Máy đào một gầu là máy làm đất tự hành, làm việc theo chu kì, dùng để:
Hình 9-3. Một số loại bộ công tác của máy làm đất a) Lưỡi xới (cày); b) Gầu ngửa; c) Gầu Sấp; d) Gầu kéo;
e) Gầu xúc lật; g) Gầu ngoạm; h) Gầu San; i) Thùng cạp; k) Lưỡi ủi
a) b) c) d) e)
g) h) i) k)
- Đào đất trên hoặc dưới mặt bằng máy đứng và đổ đất lên trên bờ hồ đào hoặc lên phương diện vận chuyển;
- Bốc xúc vật liệu, khai thác mỏ;
- Bào nền, hớt đất đá mặt đường cũ;
- Khi thay thế thiết bị làm việc có thể làm cần trục, máy búa đóng cọc.
Theo hệ thống điều khiển, có các loại:
- Máy xúc điều khiển thuỷ lực - Máy điều khiển cơ học ( cáp)
Theo thiết bị công tác, có: Máy đào gầu thuận ( ngửa ), máy đào gầu nghịch gấp ), máy đào gầu kéo ( gầu dây ), máy đào gầu ngoạm, máy đào gầu gọt, ...vv
Hình 9- 4. Máy đào vạn năng truyền động cáp
a) Máy xúc gầu thuận; b) Máy xúc gầu nghịch; c) Máy xúc gầu kéo;
d) Máy xúc gầu gọt; e) Lắp BCT cẩu; f) Lắp BCT búa đóng cọc;
h) Máy xúc gầu ngoạm; i)Lắp BCT nhổ gốc cây
a) b)
c) d)
e) g)
h) i)
9.3.2. Máy đào thuỷ lực gầu sấp, di chuyển xích
Cấu tạo của máy đào gầu sấp có bộ di chuyển xích bao gồm các bộ phận chính được thể hiện trong hình 8-4.
Loại này đào đất thấp hơn mặt bằng máy đứng. Có thể dùng để đào kênh mương rãnh đặt đường ống, nạo vét cửa cống, đào giao thông hào, hố móng, khai thác vật liệu,...
Xi lanh 4 nâng cần đảm bảo độ nghiêng thích hợp, co xi lanh 5 thực hiện việc duỗi gầu, kết hợp hạ cần băng xi lanh 4 để đặt gầu vào vị trí cắt đất .
Duỗi xi lanh 4, nâng gầu, thực hiện việc cắt đất.
Khi gầu đầy đất, cũng là lúc gầu lên tới miệng hố đào, kết hợp các xi lanh 4 và 5 nâng gầu lên đến một độ cao nào đó, kết hợp quay đến vị trí đổ.
Thu các xi lanh 5 và 7, quay gầu duỗi ra đất được đổ qua miệng gầu.
Hình 9-5. Cấu tạo chung máy đào xích, thuỷ lực gầu sấp:
1-Xích di chuyển, 2-Máy cơ sở, 3- Cần, 4- Xi lanh nâng cần, 5-Xi lanh tay gầu, 6-Tay gầu, 7- Xi lanh quay gầu, 8- Gầu, 9- Lưỡi ben, 10- Xi lanh lưỡi ben
Ngày nay máy đào truyền động cáp còn lại rất ít . Hầu hết các máy đào đều có hệ thống dẫn động bộ công tác bằng thuỷ lực, trừ một số loại máy đào gầu kéo, gầu ngoạm phục vụ những công việc đặc biệt. Đa số là máy đào có bộ di chuyển xích, máy đào bánh lốp chỉ được chế tạo với loại công suất nhỏ, phục vụ các công trình có khối lượng nhỏ, trong địa bàn thành phố hoặc các công việc cần di chuyển nhiều.
Do tính năng linh hoạt, máy đào gầu sấp được sử dụng rộng rãi hơn, với dung tích gầu từ 0,18 m3 đến 27,5 m3 tương ứng với công suất động cơ dẫn động từ 54 mã lực đến 1470 mã lực và trọng lượng từ 7 tấn đến 317 tấn. Nhìn chung, các loại máy đào gầu sấp hiện đại có các đặc điểm chủ yếu sau:
Buồng lái rộng rãi, yên tĩnh, có tầm nhìn bao quát và được trang bị điều hoà nhiệt độ làm giảm những mệt mỏi đối với người lái. Các đệm giảm chấn ngăn các chấn động phát sinh từ hệ thống truyền lực tới ca bin.
Tính năng hoạt động cao: hệ thống điều khiển đảm bảo việc điều khiển nhẹ nhàng, chính xác và thuận tiện, lực đào của tay gầu, gầu và khả năng nâng cũng lớn hơn. Việc bảo dưỡng sửa chữa có thể thực hiện dễ dàng, thuận tiện, nhiều công việc có thể đứng ngay dưới đất để thực hiện. Việc chẩn đoán các hư hỏng nhờ hệ thống kiểm soát điện tử làm giảm thời gian ngừng máy, tăng năng suất máy, giảm chi phí bảo dưỡng, sửa chữa.
Hệ thống kiểm soát điện tử: Hệ thống điều khiển công suất bằng điện tử có thể cho máy làm việc với chế độ công suất khác nhau (100%, 90%, 80%) tuỳ theo điều kiện làm việc nặng, trungbình hay nhẹ, giúp tiết kiệm nhiên liệu đảm bảo quá trình hoạt động của máy êm dịu và có hiệu suất cao, ưu tiên dồn công suất thuỷ lực cho các cơ cấu hoạt động cần ưu tiên ở mỗi trường hợp cụ thể làm tăng khả năng hoạt động nhờ việc duy trì sự cân bằng tối ưu giữa tốc độ động cơ và yêu cầu thuỷ lực trong suốt thời gian máy hoạt động. Tình trạng kĩ thuật của máy được thể hiện trên bảng báo, có các tín hiệu báo động cần thiết, giúp người vận hành có thể kịp thời khắc phục được các hỏng hóc có thể xảy ra.
Hệ thống thuỷ lực: các hệ thống thuỷ lực được cải tiến có áp suất cao hơn, làm tăng lực dẫn động từ các xi lanh tới cần, tay gầu và gầu. Khi lực dẫn động tăng, khối lượng vật liệu được đào sẽ tăng lên, khả năng nâng của máy lớn hơn và thời gian chu kì làm việc của máy giảm, làm tăng năng suất máy.
Động cơ: Thường được trang bị tuốc bin tăng áp, làm mát sau để đảm bảo cháy hết nhiên liệu. Hệ thống phun nhiên liệu trực tiếp cho từng vòi phun, bơm cao áp riêng cho từng xi lanh. Động cơ có bộ điều khiển tự động cho phép người lái tác động bằng các nút bấm, điều khiển tốc độ động cơ ở ba mức, phù hợp với tải trọng ngoài, đảm bảo tính kinh tế nhiên liệu. Các động cơ được chế tạo với
mức độ ô nhiễm môi trường thấp, thoả mãn các tiêu chuẩn nêu trong các điều luật về bảo vệ môi trường của tổ chức bảo vệ môi trường thế giới.
Hệ thống gầm và kết cấu khung: hệ thống gầm có độ ổn định cao và ít cần bảo dưỡng. Khung con lăn đỡ xích hoạt động êm và dễ làm sạch. Kết cấu máy có độ bền lớn, tuổi thọ cao.
Cần và tay gầu: cần và tay gầu được thiết kế có dạng không tập trung ứng suất. Một máy đào có thể lắp các cần và tay gầu có kích thước khác nhau. Nếu lắp các cần và tay gầu dài thì tầm hoạt động sẽ lớn hơn nhưng dung tích gầu và lực đào nhỏ. Nếu lắp cần
và tay gầu ngắn thì tình hình sẽ ngược lại.
Gầu: các loại gầu xúc mới được thiết kế chế tạo có khả năng hoạt động cao. Một máy đào có thể lắp các loại gầu khác nhau tuỳ theo yêu cầu công việc: gầu công dụng chung, gầu làm việc với chế độ nặng nhọc, gầu đào đá, gầu xới đá và gầu làm sạch. Việc sử dụng loại gầu không phù hợp trong thực tế có thể làm giảm năng suất từ 30-40%. Gầu
thường được chế tạo bằng thép có độ bền lớn, nên có thể vẫn đảm bảo độ bền của gầu mà giảm tự trọng của gầu để tăng khả năng chất tải.
9.3.3. Máy đào thuỷ lực gầu ngửa, di chuyển xích
Máy đào gầu ngửa chủ yếu để đào đất cao hơn mặt bằng máy đứng. Cấu tạo của máy đào gầu