Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ GIÁO DỤC SỨC KHỎE SINH SẢN CHO HỌC SINH CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
1.3. Tầm quan trọng của vấn đề giáo dục sức khỏe sinh sản đối với sự phát triển nhân cách học sinh trung học phổ thông
1.3.1. Đặc điểm lứa tuổi học sinh trung học phổ thông
* Đặc điểm về sự phát triển thể chất. [20]
HS các trường THPT (từ 15-18 tuổi) là giai đoạn đầu của tuổi thanh niên, bắt đầu từ lúc dậy thì và kết thúc khi bước vào tuổi người lớn. Cùng chung đặc điểm của tuổi thanh niên, tuổi học sinh THPT thể hiện tính phức tạp về nhiều mặt: Là tuổi đạt được sự trưởng thành về mặt cơ thể, bước vào thời kỳ phát triển bình thường, hài hoà, cân đối các cơ quan, bắt đầu thời kì phát triển tương
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 24 http://www.lrc-tnu.edu.vn/
đối êm ả về mặt thể chất. Đa số học sinh THPT đã qua thời kỳ phát dục, giới tính biểu hiện rõ rệt cả về hình thể bên ngoài lẫn chức năng bên trong. Nhƣng ở một số em do thời kỳ phát dục kéo dài nên cơ thể các em phát triển chậm hơn so với với các em khác, thường thể hiện ở các em nam nhiều hơn nữ.
Nhìn chung, tuổi học sinh THPT có sức khoẻ và sức chịu đựng tốt hơn tuổi học sinh THCS. Thể chất của các em ở độ phát triển mạnh mẽ, tương đối ổn định nên ảnh hưởng phần nào đến sự phát triển tâm lý và nhân cách.
* Đặc điểm tâm lý.
Hoạt động giao tiếp của HS lứa tuổi THPT đƣợc mở rộng với bạn bè, thầy cô giáo và mọi người trong xã hội, nhưng nổi bật nhất là giao tiếp với nhóm bạn cùng trang lứa. Đời sống tình cảm của HS THPT rất phong phú và đa dạng. Các em có thái độ xúc cảm khác nhau đối với đời sống, nhu cầu về tình bạn, coi sự tâm tình thân mật, tình cảm ấm áp, thái độ chân thành lên hàng đầu. Tình bạn ở lứa tuổi này rất bền vững, có thể vƣợt qua thử thách và kéo dài suốt đời.
Đời sống tình cảm của học sinh THPT rất đa dạng và phong phú, mang tính bền vững, sâu sắc hơn so với tuổi học sinh THCS. Nguyên nhân là do tình cảm đƣợc xây dựng trên cơ sở nhận thức đầy đủ và rõ ràng hơn, gắn với thế giới quan, lý tưởng và xu hướng nghề nghiệp, đồng thời đối chiếu với những chuẩn mực đạo đức của xã hội. Học sinh THPT có nhiều đổi mới trong quá trình xã hội hóa các cảm xúc. Nội dung chất lƣợng của các rung động trở nên đa dạng và phong phú hơn nhiều, phạm vi, đối tƣợng gây nên cảm xúc đƣợc mở rộng, xúc cảm đƣợc phân hóa rõ rệt. Khả năng tự kiểm soát và tự điều chỉnh hành vi, xúc cảm đƣợc hình thành. Sự nhạy cảm với các ấn tƣợng mới của đời sống và các em bắt đầu có những rung động sâu sắc đối với quan hệ qua lại trong gia đình, sinh hoạt, nhà trường. Một điều đáng chú ý là ở học sinh THPT quan hệ giữa nam và nữ đƣợc tích cực hóa rõ rệt. Phạm vi quan hệ bạn bè được mở rộng, nhu cầu về tình bạn khác giới được tăng cường và một số em
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 25 http://www.lrc-tnu.edu.vn/
đã xuất hiện những lôi cuốn đầu tiên khá mạnh mẽ, xuất hiện những nhu cầu chân chính về tình yêu và tình cảm sâu sắc. [20] [41]
Tình yêu ở lứa tuổi này thường trong trắng, tươi sáng, hồn nhiên, giàu cảm xúc, chân thành, để lại ấn tượng mạnh mẽ và rất sâu sắc, có ảnh hưởng đến toàn bộ đời sống tinh thần của các em. Tuy nhiên, tình yêu mới nảy sinh này dễ tan vỡ, ít tiến tới hôn nhân, do chƣa có cơ sở vững chắc và cuộc sống của các em còn nhiều biến động về vật chất và tinh thần… hoặc có thể không phát triển bình thường (không được đáp lại hoặc có những hứng thú, rung động không hoàn toàn lành mạnh) khiến các em bị phân tán quá mức, sao nhãng việc học hành hoặc có thể những hành vi tiêu cực khác. [13] [20] [21]
Vì vậy, người làm công tác giáo dục không được can thiệp thô bạo vào tình cảm thiêng liêng này của các em. Cần có thái độ tế nhị và trân trọng đối với Giáo dục SKSS góp phần nâng cao chất lƣợng cuộc sống, giống nòi. Giáo dục SKSS là nền tảng để nâng cao ý thức trách nhiệm của con người khi bước vào tuổi trưởng thành, nó giúp thanh niên biết được rằng chỉ khi đôi thanh niên có đủ điều kiện mới “nuôi dƣỡng, giáo dục chăm lo việc học tập của con, đảm bảo sự phát triển lành mạnh của con về thể chất, trí tuệ, phẩm chất đạo đức”.
Giáo dục SKSS đƣợc thực hiện tốt sẽ góp phần hình thành cho thế hệ trẻ những hành vi văn hoá ứng xử tốt đẹp. Các bạn trẻ hiểu biết những đặc điểm tâm sinh lý của người khác giới để có cách ứng xử thích hợp; Có thiện chí trong quan hệ giao tiếp và biểu hiện thiện chí bằng cử chỉ và ngôn ngữ thích hợp, đồng cảm, vị tha, hào hiệp, khiêm tốn, nhã nhặn, trung thực, tế nhị trong quan hệ giao tiếp, tìm thấy trong tình yêu đôi lứa không chỉ là quan hệ mới, trách nhiệm mới, nghĩa vụ mới mà còn là những niềm vui và hạnh phúc do chính đôi lứa tạo nên hàng ngày. Đó chính là hiệu quả của công tác giáo dục SKSS.
Giáo dục SKSS đáp ứng những quy luật phát triển về tâm sinh lý của con người nói chung và học sinh THPT nói riêng. Hoạt động sinh lý tình dục là một hoạt động bình thường, phát triển theo quy luật tự nhiên. Sự quan tâm đến các
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 26 http://www.lrc-tnu.edu.vn/
vấn đề giới tính, việc xuất hiện các hành vi tình dục ở học sinh THPT là một hiện tƣợng tất yếu có tính quy luật. Nó nảy sinh do chính đời sống sinh lý cơ thể và đời sống xã hội của các em. Vì vậy, nếu không có sự hướng dẫn đầy đủ chu đáo của người lớn các em sẽ gặp phải nhiều khó khăn.
Giáo dục SKSS góp phần ngăn ngừa hiện tƣợng có thai ngoài ý muốn.
Quan hệ tình dục trước hôn nhân, quan hệ tình dục không an toàn đang tiềm ẩn nhiều rủi ro nhƣ có thai ngoài ý muốn, phá thai không an toàn, lây nhiễm các bệnh tình dục...