhà nước về thi hành án Việc phân công rõ ràng và thành lập cơ quan quản lý nhà nước về THAHC sẽ nâng cao hiệu quả trong việc bảo đảm thi hành bản án, quyết định của Tòa án trong quá trình giải quyết VAHC.
Kết quả thực hiện biện pháp đôn đốc và theo dõi thi hành án của Tòa án trong giải quyết VAHC cho thấy rằng, theo Luật TTHC 2010, cơ quan THADS đã tích cực thực hiện nhiệm vụ này Tuy nhiên, trong năm 2012, số lượng việc đôn đốc THAHC do các cơ quan thi hành dân sự địa phương thụ lý vẫn còn hạn chế.
Theo Báo cáo số 12/BC-BTP của Bộ Tư pháp năm 2016, tổng kết công tác tư pháp năm 2015 và định hướng cho nhiệm kỳ 2016-2020, trong năm 2013, đã có 378 việc cần được đôn đốc thi hành án, trong đó 32 việc chuyển từ năm 2012 sang Đến nay, đã có văn bản đôn đốc thi hành đối với 376 việc, chỉ còn 2 việc chưa được đôn đốc, và một số lượng lớn các vụ việc đã được thi hành xong.
Trong năm 2014, tổng số việc cần thi hành án là 336, trong đó 40 việc chưa được thực hiện Cơ quan THADS đã nhận được 53 thông báo kết quả thi hành án Số việc cần đôn đốc thi hành án là 452, tăng 100 việc (28,4%) so với năm 2013, bao gồm 46 việc chuyển từ năm trước và 406 việc mới Đã có 449 văn bản đôn đốc được phát hành, tăng 136 việc (43,45%) so với năm 2013, với 388 việc đã thi hành xong và 61 việc chưa hoàn tất Hiện tại, chỉ còn 3 việc chưa có văn bản đôn đốc, và 27 văn bản thông báo kết quả thi hành án đã được nhận.
Năm 2016, đã có văn bản đôn đốc đối với 274 vụ việc, đạt tỷ lệ 100% Trong số đó, 179 vụ việc đã được thi hành xong, tương ứng với tỷ lệ 65,33% Kết quả cho thấy số lượng án hành chính ngày càng tăng qua các năm, với tính chất phức tạp ngày càng cao Do đó, số vụ việc mà cơ quan THADS tiến hành đôn đốc thi hành án hành chính cũng có xu hướng gia tăng theo từng năm.
Theo Báo cáo số 363 ngày 19/12/2017 của Bộ Tư pháp, tổng số bản án và quyết định của tòa án về việc thi hành án hành chính (VAHC) có hiệu lực pháp luật là 361, trong đó có 70 vụ việc vi phạm nghĩa vụ tự nguyện thi hành án Tòa án nhân dân cấp có thẩm quyền đã phải ban hành quyết định buộc thi hành án cho những vụ việc này Kết quả, đã thi hành xong 295 vụ, còn 66 vụ chưa thi hành xong, trong đó có 28 vụ có bản án, quyết định có hiệu lực trong năm.
2017) Cá biệt có việc bản án, quyết định của tòa án có hiệu lực từ năm 2011-2012 đến nay chưa được thi hành 9
Trong thời gian qua, số lượng bản án và quyết định của Tòa án liên quan đến việc thi hành án hành chính (VAHC) tại Việt Nam đã tăng lên đáng kể, đồng thời với số lượng VAHC được thụ lý và giải quyết Sự gia tăng này có được nhờ vào việc ban hành và điều chỉnh kịp thời các quy phạm pháp luật về thi hành án hành chính, cùng với việc nâng cao nhận thức pháp luật của cá nhân, cơ quan và tổ chức.
8 Vụ Nghiệp vụ 2, Tổng cục Thi hành án dân sự, Bộ Tư pháp, Báo cáo số 202/BC-NV2 ngày 27/10/2014, tr2
Theo báo cáo số 363 ngày 19-12-2017 của Bộ Tư pháp gửi Thủ tướng Chính phủ, tình hình thi hành án hành chính (THAHC) trong xã hội đang được cải thiện Tuy nhiên, vẫn còn tình trạng không tuân thủ bản án và quyết định của Tòa án trong lĩnh vực này Những khó khăn này chủ yếu xuất phát từ các hạn chế trong pháp luật về THAHC, chất lượng xét xử của Tòa án chưa đảm bảo, cùng với nhận thức còn hạn chế của cá nhân, cơ quan và tổ chức về thi hành án hành chính.
2.1.2 Những bất cập trong các quy định về những biện pháp bảo đảm thi hành bản án, quyết định của Tòa án trong giải quyết vụ án hành chính
Thứ nhất, một số biện pháp xử lý trách nhiệm trong THAHC còn nhiều bất cập
Giải pháp hoàn thiện những biện pháp bảo đảm thi hành bản án, quyết định của Tòa án trong giải quyết vụ án hành chính
2.2.1 Một số giải pháp về pháp lý
Thứ nhất, hoàn thiện các quy định của pháp luật liên quan đến những biện pháp xử lý trách nhiệm trong THAHC
Để nâng cao hiệu quả công bố thông tin về việc không chấp hành án, cần mở rộng hình thức công khai thông tin không chỉ trên cổng thông tin điện tử của Cục THADS và Tổng Cục THADS mà còn trên các trang báo điện tử chính thống như Vietnamnet và VnExpress, nơi có lượng truy cập lớn Việc này nhằm thu hút sự chú ý của cộng đồng và tạo tính răn đe cao đối với những cá nhân, tổ chức vi phạm Bên cạnh đó, sự tương tác từ độc giả thông qua bình luận sẽ giúp nâng cao ý thức chấp hành bản án Do đó, Khoản 1 Điều 30 Nghị định 71/2016/NĐ-CP cần được điều chỉnh để quy định rõ ràng việc công khai quyết định buộc thi hành án trên các nền tảng báo chí trong vòng 5 ngày làm việc kể từ khi nhận quyết định.
Tư pháp và Cổng thông tin điện tử Chính phủ đóng vai trò quan trọng trong việc xử lý các vụ việc liên quan đến người phải thi hành án, bao gồm UBND cấp tỉnh, Chủ tịch UBND cấp tỉnh, Bộ trưởng, và Thủ trưởng các cơ quan ngang bộ cũng như cơ quan thuộc Chính phủ.
Cần thiết bổ sung quy định về trách nhiệm của người đứng đầu khi cơ quan nhà nước không thực hiện thi hành án Việc này nhằm đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật và nâng cao hiệu quả thi hành án trong các cơ quan nhà nước.
Số lượng vụ án hành chính (VAHC) có cơ quan nhà nước là bị kiện ngày càng tăng, đặc biệt trong lĩnh vực quản lý đất đai, dẫn đến việc cơ quan nhà nước phải thi hành án nếu thua kiện Tuy nhiên, các biện pháp xử lý trách nhiệm hiện tại chưa hiệu quả Chúng tôi đề xuất luật cần quy định rõ ràng rằng nếu cơ quan nhà nước không thi hành án, thì người đứng đầu cơ quan này sẽ phải chịu trách nhiệm trước pháp luật Đề xuất này dựa trên nguyên tắc rằng thủ trưởng các cơ quan hoạt động tập thể phải chịu trách nhiệm nếu có sai phạm trong thi hành án Thời điểm xem xét trách nhiệm là sau khi Tòa án cấp sơ thẩm ra quyết định thi hành án mà người bị kiện không thực hiện Có hai hình thức xử lý trách nhiệm: xử lý kỷ luật đối với cán bộ, công chức và truy cứu trách nhiệm hình sự nếu có dấu hiệu tội phạm Đề xuất này nhằm bảo đảm tính nghiêm minh của bản án, giúp người dân tin tưởng vào công lý và kết quả xét xử của Tòa án.
Thứ hai, cần điều chỉnh các quy định liên quan đến quyền yêu cầu và quyết định thi hành bản án, quyết định của Tòa án để phù hợp với bản chất của thi hành án hành chính (THAHC).
Cần làm rõ quy định về phạm vi của quyết định buộc thi hành bản án trong VAHC Hiện nay, quyết định buộc thi hành án của Tòa án có thể hiểu theo hai nghĩa: một là áp dụng cho bản án liên quan đến tài sản, hai là không áp dụng cho bản án liên quan đến tài sản Chúng tôi cho rằng quyết định buộc thi hành án không áp dụng cho phần tài sản, vì theo điểm h Khoản 1 Điều 311, quyết định về tài sản trong bản án được thi hành theo quy định của pháp luật về THADS Do đó, Tòa án chỉ ra quyết định buộc thi hành đối với các trường hợp liên quan đến tính hợp pháp của đối tượng khởi kiện Để đảm bảo tính thống nhất trong áp dụng, Điều 312 Luật TTHC cần được xem xét kỹ lưỡng.
Năm 2015, cần bổ sung quy định về yêu cầu và quyết định buộc thi hành bản án, quyết định của Tòa án để đảm bảo tính hiệu lực và thực thi của các bản án này.
Tòa án chỉ áp dụng đối với bản án, quyết định của Tòa án không liên quan đến phần tài sản”
Cần quy định rõ đối tượng áp dụng quyết định buộc thi hành bản án, quyết định của Tòa án Cụ thể, cần làm rõ liệu quyết định này có áp dụng với người khởi kiện khi họ thua kiện hay không Chúng tôi cho rằng, theo quy định tại điểm a Khoản 1 Điều 311 của Luật TTHC 2015, quyết định buộc thi hành chỉ áp dụng đối với người bị kiện Điều này có nghĩa là nếu người khởi kiện thua kiện, họ sẽ bị cưỡng chế thi hành theo thủ tục hành chính mà không cần theo quy trình TTHC thông thường Do đó, Điều 312 Luật TTHC 2015 cần bổ sung quy định rằng quyết định buộc thi hành chỉ áp dụng với người bị kiện.
Cần thiết phải bổ sung quy định để tăng cường quyền hạn của cơ quan Thi hành án dân sự (THADS) trong việc thực hiện các bản án và quyết định của Tòa án liên quan đến vụ án hành chính (VAHC).
Theo quy định hiện hành, cơ quan THADS chỉ tham gia theo dõi việc thi hành bản án, quyết định của Tòa án thông qua việc kiến nghị xử lý trách nhiệm đối với người phải thi hành án chậm, không chấp hành hoặc chấp hành không đúng Điều này cho thấy sự tham gia hạn chế của cơ quan THADS, vì nếu người có thẩm quyền không thực hiện kiến nghị, họ không có giải pháp nào khác để đảm bảo bản án được thực thi Do đó, cần mở rộng quyền hạn của cơ quan THADS trong việc thi hành bản án, quyết định của Tòa án không liên quan đến tài sản, cho phép áp dụng một số biện pháp cưỡng chế hành chính nhất định khi người phải thi hành án không thực hiện nghĩa vụ.
Cần ban hành văn bản quy phạm pháp luật hướng dẫn và giải thích rõ về kiểm sát thi hành bản án, quyết định của Tòa án trong giải quyết VAHC để nâng cao hiệu quả công tác này Hiện nay, chỉ có một điều luật quy định chung chung về kiểm sát thi hành án hành chính (THAHC), dẫn đến nhiều bất cập Văn bản hướng dẫn cần quy định cụ thể các nội dung như kiểm sát việc cấp, chuyển giao bản án; giải thích, đính chính, sửa chữa; giải quyết yêu cầu, kiến nghị đối với bản án; kiểm sát quyết định thi hành án; yêu cầu và đôn đốc thi hành; kiểm sát biện pháp khẩn cấp tạm thời; và quy định về phương thức kiểm sát.
2.2.2 Một số giải pháp về thực tiễn
Để nâng cao ý thức chấp hành bản án và quyết định của Tòa án về thi hành án hành chính (THAHC), cần tăng cường các biện pháp tuyên truyền, phổ biến và giáo dục pháp luật Việc tuyên truyền có thể thực hiện qua nhiều hình thức như tổ chức các buổi họp tại thôn, xóm, ấp, nơi có sự tham gia của những người có uy tín như Trưởng thôn, giúp nâng cao ý thức cộng đồng Bên cạnh đó, cần sử dụng các phương tiện thông tin đại chúng để phổ biến thông tin về thi hành án, mặc dù hiện nay còn thiếu các chương trình chuyên sâu về nội dung này Do đó, cần xây dựng kế hoạch tuyên truyền cụ thể về việc chấp hành bản án, quyết định của Tòa án và các biện pháp xử lý đối với những cá nhân, tổ chức không thực hiện Thêm vào đó, tổ chức các lớp tập huấn, biên soạn tài liệu pháp luật dưới dạng tờ rơi, và tổ chức các hoạt động như tọa đàm, diễn đàn, câu lạc bộ pháp luật sẽ góp phần nâng cao nhận thức pháp luật cho người dân.
Toà án cần nâng cao chất lượng xét xử các vụ án hành chính, đảm bảo tính công tâm, vô tư và khách quan Việc này sẽ giúp các bản án có sức thuyết phục cao hơn, từ đó đảm bảo quyết định của toà án được thực thi hiệu quả trong thực tế.
Tòa án cần đảm bảo chất lượng xét xử để bản án được thực thi hiệu quả Các phán quyết không thống nhất, mâu thuẫn, hoặc không rõ ràng gây khó khăn cho công tác thi hành án, buộc người có nghĩa vụ hoặc cá nhân liên quan phải yêu cầu Tòa án giải thích lại Bản án và quyết định của Tòa án cần thể hiện sự công bằng, khách quan, có đủ căn cứ pháp lý và tính thuyết phục cao để đảm bảo thi hành hiệu quả Để nâng cao chất lượng xét xử, cần thực hiện đồng bộ một số giải pháp.
Để nâng cao hiệu quả xét xử các vụ án về vi phạm an toàn giao thông đường bộ (VAHC), cần đặc biệt chú trọng đến việc nâng cao năng lực của đội ngũ Thẩm phán Bởi lẽ, Thẩm phán giữ vai trò quan trọng trong việc đưa ra phán quyết về VAHC, đòi hỏi họ phải có kiến thức sâu rộng về pháp luật tố tụng hình sự và luật chuyên ngành liên quan Do đó, việc tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho Thẩm phán là hết sức cần thiết để nâng cao chất lượng, năng lực xét xử Đồng thời, tổ chức các buổi tọa đàm trao đổi kinh nghiệm xét xử cũng giúp tạo nên tính thống nhất trong cách giải quyết của Tòa án các cấp.