Mức ủộ ủụ thị hoỏ là mức ủộ ủạt ủược về kinh tế - xó hội của ủụ thị tại một thời ủiểm hoặc trong một thời kỳ nhất ủịnh.
Đỏnh giỏ mức ủộ ủụ thị hoỏ là việc phõn tớch, so sỏnh ủối chiếu nhằm biểu thị mức ủộ ủạt ủược về kinh tế - xó hội của một ủụ thị tại một thời ủiểm hoặc trong một thời kỳ nhất ủịnh. Việc phõn tớch, so sỏnh cú thể thực hiện với cỏc tiờu chuẩn nhất ủịnh hoặc với những mức ủộ ủó ủạt ủược trong quỏ khứ. Việc so sỏnh với những tiờu chuẩn nhất ủịnh cho ta nhận thức về trỡnh ủộ và chất lượng ủụ thị hoỏ, những vấn ủề bất hợp lý trong quỏ trỡnh ủụ thị hoỏ. Việc so sỏnh với mức ủộ ủó ủạt ủược trong quỏ khứ cho ta nhận thức về tốc ủộ ủụ thị hoỏ.
Việc ủỏnh giỏ mức ủộ ủụ thị hoỏ là nhằm trả lời cỏc cõu hỏi : Quỏ trỡnh ủụ thị hoỏ diễn ra trong thực tế là hợp lý hay khụng hợp lý, tốc ủộ ủụ thị hoỏ là nhanh hay chậm so với yờu cầu xó hội hoặc so với tiềm năng cú thể cú của ủụ thị. Thụng qua việc ủỏnh giỏ ủú, cú thể giỳp nhà quản lý ủiều chỉnh cỏc chớnh sỏch ủụ thị hoỏ, hay phỏt triển ủụ thị cho phự hợp trong từng giai ủoạn.
1.3.1. Phương pháp viễn thám
Phương phỏp viễn thỏm là phương phỏp phõn tớch quỏ trỡnh ủụ thị hoỏ bằng cỏch xử lý ảnh chụp từ vệ tinh kết hợp với ủối chiếu thực ủịa. Phương phỏp này cú những khả năng sau ủõy :
- Đỏnh giỏ tổng quan về thực trạng ủụ thị hoỏ, xỏc ủịnh ủược cỏc trung tõm của một ủụ thị và quy mụ khụng gian cỏc ủụ thị.
- Xỏc ủịnh toạ ủộ khụng gian ủụ thị, thấy ủược ủộng thỏi về quy mụ diện tớch lãnh thổ.
- Trong mỗi ủụ thị cú thể thực hiện phõn loại, ủỏnh giỏ quỏ trỡnh phỏt triển cảnh quan, cơ sở hạ tầng qua từng giai ủoạn.
K IL O B O O K S .C O M
- Kết quả xử lý ảnh sẽ là cơ sở ủể tiếp tục thực hiện cỏc nghiờn cứu khỏc. Tuy nhiờn phương phỏp viễn thỏm chỉ dừng lại ở mức ủộ phõn tớch khụng gian, phõn bố theo lónh thổ mà khụng chỉ ra ủược những ủặc trưng về dõn số, cấu trỳc kinh tế trong khi yờu cầu phõn tớch cần những thụng tin ủịnh lượng cụ thể. Hơn nữa phương phỏp này ủũi hỏi chi phớ lớn cho việc mua ảnh từ vệ tinh mà hiện nay chỳng ta chưa chủ ủộng ủược. Trong tương lai, vệ tinh “VinaSat” ủi vào hoạt ủộng, khả năng sử dụng phương pháp này sẽ có triển vọng hơn.
1.3.2. Sử dụng một tiờu chớ là tỷ lệ dõn số ủụ thị
Hiện nay, trờn thế giới, tỷ lệ dõn số ủụ thị so với tổng dõn số là tiờu chớ duy nhất ủược cỏc nhà nghiờn cứu sử dụng coi ủú là trỡnh ủộ ủụ thị hoỏ của mỗi quốc gia. Điều ủú hoàn toàn hợp lý vỡ cỏc quốc gia cú quỏ nhiều ủiểm khỏc nhau mà người ta khụng thể so sỏnh hay ủỏnh giỏ trỡnh ủộ ủụ thị hoỏ qua cỏc ủiểm khỏc nhau ủú và chỉ cũn tiờu chớ tỷ lệ dõn số ủụ thị là cú thể so sỏnh ủược. Hơn nữa trờn gúc ủộ quốc tế, tỷ lệ ủú phản ỏnh tương ủối chớnh xỏc trỡnh ủộ phỏt triển ủụ thị của mỗi quốc gia. Trong phạm vi một quốc gia, khi so sỏnh nhiều ủụ thị với nhau thỡ việc so sỏnh tiờu chớ quy mụ và tỷ lệ dõn số ủụ thị là quan trọng hàng ủầu chứ khụng thể là duy nhất. Điều ủú xuất phỏt từ những quy ủịnh của phỏp luật hiện hành về việc xỏc ủịnh quy mụ dõn số ủụ thị.
Việc sử dụng tiờu chớ tỷ lệ dõn số ủụ thị ủể ủỏnh giỏ mức ủộ ủụ thị hoỏ cú những thuận lợi cơ bản là khả năng so sánh của tiêu chí rất cao, thông tin về dân số luụn ủược cập nhật ủầy ủủ. Ta cú thể so sỏnh tỷ lệ dõn số ủụ thị giữa cỏc quốc gia, giữa cỏc ủụ thị trong một quốc gia và sự biến ủộng tỷ lệ này của từng ủụ thị qua thời gian. Tuy nhiờn phương phỏp này tỏ ra thiếu toàn diện, khụng phản ỏnh ủược chất lượng ủụ thị. Mặt khỏc cũng cần phải thấy rừ những thụng tin về dõn số ủược xỏc ủịnh như thế nào ủể sử dụng nú một cỏch chớnh xỏc.
1.3.3. Phương phỏp phõn tớch ủa tiờu chớ
Phương phỏp Phõn tớch ủa tiờu chớ ủược ỏp dụng rộng rói ủể ủỏnh giỏ hiện trạng ủụ thị hoỏ với cỏch nhỡn toàn diện, nú khắc phục ủược những nhược ủiểm của hai phương phỏp trờn. Điều kiện cơ bản ủể ỏp dụng phương phỏp này là hệ
K IL O B O O K S .C O M
thống thụng tin ban ủầu phải ủược thu thập khỏ ủầy ủủ. Nội dung cơ bản của phương phỏp là sử dụng một hệ thống tiờu chớ phự hợp dựng ủể ủỏnh giỏ ủối tượng nghiờn cứu. Điều quan trọng là phải ủịnh lượng và ủịnh tớnh ủược cho từng tiờu chớ, xỏc ủịnh tầm quan trọng của từng tiờu chớ, và cuối cựng là ủỏnh giỏ tổng quỏt về mức ủộ ủụ thị hoỏ.
Những ưu ủiểm cơ bản của phương phỏp là khụng ủũi hỏi cỏc kỹ thuật quỏ phức tạp, tận dụng ủược cỏc thụng tin thống kờ sẵn cú. Những khú khăn khi ỏp dụng phương phỏp này là phải xử lý một lượng thụng tin khỏ lớn, ủụi khi cần thiết thu thập cỏc thụng tin bổ sung bằng cỏc cuộc ủiều tra xó hội học với chi phí cao.
Vận dụng phương phỏp phõn tớch ủa tiờu chớ trong việc ủỏnh giỏ mức ủộ ủụ thị hoỏ trong ủiều kiện Việt Nam hiện nay là rất phự hợp.
1.3.4. Phương pháp sử dụng chuyên gia
Phương phỏp sử dụng chuyờn gia là phương phỏp rất hiệu quả trong việc ủỏnh giỏ ủối tượng nghiờn cứu núi chung. Để ủỏnh giỏ mức ủộ ủụ thị hoỏ của một ủụ thị, việc lấy ý kiến cỏc chuyờn gia là rất cần thiết vỡ ủụ thị húa là một quỏ trỡnh phức tạp biểu hiện trên rất nhiều phương diện, hơn nữa có rất nhiều thông tin mà hệ thống thống kờ chưa cú ủiều kiện thu thập. Yờu cầu cơ bản của phương phỏp là phải xõy dựng ủược một hệ thống cõu hỏi phự hợp với nội dung của quỏ trỡnh ủụ thị hoỏ và sau ủú là hàng loạt cỏc nội dung khỏc như lựa chọn chuyờn gia, thực hiện phỏng vấn, tổng hợp các câu trả lời một cách khoa học.
Nhược ủiểm của phương phỏp: í kiến của cỏc chuyờn gia thường mang tớnh chủ quan, các câu trả lời của các chuyên gia phụ thuộc nhận thức chủ quan của họ.
Mỗi chuyờn gia chỉ chuyờn sõu về một lĩnh vực nhất ủịnh. Kết quả tổng hợp dễ mang tớnh phiến diện. Quy mụ số chuyờn gia ủược hỏi phụ thuộc vấn ủề tài chớnh, nếu quy mụ nhỏ sẽ khụng ủảm bảo cỏc nguyờn tắc khoa học.
K IL O B O O K S .C O M