C U TRÚC SÔNG HI N, !ÔNG B#C VI%T NAM
3.2. Các t+ h,p gabro-dolerit và lherzolit - gabronorit
Trong ph�m vi c�u trúc Sông Hi�n, các xâm nh�p siêu mafic, mafic và granit porphyry �i kèm v�i chúng trong các công trình nghiên c�u tr��c�ây
���c x�p vào ph�c h�th�ng nh�t có thành ph�n ph�c t�p [ ào ình th c - Hu!nh Trung, 1995; Polyakov - N.T.Yêm, 1996]. Các �á felsic sau này ���c xem xét nh� là các thành t�o á núi l�a trong t� h�p v�i dacit và rhyolit [Tr n Tr+ng Hòa, 1999b], còn các xâm nh�p thành ph�n ch�y�u siêu mafic và mafic ���c ��a v� 2 ki�u: lherzolit - gabronorit và gabro-dolerit [Tr n Tr+ng Hòa, 2005c]. Chúng t�o thành các kh�i riêng bi�t, khác nhau v�
thành ph�n th�ch h�c, khoáng v�t, các ��c �i�m ��a hóa và sinh khoáng.
Theo các ��c �i�m thành ph�n v�t ch�t và khoáng hóa Ni-Cu-(PGE), các xâm nh�p ki�u th� nh�t g�n g�i v�i các xâm nh�p picrit - dolerit có tri�n v�ng v� Ni-Cu-Pt ki�u Li Mahe, Paijunchun, Jang Baoshan � phía nam Trung Qu�c [Fang Hua et al, 1985; She Chuan - Jing, 1986]. Trong ��i c�u trúc ngu�n rift Sông Hi�n, các xâm nh�p ki�u này m�i ghi nh�n���c�khu v�c Cao B�ng thu�c cánh phía �ông nam c�a ph�n trung tâm c�u trúc này.
Các xâm nh�p ki�u th�hai có m�i liên quan ch�t ch�v�không gian v�i các
�á núi l�a mafic thu�c t�h�p basalt - andesit và phát tri�n r�ng rãi d�c theo
��i��t gãy Cao B�ng - Tiên Yên, t�khu v�c Mèo V�c (t�nh Hà Giang) � phía b�c��n khu v�c L�ng Sơn�phía nam (Hình 2.3.1).
3.2.1. T h#p gabrodolerit - congadiabas 3.2.1.1. KcCiLm phân b2và cMu tNoCa chMt
Trong s�r�t nhi�u th�xâm nh�p gabro - dolerit c�a c�u trúc Sông Hi�n, các tác gi�chuyên kh�o�ã nghiên c�u chi ti�t các kh�i B�n Gi�m, Nguyên Bình, L�ng Luông, Tà Sa, Khu�i Piong, B�n Nùng, Khau Khoang, L�ng Bát phân b�ch�y�u�ph�n trung tâm c�a c�u trúc Sông Hi�n. D�a theo m�i liên quan v�không gian và ��c�i�m thành ph�n v�t ch�t, nh�ng xâm nh�p này là các thành t�o á núi l�a t�ơng �ng c�a t�h�p basalt - andesit. Các xâm nh�p thành ph�n mafic là các th�kích th��c nh�d�ng th�u kính kéo dài ho�c các th�t�ơng ��i��ng th��c. Chúng xuyên c�t các tr�m tích l�c nguyên và trên ti�p xúc v�i�á vây quanh, gabrodolerit có ki�n trúc �n tinh mà v�b�ngoài r�t gi�ng basalt (?nh 2.3.3). �ôi khi gabroid xuyên c�t�á vôi tu�i Carbon và trên ranh gi�i gi�a chúng t�o thành skarn granat-pyroxen-epidot (kh�i B�n Gi�m -
?nh 2.3.4). Các xâm nh�p có thành ph�n ch�y�u là gabro ophit và dolerite và congadiabas; �ôi khi có granophyr (kh�i B�n Nùng) và gabro d�ng pegmatite (kh�i nguyên Bình). Trong các kh�i B�n Gi�m và Khau Khoang th��ng g�p gabro có các tinh th�clinopyroxen và plagioclase r�t dài (?nh 2.3.5). Gabro - dolerit trên ti�p xúc v�i�á vây quanh có ki�n trúc gi�ng nh�ki�n trúc c�a�á basalt (?nh 2.3.5). Các bi�n lo�i s�m màu nh�t trong các kh�i gabroid là gabro h�t nh�giàu clinopyroxen.
�ông B�c Vi�t Nam
nh 2.3.2. Th�gabrodolerit gi�ch�nh h�p trong tr�m tích l�c nguyên h�t�ng Sông Hi�n. V�t l�trên �ư�ng t�
�ông Khê �i Cao B�ng.
nh 2.3.3. Skarn d�ng m�ch (màu ��m) trên ti�p xúc gabrodolerit v�i�á vôi C-P. V�t l�H-1528; kh�i B�n Gi�m.
*Kh2i B@n GiPm: cách th�tr�n B�o L�c kho�ng 20 km v�phía nam, l� d�c theo b� sông Nheo, trên ���ng t� T�nh Túc �i B�o L�c. Thành ph�n th�ch h�c c�a kh�i d�c theo m�t c�t này ch� y�u là gabro ki�n trúc ophit v�i các tinh th� ban tinh Cpx và Pl kéo dài, gabro dolerit và dolerit (?nh 2.3.5). Gabro c�a kh�i xuyên c�t�á vôi tu�i C-P, gây skarn hóa v�i thành ph�n ch�y�u là granat - pyroxen. T�i��i ti�p xúc, skarn có c�u t�o phân ��i khá rõ r�t: trung tâm là granat, ven rìa-pyroxen (scapolit) (?nh 2.3.4). Gabro ��i tôi c�ng (trên ti�p xúc v�i�á vôi) có ki�n trúc h�t m�n và vi tinh nh� basalt (?nh 2.3.5). Trên ��i ti�p xúc, trong gabro th��ng g�p các ��i d�p v�kèm theo sulfur hóa. Các m�ch sulfur c�ng g�p trong
�á vôi b�hoa hóa vây quanh.
nh 2.3.4. Ki�n trúc c�a gabrodolerit trong trung tâm (M�u H-1522) và ven rìa (M�u H-1524), kh�i B�n Gi�m.
* Kh2i Nguyên Bình: n�m � g�n th� tr�n Nguyên Bình, có di�n l�
ch�ng 3 km2. Thành ph�n th�ch h�c ch� y�u c�a kh�i Nguyên Bình bao g�m gabrodolerit ki�n trúc ophit, monzodiorit và congadiabas. �ôi ch�
g�p gabro-pegmatit. Trong di�n l�c�a ph�n phía �ông b�c kh�i Nguyên Bình phát tri�n các ��i th�ch anh hóa v�i khoáng hóa sulfur ch�a vàng (m�vàng Nguyên Bình).
* Kh2i Tà Sa: Phân b� � ��a ph�n xã Minh Thanh, B�c H�p huy�n Nguyên Bình, ngay g�n c�u Tà Sa b�c qua sông Nguyên Bình trên Qu�c l�32, có hình d�ng khá ��ng th��c v�i di�n l�kho�ng 0,5 km2.
�á vây quanh kh�i là tuf lava, lava thành ph�n basalt, andesito-basalt và andesit có ��c�i�m thành ph�n và ki�n trúc - c�u t�o t�ơng t�nh�các
�á núi l�a bazơ � �ông nam th�xã Cao B�ng. C�u t�o c�a kh�i khá ph�c t�p g�m ch� y�u là gabrodolerit và congadiabas có ki�n trúc ophit và kh�m ophit, h�t nh� ��n m�n. � phía tây nam kh�i l� congadiabas và granophyr có thành ph�n thay ��i t�các bi�n lo�i t�ơng �ng v�i�iorit ��n grano�iorit. Các �á congadiabas và granophyr ch�chi�m kho�ng 10% di�n tích �rìa tây kh�i Tà Sa và có quan h�chuy�n ti�p v�i gabrodolerit. ��c tính chuy�n ti�p t�gabrodolerit, qua congadiabas ��n granophyr qua các
��c�i�m ki�n trúc c�a các �á���c th�hi�n r�t rõ nét.
Trong di�n l� kh�i gabro Tà Sa r�t phát tri�n các ��i th�ch anh hóa, clorit hóa kèm sulfide hóa ki�u listvenit hóa ch�a vàng. Có ít nh�t hai
�i�m qu�ng sulfur ch�a vàng trong các ��i th�ch anh hoá �ph�n mái c�a kh�i Tà Sa v�i hàm l��ng vàng trong qu�ng nguyên sinh t�0,8 ppm��n 1,4 ppm. Trên ��i qu�ng sunfur nguyên sinh phát tri�n các thành t�o limonit ki�u m� s�t ch�a vàng �ôi khi có hàm l��ng ��n 3,2-3,7 ppm [Tr n Tr+ng Hoà, 1996c].
*Kh2i KhuRi Pông: N�m� ��a ph�n xã Hà Trì huy�n Hoà An, cách th�xã Cao B�ng kho�ng 10 km v�phía �N. Kh�i có hình d�ng nh� m�t th� th�u kính kéo dài theo ph�ơng TB-�N trùng v�i ���ng ph�ơng c�a các �á tr�m tích - núi l�a vây quanh. Kh�i có chi�u dài theo dõi ���c kho�ng 4 km, chi�u r�ng trung bình 0,4 km v�i di�n l� ��c ch�ng kho�ng 1,5 - 2 km2.�á vây quanh kh�i ch�y�u là �á phi�n sét, tuf rhyodacit, tuf- rhyolit và cát b�t k�t tufogen. Không quan sát th�y các bi�n��i nào �áng k� �g�n v�i ti�p xúc c�a�á xâm nh�p.
Thành ph�n th�ch h�c ch�y�u bao g�m gabrodolerit có ki�n trúc ofit ho�c kh�m ofit, dolerit h�t nh�. Quan h�gi�a các bi�n lo�i th��ng là quan h� chuy�n ti�p. M�t c�t quan sát ���c các v�t l� t�ơng��i liên t�c là t�
Nà Lai �i Nà M�. T�i khu v�c nam Khu�i Pông, có g�p m�t v�t l� �á skarn granat-pyroxen mà r�t có th� là s�n ph�m bi�n ch�t trao ��i gi�a gabrodolerit kh�i Khu�i Pông v�i�á carbonat. �khu v�c tây b�c c�a kh�i
�ã b�t g�p các ��i bi�n��i nhi�t d�ch kèm theo th�ch anh hoá.
* Kh2i Khau Khoang: L� ch� y�u d�c theo ���ng QL-4 � khu v�c
�èo Khau Khoang t�Km 16 ��n Km 18 cách Cao B�ng và d�c theo su�i B�n L�ng Th��ng. Di�n l� ��y �� c�a kh�i hi�n t�i ch�a khoanh ��nh
���c, song ��c ch�ng 2 km2. Thành ph�n th�ch h�c c�a kh�i, theo quan sát d�c các v�t l� trên ���ng ô tô r�t �ơn gi�n bao g�m ch� y�u là gabrodolerit và dolerit h�t nh� - trung có ki�n trúc kh�m ophit. �m�t c�t d�c su�i�phía nam chân �èo Khau Khoang g�p các bi�n lo�i gabrodolerit
�ông B�c Vi�t Nam
h�t nh�, ��u khá s�m màu (có hàm l��ng MgO ��n 10%). Cách kh�i Khau Khoang kho�ng 300 m là di�n l�c�a basalt ki�n trúc dolerite và c�u t�o ki�u c�u g�i (?). Ngoài kh�i chính l�d�c theo �èo Khau Khoang còn g�p nhi�u kh�i nh�xuyên ch�nh h�p trong cát b�t k�t c�a h� t�ng Sông Hi�n (?) (?nh 2.3.3).
*Kh2i LTng Bát: Các �á gabroit c�a kh�i���c mô t�ch�y�u theo m�t c�t t�L�ng Bát (g�n QL-4) �i Tr�ng Con. Di�n l�quan sát ���c dài ch�ng 200 m.
Kh�i c�u thành ch�y�u t�gabrodolerit, dolerit v�i các ��c�i�m thành ph�n th�ch h�c và ki�n trúc t�ơng t�nh�ng gabroit c�a kh�i Khau Khoang.
* Kh2i B@n LTng: Các �á xâm nh�p thành ph�n mafic: dolerit và congadiabas thu�c ph�c h�Cao B�ng ch�g�p�nh�ng v�t l� �ơn l�d��i d�ng các th� tù trong granit-granophyr � ph�n phía �ông c�a kh�i B�n L�ng. Quan h� xuyên c�t gi�a granit-granophyr v�i dolerit và congadiabas có th� quan sát ���c �nhánh su�i Boong Quang, c�ng nh�
trong các m�t c�t l� khoan th�m dò qu�ng s�t� kh�i B�n L�ng. Nh�ng granit granophyr này k�c�v� m�t th�ch h�c, khoáng v�t và hoá h�c��u r�t g�n g�i v�i rhyodacit và rhyolit. Granophyr �kh�i B�n L�ng có nh�ng
��c tr�ng th�ch h�c khoáng v�t và hoá h�c t�ơng�ng v�i gabrodiorit và diorit (granodiorit). Vì th�có th�cho r�ng v�cơb�n kh�i B�n L�ng���c bi�u hi�n nh�là các thành t�o á núi l�a c�a rhyodacit và rhyolit.
3.2.1.2. Các CKcCiLm thNch h+c và khoáng vUt
D�a vào ��c �i�m ki�n trúc, thành ph�n khoáng v�t và hóa h�c có th�
phân bi�t các bi�n lo�i �á sau: gabrodolerit, dolerit, congadiabas và granophyr. Gabrodolerit th��ng có ki�n trúc h�t nh�,�ôi khi d�ng porphyr v�i các phenocryst plagioclas và (ho�c) pyroxen trên n�n ki�n trúc dolerit có ch�a th�y tinh và h�nh nhân ���c l�p��y b�i clorit, epidot. Thành ph�n khoáng v�t c�a gabro-dolerit khá �n ��nh, ch�y�u là plagioclas (55-60%), pyroxen (30-35%), các khoáng v�t qu�ng (ilmenit và magnetit, sulfur - hi�m). Th��ng xuyên g�p amphibol, ít hơn là biotit phát tri�n theo pyroxen.
Các bi�n lo�i giàu pyroxen (60-65%) g�p� kh�i�èo Khau Khoang. Ki�n trúc c�a các �á th��ng là kh�m poikilit, dolerit v�i các tinh th�kéo dài c�a pyroxen và plagioclas. Dolerit khác v�i gabro là có ki�n trúc h�t nh� hơn nh�ng v� m�t này thì g�n g�i v�i dolerit c�a t�ng núi l�a �i kèm. Trong congadiabas có m�t ít th�ch anh (7-10%). Granophyr có thành ph�n thay
��i gi�a diorit và granodiorit và ki�n trúc granophyr ��c tr�ng. Thành ph�n hóa h�c c�a plagioclas trong gabrodolerit và dolerit t�ơng �ng v�i labrador (An64,70-66,5Ab32-35,2Or0,2-9,5) (B@ng 2.3.4). V� thành ph�n, pyroxen thu�c nhóm augit cao magnesi và cao calci (Wo35,7-38,7En47,5-52,1Fs12,2-15,7 ) (B@ng 2.3.4; Hình 2.3.9) v�i hàm l��ng nhôm khá th�p (Al2O3=1,81-2,75%) và titan cao (TiO2= 0,44-0,68%), nh�ng khá th�p crom (Cr2O3=0,17-0,63%) so v�i clinopyroxen trong basalt �i kèm.
B ng 2.3.4. Thành ph�n hóa h�c (%tl) clinopyroxen và plagioclas trong gabbroid khu v�c Cao B�ng theo k�t qu�phân tích EPMA
[Tr n Tr ng Hòa, 1999b].
M�u SiO2 TiO2 Al2O3 Cr2O3 FeO MnO MgO CaO Na2O K2O T�ng M- 046 55,23 0,06 25,59 0 1,76 0,03 0,86 9,41 5,6 0,54 99,06
Gabro ophit kh�i Khu�i Pông
M221- 52,18 0,44 1,97 0,41 7,35 0,22 18,17 17,3 0,22 0,02 98,28 M222-2 51,98 0,56 2,75 0,63 6,38 0,2 17,06 19,08 0,26 0 98,9 M223-3 51,62 0,59 2,34 0,43 6,76 0,22 16,9 19,56 0,22 0,01 98,65
Gabro ophit kh�i L�ng Bát CD-
204/1-151,38 0,46 1,81 0,01 9,33 0,26 15,67 18,34 0,32 0,02 97,6 CD-
204/1-251,71 0,68 2,46 0,17 8,24 0,18 16,37 18,56 0,17 0,01 98,55 M-046 50,01 1,11 3,53 0,22 9,23 0,19 15,43 18,17 0,2 0,01 98,1 M-201 52,5 0,53 2,26 0,7 7,51 0,2 17,87 17,43 0,2 0,02 99,22 M-046 55,23 0,06 25,59 0 1,76 0,03 0,86 9,41 5,6 0,54 99,08 B-5142 50,02 30,49 0,11 13,25 3,98 0,03 97,88 B-5146 51,21 31,01 0,07 13,58 3,72 0,1 99,69 B-5158 51,73 29,18 0,94 13,48 3,58 0,26 99,17
Hình 2.3.9. Thành ph�n c�a clinopyroxen t�gabrodolerit trong t�a�� Wo-En-Fs.
3.2.1.3. KcCiLmCa hóa
V� m�t thành ph�n hóa h�c, gabrodolerit và dolerit khá g�n g�i v�i basaltoit (B@ng 2.3.5). Chúng c�ng thu�c lo�i t�ơng��i th�p titan (TiO2= 0,5-1,45%), r�t th�p P2O5 (0,03-0,2%). T� l� TiO2/P2O5 r�t cao: 15,6-26.
Hàm l��ng magne khá bi�n ��ng (MgO = 4,85-8,6%), cá bi�t trong gabrodolerit s�m màu � �èo Khau Khoang hàm l��ng MgO t�i 10,35%.
Chúng c�ng ��c tr�ng có �� ki�m dao ��ng t� th�p ��n trung bình (Na2O+K2O = 1,83-2,91%), thu�c lo�i t�ơng��i th�p��n trung bình kali và natri th��ng tr�i hơn kali (Na2O/K2O=3,9-24,8; trung bình 14,7). D�a theo t�ơng quan AFM các �á gabro, dolerit c�ng ch� y�u thu�c lo�t
�ông B�c Vi�t Nam
tholeit (Hình 2.3.10), còn theo t�ơng quan K2O - SiO2, chúng t�ơng�ng v�i các �á mafic lo�t ki�m vôi, cá bi�t congadiabas kh�i B�n L�ng (M53/4) và gabro kh�i Khu�i Pông (M-646), gabrodolerit kh�i B�n Gi�m (H-1523-1524) còn có hàm l��ng K2O t�ơng��ơng v�i lo�t ki�m vôi cao kali ho�c á ki�m (Hình 2.3.11).
B ng 2.3.5. Thành ph�n hóa h�c (%tl) và hàm lư�ng nguyên t�hi�m- v�t (ppm) trong gabrodolerit khu v�c Cao B�ng
[Tr n Tr ng Hòa và nnk, 2005c].
M�u H1522 �1523 H1524 P508 P512 T02-14 M226
1 2 3 4 5 6 7
SiO2 51,99 51,52 49,61 47,14 53,22 53,26 TiO2 1,928 1,677 0,807 0,480 1,551 1,95 Al2O3 13,10 13,53 14,63 13,05 14,28 13,43 Fe2O3 13,59 12,90 7,17 10,44 12,04 11,93
MnO 0,216 0,216 0,123 0,164 0,193 0,18 MgO 4,65 5,10 8,33 12,83 4,62 4,22 CaO 8,77 9,24 12,42 10,26 7,18 8,44 Na2O 2,03 1,47 2,21 0,98 2,47 2,60
K2O 0,91 1,14 1,27 0,52 1,89 0,64 P2O5 0,270 0,242 0,115 0,061 0,219 0,26 mkn 3,07 2,82 3,00 3,00 2,40 2,58 T�ng 100,52 99,86 99,69 98,93 100,06 99,46
V 344 352 348 232 138 346 238,00 Cr 86 68 127 911 988 105 75,00
Co 39 38 41 35 63 36 41,00
Ni 40 26 53 117 273 23 51,00
Cu 42 30 35 13 32 48 72,00
Rb 40 38 49 57 16 70 26,80
Sr 304 260 200 109 69 122 197,00 Y 55 48 46 22 15,1 44 54,00 Zr 218 282 192 67 14,8 167 227,00 Nb 11,4 10,0 9,4 4,3 2,8 8,8 9,40 Ba 145 221 172 161 66 300 La 21 17,8 18,8 5,6 4,6 20 26,00 Ce 43 37 40 12,3 9,8 40 53,00 Pr 6,2 5,3 5,6 1,9 1,4 5,8 Nd 24 21 21 7,7 5,9 22 30,00 Sm 5,3 4,8 4,7 2,0 1,4 5,0 8,00
Eu 1,4 1,2 1,2 0,53 0,42 1,3 1,84 Gd 5,9 5,4 5,0 2,2 1,6 5,4 9,80 Tb 1,2 1,1 1,1 0,51 0,30 1,0 1,70 Dy 7,6 6,6 6,7 3,1 2,1 6,8 Ho 1,6 1,3 1,4 0,67 0,48 1,4
Er 4,6 3,9 4,0 1,9 1,3 3,8 Yb 4,3 4,1 4,0 1,9 1,3 3,9 5,10 Lu 0,60 0,59 0,51 0,28 0,18 0,58 0,75 Hf 1,6 1,9 1,2 0,53 0,15 1,3 4,80 Ta 0,61 0,60 0,48 0,19 0,10 0,39 0,90 Th 9,4 9,3 5,1 3,2 2,1 8,8 10,00
U 1,8 1,4 1,8 0,67 0,42 1,7 2,30
Ghi chú: 1-3 - Kh�i B�n Gi�m; 4-6 - Kh�i Nguyên Bình; 7 - Kh�i Khu�i Piong.
Hình 2.3.10.
Thành ph�n c�a gabrodolerit trên bi�u
�� (Na2O+K2O) - FeOt - MgO.
Hình 2.3.11. Thành ph�n c�a gabrodolerit
khu v�c Cao B�ng trên bi�u�� K2O - SiO2. Ký hi�u như
hình 2.3.10.
Hàm l��ng Cu, Ni, Co, Cr trong gabrodolerit, dolerit nhìn chung t�ơng��i th�p: Cu = 13-72 ppm, Ni = 23-273 ppm, Co = 35-63 ppm, Cr = 68-105 ppm (cá bi�t��n 911-988 ppm), th�p hơn so v�i các �á gabroit là s�n ph�m phân d� thu�c kh�i siêu mafic Khu�i Giàng ho�c Su�i C�n
�ông B�c Vi�t Nam
(B@ng 2.3.5). T� l� Ni/Ni+Cu và Ni/Co dao ��ng trong gabrodolerite t�
0,46-0,76 và 0,6-1,3 (cá bi�t-3,24,3), trong khi �ó trong gabronorit olivin kh�i Khu�i Giàng t�l� này là 0,83 và 7. D�a theo ��c�i�m này, rõ ràng các �á á núi l�a thành ph�n mafic thu�c t�h�p gabrodolerit - congadiabas khác v�i nh�ng thành t�o mafic thu�c t� h�p lherzolit- gabronorit (ki�u Su�i C�n ho�c Khu�i Giàng) có tri�n v�ng v� qu�ng hóa Cu-Ni [Tr n Tr+ng Hòa, 2005c]. Hàm l��ng c�a V trong gabrodolerit và dolerit khá cao (138-352 ppm) và v� m�t này chúng g�n g�i v�i nh�ng t�h�p picrit- dolerit. V� t�ng th�, các �á xâm nh�p thành ph�n ch� y�u mafic thu�c
“ph�c h� Cao B�ng” có các ��c tr�ng v� hàm l��ng Ni-Cu r�t g�n g�i v�i basaltoid và �i�u�ó ch�ng t�r�ng gi�a chúng có quan h�m�t thi�t v�
ngu�n g�c.
Xem xét hàm l��ng và ��c �i�m phân b� hàm l��ng các nguyên t�
hi�m trong gabrodolerit và dolerit có th�th�y chúng khá giàu Rb (16-70 ppm, trung bình 25ppm), Th (2,1-10ppm), Ce (5,8-53 ppm), Zr (14,8-282 ppm, trung bình 92 ppm) (B@ng 2.3.5) so v�i các thành t�o mafic có ngu�n g�c t�manti nghèo ki�t. T�l� Zr/Nb trong chúng khá cao (17-32), còn t�l�Zr/Y dao ��ng t�1,76-4,39 và nhìn chung là khá g�n g�i v�i các giá tr�này trong basaltoid. Tuy nhiên, d�a theo t�ơng quan Nb-Zr (Hình 2.3.12) có th� th�y gabroit các kh�i Khu�i Pông, B�n Gi�m và Nguyên Bình có hàm l��ng Nb và Zr cao hơn so v�i các kh�i L�ng Bát và Khau Khoang và L�ng Ph�i.
Hình 2.3.12.
Thành ph�n c�a
gabrodolerit khu v�c Cao B�ng theo tư�ng quan Nb-Zr. Ký hi�u như hình 2.3.10.
Gabrodolerit c�ng khá giàu các nguyên t� ��t hi�m, ��c bi�t là ��t hi�m nh� và ���ng cong phân b�c�a chúng c�ng th� hi�n d�th��ng âm Eu khá rõ r�t (Hình 2.3.13). Gíá tr�hàm l��ng c�a các nguyên t� ��t hi�m nh� th��ng v��t Chondrit t�30-70 l�n. T� l�La/Sm (3,25), Th/U (4,35),
và Ce/Yb (10,39) trong gabroit hoàn toàn g�n g�i v�i basaltoid. C�n ph�i l�u ý m�t�i�u là trong s�các m�u phân tích, dolerit kh�i Nguyên Bình có
��c�i�m phân b� ��t hi�m hơi khác v�i gabrodolerit kh�i Khu�i Pông và gabro kh�i B�n Gi�m và gabrodolerit c�a chính kh�i Nguyên Bình là có hàm l��ng các nguyên t� ��t hi�m nghèo hơn (Hình 2.3.13).
Hình 2.3.13. ��c�i�m phân b�các nguyên t� ��t hi�m và nguyên t�v�t trong gabrodolerit khu v�c Cao B�ng chu�n hóa theo Chondrit (a) và manti nguyên th�y (b).
�ó là �i�u khác bi�t c�n ���c ki�m tra trong các nghiên c�u chi ti�t hơn. V� cơ b�n, ���ng cong phân b� các nguyên t� hi�m và ��t hi�m trong gabrodolerit và congadiabas chu�n hoá theo thành ph�n manti nguyên th�y (Hình 2.3.13) c�ng t�ơng t�nh�hình d�ng���ng cong c�a basaltoid mô t�trên, k�c�các bi�u hi�n nghèo ki�t c�a Nb, Ti, Hf.
C�n ph�i nh�n��nh r�ng, gabrodolerit và dolerit ��c tr�ng b�i s�giàu K, Rb, Th, Ce, Sm và ��c �i�m phân b� c�a chúng c�ng nh�Nb, Ta, Zr, Ti, Yb khá gi�ng v�i��c�i�m phân b�trong các �á mafic lo�t ki�m vôi, ch�khác �ch�các peak bi�u th�s�nghèo ki�t c�a Nb, Ta, Ti trong các �á nghiên c�u không rõ r�t nh� ��i v�i các �á lo�t ki�m vôi th�c s�
(Hình 2.3.13).
Thành ph�n hóa h�c c�a congadiabas kh�i B�n L�ng (M-53/4) ��c tr�ng có Fe2O3 (10,46%), MgO (5,97%) và ki�m (Na2O - 1,51%; K2O - 2,2%). Chúng nghèo Cu (10ppm), Ni (4ppm), Co (9ppm), Cr (18ppm) hơn gabrodolerit và dolerit, song khá giàu Zr (155 ppm), Sr (123ppm), nghèo Nb (5,8 ppm). T� l� Zr/Nb và Zr/Y (26,72 và 3,54) trong congadiabas khá g�n g�i v�i các giá tr�này trong gabroit mô t�trên.
Nh�v�y, d�a theo các thông s�v� thành ph�n khoáng v�t, th�ch hóa và ��a hóa, gabro và dolerit ph�c h� Cao B�ng r�t g�n g�i v�i các �á basalt t�h�p ch�t ch�v�không gian và �i�u này kh�ng ��nh tính chung v�
ngu�n g�c gi�a chúng.
a b
�ông B�c Vi�t Nam
3.2.2. Các xâm nh p lherzolit - gabronorit 3.2.2.1. KcCiLmCa chMt và tuRi thành tNo
Các �á xâm nh�p thành ph�n ch� y�u siêu mafic t�o thành các kh�i nh� � ph�n trung tâm c�a ��i Sông Hi�n (khu v�c Cao B�ng):
Su�i C�n, Khu�i Giàng, Khau Mìa, Kh�c Thi�u, Bó N�nh. Các kh�i có thành ph�n �i�n hình và ���c nghiên c�u t�t hơn c� là kh�i Su�i C�n và kh�i Khu�i Giàng [Polyakov - N.T.Yêm, 1996; Tr n Tr+ng Hòa 2005c]. Thành ph�n �á c�a các kh�i này gi�ng nhau, ch� y�u bao g�m plagioperidotit, lherzolit, ít hơn là picritoid ki�u t��ng ven rìa, picrodolerit, gabro olivin và gabronorit, �ôi khi g�p gabrodolerit t�ơng t� nh� các �á mafic trong t� h�p mô t� trên. Trong lherzolit th��ng quan sát th�y các �ai m�ch gabronorit (?nh 2.3.6). Trong lherzolit và gabronorit d�ng �ai m�ch kh�i Su�i C�n th�y có khoáng hóa sulfur xâm tán ��c xít. D�c theo con ���ng m�i m� � phía b�c c�a kh�i Su�i C�n, trong lherzolit quan sát ���c các ��i giàu sulfur, trong �ó có các tích t� sulfur d�ng gi�t (?nh 2.3.7). Ngoài ra, trong các ��i b� vò nhàu m�nh th��ng quan sát th�y khoáng hóa nhi�t d�ch ch�ng, trong �ó có các ��i listvenit. �ph�n ti�p xúc phía �ông nam c�a kh�i Su�i C�n g�p các �á siêu mafic có ki�n trúc porphyr v�i phenocryst olivin và pyroxen trên n�n �n tinh và th�y tinh (?nh 2.3.8) t�ơng t� nh� ki�n trúc c�a picrit núi l�a. C�ng � ph�n này c�a kh�i�ã thu th�p ���c các m�u �á gi�ng picrit v�i c�u t�o “h�nh nhân” khá �i�n hình. R�t có th� các �á này (picrit) là nguyên m�u phun trào t�ơng �ng c�a các �á xâm nh�p siêu mafic kh�i Su�i C�n.
Lherzolit thu�c ph�n �ông và �ông nam kh�i Khu�i Giàng có ti�p xúc ki�n t�o v�i �á phi�n sét và cát - b�t k�t c�a ph�n �áy h� t�ng Sông Hi�n (T1sh), còn � phía b�c và �ông b�c, chúng b� ph� b�i cát k�t tufogen và rhyolit có tu�i 248±4,5 tr.n. Trong tr��ng phát tri�n lherzolit, trong l� khoan khu v�c �ông Chang (kh�i Khu�i Giàng)
�ã xác ��nh ���c các �á lherzolit giàu sulfur [Riamdin,1962].
Th��ng quan sát ���c s� phát tri�n r�ng rãi c�a phlogopit trong lherzolit (?nh 2.3.9).
nh 2.3.5. �ai m�ch gabronorit ch�a sulfur Cu-Ni trong lherzolit kh�i Su�i C�n. V�t l�H-1506.
nh 2.3.6. Sulfur d�ng gi�t (pyrhotin-pyrit- chalcopyrit) trong lherzolit
kh�i Su�i C�n.
nh 2.3.7. Picrit ki�n trúc porphyr khu v�c
�ông nam kh�i Su�i C�n (Cao B�ng).
M�u �-009);
Nicon (+). Phóng ��i 40X.
nh 2.3.8. Lherzolit ch�a phlogopit kh�i Su�i C�n. M�u SC-2A;
Nicon (+). Phóng ��i 40X.
Tu�i��ng v� c�a lherzolit và gabrodolerit kh�i Su�i C�n ���c xác
��nh b�ng ph�ơng pháp U-Pb (SHRIMP) ��i v�i zircon. M�u gabrodolerit và plagiolherzolit t�kh�i Su�i C�n có ch�a khoáng hóa Cu-Ni-PGE. Vì th�, gi�i quy�t tu�i thành t�o c�a các �á mafic - siêu mafic kh�i Su�i C�n c�ng ��ng ngh�a v�i vi�c làm sáng t� tu�i hình thành qu�ng hóa sulfur Cu-Ni-PGE � �ây, b�i l� qu�ng hóa ngu�n g�c dung ly (magma) c�a chúng là �i�u�ã���c xác ��nh rõ ràng [Glotov et al, 2004].
Plagiolherzolit (M�u AH-2419) là �á có ki�n trúc h�t trung v�i olivin d�ng cumulate t�hình, clino- và ortopyroxen. T� h�p c�ng sinh
�ông B�c Vi�t Nam
n�m xen gi�a chúng là plagioclas bazơ không phân ��i và phlogopit.
��c tr�ng có xâm tán sulfid dày. Thành ph�n hóa h�c (% tl) c�a m�u nghiên c�u: SiO2= 40,71; TiO2 = 0,50; Al2O3= 6,29; Fe2O3= 14,42;
MnO = 0,17; MgO = 25,43; CaO = 6,67; Na2O = 0,39; K2O = 0,40;
P2O5= 0,074.
Trong m�u phân bi�t���c 3 nhóm zircon: nhóm zircon có d�ng tinh th�b�bào tròn v�i��c tr�ng phân ��i (?nh 2.3.10).
nh 2.3.9. �nh scater zircon trong lherzolit kh�i Su�i C�n. M�u H-2419. Các
�i�m phân tích (AH241992,…) tư�ng
�ng v�ib ng 2.3.6.
Ph�n nhân không phân ��i c�a các tinh th� này n�m trên ���ng concordia �kho�ng 2900 tr.n. (Hình 2.3.14). ��i có c�u t�o phân ��i c�a h�t zircon này n�m trên ���ng concordia �kho�ng 1600 tr.n. Tuy nhiên, h�t zircon b� bào tròn không phân ��i l�i �ng v�i giá tr� concordant � kho�ng 1000 tr.n. Xung quanh h�t zircon này quan sát th�y có vành m�ng c�a zircon tái t�o l�i. Ph�n l�n các h�t zircon t�ơng�ng v�i Paleozoi s�m (480-460 tr.n; Hình 2.3.14).
Trong nhóm này g�p c�các tinh th�b�bào tròn l�n h�t góc c�nh có b�n ch�t magma và trong tr��ng h�p này ghi nh�n���c ph�n nhân có t�l� U/Th khá cao - 0,22 (484 tr.n.; B@ng 2.3.6). Ph�n rìa tinh th� c�u t�o t� zircon không phân ��i ho�c phân ��i y�u v�i t� l� U/Th th�p
< 0,07 (469 tr.n.). M�c dù nhóm zircon này �a ngu�n nh�ng t�t c� các giá tr� ��u phù h�p (concordant) và �ng v�i ho�t��ng n�i sinh �m�c tu�i Ordovic, gi�ng nh� �ã ghi nh�n ���c trên kh�i nâng Sông Ch�y [Ponomareva, 1997; Maluski et al., 2001]. Ch� có m�t h�t zircon nh�
có c�u t�o phân ��i magma t�ơng �ng v�i m�c tu�i Permi (262 tr.n.;
Hình 2.3.14). Giá tr�này có th� ���c coi là gi�i h�n d��i c�a th�i gian hình thành kh�i Su�i C�n. ��ng th�i, s� có m�t khá r�ng rãi các h�t zircon ngo�i lai có tu�i khác nhau ch�ng t� quá trình h�n nhi�m v�t ch�t v� �ã x�y ra r�t m�nh m�.