Chương 8 Điều chỉnh bằng tay và tự động trong máy thu
3. Tự động điều chỉnh hệ số khuếch đại (TĐK)
8.2. Điều chỉnh dải thông
−ời ta sử dụng rộng rãi việc điều chỉnh dải thông trong các máy quân sự, ống nhiễu của thiết bị thu. Ta có thể giải thích nh−
−ợc tính toán để làm việc với các tín hiệu có độ rộng phổ rất khác nhau. Tất nhiên, nhiệm vụ thu các tín hiệu khác nhau có thể đ−ợc thực hiện, khi máy thu có dải thông đủ lớn, để nó làm việc tốt với tín hiệu có độ rộng phổ lớn nhất. Nh−ng cách giải quyết nh− vậy không phải là tối
bị ké
nhiễu. Tất n hân nh−ợng về chất l−ợng
n i thô
g bằng tay, vì mạch tự động rất phức tạp, độ ổn định và giới hạn điều chỉnh nhỏ.
c hay gián đoạn. Trong thiết bị thu
quân sự th ả hai loại này.
ơng p áp điều c −ơng pháp đó
đều x
ại. Dưới đây ta sẽ xét các loại sơ đồ phổ biến nhất.
)
m đi. Cho nên đối với các tín hiệu còn lại ta cần phải thu hẹp dải thông đến trị số cực tiểu có thể đ−ợc, miễn là không gây méo hình dạng tín hiệu.
Để thu tín hiệu trong trường hợp mức độ nhiễu cao, người ta tiếp tục thu hẹp dải thông, nâng cao độ chống hiên khi đó có n
phục hồi tín hiệu.
Việc điều chỉ h dả ng có thể thực hiện bằng tay hoặc tự động, song trên thực tế th−ờng sử dụn
Điều chỉnh dải thông có thể làm liên tụ
−ờng sử dụng kết hợp c
Có rất nhiều ph− h hỉnh dải thông, nh−ng các ph
uất phát từ việc biến đổi các tham số trong hệ thống cộng hưởng sử dụng trong tÇng khuÕch ®
Điều chỉnh dải thông của tầng có bộ lọc 2 mạch cộng h−ởng.
Xuất phát từ ph−ơng trình đ−ờng cong cộng h−ởng của bộ lọc 2 mạch cộng h−ởng:
( ) (
2
4 2 2 2 2
y= 1
2 1 1
β
ξ ξ β β
+
+ − + +
Giải phương pháp này đối với ξvà sau đó đối với ∆F: ta nhận được . ∆ =F f d.0 ⎛ ⎞⎜ ⎟1y 2(1+β2)2−4β2 +β2−1
⎝ ⎠ (8.18)
Từ phương trình này ta có thể đề ra các phương pháp thay đổi dải thông :
- Thay đổi suy giảm d của mạch dao động.
- Thay đổi hệ số ghép giữa các mạch
∆F
β.
- Thay đổi độ lệch cộng hưởng giữa các mạch dao động so với tần số trung t©m.
Thay đổi độ suy giảm d bằng cách mắc điện trở phân dòng vào các mạch dao động hay sử dụng hồi tiếp âm không thể làm thay đổi tỷ lệ giải thông , vì
d liên quan đến cả tham số ghép :
∆F
gh gh
k k Q
β= d = (8.19)
Nh− đã biết , trong một giới hạn nào đó, khi tham số ghép tăng lên, trị số dải thông tăng lên và ng−ợc lại. Tăng ∆F bằng cách tăng d, theo (8.19), sẽ làm giản β. Vậy khi thay đổi tổn hao d, dải thông thay đổi rất chậm, vì β tác dụng ng−ợc lại.
khi tăng d, dẫn tới giảm hệ số chữ nhật, độ chọn lọc xấu đi. Đồng thời việc tăng d kéo theo điện dẫn cộng h−ởng t−ơng
đ−ơn
Sự thay đổi hình dạng đường cong cộng hưởng của bộ lọc 2 mạch cộng hưởng khi điều chỉnh suy giảm các mạch dao động được biểu ở trên (hình 8-14).
Giữa đường 1 và đường 3 suy giảm thay đổi 10 lần, nhưng dải thông chỉ thay đổi gần 2 lần. Ngoài ra, ph−ơng pháp này
g Gtd giảm, tham số ghép β, kết quả làm giảm hệ số khuếch đại của tầng.
Vì vậy ph−ơng pháp này rất ít dùng.
H×nh 8 - 14b
i dùng ph− ghé giữa các mạch dao động (giữ
nguy t¨ng
Kh ơng pháp thay đổi độ p
ên suy giảm) cho kết quả tốt hơn nhiều, qua chứng minh công thức (8.18) ta thấy khi độ ghép thay đổi 4 lần thì giải thông thay đổi gần 3 lần. Mặt khác khi
β, ®
g trường hợp này cũng có sự thay đổi hệ số khuếch đại cộng hưởng nh−ng nhỏ hơn rất nhiều tr−ờng hợp trên.
ộ chữ nhật của đường cong cộng hưởng tăng lên, làm độ chọn lọc tốt hơn. Tron
Tham số ghép không thể tăng quá giá trị cực đại βmax nào đó (đường cong cộng hưởng tương ứng toạ độ điểm lõm nhỏ hơn 1
2 vì dải thông tính ở mức 1 2 sẽ bị phân chia làm 2 miền, (hình 8- 14b).
c động: V
iệ bằng cách thay đổi khoảng cách giữa các cuộn cảm, thay đổi vị trí của chón
chuyển được. Các phương pháp này không ổn định, vì bị
ảnh hưởng của các tác động cơ học, nhất là trong các thiết bị cơ động, Người ta th−ờng dùng ph−ơng pháp nh
cuộn . Mức độ ngăn
cách phụ thuộc vào trị số đi rong của tranzitor tức là phụ thuộc vào điện áp
điều chỉnh đ−a tới bazơ của đèn. Tất cả các cuộn dây quấn trên một lõi và cố
định, do đó ảnh hưởng của
Trên thực tế, để thay đổi hệ số ghép giữa các mạch dao động có thể dùng phương pháp tương đối đơn giản.
Khi ghép hỗ cảm giữa cá mạch dao iệc điều chỉnh độ ghép có thể thùc h n
g trong không gian (từ song song đến vuông góc), sử dụng giữa các cuộn dây một tấm màn ngăn dịch
− sau : giữa các cuộn cảm của mạch dao động ta đặt dây ngăn cách Ln mắc trong mạch của tranzitor điều chỉnh
ện trở t Udc
tác dụng cơ học bị loại trừ (hình 8 - 15).
U0
+
Udc
Udc
Ura
- Khi ghép điện dung (trong hoặc ngoài) giữa các mạch dao động, trị số ghép có thể thay đổi bằng cá h thay đ i điện . K i đó i tinh
chỉnh y
đổi đ h ao độ g của bộ lọ c n giản nên phương
pháp nà khuyết điểm là khả năng
điều chỉnh nhỏ, không đảm bảo nhu cầu thực tế. Về nguyên tắc có thể điều chỉnh H×nh 8 - 15
kgh c ổ dung ghép h cần phả
lại cả 2 mạch dao động của bộ lọc, vì thay đổi điện dung ghép dẫn đến tha iện dung mạc d n c. Nhờ điều hỉnh đơ
y được sử dụng tương đối rộng rãi, mặc dù có
dải th
−ơng pháp ở trên không đảm bảo giới hạn điều chỉnh cần thiết cho máy thu quân sự, cho nên cần phải sử điều khác phức
Trong thiết bị thu quân sự, sử dụng rất nhiều bộ lọc LC nhiều khâu, nó quyết định độ chọn lọc của máy thu (gọi là bộ lọc tập trung) và cho phép thực hiện
Bộ lọc tập trung là tập hợp các khâu dạng này hay dạng khác, có phụ tải là
g sè kh©u Ýt vÉn
mạch dao động, ở đây thay đổi tụ C1. Tăng điện dung ghép dẫn tới các thành phần
điện trở và điện kháng phản ảnh vào mạch dao động tăng lên g suy giảm các mạch dao động và giảm tần số cộng hưởng trung bình của toàn bộ lọc
(h×nh 8 - 16b) hêi ví
ông bằng cách làm lệch cộng hưởng giữa các mạch dao động của bộ lọc, tuy nhiên phương pháp này rất ít sử dụng vì nó khó thực hiện và gây sự không đối xứng của đường cong cộng hưởng khi tổn hao của các mạch dao động khác.
- Tất cả các ph
dụng các mạch chỉnh tạp hơn.