( Hồi hương ngẫu thư – Hạ Chi Chương )
A. Mục tiêu cần đạt:
1. Kiến thức:
- Cảm nhận được tình cảm quê hương bền chặt, sâu nặng của nhà thơ chợt nhói lên trong một tình huống ngẫu nhiên, bất ngờ ghi lại một cách hóm hỉnh trong bài thơ thất ngôn tứ tuyệt đường luật.
2. Kĩ năng:
- Thấy được tác dụng của nghệ thuật đối và vai trò của câu cuối trong bài thơ tứ tuyệt - Bớc đầu tập so sánh bản dịch thơ và bản phiên âm chữ Hán, phân tích tác phẩm.
3. Thái độ:
- Có tình cảm sâu sắc đối với quê hương đất nước.
B. Chuẩn bị:
-. Gv: nghiên cứu SGK,SGV,TLTK, soạn giáo án -. Hs: đọc, nghiên cứu, soạn bài theo câu hỏi SGK C. Tiến trình bài mới
1. ổn định tổ chức
2. Kiểm tra bài cũ: Đọc thuộc phần phiên âm và phần dịch thơ của bài: Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh và cho biết tình cảm của nhà thơ.
3. Tổ chức các hoạt động dạy và học:
Hoạt động 1* Giới thiệu bài:
Tình cảm đối với quê hương là tình cảm thường trực, sâu nặng trong mỗi con người. Nó thường được thể hiện rõ nhất đối với những người con xa xứ. Vậy khi đi xa được trở về quê hương thì con người thường có cảm xúc gì? Hạ Tri Chương khi trở về quê sẽ mang những tâm tư gì? Chúng ta cùng tìm hiểu qua bài thơ” Hồi hương ngẫu thủ” của ông.
Hoạt động của thầy và trò Nội dung chính Hoạt động 2: Hướng dẫn tìm hiểu chung
G? Cho biết vài nét về tác giả? Tác phẩm?
H: TL
G: giọng đọc chậm, buồn, riêng đọc câu 3:
giọng hơi ngạc nhiên, đọc câu 4: giọng hỏi, cao hơn và nhấn mạn thêm một chút ở tiếng nào, chơi.
G: Đọc mẫu, gọi HS đọc=> NX HS đọc G? Bài thơ được sáng tác theo thể loại nào?
H: TL
G? Phương thức biểu đạt của bài thơ là gì?
H: Miêu tả, tự sự, biểu cảm
Hoạt động 3:Hướng dẫn học sinh tìm hiểu bài thơ.
G”? Tiêu đề bài thơ: “ hồi hương ngẫu thủ” - Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê. Qua tiêu đề em thấy biểu hiện tình quê hương bài thơ này có gì độc đáo? ( Gợi ý: so sánh với tình huống biểu hiện tình quê trong “ Tĩnh dạ tứ”)
I.Tìm hiểu chung:
1. Tác giả:
- Hạ Tri chương( 659-744) - Quê ở tỉnh Chiết Giang
- Xa quê 50 năm làm quan được vua nể trọng, tin yêu, kính trọng đến già trở về quê.
- Để lại khoảng 20 bài thơ.
2.Tác phẩm: - Viết năm 744 khi ông từ kinh đô về đến quê nhà.
3. Thể thơ: Thất ngôn tứ tuyệt.
- Bản dịch thơ lục bát.
II. Phân tích:
- Tĩnh dạ tứ: tình cảm nhớ quê được biểu hiện khi tác giả xa xứ
- Hồi hương ngẫu thủ: tình cảm quê hương thể hiện ngay lúc mới đặt chân tới quê nhà -> tình huống tạo nên tính độc đáo.
G: ? Em hiểu “ ngẫu nhiên” là gì?
( Tình cờ, tác giả không chủ định làm thơ ngay khi vừa đặt chân tới quê nhà. Do sự tình cờ -> khơi gợi cảm xúc -> viết)
? Sự tình cờ ấy là gì? Tình huống nào tạo nên duyên cớ ấy. Chúng ta sẽ tìm hiểu bài thơ để thấy rõ nếu chỉ có sự tình cờ bài thơ có hay không?
Đằng sau là gì?
G? Câu đầu Tác giả sử dụng nghệ thuật gì?
H:( đối: thiếu tiểu – lão đại...)
G? Lần trở về này có điều gì đáng chú ý?
? ở con người tác giả có điều gì thay đổi?
( mái tóc, tuổi tác, dáng vóc) H : TL
G? Tác giả thể hiện tâm trạng gì?
H : Buồn
G? Nhưng có điều gì không thay đổi?
G? Giọng quê không đổi thể hiện điều gì?
H: Suy nghĩ phát biểu
* GV liên hệ thực tế: Tình cảm đối với quê hương không bao giờ thay đổi. Dù đi đâu, về già người ta vẫn nhớ về quê -> tình cảm đáng trân trọng và tác giả cũng vậy. Nhà thơ Khuất Nguyên có hai câu thơ: Hồ tử tất thủ khâu
Quyện điểu quy cựu lâm
( Cái chết tất quay về phía núi gò. Chim mỏi tất bay về rừng cũ) để nói về tình cảm yêu quê hương
G :? Phân tích biểu đạt trong hai câu thơ?
Tích hợp
- Câu 1: biểu cảm qua tự sự - Câu 2: biểu cảm qua miêu tả
G? Tác giả đã gặp ai đầu tiên?
H : ( bọn trẻ )
G? Bọn trẻ có biết ông là ai? ( không ) G? Lúc này tác giả có tâm trạng gì?
H : TL
G? Tại sao tác giả nhắc đến nhi đồng mà không nhắc đến độ tuổi của người khác?
H: ( lứa tuổi đó có thể không còn ai. Lúc này tác giả đã 86 tuổi).
G? Bọn trẻ đã hỏi tác giả câu gì? ( khách tòng hà xứ lai?)
G? Gợi cho tác giả có cảm xúc như thế
1- Hai câu đầu.
- Nghệ thuật tiểu đối vế( nghĩa) Thiếu tiểu/
lão đại; li gia/ đại hồi⇒ nhằm nhấn mạnh thời gian ra đi và trở về của tác giả.
- “Hương âm vô cải, mấn mao tồi”.
- Tiểu đỗi :=>Thay đổi mái tóc, tuổi tác, dáng vóc nhưng giọng nói không thay đổi -> thể hiện tình quê thắm thiết và mang đậm bản sắc văn hóa của quê hương.
2. Hai câu cuối.
Nhi đồng tương biến, bắt tương thức.
Tiếu vấn: khách tòng hà xứ lai?
- Gặp bọn trẻ với tiếng cười nói rất hồn nhiên, vô tư nhìn thấy nhà thơ như không quen biết => buồn vì mình trở lên xa lạ.
- Bọn trẻ hỏi rất vô tư: “ khách ở đâu đến làng?”=> tâm trạng hụt hẫng, gợi lên khoảng trống vô hồn của tác giả.
-> Ngậm ngùi xót xa trước sự thay đổi của
nào?
H : TL
G: Hai câu dưới: giọng điệu bi hài thấp thoáng qua lời tường thuật hóm hỉnh
-> Tác giả thay đổi không ai nhận ra-quê hương thay đổi-> đau xót ngậm ngùi trước những thay đổi của quê nhà. ở hai câu này tác giả dùng những tình cảm vui tươi để thể hiện tình cảm ngậm ngùi.
G? So sánh cách biểu hiện tình quê của 2 tác giả: Hạ Chi Trưởng và Lý Bạch?
H: Hạ Chi Chương đã về quê, Lý Bạch chưa về quê)
Hoạt động 4: Tổng kết:
G? Chỉ ra các biện pháp NT độc đáo mà tác giả đã sử dụng?
G? Tình cảm của tác giả biểu lộ qua bài thơ này NTN?
quê hương.-> Tình yêu quê hương sâu nặng
III. Tổng kết:
1. Nghệ thuật:
- Sử dụng các yếu tố tự sự - Cấu tứ độc đáo
- Sử dụng biện pháp tiểu đối hiệu quả
- Có giọng điệu bi hài thể hiện ở hai câu cuối
2. Nội dung:
* Ghi nhớ: SGK
Hoạt động 5. Củng cố:
- Hướng dẫn học sinh tìm hiểu từ ngẫu nhiên ở đề bài - Nghệ thuật tiểu đối trong thơ.
Hoạt động6. Dặn dò- Hướng dẫn tự học:
- Học thuộc phần phiên âm, dịch nghĩa, dịch thơ.
- Soạn: Từ trái nghĩa
Rút kinh nghiệm:...
...
...
********************************
Ngày soạn: 15/10/2013 Ngày giảng: 18&19/10/2013