Trong những năm gần đây cùng với sự giúp đỡ của các cơ quan cấp trên cùng với sự nỗ lực của bản thân cán bộ nhân viên trong cơ quan đã giúp cho công tác thu diễn ra rất tốt và đạt được những thành quả nhất định. Bên cạnh đó trong quá trình triển khai công tác thu BHXH vẫn còn gặp một số khó khăn nhất định cần được giải quyết trong những năm tới.
2.3.1 Những kết quả đạt được đạt được.
Sau hơn hai năm thực hiện Luật BHXH đã từng bước đi vào cuộc sống, có tác động tích cực đến ý thức trách nhiệm của các chủ sử dụng lao động, người lao động trong việc thực hiện các chính sách BHXH và nhận thức về BHXH của các cấp chính quyền. Số đơn vị tham gia BHXH cho người lao động tăng lên qua các năm, cùng với sự phát triển, sự mở cửa của nền kinh tế, từ 2.770 doanh nghiệp, cơ quan vào năm 2009 phát triển lên với 3.118 doanh nghiệp, cơ quan đăng kí tham gia năm 2011, phần lớn các cơ quan, đơn vị tự giác chấp hành quy định đối chiếu và thu nộp tiền BHXH ngay sau kỳ trả lương và thanh toán kịp thời các chế độ cho người lao động.
Bởi vậy nên số lao động được tham gia BHXH trong cơ quan, doanh nghiệp cũng tăng lên nhanh chóng, phạm vi của BHXH đã được mở rộng, không chỉ tập trung ở khu trung tâm của Tỉnh mà còn được phát triển rộng rãi tới người dân ở các xã khi tham gia lao động và thuộc phạm vi hưởng BHXH.
Điều này đồng thời làm cho kết quả thu tăng nhanh trong giai đoạn từ 2009 – 2011, làm tăng hiệu quả hoạt động thu BHXH trên địa bàn, tạo thuận lợi cho cơ quan BHXH chủ động được nguồn quỹ chi trả khi phát sinh nhu cầu.
2.3.2 Những mặt còn tồn tại
Bên cạnh những mặt đạt được trong công tác quản lý thu BHXH trên địa bàn tỉnh Thái Bình, còn có những thiếu sót, hạn chế như sau:
Trong các đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc theo quy định của Luật Bảo hiểm xã hội năm 2007 thì việc xác định và quản lý về BHXH đối với người lao động làm việc tại doanh nghiệp thành lập theo Luật Doanh nghiệp, hợp tác xã, tổ chức dân lập, tư thục, hộ gia đình, cá thể... đang gặp nhiều khó khăn do công tác quản lý nhà nước về sản xuất, kinh doanh và sử dụng lao động còn hạn chế. Trên thực tế, cơ quan BHXH địa phương không xác định được đúng, đầy đủ và không quản lý được số lượng lao động thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc.
Việc mở rộng đối tượng tham gia BHXH: Đối tượng tham gia BHXH đã được quy định rõ trong Luật BHXH và các văn bản dưới luật, nhưng ở khu vực ngoài quốc doanh vẫn còn nhiều đơn vị chưa tự giác tham gia BHXH cho người lao động, hoặc tham gia không đủ số lao động, đóng không đúng thời gian, đúng mức quy định.
Tình trạng nợ đọng, trốn đóng đã và đang tiếp diễn xảy ra trên địa bản trên thời gian qua, nhưng chưa có biện pháp khắc phục thấu đáo, tình trạng này xảy ra ở hầu hết khối doanh nghiệp, cơ quan, đoàn thể. Nhưng tập trung chủ yếu trong doanh nghiệp ngoài quốc doanh và hộ kinh doanh cá thể, cụ thể tính đến năm 2010, theo số liệu thu được từ phòng BHXH tỉnh Thái Bình, khối doanh nghiệp ngoài quốc doanh chiếm tỷ lệ trốn đóng, nợ đọng cao nhất với 25% so với tổng số cơ quan, doanh nghiệp; tiếp đến là khối nghề - hộ kinh doanh cá thể với 15% tổng số đơn vị tham gia. Các doanh nghiệp tư nhân phát triển mạnh nhưng nhỏ về quy mô và thiếu ổn định. Nhiều hộ cá thể thành lập và hoạt động trên mối quan hệ gia đình không ký hợp đồng lao động, không đăng ký sử dụng lao động; tình trạng mượn tên, thuê trụ sở tạm thời để đứng tên thành lập công ty... nên nhiều đơn vị trốn tránh việc thực hiện nghĩa vụ đóng BHXH.
Công tác phối hợp giữa Bảo hiểm Xã hội tỉnh và Sở Lao động Thương binh - Xã hội trong hướng dẫn, thanh tra, kiểm tra việc thực hiện chính sách pháp luật về bảo
hiểm xã hội chưa được thường xuyên nên việc xử lý những sai phạm trong việc thi hành chính sách bảo hiểm xã hội còn có hạn chế.
2.3.3 Nguyên nhân
Hiện nay, khung hình phạt xử lý vi phạm pháp luật về BHXH, đặc biệt là các doanh nghiệp vi phạm trốn đóng, nợ đọng thì mức phạt tối đa là 20 triệu đồng/lần phạt, cùng với việc mức phạt thấp, chế tài xử phạt không mang tính răn đe kiên quyết thì các doanh nghiệp sẵn sàng nộp phạt nếu bị phát hiện vi phạm, sau đó tiếp tục vi phạm vì số tiền còn nhỏ hơn so với số tiền phải đóng BHXH đúng quy định.
Số lượng người lao động thực tế tham gia BHXH chưa đạt đến mức bao phủ kín trên địa bàn là do:
+ Việc xác định số lượng lao động trong từng đơn vị gặp nhiều khó khăn.
+ Việc xác định đơn vị sử dụng lao động dựa vào số liệu do Sở Kế hoạch đầu tư và ngành thuế cung cấp nhưng thực tế có những doanh nghiệp không có trụ sở tại địa chỉ đã đăng ký và kể cả những đơn vị có địa chỉ thì việc thì việc thiết lập quan hệ làm việc giữa cơ quan BHXH với người sử dụng lao động cũng gặp khó khăn do gia
chưa có cơ chế ràng buộc giữa việc cấp phép kinh doanh, cấp hóa đơn với việc tham gia BHXH cho người lao động.
+ Ngành BHXH chủ yếu sử dụng biện pháp tuyên truyền, vận động các đơn vị sử dụng lao động tham gia BHXH cho người lao động. Cơ quan BHXH chỉ được phép kiểm tra việc tham gia BHXH cho người lao động của người sử dụng lao động mà không có quyền xử phạt người sử dụng lao động nếu có hành vi trốn tránh không tham gia BHXH cho người lao động.
Cán bộ làm công tác kiểm tra trong hệ thống BHXH Việt Nam không được đào tạo cơ bản về nghiệp vụ thanh tra, kiểm tra mà chỉ được học qua các lớp tập huấn ngắn ngày về nghiệp vụ kiểm tra lĩnh vực BHXH do BHXH Việt Nam tổ chức, số cán bộ này cũng luôn được điều chuyển.
Trên thực tế hiện nay, chưa có cơ chế thu BHXH đối với số lao động thuộc các làng nghề, kinh tế hộ gia đình, hộ kinh doanh cá thể, chính vì thế mà gần 4 triệu lao động mặc dù có nhu cầu mong muốn được tham gia BHXH, mong muốn có được sự bảo vệ khi không may ốm đau, hết tuổi lao động..., nhưng không có cơ hội được tham gia vì thiếu cơ chế.
Do dặc trưng của tỉnh là một tỉnh có vị trí địa lý không mấy khi thuận lợi, bộ phân đồng bào dân tộc sinh sống khá đông nên gây ảnh hưởng tới khâu tiếp cận người dân để tuyên truyền, khuyến khích, nâng cao nhận thức của họ.