CHƯƠNG VI: PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP TRONG THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ GIỮA CÁC THƯƠNG NHÂN
III. GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP BẰNG TOÀ ÁN
1. Tổ chức toà án xét xử tranh chấp thương mại ở các nước
Toà án thường/toà án dân sự: Hoa Kỳ, Nhật Bản, Thái Lan…
Toà án thương mại: Pháp, Đức….
Tổ chức Toà án thương mại ở các nước có nền kinh tế thị trường phát triển chỉ thành lập ở cấp sơ thẩm, không tổ chức thành toá án độc lập để thực hiện theo nguyên tắc hai cấp xét xử (sơ thẩm, phúc thẩm). Điều này xuất phát từ chỗ, xét về bản chất thì tranh chấp thương mại là một dạng của tranh chấp dân sự, vì nó phát sinh trên cơ sở hàng hoá- tiền tệ giữa các chủ thể của luật dân sự. Khi khởi tố vụ án thương mại cần đánh giá sự việc để xác định nguồn luật áp dụng ở đây là dân sự hay thương mại.
Với HĐXX là các thẩm phán được bầu từ các thương nhân giầu kinh nghiệm thì việc xác định luật áp dụng để xét xử vụ tranh chấp đó không phải là vấn đề khó khăn. Việc xét xử ở cấp phúc thẩm trên thực tế chỉ là xem xét lại vấn đề áp dụng luật. Nhiệm vụ này có thể đảm nhận bởi các Toà án dân sự.
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. LÊ MINH TOÀN
BỘ MÔN: KINH TẾ - KHOA QTKD1 TRANG 86 2. Thẩm quyền của các toà án thương mại
Theo nguyên tăc chung, thì hầu hết các toà án thương mại chỉ giải quyết các tranh chấp có tính chất thương mại. Hầu hết các nước đều dựa vào các hành vi thương mại để xác định có phải là tranh chấp thương mại hay không. Vì vậy, tranh chấp thương mại được hiểu là các tranh chấp phát sinh trong việc thực hành các hành vi thương mại giữa các thương nhân với nhau.
Toà án thương mại có thẩm quyền xét xử các vụ việc sau:
Tranh chấp về hợp đồng được ký kết giữa các thương nhân với nhau;
Tranh chấp giữa các thành viên công ty với nhau và giữa thành viên với công ty;
Tranh chấp liên quan đến hành vi thương mại của tất cả các chủ thể;
Tuyên bố phá sản, giải thể hay đình chỉ hoạt động một doanh nghiệp.
Ngoài ra, thẩm quyền của Toà án thương mại còn có thế xác định theo nguyên tắc “ thẩm quyền lãnh thổ” theo đó, toà án thương mại có thẩm quyền xét xử sơ thẩm các tranh chấp thương mại là Toà án nơi bị đơn có trụ sở kinh doanh hoặc nơi bị đơn có tài sản liên quan đến vụ việc tranh chấp.
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. LÊ MINH TOÀN
BỘ MÔN: KINH TẾ - KHOA QTKD1 TRANG 87 Thủ tục tố tụng
Khi xét xử, toà án thương mại nước nào sẽ tuân theo quy tắc xét xử của luật tố tụng dân sự nước đó. Việc xét xử sẽ phải tuân theo các nguyên tắc của luật tố tụng dân sự như: các bên đều bình đẳng trước pháp luật; hai cấp xét xử; mời luật sư bảo vệ quyền lợi; độc lập xét xử của thẩm phán và hội thẩm và chỉ tuân theo pháp luật…..
Quá trình xét xử tại Toà án bắt đầu từ lúc nguyên đơn đưa đơn kiện đến toà án. Toà án xét xử công khai trừ trường hợp ngoại lệ, có thể xét xử kín.
Thông thường khi lựa chọn toà án các bên sẽ lựa chọn Toà án nước có bị đơn hoặc nơi bị đơn có tài sản để tại điều kiện cho việc thi hành sau này.
Khi khởi kiện tại toà, các bên gặp một số thuận lợi như phán quyết của Toà có tính chất ràng buộc và cưỡng chế rất cao; các bên có thể chống đối quyết định của Toà án sơ thẩm để xét xử lại vụ việc ở cấp phúc thẩm; việc tổ chức thi hành án được pháp luật bảo đảm, đặc biệt trong trường hợp bản án được tuyên ở nước bên thua kiện. Tuy nhiên, các bên cũng gặp một số khó khăn: giữ bí mật vụ việc, uy tín kinh doanh, quyết định của Toà án thiếu chính xác vì không có thẩm phán có chuyên môn cao; thủ tục tố tụng cứng nhắc các bên không có quyên yêu cầu thay đổi; chi phí cao; thi hành án khó khăn khi bản án không phải ở nước mà toà án xét xử vụ việc.